Y Drych

CARTREF Y CYMRY, UTICA, N. Y.. Bellach, ar ol hir ddysgwyl a chwen- ychu, y mae hyn yn ffaith yn hanes Cymry Utica, sef fod ganddynt adeilad yn eiddo iddynt eu hunain, a hyny mewn man canolog a chyfleus, i'r gen- edl o bob man gyrchu iddo. Hen addol- dy y Wesleaid Americanaidd ar South Street ydyw, ac y mae yr adeilad mewn cyflwr igweddol dda, a thy yn perthyn iddo. Bydd iddo gostio o bymtheg i ugain mil o ddoleri gyda'r adgyweiriad- au a'r dodrefnu angenrheidiol. Bwr- iad Cymdeithas y Cymreigyddion ydyw ei wneyd yn bob peth teilwng o honom fel cenedl; lie hardd a chyfieus i'r cym- deithasau Cymreig gyfarfod yno; cael darllenfa gyfiawn, yn cynwys newydd- iaduron, misolion a llyfrau goreu a mwyaf diweddar Cymraeg a Seisneg. Ei wneyd yn lie cyfaddas ac atdyniadol i'r ieuenctyd gyfarfod a chael difyrion a phob peth "up-to-date" ag sydd yn rhoddi ymarferiadau corfforol a medd- yliol i'r to sydd yn codi, fel na bydd ganddynt esgus a lie i ddweyd fod eu cenedl hwy eu hunain yn dibrisio ac yn ddifeddwl o'u daioni goreu yn mhob rhyw fodd. Y mae pob sicrwydd y bydd i'^peth- au hyn gael eu cyflawni, os bydd i'r gymdeithas fod yn ffortunus i allu codi digon o arian i wneyd hyn. Y maent yn yr ymdrech—ugain diwrnod o wneyd cais at y cyhoedd am eu cydymdeimlad yn y mudiad teilwng, mi gredwn. Yr wythnos ddiweddaf, bu iddynt wneyd yn dda, ond y ddwy wythnos nesaf rhaid gwneyd yn well o lawer lawn os am gyraedd y nod. Yr ydym wedi derbym symiau sylweddol gan rai o'r tu allan i ni fel Cymry, ac yr ydym yn ddiolch- gar am hyny, a chredwn ein bod yn teilyngu y gefnogaeth oreu posibl gan bawb yn y ddinas, gan had ydym wedi bod ar eu gofyn erioed fel hyn, ac yr ydym ni wedi bod yn barod gyda phob) mudiad teilwng, ac wedi gwneyd ein rhan yntf anrhydeddus. Ond atom ni fel cenedl y mae y cais yma; peidiwn 'a chreu esgusodion; na, bydded i ni wneyd ein rhan y goreu allwn; tipyn o aberth y tro yma, os gwelwch yn dda; mynwn ran bob un yn bersonol yn yr adeilad, fel y byddwn yn falch o fod wedi cynorthwyo er cael lie cyfarfod ag y bydd pobpeth ynddo yn tueddu ac yn ein dysgu i fod yn oreu dinaswyr y wlad ardderchog yr ydym yn byw ynddi, a dim ond un faner genym, sef y Faner Americanaidd. Y mae hyn yn rhywbeth i'r Cymry drwy yr holl wlad; dyma Athen Cym- reig America. Y mae Utica yn gyrch- fan ein cenedl; yma y mae y "Drych," yr unig newyddiadur Cymreig yn y wlad, ac y mae'r cartref am roi bywyd' newydd ynddo; ni fyn feddwl am ei farwolaeth. Yma y mae yr Eisteddfod wedi ei chynal er's dros haner cant o flynydd, au yn ddidor, yr hon sydd wedi bod yn fagwrfa, ac, yn wir, wedi bod yn ened- iigaeth i dalentau mwyaf dysglaer ein cenedl. Am hyny, yr ydym am ofynz cefnogaeth y Cymry yn gyffredinol drwy yr holl wlad i'n cynorthwyo gyda hyn. Apellwn 'atoch unwaith am byth am eich cydymdeimlad arianol er gwneyd: ein hymdrech yn llwyddiant. Gwn y bydd y rhai sydd wedi byw yma am "v amser yn barod i wneyd eu rhan. Yr ydym yn dysgwyl y bydd yr addewid- ion yn dylifo i law yr wythnos nesaf yma, ac y bydd terfyn yr ymgyrch sydd yn myned yn mlaen y dyddiau hyn gan Gymdeithas y Cymreigyddion yn llwyddiant mawr.—John O. Thomas, 1108 West Street, Utica, N. Y. Y mae yr ymdrech i godi arian. er talu am y neuadd uchod yn myned yn mlaen yn weddol hwylus, a dysgwylir erbyn y dydd cyntaf o Ragfyr y bydd yr ymgyrch cydrhwng y cadfridogion Owens a Thomas wedi dod i ben yn llwyddianus, a'r swm a ddysgwylir godi —pymtheg mil o ddoleri-wedi eu haddaw, a llawer wedi eu talu. Ni wel- wyd y fath unfrydedd erioed yn mhlith Cymry y ddinas, a dywedir y bydd pob I un wedi gwneyd ei ran o godi y drys- orfa neillduol yma. Wele rai o'r cyfranwyr yr wythnos hon: Congressman Homer P. Snyder, $100; Charles A. Miller, $100; T. J., Griffiths, y "Drych," $100; Robert Fraser, $100; Lucy Carlisle Watson, $50; Denton & Waterbury, $50; Mr. a Mrs. George E. Dunham, $50; Dau Gyf- aill, $50 yr un. Heblaw y $500 a rodd- wyd gan y cymrawd John A. Roberts, rhoddwyd $500 gan un o garedigion ein cenedl, a rhoddodd ei fab, $100, hefyd, tuag at y mudiad, ac yr ydym yn ddi- olchgar dros ben iddynt. Symiau eraill a roddwyd ydynt: D. R. Williams (Index), $30; Hugh G. Hughes (Detroit), $25; Santen &Co., $25; Da- vid G. Jones, $25; C. Sautter & Sons, $25; George B. Allen,$25; Hugh Tho- mas, $25; William J. Jones, $25; Maer* James D. Smith, $25; H. Glyn Thomas, $25; Acme Coal Co., $25; Phillip Tho- mas Sons Co., $25; C. S'd Williams, $25; H. R. Beebe, $25; Isaac N. May- nard, $25; Ted Lloyd, $25; John G. Jones, $25; Lewis P. Jones, $24; David Jones (Wall St.), $25; Sullivan & Slau- son, $20. Teilwng yw gwneyd yn hysbys hefyd fod Cyfrinfa "Gwenfron," o'r Urdd Ifor- iaid, wedi rhoddi $50 tuag at y drysor- fa, a'r Haydns wedi cyflwyno swn cyff- elyb. Symiau llai na'r uchod gan rai canoedd wedi eu haddaw, ac y mae am- ryw wedi "talu ar law," fel y dywedir. "Melus moes mwy," a pharhad o ys- bryd eyfrlnu yw ein dymuniad.—J. T.

> 1851 Y DRYCH, 1919 Newyddiadv Cenedlaethoi ¡ Cyhooddet fBob Dydd lm PriI., Talaethau Unedig$2.00 fftis y Camad- L Chynmro, bd ye -mlaen llaw yn ddieithirad_$2.50 ) HYSBYSIADAU am Brisiau Rho- qrmol. Anfoner am ein Telerau. ANFONER ARIAN mewn Poet Office Order, Registered Letter sell mewn Draft ar New York taladwy i'r perchenog— Thomas J. Griffiths & Sons, Drych Office, Utica, N. Y. AT EIN GOHEBWYR Er arbed trafferth i'r elerc yn y Swyddfa cyfeirier pob goliebiaeth a phob taliadau i'r "Drych" a'r "Cambrian" a'r rhai hyny yn nag, i Thomas J. Griffiths & Sons, Utica, N. Y.

Y mae cryn lawer o wahaniaeth rhwng y Cymro a'r Bolshefic, gellid casglu oddiwrth eu dywediadau. Ebe y Cymro, "Heb Dduw, Heb Ddim." Ebe y Bolshefic, "Heb Dduw a Heb Ly- wodraeth"; dyna baradwys yr anerch- ydd, ac y mae yn ei mwynhau yn Rwsia. er's dwy flynedd! Mae darllen papyrau Cymru yn dyddorol y dyddiau hyn. Yn ddiwedd- ar, crybwyllasom y dylai fod mwy o Gymraeg yn y Gymraeg. Y dydd o'r blaen, gwelsom y gair "relwe" ddwy waith neu dair yn yr un rhifyn o bapyr Cymraeg, a'r gair "economeg." Y mae y Gymraeg mewn perygl rhwng y Seis- neg a'r Wyddeleg. Perygl arall yw codi yr iaith yn ei hoi i wisg ac arddull yr oesau gynt. Gwelsom ofyniad yn un o bapyrau Cymru. Difynai o ryw gyhoeddiad yr ymadrodd: "Y mae y lie yn wag, ac yn wag iawn"; ac yna gofynai: "Pa fodd y gall lie fod yn wacach na gwag?" Dyma un ffordd: Meddylier am dy gwag, a rhun yn dod i fewn ac yn tynu y papyr oddiar y mur. Gwnai hyny-y ty yn wacach. Clywsom ystori ddifyr- un tro, ond gadawn hi ar hyn- yna, rhag bod yn faith. ——————————- Dylai llafur fod yn gall iawn yn y dy- fodol agos rhag iddo dori ei wddf ei hun a'r arf miniog y mae am ei ddef- nyddio. Ar fyr, bydd gwledydd y ddaear yn cystadlu a'u gilydd am fy* wyd, a'r wlad lie y mae y llafur mwyaf ystyriol a a hi yn marchnadoedd y byd. Os yr a llafur America yn afreolus ac tnhywaith a gwancus iawn, ac am ei ffordd ei hun ynl ormodol, a llafur tra- morol a'r drafodaeth drwy weithio yn rhatach. Y mae cryn waith goleuo ar ein llys- oedd barn; y mae rhai o'r barnwyr yn anhymig, ac y mae gweinyddiad ein deddfau yn chwerthinus, a'n deddfau gwrthwynebol yn warth. Pesir deddf mewn dinas neu Dalaeth er cysur a viy- ogelwch y trigolion; troseddir hi gan glymblaid o gythrymiaid; cyflogant gythrwm o dwrna, a dygir yr achos o flaen yr Uchaflys, a dyfarna hwnw fod y ,gyfraith, neu y ddeddf, yn annghyf- ansoddiadol. Yr esgus hwn yw y fwy- ell a'r hon y torir ymaith benau deddf- au yr America. Synir ni yn fawr gan arafwch ac af- lerwih y llywodraeth yn nglyn a dyodd- ef bradwyr tramorol o fewn ein cyffin- iau, er yn gwybod eu hamcanion drwg a chythrymaidd. Er's blwyddyn y mae ein llyw.odraeth yn oedi ac yn cloffi rhwng dau feddwl yn nglyn a pha beth i'w wneyd a Bolsheficiaid cylchoedd llafur. Y mae ganddynt ddigon o wy- bodaeth o'u cynlluniau melldigedig, ac eto oedant ac ymbalfalant, heb wybod beth i'w wneyd. Yr unig ffordd a hwy yw eu trawsfudo yn ol i'r gwledydd o'r rhai y daethant i fwynhau yr anniben- dod a'r angenoctyd ffyna yno. Paham na wneir hyn yn ddi-oed? Y mae ein llywodraeth a'r glowyr gorn yn nghorn, ac y mae y glowyr am i'r llywodraeth encilio, a'r llywodraeth am i Undeb y Glowyr alw y streic yn ol. Gwna yr undeb esgus nas gall droi yn ol, o herwydd rhyw ddiffyg yn ngher peiriant yr Undeb; ond ymddengys na all y llywodraeth heb niweidio ei haw- durdod a'i hurddas droi yn ei hoi. Y mae streic y glowyr yn annghyfreith- lon, am iddynt droseddu ar gyfamod mewn grym hyd EbrilI nesaf. Ym- ddygasant fel yr Hwniaid, ebe y llywod- raeth, set cyfrif y cyfamod yn ddim namyn "scrap o bapyr." Felly y mae y llywodraeth o'r naill du a'r Undeb o'r tu arall fel wedi cyfarfod ar ffordd gul iawn, lie nad oes iddynt le i fyned heibio, felly rhaid fydd i un encilio! Gwnaeth un o farnwyr coeg Pennsyl- vania ddyfarniad dyddorol a duwinydd- ol y dydd o'r blaen, ond yr oedd yn mhell o fod yn Solomonaidd. Cymer- wyd dyn i fyny am dori y Sabboth, a dywedai y barnwr fod yr adar, a'r gwen- yn, a'r anifeiliaid, yn gweitnlo ar y Sab- both, ac nad ydynt yn peidio o barch i'r Sabboth. Ni allasai ddefnyddio ym- resymiad gwaelach; oblegid y mae'r cwn a'r cathod yn ymladd ar y Sabboth. Clywsom am athronydd Hwnaidd an- ffyddol a haerai mai yr achos o ym- rafaelion rhwng dynion ar y ddaear oedd crefydd, a phe y gellid cael cre- fydd o'r byd, y ceid heddwch; ac ebai hen Jfcmaliwr a'i clywai: "Beth wna i'r cwn a'r cathod ymladd a'u gilydd?" I gywiro y farn, rhaid yw cymeryd golwg ar yr oil. Oes ryfedd yw hon am wybodaeth ddyddorol. Awgrymai rhywun yn y "Drych" dro yn ol y gallai gwyddon- j iaeth gynorthwyo crefydd yn fawr, a chynyrfodd hyny ohebydd i ysgrifenu yn o rymus yn erbyn; ond ymddengys a ganlyn yn ffafrio ac ategu gwyddon- iaeth. Y mae yr afon Iorddonen wedi myned yn wrthrych addoliad, a chredai pererinion fod ymdrochi yn ei dyfroedd yn fendithiol i gorff ac enaid; ac y mae miloedd yn mwynhau y droch hon. Ca rhai (a moddion ganddynt) ddwfr o'r nod yn America yma. Yn awr y gnae meddygon y Groes Goch Americanaidd wedi profi y dwfr a chael allan i sicr- hen afon i fedyddio eu plant hyd yn wydd fod y dwfr "santaidd" yn llawn hadau croen-glefydau ac afiechydon ech- rydus, ac y mae yr awdurdodau iechyd- ol yn gwahardd bedyddiadau o'r fath yn yr Iorddonen! Y mae mwy o ragrith yn y byd hedd- yw nag a fu erioed. P.e mewn cystad- leuaeth a Phariseaid y dyddiau hyn, ni chai rhagrithwyr oes ein Gwaredwr eu dewis yn y "prelim," o gwbl. Nid oedd y rhai hyny ond plant o'u cydmaru a rhai ein hoes ni. A son am gribddeil- wyr yr hen amser gynt, wel, ni chai y rhai hyny aelodaeth o gwbl yn nghyf- ,eillach proffitiwyr ein hoes Gristionogol ni! Ac am ddweyd celwydd, ni ddaw dim i ochr ein rhai ni yn ddiweddar. Cwynai goludogyn yn Chicago na allai fforddio cael ymenyn ar ei ffwrdd; mai olewfenyn gai ei blant; ac ni allai fforddio fyned a'i deulu i'r Darluniau Byw! Miliwnydd arall a gwynai ei fod yn myned a'i esgidiau i'r clytiwr, o her- ¡' wydd na allai fforddio prynu par new- ydd! Gyda rhagrithwyr, a chelwydd- wyr o'r fath yn y cadeiriau uchaf, beth ellir ddysgwyl o dynged ein gwlad? Ffyna yr hen goel fod pethau yn gwaethygucrefydd yn myned yn waeth-waeth; pregethwyr yn myned yn waelach bob oes; fel y gellir coelio mai y rhai cyntaf oedd y rhai goreu, a'r rhai gwaeth y rhai nesaf atynt, i lawr hyd y dyddiau presenol. Clywsom hen bregethwr o Gymro yn pregethu ar mai Adda oedd y dyn mwyaf, cryfaf, glanaf a doethaf fu erioed; a bod dynion wedi gwaethygu o hyny hyd heddyw. Ofer- goeliaeth, ac anwybodaeth, a rhagfarn yw hynyna. Yr oedd pregethwyr yri amser gynt yn fawr am fod y gwran- dawyr yn anwybodus, fel yr oedd ych- ydig o allu yn eu synu. Erbyn hyn, y mae y werin mor wybodus fel na syn- ant at ddim! Yr oedd gallu y pryd hwnw yn eithriad; erbyn hyn y mae yr eithriadau yn gyffredin! Clywir yn fynych son am destynau pregethau rhyfedd. Cyhoeddir rhai o honynt yn y wasg fel hysbysebion i dynu cynulleidfa. Yr olaf y clywsom am dani oedd pregeth ar y "gewynau," yn nglyn a chyfres o bregethau ar "Grefydd y Corff." Drwy yr oesau, di- ystyrid y corff, ac er yr ai i'r capel a'r eglwysi fel cwmni i'r enaid, ni chlywai air da am dano ei hun, ac er budd a bendith iddo ei hun. Priodolid llawer o annuwioldeb yr enaid iddo ef, a son- ir, mewn un man gan yr Apostol am "gorff y farwolaeth," ac, yn slwr, tyb- iai efe mai ato ef y cyfeirid. Sonir yn fynych iawn hefyd am y "cnawd," &c., gan gyfeirio ato ef. Yn ddiweddar, dechreuir credu ei bod yn ddyledswydd arnom dalu oryn^ylw i'r corff, ei add- ysgu, ei ddysgyblu, a'i barchu fel ag i fod yn gydymaith teilwng, ac yn llety anrhydeddus i'r enaid. Daw llawer o bethau newyddion i sylw ein byd y dyddiau hyn! Cyfyd pwyntiau cyfreithiol difyr yn America yma, yr hyn a brofa fod llaw- er o wagedd a choegni yn y cyfreithiwr Americanaidd. Treulia ein llysoedd yn fynych ddyddiau i benderfynu y gwa- haniaeth lledrithiog ffyna rhwng twidl- dwm a twidldi, a threthir y bob! i dalu y draul. Gwelsom y dydd o'r blaen na allai John L. Lewis, arweinydd Undeb y Glowyr alw y streic yn ol am nad efe a roes alwad iddi gychwyn. Pwy a'i galwodd i fyn'd? Galwer ar hwnw neu ba nifer bynag fuont, i'w galw yn ol. Beth pe byddai i John farw yn ddi- symwth, a fyddai yn ddichon galw y streic yn ol o gwbl; neu a fyddai rhaid iddi fyn'd o hyd o oes i oes! Ni ddylid goddef coegni mewn trefn na chyfraith. Canai y "Drych," dro yn ol, "fod Cymru'n nes i'r nefoedd nag yw Amer- ica," a daeth amryw o nodion i law yn

I Y mae y Cartref uchod wedi ei brynu i ymgeleddu Cymry oedranus a meth edig. I I

-000 MARTINS FERRY, OHIO I I Gan Wm. M. Jones Dymunwn am gael cymwys teimlad er rhoddi gair o deyrnged i goffadwr- iaeth yr hyfwyn a'r diymhongar Ed- ward Brett, South Fourth St., Martins Ferry. Ohio. Ganwyd ein gwrthrych yn y flwyddyn 1854, yn Aberafan. Enw ei dad oedd James Brett, a gaffer ar y rhan alcanaidd o'r English Copper Co., Aberafan, ydoedd. Ni chawsom i sicr- wydd enw ei fam, rhagor na'i bod yn hanu o hen deulu y Banfords. Gorph- enodd ei ymdaith ddaearol, brydnawn dydd Gwener, Medi 26ain, yn ei gartref ei hun, a gosodwyd ei babell oer i or- phwys yn ymyl ei anwyl ddiweddar briod, yr hon a gladdwyd ddechreu yr haf diwedtlaf, am yr hon y gwnaethom goffa am dani trwy y "Drych." Cefais fantais i adnabod Mr. Brett yn mhob cylch y troai tra yn Martins Ferry. Buom yn gydswyddogion o'r hen igymdeithas, Welsh American So- ciety, am flynyddau; Mr. Brett yn dry- sorydd, a'ch gohebydd yn ysgrifenydd., ac un hawdd i gydweithio ag ef oedd ein hen gyfaill. Os am gael gwybod rhagoriaethau ein hen gyfaill, Ed. Brett, ymholer a'r rhai fu yn gweithio tano pan yn oruchwyliwr dros y Tinning De- partment yn Elwood City, ac yn melin- au y Laughlin Tinhouse; pawb air caredig i Mr. Brett. Cefais y fraint o ddarllen amryw o benodau o'r Gair dwy- fol, a chydweithio ag ef amryw droion yn wythhosau olaf ei gystudd. Fel aelod crefyddol, yr oedd ganddo barch neillduol i deml Dduw a'i gwas- anaeth, a gwnaeth ymdrech tu hwnt i'r cyffredin i fod yn Nhy yr Arglwydd y misoedd olaf o'i fywyd. Yr oedd ei hen gydnabod, bechgyn Aberafan, yn lluos- og yn ei angladd, ac yn eu plith, gwel- som rai o bell, sef Howell Williams a Mrs. Williams o Canton; William Ed- wards, Mr. a Mrs. William Bedford, Mrs. Powell, George Rees, yr oil o Fol- lansbee, W. Va. Gweinyddwyd y rhan grefyddol o'r angladd gan ei weinidog, y Parch. E. S. Jenkins, a gosodwyd ei weddillion i orphwys yn naear River View Cemetery, Martins Ferry. Yn ddiweddar, cawsom ein hanrhyd- eddu fel tref a nerth hyawdledd ac athrylith un o enwogion mwyaf y Tal- aethau mewn moes, dysg a dawn, yn mherson yr Anrh. William Jennings Bryan. Amcan ei ymweliad oedd galw ein sylw at y pwys dirfawr a'r cyfrifol- deb anrhaethol a,g oedd arnom fel car- oedd arnom f el car- wyr gwaharddiad yn Nhalaeth Ohio i bleidleisio yn iawn ac unol a chais trefnwyr y mesurau gwaharddol. Mae yn debyg fod tynged gwahardliaeth y wlad i ryw fesur yn ymddibynu ar ba beth wnai Ohio. Mae darllawyr y wlad wedi dewis Ohio i fod yn brawf-dal- aeth i'w hachos. Mynegodd ei genad- wri mewn modd eglur, ffraeth a hyawdl. Cafodd wrandawiad teilwng o'i safle fel un o brif siaradwyr y Talaethau. Rhoddodd ganmofiaeth uchel i Lloyd George fel dyn yn meddu ar allu i wel- ed canlyniadau a phosibilrwydd pethau yn y dyfodol; igwelodd y rheidrwydd o apelio at Dy'r Cyffredin am ddeddf ar- benig i reoli a lleihau oriau gwerthiant y diodydd meddwol o fewn terfynau gweithfeydd y cad-ddarpariadau. Wrth edrych ar wynebpryd Bryan, dallaswn i ddim llai na dwyn i gof wynebpryd hardd a llawn y diweddar Barch. Morgan Morgan, Abertawe; yr oedd nerth hyawdledd y gwr da hwnw yn anorchfygol pan fuasai'r awel ddir- westol yn weddol gref tan ei aden; ni chlywais ef yn fflat erioed. Ar gais pwyllgor cenadol Cymanfa Belmont a Jefferson, ymwelais ag eg- lwys fechan Jacobsburgh, tua 36 milldir i'r dehau-orllewin o Martins Ferry. Pentref bychan yn nghanol gwlad rha- mantus yw Jacobsburgh; dyma'r dryd- ydd waith i mi ymweled a'r ddeadell fechan er pan yr ymgymerais a chais y Gymanfa i fod yn gadeirydd ei phwyll- gor cenadol. Er cyraedd Jacobsburgh y waith hon, cvmerais y Narrow Guage R. R. o Bel- laire. Mae awydd ynof am nodi rhai pethau nodedig a welais o Bellaire i dop y Ridge ger Jacobsburg. Cwm coed- iog, caregog ydyw y rhan gyntaf o'r daith, yn llawn o aberoedd a nentydd grisialaidd yn murmur eu can rhwng y bryniau. 0 waelod y cwm i ben y bryn, mae tuag ugain o raiadrau bych- ain, a'r dyfroedd grisialaidd a red dros- tynt yn gwneyd yr olygfa yn edmygol a rhamantus rhyfeddol; ond prif ogoniant y cwm hwn yr adeg hon o'r flwyddyn ydyw prydferthweh dail yr hydref (autumn leaves). Mae golygfeydd rha- mantufe ac ardderchog y wlad y dydd- iau hyn yn demtasiwn gref i ni adael y dref a chartrefi yn nghalon gogon- iant addurnol dail yr hydref. Trwy iganol y cwm, mae afon fechan yn ymddolenu trwyddo, yn dwyn yr enw Weegee. Cof genych i mi nodi trwy'r "Drych" y trychineb a ddygwyddodd yn y cwm hwn ddiwedd Medi diweddaf, pan y torodd cwmwl uwch y Weegee, gan orlanw yr aber a naw troedfedd o ddwfr; cario pob peth o'i blaen; golchi ahwech o bontydd haiarn y 'gledr- ffordd non; cario ty o'i sylfaen i ffwrdd; boddi mam a phump o'i phlant; tri ar- all yn boddi, a bachgen ieuanc yn dringo i ben coeden a gorfod aros yno noswaith a diwrnod cyn cael ymrydd -had. Ar y daith hon, gwelais ranau o'r ty wedi ymdaro yn erbyn y goeden y dringodd y bachgen i fyny, ac oni bae hyny, buasai yntau wedi boddi. Wedi cyraedd top y Ridge, yr oedd genym tua chwe milldir ar i waered i deithio cyn cyraedd pen ein taith, ac O! y golyg- feydd prydferth oedd i'w gweled! Ym- agorai gwlad eang o'n blaen, ac amaeth- dai yn britht yr ardaloedd hwnt ac yma; ac yma eto ymddangosai dail yr hydref yn eu f lliwiau afrifed; rhai yn Eelynwyn, eraill yn felyngoch, a choch ddu, a choch tanbaid. Cyraeddwyd pen y daith yn ddyogel, ac wedi mwynhau prydferthweh Creawdwr yr holl ddaear yn fawr iawn.

I. MARWOLAETH RHYFEDD CYMRO YN NEW YORK N I ) Foreu Sul, cyraeddodd corff dyn o'r enw Robert Thomas, o ddinas New York, lie y'i cafwyd yn farw mewn gwesty. Y gred yw iddO gael ei fygu gan nwy, ond nid oes gwybodaeth ai yn ddamweiniol. Yr oil a wyddid am dano yw mai ei enw oedd Robert Tho- mas, a'i fod ar ei ffordd i'r Hen Wlad. Nid oes gwybodaeth o ba le y daeth, nac i ba le yn Nghymru yr oedd yn myned. Cyraeddodd y corff ystafell- oedd y claddwr Williams ar West St. Nid un o'r ddau Robert Thomas y tybid ei fod, oedd. Ddydd Mawrth, daeth goleuni o New York'ar y dirgelwch yn nghyd a'r hysbysrwydd mai dyn o Mer- ced, Calif., oedd, ac mai drwy amryfus- 1 edd yr awdurdodau y danfonwyd y gweddillion i Utica. Bwriedir eu han- fon yn ol i Merced. Achosodd yr am- gylchiad gyffro mawr yn mhlith y Cymry.

ei ganmol. Y mae Cymry y wlad hon mor debyg o genfigenu1 wrth ddyn am wneyd rhywbeth a'i ganmol. Nid yw hyny yn myned i ddigaloni dyn da. Ond y peth ydym am sylwi arno yn awr yw fod Lloe,gr yn llawer mwy crefyddol na'r Unol Dalaethau, yn ol tystiolaeth gweinidog o'r Unol Dalaethau fu ar ymweliad eang a gwlad y Sais. Y mae llawer o Gymry na chredant hyny, y dosbarth anwybyddus hwnw sydd a'u pwmp o hyd ar y Sais. Dywedai yr Americanwr iddo weled yn LlundaiYi gynulleidifao-edd mawrion drwy ye haf pan y mae yr eglwysi a'r capeli yn nghau oyma. Dywedai nad oedd y gwlaw yn effeithio dim i gadw pobl gar- tref. Ni wnai o ,gwbl yr un gwahan- iaeth i'r Prydeiniwr. Pe bae y merched yn cadw o'r eglwysi a'r capeli, gallai y pregethwr aros gartref yn eithaf yma! Dyma dameidyn dyddorol allan o "Gyffes Ffydd" y Bolsheficiaid yn y wlad hon, fel y'i ceir yn un o'u cyhoedd- iadau cyfrinachol: "Gyda'r chwyldroad hwn, rhaid fydd i ni gyda'r cyfleusdra cyntaf gymeryd meddiant o holl gyf- ryngau cynyrchiol y wlad, a'r holl gyn- yrchion parod, gan wneyd y dosbarth- iadau gweiihiol yn feistri ar holl gyf- oeth y wlad. Dylem hefyd ddinystrio yn ddidruigaredd holl weddillion awdur- dod y llywodraeth, gan ryddfiau yr hqjl garcharorion, dyfetha swyddfeydd yr heddgeidwaid, a'r holl bapyrau cyfreith- iol perthynol i berchenogaeth eiddo per- sonol; argaeau a ffiniau caeau, gan losgl holl dystysgrifau dyledion; yn fyr, rhaid i ni fydd ysgubo o fodolaeth bob arwydd neu adgof o eiddo personol; gan chwythu i fyny orsafoedd milwrol, yn nghyd a gorsafoedd heddgeidwaid, saethu swyddogion penaf y fyddin a'r heddlys. Rhaid fydd i ni fod yu ddi- drugaredd, oblegid gallai gwendid ar ein rhan gostio i'r dosbarthiadau gweithiol for o waed." Maddylier am 5,000 o ddamweiniau o herwydd y cetr modur mewn un ddi- nas yn ystod' blwyddyn; mil wedi eu Iladd! Gwyr pawb y rheswm am hyny, sef brys, gorfrys, gwylltrwydd. Dydd- orol yw safle y wasg yn ngwyneb y drwg. Nid oes un a gymeradwya yr unig feddyginiaeth, sef arafwch. Torer y gwylltrwydd ymaith yn llwyr, a go- fyner arafwch cyson a dyogelwch y cy- hoedd yn ei le. Dysger pawb i beidio bod- mtewn cymaint brys. Nid oes ei angen o fewn terfynau dinas neu dref, ac yn enwedig ar hyd yr heolydd. Gwneler gwylltrwydd yn gamwedd, a chosber ef yn ddi-oed a didrugaredd; ond dyma ddiffyg y Ianci. Y mae yn druenus ;gweled ein trengholwyr yn cy- hoeddi eu dyfarniadau o "farwolaeth drwy ddamwain"! Pa bryd y daw ein gwlad i barchu bywyd? YN NGHYLCH YR TteBRYDOL Dosbarth newydd a dyddorol o wydd- onwyr a ddont i sylw yw y rhai efryd- ant ysbrydeg, ac a wnant arbrofion i brofi bodolaeth yr enaid ar ol marw o'r corff. Cwyna y rhai hyn o herwydd gwrthwynebiad pregethwyr a chrefydd- wyr i'r fath efrydiaeth neu wyddon- iaeth, o gwbl.. Cwynant hwythau fod gweinidogion a duwinyddion yn ddiofal ac yn ddi- ffrwyth mewn ymdrech ac ymchwiliad i fewn i fodolaeth enaid a'i fudiad wedi marwolaeth i fyd arall. Ymddangosant fel pe yn gwybod y cyfan am yr enaid a'i dynged, a theimlant at y gwyddon- wyr hyn fel ymyrwyr a gwaith nad yw yn perthyn iddynt. Chwiliwr eneidiol o fri ar yr ochr draw yw Syr William F. Barret, a dar- Uthiai yn ddiweddar yn Llundain ar "Natur a Thynjged yr Enaid," a thriniai y pwnc mewn ffordd ddyddorol. Def- nyddia gyffelybiaethau tarawiadol i brofi y gall yr enaid fyw ar ol marw o'r corff, neu ar ol y dadgysylltiad neu'r gwahaniad a elwir yn angeu. Cyffelybai yr enaid i'r trydan geir yn y fflam, ac er y diffydd y fflam, erys y trydan, a gallai droi yn fflam yn fuan ar ol y diffoddiad. Yr effaith ddiflana; y mae'r sylwedd yn aros. Dygai gwyn ddifrifol yn erbyn yr Eg- lwys o herwydd y modd yr ymddyga at y gwyddonwyr hyn a ymdrcchant gael proflon o'r ysbrydol a bywyd dy- Codol yr enaid. Y rheswm, yn ddiau, r yrymgeidw yr Eglwys ymaith oddiwrth y chwilwyr yw, am eu bod yn rhy de- byg" i Saul yn ymweled a'r ddewines o Endor, yn ogystal a chyfarwyddiadau y Beibl i beidio ymwneyd a ffyrdd dde- winol i gael o hyd i'r ysbrydol. Eto y mae gwahaniaeth rhwng am- canion y gwyddonwyr a'r dewiniaid. GWERTH YR AMEN I Y mae genym hen gan, "Ble'r aeth yr Amen?" a daeth i'n meddwl yn fyw pan yn darllen ymdrech troedio y bel y dydd o'r blaen. Priodolai rhai y fuddugoliaeth, un- ochr, i fod mwy o gefnoigwyr ganddynt ar y maesl yn gwaeddi a bloeddio, yr hyn oedd yn ys- brydoliaeth i'r bechgyn, ac yn symbyl ialf i fwy o ymdrech. Mae llawer yn hyn. Yn hyn y mae y byd yn curo yr Eglwys. Dywedai ein Harglwydd fod plant y byd hwn yn gallach mewn rhai pethau na phlant y goleuni; a gellid enwi deg- au o bethau hynod o effeithiol yn nglyn a'r byd y byddai yn adfywiad yn yr Eg- lwys eu mabwysiadu. Y mae llawer mwy o ymdrech yn y byd nag sydd yn yr Eglwys; llawer mwy o aberth yn nglyn ag ymdrechion a champau; mwy o chwysu; ac yn gefn- ogaeth a symbyliad i hyn oil, y mae y gwynt mawr o gymeradwyaeth a godir yn ysbrydoli y bechgyn yn eu campau. Ar faes y Bes Bol, y mae yno beth anferth o frwdfrydedd i gefnogi y bech- gyn a'u hysbrydoli igyda'u campau, ac y mae cydnabyddiaeth drystfawr a bloeddfawr o bob camp yn rhoi egni ychwanegol yn mhob un. Dyina beth allai yr Eglwys, a'n cenedl ni, ei efel- ychu gyda llawer o ymdrechion. Y rheswm na fyddai mwy o gampau yn ein plith ni, y Cymry, mewn cylch- oedd crefyddol a llenyddol yw nad oes brwdfrydedd yn nglyn a dim-y mae yr hen "Amen" wedi tewi, ac nid oes cy- meradwyaeth gynes a chalonogol i'r un ymdrech yn ein plith; ac- felly ni wneir ond ychydig ymdrech o gwbl, oblegid n*d oes neb drwy gefnogaeth o fath yn y byd yn porthi yr ymdrech. Nid yn unig y mae yr "Amen' wedi marw, eithr y mae cefnogaeth frwd i achosion da, ac, yn enwedig, i Jenydd- iaeth Gymraeg yn darfod. Y mae cy- meradwyaeth a chefnogaeth gynes i bob anturiaeth fel heulwen haf i dyf- iant llysieuol. Yn y man y derfydd heulwen haf, peidia pob peth byw a thyfu. Y mae y Gymraeg yn marw yn Ameri- ca am y rheswm syml fod yr hydref wedi ei dal; y mae fel llwydrew dros ein cenedlaetholteb; ac yn dewach ar ein llenyddiaeth!