Welsh Newspapers
Search 15 million Welsh newspaper articles
10 articles on this Page
- -------.--.----NODIADAU…
NODIADAU YR WYTHNOS. j 'Cymmerodd etholiad gyffredinol le yn Canada yn ystod yr wythnos a aeth heibio. Llywodraeth Geidwadol oedd mewn swydd yno hyd yn hyn dan brif weinidogaeth Syr John Macdonald. Perwyd J llawer iawn o gyffro trwy'r holl drefedigaeth gan i'r Rhyddfrydwyr benderfynu cefnogi cyssylltiad neu at-ddodiad Canada a'r Uuol Dalaethau, a thrwy hyny dori ymaith ei chyssylltiad a'r wlad yma. Profodd y Ceidwadwyr eu hunain yn hollol ffyddlawn i'w brenines ac i'w gwlad, a gwynebont y frwydr gyda phenderfyniad, yni a gwladgarwch teil wng o clraddodiad goreu eu plaid. Effeithiodd cyfraith M'Kinley yn uniongyrchol ar yr etholwyr a drigant ar ffin y ddwy wlad, gan fod y mesur hwn wedi gosod treth ar holl anifeil- iaid a nwyddauaddanfoniri farchnadoedd yr Unol Dalaethau o bob man tu allan i'w chyffiniau. Byddai amaethwyr Canada yn arfer magu ceffylau ac anifeiliaid ereill, yng nghyda gwa- hanol gynnyrchion amaethyddiaeth er eu danfon i farchnadoedd yr Unol Dalaethau. Felly pan y cauwyd y drws yn en herbyn yma heb dalu toll pur uchel, amlwg yw i'n gwrthblaid yn Canada gael election cry pur ddylanwadol. Ond yr oedd y Ceidwadwyr hefyd lawn cymmainfc dros ysgubo ymaith y baich hwn. Anghytunent yn nnig yng nghylch y modd goreu yw effeithio. Rhaid oedd i'r Rhyddfrydwyr annog yr eithafol yma fel gartref a dywedent nad oedd modd gwella y aefyllfa ond trwy ymuno a'r Unol Dalaethau a gwadu eu hen fam. Cyfyngwyd y prif-weinidog i'w ystafell gan annwyd trwm. Er mwyn ei hyabyau o ganlyniad yr etboliad gyda'r cyflymdra mwyaf, cyssylltwyd brysebyr (telegraph) wrth ei dy, ac felly cludwyd hines pob etholiad iddo. Jbtholwyd efyr John ei nun dros Jvmgston gycta mwyafrif o 464. Mae yn Nhy Cyffredin Canada 215 o aelodau. Etholwyd yn awr 120 o Geid- wadwyr a 95 o Ryddfrydwyr, felly gwelir fod Syr John Macdonald wedi ei ddychwelyd i awdurdod unwaith eto gyda mwyafrif o 25. Wrlh ysgrifnu ar ganlyniadau yr etholiad cyfFredinol hwn, dywed un newyddiadur :Nfae y Hywodraeth Geid- wadol wedi ei chytiawnhau yn orfoleddus yn Ilygaid y byd, ac y mae llywodraethyddiaeth at- ddodiad neu gydgyfnewidioldeb wedi derbyn ergyd marwol. Mae'r etholiadau diweddaf wedi penderfynu cwrs dyfodol Canada am yr hanner canrif nesaf. Gwna barhau fyned rhag ei blaen yn ei llwybr ei hun, gan ddadblygu ei diwyd- rwydd, sefydlu ei mauteisiun gwladwriaethol a masnachol, a dal yn dyn wrth ein hymerodraeth fawr, seiliau pa un ydynt rhyddid, cyfiawnder, a gwirionedd." Well done, Canada. •V Cynnaliodd Cymdeithas Prifysgol Rhydychain, y er Amddiffyniad yr Eglwys yng Nghymru, ei chyfarfod miaol yn ystafell Mr T. E. P. Daviea, Coleg Wadham, nos Fawrth wythnoa i'r diweddaf. Yr oedd yn bresennol 21 o aelodau. Ar ol dewis awyddogicn, &c., am y cwarter dyfodol, deuwyd at brif atdyniad y cyfarfod, sef papyr Mr T. L. S. Hatton, Coleg Hertford, ar Ein Dyledswydd yng ngwyneb Dadgyssylltiad." Cafwyd gwledd o'r fath oreu ganddo, a llefarai yn gryf am i'r aelodau weithredu mwy a aiarad llai Dywedai y dylai yr aelodau hefyd siarad yn gyhoeddua ar lwyfanau o blaid yr hen Fam, a rhoddi eu hys- gwyddau dan y beichiau trymion a ddygir yn awr gan ambell i arwr yma a thraw. Darllenwyd llythyrau oddi wrth yr Esgobion Lloyd ac Ed- wards, Deon Owen, Parchedigion J. Morgan, Llandudno, a W. Williams, Dolgellau, yn cym- meradwyo y cynllun o draddodi areithiau cy- hoeddus o blaid yr Eglwya. Ar ol gorphen o Mr Hatton ei araith, cafwyd ymdrafodaeth ar y cyn Hun a enwyd, ac ar y priodoldeb o gael archesgob Cymreig. Yn y diwedd, penderfynwyd fod i'r pwyllgor am y cwarter dyfodol gymmeryd y cwrs priodol i gario y cynllun i weithrediad, ac i dder- byn enwau aelodau a gyflwynent eu hunain i'r gwaith. Ar ol talu y diolchiadau arferol, ymwa- hanwyd, wedi mwynhau cyfarfod hynod adeiladol. —Nos Fercher diweddaf, anerchodd Syr J. T. D. Llewelyn, Penllergare, gyfarfod cyhoeddus yng Ngholeg yr Iesu, dan nawdd yr un gymdeithas. # Gohebydd, yn ysgrifenu oEfrog Newydd ddydd Llun, a ddywed :-Boriu heddyw cyinnieroddl cyflafan erchyll le yn y rhan Italaidd o'r ddinas, agsy'n hollol nodweddiatlol o'r rhan hono, eithr o natur tra anghyffredin. Yr oedd Nicolo Piero, Italiad ieuanc, yn myned ar hyd Spring street, ger Broadway, pryd y cyfarfyddwyd ef gan Pasqualine* Robertelli, teilwres dlos, o ddeutu ugain mlwydd oed. Yr oedd hi wedi ymguddio tu ol i rhyw fwndeli ar ochr yr heol pan y gwelodd ef, a daeth yntau heibio'r llecyn hwnw heb y drwg-dybiaeth lleiaf o berygl. Pan y cyrhaedd- odd, hi a neidiodd o'i hymguddfan a chan dynu allan lawddryll saith ergyd, hi a ddechreuodd danio arno. Wedi iddi ollwng pedair ergyd ac i Piero gael ei gwympo i'r llawr, darfu i rywun o'r dyrfa daraw yr arf o law yr eneth. Treiddiodd dwy o'r bwledi i gorph Pieio, ac un o honynt trwy'r fron yn agos i'r galon. Daliwyd yr eneth yn unien, yr hon ni .wnaeth un ymgais i ddianc, ac nid ymddangosai yn gynhyrfus ychwaith. Wedi ei chymmeryd i swyddfa'r heddgeidwaid, hi a eglurodd pa ham y ceisiodd ladd Piero. Dywedodd ddarfod i Piero, bed war mis yn el, ei llithio o dan yr addewid o'i phriodi. A meddai yn mhellach Yna rhoddodd i mi y llawddryll, a dywedodd wrthyf, os na wnai fy mhriodi yn mhen wyth niwrnod, fy mod i i'w saethu lie bynag y gwelwn ef. Aeth wyth niwrnod heibio ond heb y briodas. Wedi hyny addawodd fy mhriodi ar yr 211 o Fawrth, gan erfyn arnaf ei saethu os profai yn anffyddlawn. Dyddd Sul cefais allan fod Piero wedi gwneyd trefniadau i ddychwelyd i Itali. Yr oedd yn amlwg y bwriadai gael myned yn glir a mi. Ar hyny penderfynais ei saethu. Gwyliais drwy y nos ger ei lety, ond nid aeth i'r ty yr holl amser Ylla. Chwech o'r gloch boreu heddyw aethum i fyny i Spring-street ac aro-ais am dano. Gwyddwm fod yn rhaid iddo basio drwy yr heol hono rywbryd, ac yr oeddwm wedi gwneud fy meddwl i fyny i beidio bwytta na chysyu hyd nes cyflawni yr hyn yr oedd wedi dweyd wrtbyf am wneud. Yrachoa i mi ymguddio ar ol ei weled oedd am fod arnaf ofn ei fod wedi newid ei feddwl yn nghylch eisiau cael ei saethu, gan ei fod yn puotoi i fyned yn ol i Itali ond wnes i ddim ond yr hyn y rhoddodd efe ganiatad i mi i'w wneyd. Ni, allant fy niweidio am hyny, a hiawnderau." Gafodd Paaqualini ei remandio. Nid oedd Piero yn abl i ddweyd ei ochr ef o'r amglychiad. -Y *#* Yn ei barhad o erthyglau ar "Hen Ynys y Derwyddon," yn y Gwalia, ysgrifena Mr W. H. Evans yr wythnos hon ar blwyf Llansadwrn. Credwn y bydd yn dda gan nifer o'n darllenwyr yn ardal Llansadwrn weled yr ysgrif alluog a dyddorol hon ar dudalenau y JOURNAL. Dyfyn- wn yr hyn a ganlyn :—Yn y plwyf hwn (Llansad- wrn) y mae y ffermydd Bryn Eryr a Rhos Owen, y rhai a adawyd gan Dr. Rowlands er cynnal ei elusendai ym Mangor. Yn 171o, darfu i un Rowland Jones adael yn ei ewyllys dyddyn o'r enw Goralaa, ardreth pa un a ranir yn gyfartal rhwng y plwyf hwn a phlwyf Pentraeth tuag at gynnal y tlodion. Yn 1756, gadawodd un Mrs. Roberts zEI50 yn ei hewyllys, Hog yr unrhyw a orchymmynwyd ganddi i'w ranu yn gyfartal rhwng y tair house-keeper tlotaf a mwyaf haedd- iannol yn y plwyf. Y mae y swm hwn wedi ei roddi allan ar brif-ffordd Caergybi, a cheir llog blynyddol oddi wrtho o t7 10s. Rhenir y cym- mynroddion hyn y Pasc a'r Nadolig bob blwydd- yn. Perthyn i'r plwyf laweroedd o elusenau ereill, yn gwneyd i fyny y cyfanswm o E41. Prif gyfranwyr at y swm hwn oeddynt :—Humphrey Williams, yn 1741, a Gryffdd Williams, yn 1765, y rhai a roddasant £10 bob un. Rhoddwyd tir gan Arglwydd Bulkeley i adeiladu annedd-dai bychain aroHo, y rhai a rentir am El Is. yu flyn- ycldol. Yn y plwyf lnvn y mae y preswylfod hynafol Hafodty Rhydderch, perthjMiol, mae yn debyg, i ryw aelod o deulu Bulkeley. Trigiannir y lie yn awr gan amaethwr. Y brif ystafell a erys ymddengys oedd y neuadd. Eir iddo trwy ddwy fynedfa, y rhai ydynt o benau pwyntiog, eithr heb unrhyw addurniadau. Y prif o'r nen henafol a erys eto. Yn y lie tan ceir arddangos- ad godidog o gysuron yr amser gynt. Y mae yn ffurf bwa pwyntiog, naw troedfedd chwe modfedd o led wrth bum troedfedd chwe modfedd o uchder hyd at grib y bwa. Yr arwyddair arno ydyw Se Deua nobia-cuin quia contro noa." 0 barthed i Castellior, dywedir gan Rowlands I mai un o gastellau Rhufeinig ydyw. Ar ol i'r Rhufeinwyr adfeddiannu yr ynys darfu iddynt wneuthur pob dyfais er sicrhau meddiant o'u goresgyniad. Ym mliob tebygoJrwydd y Cad- fridog Rhufeinig a draws-ymdeithiaiacaarolygaiy fridog Rhufeinig a draws-ymdeithiaiacaarolygaiy wlad, ac ond odid a adawai gof-golofn o'i ym- weliad ar ei ol; ac adeiladai gastellau neu am- ddiffynfeydd, ac un o'r rhai hyny ydyw Castell- jor-Ior, yr hen Frythonaeg air am yr un Uchelaf. Dywed yr un hynafiaethydd mai Rhufeinig yw y rhan gyntaf o'r gair Castellior, tarddedig o'r gair Caatra, sef Caer Rhufeinig. ENWOGION Y PLWYF. 1. Sant Sadwrn oedd Santa flodeuodd tua chanol y chweched ganrif. Enw ei dad oedd Bicanua, genedigol o Lydaw. Ei frawd oedd Sant Illtyd, ac yr oedd yn gefnder i Emyr Llydaw. Ymbriododd a Canna, merch Tewdwr ap Emyr Llydaw. Cydoesai a Sant Cadvan. Sylfaenodd Eglwys Llansadwrn tua'r flwyddyn 603. 2. Thomas Williams, gsnedigol o'r Cefn Coch, yn y plwyf hwn, oedd fab i Owen Williams. Daeth i yfoeth anferth trwy ei gyssylltiad a mwngloddiau Efydd mynyddau Paris a Mona, ger Amlwch. Efe ydoedd symbylydd gwreiddiol yr ariandy a adnabyddir wrth yr enw Williams, yr Hen Fane." John Williams, Ysw., o Dreffos, ydoedd fon- eddwr o gryn ddylanwad yn Mon. Yr oedd yn fab i'r Parch- John Williams, o Dreffos, ac Elinor, merch i'r Parch James Vincent, ebrwyad Bangor. Gauwyd ef yn y fl. 1784, a bu farw yn 1876, wedi cyrhaedd yr oedran mawro 92 mlwydd. 3 Parch Maurice Glynn, Ll.D., ydoedd hynaf fab Robert ap Meredydd, Glynllifon, swydd Arfon. Penod- wyd yn 1502 yn Archddiacon Bangor. Ar yr un pryd yr oedd yn dal bywoliaeth Llansadwrn. 4. Parch William Thomas ydoedd ail fab i Hugh Thomas, Ysw., o Hendrefor, a Margaret, ei wraig. Addysgwyd ef yn Ngholeg St. I^an, Caergrawnt, lie y derbyniodd y gradd o A.C. Peuod wyd ef i ficeriaeth Arleston, swydd Kent, wedy'n i bersonoliaeth Llansadwrn, a thrigianai yn Trefor Bias, sef ei breswylfod ei hun, yr hwn le sydd yn awr ym meddiant ei fab hynaf, yr Uchgadben W. H. Thomas, Prif- gwnstabl Mon.
CEI NEWYDD.I
CEI NEWYDD. (0 BEN Y LIGHTHOUSE.") CANLYN GLADSTONE (Dialogue) "Boreu da, Mr Byrben, sut yr ydych chwi heddyw ?" O nobl iawn, Capten Hirben, gobeithio eich bod chwithau yn weddol." Capten Hir—" Ydwyf yn o lew, diolch i chwi; a welsoch chwi y Daily am heddyw ?" Mr. Byr-" Naddo'n wir, a oes rbywbeih yn neillduol ynddo? Y mae eich dull yn gofyn yn aflonyddu ychydig arnaf." A oes rhy wbeth yn neillduol wedi cymmeryd lie ?" Capten Hir—" Oes, a dim llai na bod Parnell wedi cael ei brofi yn euog o odineb gyda Mrs O'Shea. Ai nid ydych wedi darllen lianes y treial ? Y mae y dadguddiadau a wnaed yn y Llys Ysgar yn rhy fryntion i'w hailadrodd, nac mewn gwirionedd, eu cyhoeddi o gwbl! Mr. Byt- -Wei, y mae yn syn genyf glywod peth fel yna am Parnell, ond y mae yn eithaf posibl ei fod yn ddieuog er fod barn y Llys wedi myned yn ei erbyn. Oni ddywedodd efe cyn neu tua dechreu y treial, y deuai efe allan a'i gym- meriad yn wyu fel eira ? Y mae gen i gymmaint o ffydd yng ngeirwiredd Parnell ag sydd genyf yn ei gyhuddwyr, a mwy Capten Sir—Y mae hyny yn eithaf posibl ac yn debygol, Mr Byrben, ond pa ham y gwrthod- odd Parnell i amddiffyn ei hun 1 Pa ham nad aeth efe i'r Llys i ddangos mai twyll a hoced oedd haeriadau Capten O'Shea, a chyfaddefiadau ei wraig 1 Y mae yn wir iddo ddweyd mewn atebiad i gwestiwn oddi wrth yr arweinwyr ereill y deuai ef allan a'i wisg yn Ian, ond ni wna ei eiriau ond profi y medr efe lunio anwiredd a'i ddweyd mor slick a godinebu os bydd hyny yn addaw dod a'i amcanion ef i ben. Gan iddo wrthod ymddangos yn y Llys i amddiffyn ei hun, yr ydych dan orfodiaeth i gredu ei fod yn euog ac os yn euog, beth yw eich barn am dano ? A yw efe, mewn ystyr foeaol, yn gymhwys i fod yn arweinydd gwleidyddol i chwi 1 A gawsai efe fod yn aelod yn eich eglwys? Dewch, amddi- ffynwch y gwr a fethodd amddiffyn ei hun Mr. Byr—Wei, yn wir nia gwn yn iawn beth a ddywedaf. Wn i ddim a fydd i'r amgylchiad hwn ei an jhymwyso i fod yn arweinydd ai peidio. Y mae yn amheus genyf a ddylid ei daflu o'i swydd ar sail yr esgus yna. Y mae ei elynion yn edrych ar ei fan-ffaeleddau drwy chwydd-wydrau lliwiedig, ac y mae Parnell druan yn ymddangos iddynt fel un o ellyllon y ffau uffernol. Y maent yn ymddwyn yn hollol anheg tuag ato. Beth ddywed Mr Gladstone ar y mater V Capten Hir—"Y mae efe hyd yn hyn wedi cadw yn ddystaw pa ham nis gwn." Mr. Byr—" Wei, yn siwr y mae yn rhaid i fi gael peth amser i ystyried y mater. Y mae Parnell yn ddyn galluog, ac yn arweinydd heb ei fath, ac yr wyf yn sicr y bydd yn anhawdd gwneyd heb ei wasanaeth gwerthfawr. Yr wyf yn methu a gwel'd hefyd pa ham nas gall wneyd y tro fel arweinydd politicaidd." (Ym mhen I ychydig amser wedi yr ymddiddan hwn, a'r am- gylchiadau wedi cyfuewid, cyfarfyddasant a'u I gilydd drachefn. Yr oedd Mr Gladstone erbyn hyn wedi cyhoeddi ei atebiad i manifesto Mr Parnell, yr hwn atebiad oedd prif destyn siarad y dydd, ac yr oedd Mr Byrben wedi cael hamdden i ystyried y pwnc. Yn ol ei arfer, daeth i fed yn hollol yr un farn a Mr Gladstone (iddo gael deall), yr hwn sydd yn wastad yn ei gyflenwi a syniadau politicaidd). Mr. BYf-" Dydd da, Capten Hirben, nid wyf wedi eich gweled bellach er ys rhai dyddiau. A ddarllenasoch chwi hanes diweddaraf Parnell ? Y mae pethau yn bresennol wedi dyfod i ryw adwy enbydus iawn Ni thybiais i erioed o'r blaen fod Parnell yn gymmaint adyn. A chlyw- soch chwi ddim am y celwyddau ofnadwy a gy- hoeddodd efe am Mr Gladstone? Y mae Mr Gladstone yn ei atebiad i'w manifesto yn gwadu ei boll haeriadau disail, ac felly yn ei brofi yn gelwyddwr dirmygus. I ffwrdd ag ef, meddaf fi, a thafl r ef i ebargoliant hywyd anghyoedd, yr adyn brwnt ag ef Pe bawn i, Capten, yn cael fy ffordd mi a'i Capten Hii- Aroswch, arosweh Mr Byrben, yr ydych ar fin defnyddio iaith anweddus, os nad ydych wedi gwneyd hyny eisoes. Peidiwch anghofio urddas eich galwedigaeth. Yr wyf yn gweled fod fy nhro i wedi dyfod yn awr i amddiff- yn Parnell. Yr wyf fi am i hyd yn nod Parnell i gael chwareu teg. Pan gyfarfyddasom o'r blaen, chwi oedd yr amddiffynwr a ininnau yr ymosodwr. Beth sydd yn cyfrif am y fath gyfnewidiad sydyn ? Wrth gwrs, yr wyf fi yn amddiffyn Parnell yn unit; am eich bod chwi yn gwneyd cam ag ef." Mr. Byi--Cam ag ef Cyfnewidiad Am beth yr ydych yn siarad Capten 1 Yr ydych yn llefaru fel un heb ddarllen dim o'r hanes. Darllenwch atebiad Mr Gladstone, da chwi, ac yatyriwch yr hyn a ddywei y gwr ma Capten Hir—" Mr Byrben anwyl, na thraff- erthwch i ail adrodd yr nn pethau byth a hefyd. Atebiad Gladstone! Beth ydyw cynnwys atebiad Gladstone ? Ymdawelwch da chwi, a dewch i ni gael gwe'ed. Y mae yn gwadu yr oil o gy- huddiadan Parnell, ond ni chynnyga yr un rhithvn o brawf fel rheswm dros hvnv. Yn awr. cyn i Mr Gladstone i draethu v ei farn ef yr oeddech chwi yn inethii a gweled fod ei bechod gwarthus yn rheswm digonol dros iddo i ymneill- duo o fywyd cyhoeddus. Yr oeddech y pryd hwnw yn ei amddiffyn yn ei bechod, eithr wedi i Gladstone lefarn nid oes genych ymadrodd digon cryf a dirmygus i'w gondemnio. Ai dyna, Mr Byrben, ydyw hyd, lied, a dyfnder eich cariad, chwi at burdeb? Pa hyd, syr, y cauwch eich Ilygaid ar egwyddorion gan lynu yn addolgar wrth berson Gladstone ? a chwi yn proftesu bod yn ddysgawdwr i ereill, pa hyd y cymmerwch eich camarwain gan feistr mwysiaith, ac archunan- geisiwr y cyfnod. Meddyliweh rywbeth drosoch eich hun yn He bod byth fel baban diymadferth yn cael ei bortlii a llwy o law ei fam. Yr wyf yn synu yn ddifrifol at ddyn o'ch safle chwi yn- Mr. Byr (Yn edrych yn frysiog ar ei oriawr), Bachgen, y mae yn llawn amser ciniaw, ac y mae yn rhaid i mi fyned am fod cyfaill o'r wlad yn ciniawa gyda mi. Maddeuwch i mi am dori ar ymddiddan mor ddyddorol. Dydd da I yn awr." Capten IIir-" Gobeithio nad wyf wedi bod yn rhy hyf arnocli, ac y caf .eich gweled i siarad a chwi yn fuan eto. Dydd da." Y mae Mr Byrben yn gynnrychiolydd i, neu yn hytrach yn enghraifft o dyrfa fawr o bregeth- wyr ymiieilkluol, eithr nid y rhai mwyaf enwog am eu fneddylgarwch. Yn EISTEDDFOD. Y mae y pwyllgor wedi troi allan brogram chwaethus a. chaninoladwy iawn. Y prif ddarn corawl ydyw y cydgan, O pwy yw Hwn ?" allan o "Storm Tiberias," a'r Glee Goed yr Hydref gan Emlyn Evans. Y mae y wobr yn werth ympgn'fo am dani, £ 30. Testyn y Gadair ydyw Oes Dyn," a rhoddir chwech gini o wobr. Rhoddir hefyd ddwy gini am y bryddest farwnad oreu i Idrisyn. Byddai yn anhawdd i'r awen gael hawddach gwaith nac wylo ar ol Idrisyn Y mae yn wir deilwug o gan dda. Y mae ugeiniau o hosiers wedi eu danfon eisoes i wahanol gyfeiriadau, a bydd y pwyllgor yn ddiau yn falch i dderbyn ceisiadau am danynt o leoedd sydd heb eu cael. Y mae enwau y be\rniaid yn gitarctitteey gwnair cyfiawnder a'r cystad- leuwyr. YU YSGOL GANOLRADDOL. Dysgwyl yn bryderus y mae trigolion Cei- newydd am benderfyniad y Joint Education Committee, ac y mae hwnw yn methu yn lan a gwneyd ei feddwl i fyny rhwng yma ac Aber- aeron. Ni ddylasai fod dadl ar y mater o gwbl, ond osyw y rumours wyf yn glywed yn wir, sef fod i ryw aelod o'r pwyllgor fudd personol o'i gosod yn Aberayron-iiid wyf yn synu o gwbl eu bod yn siglo ac heb benderfynu. Caued y pwyll- gor allan bob ystyriaeth o elw personol, a bydd yn go hawdd iddynt benderfynu ar y man mwyaf canolog, a mwyaf cymhwys mewn ystyron ereill i'r ysgol. Edrycha fy nghywreinrwydd ym mlaen I yn awyddus am restr o'u rhesymau dros roddi yr ysgol i unrhyw le yng nghanolbarth y sir heb law Ceinewydd, Y TYST A'R DYDD." Un o gyhoeddiadau wythnosol yr Annibynwyr Presbyteraidd yw y "Tyst a'r Dydd." Yr wythnos o'r blaen yr oedd ynddo lith ymosodol ar "Lover of Truth" a "Jeremiah" gan ryw Bennl'r Cryd(l. Yr oeddwn yn gobeithio eu bod wedi gweled y Hith ac yr atebent ef, ond nid ymddangosodd dim yr wythnos ddiweddaf. Gofyna Benni" res o gwestiynau am wrandaw- yr y Towyn, ac y mae yn cael y fraint o ddysgwyl am atebion. Ond y mae y cwestiynau yn eithaf priodol, adylasentgaeleu hateb. Nidcynllim drwg fuasai cae! (Commission of enquiry) i'r modd y bu gwrandawyr y Towyn yn cael eu hargyhoeddi o bechod yn ystod teyrnaaiad y Parchedig D. Jones. Bydded i "Benni" ail ffarfio ei gwestiynau a'u cyfeirio at y ddau frawd uchod trwy y JOURNAL y mae yn bur debyg y ceir goleuni ar y mater weJyn. Yr wyf yn cael fy nhcmtio i ofyn y cwestiwn "A oes perthynasau yu y Cei gan Bt,,niii'r Cryddi" Pa fodd bynag y mae yn dangoa cydymdeimlad dwfn a'i gyd-lapstoniaid Saf ati Benni Tyred i'r Cei, a dyrchefir (?) di yn y fan i'r sedd ddiaconol Y BWRDD YSGOL. Nydda rhai o aelodau y Bwrdd "fil ac un" a esguaodion dros yr atighyfiawnder a wnaethant ag E. A. E, Wele un o honynt. Dywedant fod Mr Williams yr Inspector, wedi gwrthod hyshysu y Bwrdd o ganlyniad arholiad y ddwy eneth nes cael gweled Mr Lloyd yr ysgolfeistr yn nghyntaf. Ai ensynio y maent fod Mr Lloyd wedi dylanwadu yn ddirgel, ar yr Inspector i roddi E. A. E. ym i-nlaenaf ? Beth ddywed Mr Lloyd am yr ensyn- iad yna o eiddo rhai o aelodau y Bwrdd ? A beth ddywed Mr. Williams am dano? Bydd cyfarfod cyhoeddus yma yfory (Mawrth), a chaf glywed yno pa ddefnydd wneir o'r cyhuddiad hwn. O'm rhan fy hun, yr wyf yn teimlo yn llawer parotach i osod fy ymddiriedaeth yn Mr Lloyd a Mr Williams nag yn y rhai a wnaethant y cyhuddiad brwnt uchod. CLECION. Y mae eglwys barchus Maenygroea ar gychwyn adeiladu ty hardd i'w gweinidog. Gorphenir ef tua'r gwanwyn nesaf. Well done eglwys Maeny- groes 26 63. 6c. ydyw cyflo Mr J. O. D. fel trysorydd ysgol y bwrdd. Tamaid i'r trethdalwyr ydyw hwn. Gobeithio y cant hyfrydwch wrth ei fwyta. Y mae etholiad y Bwrdd Ysgol i gymmeryd lie toe, a bydd ymgeiswyr newyddion am y seddau. Yr oedd ymgeiswyr newyddion y llynedd, ond diolch yn fawr fod pethau felag y maent. Dydd Mercher nesaf, yr unfed-ar-ddeg o'r mis hwn, bwriada y Parch. E. Caleb Davies, Llanon, (brodor o'r Cei) i gymmeryd Hong am wlad y gorllevvin. A ddaw e'n ol ? Aeth Mr Jones, Towyn, ar daith gyffelyb yr haf ddiweddaf, a daeth yn ol i ddychwelyd. Wrth gwra, fel y dywedodd cyn myned, medde nhw, nid oedd ganddo yr un bwriad i aros Yn Monkwell-street yr oedd y lie addoliad Y mneillduol cyntaf yn Llundain. Agorwyd ef, a gweinyddwyd ynddo gan un Mr Doolittle yn amser Charles the First. Ai nid Doolitl-le yw y mwyafrif o'i olynwyr hefyd ? Yn wir, tyred a gwel." A oes sail i'r son fod Mr Morgan Evans Oakford, wedi dweyd mai Aberayron sydd i gael Yagol Ganolraddol Canolbarth Ceredigion? Y mae yn berffaith wir fy mod i wedi clywed hyny Y mae genyf hyder cryf y bydd i Mr Evans wneyd perffaith chwareu teg a'r Cei. Syr Marteine O. M. Lloÿd fydd un o lywydd- ion Eisteddfod Gadeirlol Ceinewydd yr haf nesaf. Yn y frawddeg ganlynol o blith fy nodiadau diweddaf, yadawyd y geiriau mewn italics allan pryd y dylasent fod i mewn. Ac os bydd eisieu codi un o blant y "nhw" yn bregethwr, er eu bod yn werth eu miloedd, rhaid ei godi yn gentleman o weinidog ar gost yr eglwysi." Meddyliwch fod tri Gwyddel yn teithio o Gaer- fyrddin i Newquay Road, a'u bod, er yn hollol gyfarwydd a'r ffordd, yn myned yn y blaen tua Maesycrugiau a Llanybyther, heb ddeall ym mha le yr oeddynt, pa un ai yn cysgu, neu ynte yn feddw y dywedech y byddeiit ? Ateb—"Yn feddw." Nage, nage, meddyliwch eu bod yn ddynion respectable. Ateb—"le, wel, beth am hyny ?' Hi hi wn i ddim wir SIGNALMAN.
CYNNADLEDD FFERMWYR GLAN TEIFI.
CYNNADLEDD FFERMWYR GLAN TEIFI. G,tv,ily,nt-Betli yw y papyr yna sydd yn dy boced di, Morus ? Morns—Yr Home Ruler." Yr wyf newydd fod yn darllen yr areithiau penigamp a draddod- wyd ar bwnc y dadgyssylhiad yr "Estrones," yr Eglwys yng Nghymru, ac nid wyf yn cofio i mi erioe I dd irllen gwell areithiau ar y pwnc. Yr oeddynt yn ansigledig. CadtVan-Dyma fel y mae hi "pob un at ei archwaeth," fel y dywedodd y Gwyddel hwnw gynt. Iwan—Dere at y pwnc fel dyn ar unwaith, yn lie curo pant a thalar. Beth sydd genyt ti i ddywedyd am yr areithwyr a'u hareithiau ? Cadwgan—Mae dynion dysgedig a gwybodus yn ystyried fod yr areithiau yn wael, ac yn bradychu anwybodaeth dychrynUyd o'r pwnc oeddynt yn siarad arno. Deivi--Beth am araith Mr Pritchard Morgan ? Y mae ef yn wr dysgedig a gwybodus. Yr oedd ei araith yn gampus. Gruffydd—-Yr oedd yn amlwg i bob nn sydd yn adnabyddus ag hanesyddiaeth eglwysig Cyniru, na wyddai ef ac creill ddim am hanes yr Eglwys oedd ef yn geisio dynu i lawr. lwan-Nis gallwch wadu nad "Estrones yw a drawdblanwyd o Loegr yng Nghymru rhyw amser II II. neu guyaa, ac na IU ni erioea yn Jkgiwys y Cymry. Gioilym—Yr Eglwys Gymreig yw yr Eglwys gyntaf a sefydlwyd yng Nghymru. Cafodd ei sefydlu yma nior foreu a'r oes apostolaidd, ac yr oedd ganddi ei heglwysi, ei ffurfwasanaeth, a'i hesgobion pan oedd y Seison yn baganiaid. Yr oedd yr esgobion Prytanaidd yng Nghynghor Aries yn Ffrainc yn 314 O.C. Ni ddaeth Awstyn i Loegr cyn y flwyddyn 697. Cymmerodd cyn- nadledd le rhyngddo ef a'r esgobion Cymreig dan dderwen a alwyd wedi hyny am gannoedd yn dderwen Awstyn." Gofynodd i'r esgobion Cymreig i roddi fyny eu ffurfiau a'u harferion cadw y Pasc yr un amser ag Eglwys Rhnfain pregethu yr Efengyl i'r Seison, &c. Gwrthododd yr esgobion Cymreig roddi fyny eu harferion heb gydsyniad eu pobl eu hunain, a gwrthodasant ymostwng iddo fel eu harchesgobr a dywedodd Dinorth, Abbad Bangor Is-coed, nad oedd yr Eglwys Gymreig yn cydnabod uchafiaeth unrhyw Eglwys nag esgob arall, ond yr oedd yn hollol annibynol. Hywel—Pa. fodd y gallai yr Eglwys yn Lloegr sefydlu Eglwys arall cyn iddi sefydlu ei hun ? Y mae y peth yn afresymol. Yr oedd Eglwys yng Nghymru cyn amser Awstyn, onide ni fuasai iddo ofyu i'r esgobion Cymreig roddi fyny eu ffurfiau a'u seremon'iau, ac ymostwng i lywodraeth Awstyn, os nad oedd yma Eglwys yn barod mewn bod. Llifivarch—Yr wyf wedi cael goleu newydd ar y pwnc y mae yn amlwg nad yw yr Eglwys Gymreig yn Estrones," fel yr haera papyrau 1 .1 gwrth-eglwygig. Nid oes ganddynt un goes i I sefyll ami. Os oedd Eglwys Loegr wedi cael ei phlanu yng Nghymru, pa bryd a pliwy wnaeth ei phlanu ? GWyr haneswyr yn eithaf da pa bryd y gwnawd yinletliodistiaid yn enwad, a piia bryd y cafodd yr enwadau ereill eu sefydlu ond nis gallant roddi dim ond haeriadau noethion am Eglwys Cymru, ac mae dynion i'w cael yn ddigon carbwl i gredu yr haeriadau disail hyn fel ffeithiau hantsyddol. Y mae mawr angen i oleuo y werin Gymreig, yrhai sydd yn llawer rby barod i bino eu credoau wrth lewys pregethwyr ac aelodau seneddol anwybodus. lfor- Yn ol tystiolaeth Mr Dillwyn, cafodd yr Eglwys ei gwthio ar y Cymry ar y dechreu. Cadwgaii-Pob parch i Mr Diilwyn ar gyfrif ei oedran, ond y mae yn rhaid i'r gwir gael ei ddy- wedyd, pe syrthiau y wybrenau. Nis gall yr aelod anrhydeddus roddi un awdurdod hanes- yddol dros yr hyn a ddywedodd. Mi roddaf her iddo brofi ei bwnc, er nad wyf ond tipyn o ffermwr. Detvi-Ni fu y Cymry erioed yn perthyn i'r Eglwys; y mae Ymneillduaelh yn reddfol ynddynt. Gnffydd-Yr oedd y Cymry yn ffyddlon i'r Eglwys hyd amser y Concwest Normanaidd, pan wthiwyd y Sacsoniaid a Norm-tniaid i esgobaethau Cymreig. Ni wnawd un cyfnewidiad, ac ni phlanwyd un Eglwys newydd yng Nghymru yr unig gyfnewidiad a gymmerodd le oedd i Eglwys Rhufain drawsfeddiannu yr Eglwys Gym- reig hyd y Diwygiad Protestanaidd. Ifoi--Harri yr Wythfed wnaeth aefydlu yr Eglwys yng Nghymru, a cwerylodd ef &'r Pab. Hytvel—Nid oedd yr Eglwys ar ol y Diwygiad yn sefydliad newydd o gwbl ond yr un a blanwyd yn yrynysoedd hyn yn y cyfnod apostol- aidd Eglwys yrhen seintiau Dewi Sant, Dyfrig, a Teilo oedd, ac y mae yn parhau eto yr un, gwaded y sawl a wado, yr hón oedd fel gardd ffrwythlon yn orchudcliedig gan chwyn, ond ar ol ei chwynu, ail flitgurodd. Yr oedd y Cymry oil o esgyniad y Frenines Elizabeth i esgyniad y Frenines Anne, yn ymlynu wrth yr Eglwys nid oedd un Ymneillduwr yng Nghymru. Dywed y dysgedig Brown Willis fod y Cymry yn pmlynu wrth yr Eglwys tra bu ganddi esgobion Cymreig fel Dr. Morgan, Dr. Parry, Dr. Risiart Davies, &c. Penodiad esgobion Seison i esgob- aethau Cymreig, a'r rhai hyny yn penodi Seison i fywoliaethau Cymreig, heb fod yn alluog i ddarllen pennod na salm, credo 11a phader, yn iaith y werin. Dyma un esampl o'r polisi dillystliol a fabwysiadwyd. Yr wyf yn cofio y Parrh. Samuel Evans yn ficer plwyf mawr Llanddewi-brefi. Ni phregethodd ef gymmaint p ag 1111 bregeth erioed yno, ac nid oedd y plwyf- olion yn ei adnabod. Yr oedd ef yn byw yn Llanandreas, Maesyfed. Y fath benodiadau a'r un uchod a fu yn foddion i yru y plant oddi wrth eu mam i sugno llysfam afiach. Iwan-Nid yw'r Eglwys heddyw o un lies, ac yn llythyren farw. Cadwgan—Mae genym dystiolaeth Mr Glad- stone, er iddo eu bradychu yn gywilyddus y nos o'r blaen canmolodd sel yr Eglwys, galluoedd a chyriihwysderau ei gweinidogion. Nid oedd o ganddo ddim gair i'w ddywedyd yn ei herbyn. Aloi-its-Mae hyn wedi peri anfoddlonrwydd mewn llawer o gylchoedd. Yr oedd Ilawer yn meddwl y buasai yn ei rhegu ond yn lie hyny bendithiodd hi. Gwilym—Aberthodd yr Eglwys er IDWYIl dal pleidleisiau Ymneillduwyr Cymru, sydd am ysbeilio yr Eglwys, yn yr etholiad dyfodol. Llytvai-clt-Yr oedd yn ddn genyf fod yn eich cynnadledd heno cefais wybodaeth am bethau nad oeddwn wedi breuidwydio am danynt o'r blaen.
LLANDEILO-FAWR.
LLANDEILO-FAWR. Y F ARCHNAD.Ni cheir un newidiad yn y byd hwn na fydd y newid hwnw, os yn golled i'r iaaill, na fydd yn enuill i'r llall felly y mae newidiad y farchnad yn nhref Llandeilo. Y mae wedi peri cryn dipyn o siarad yma, wedi cael ei chynnal drwy'r blynyddoedd yng nghauol y dref. Mae y preswylwyr yn(ig yn credu eu bod wedi cael eu gorfodi i gadw Sabbath yr luddew, gan mor dawel a difywyd y mae pob peth o gwmpas boreu dydd Sadwrn. Bydd yr holl drafnidiaeth wedi ei aymmud i gwr uchaf y dref, a bydd y trigolion yno yn credu eu bod wedi eu symmud i ryw ran o'r brifddinas. Felly y mae coiled y rhan isaf yn ennill i'r rhan uchaf. Appeliwyd lawer gwaith drwy lawer ffordd am gael rhyw leni cysgodol i wragedd caredig ein ffermwyr pan yn gwerthu eu nwyddau yng nghanol y dref ond 1 ddim pwrpaa, er eu bod yn gorfod talu am en lie. Llawer i Sadwrn gwelsom hwynt yn gorfod dyoddef yr oerwlaw oeraidd am oriau (a thalu am hyny), wrth gwra) ond nid oedd neb yn gwrando ar eu cri am ddiddosrwydd ond gwelodd y llygad- graff Mr Edwarda, perchenog y farchnad uchaf, y diffyg clywodd gri yr angenog, ac ar unwaith wele ef yn adeiladu lie cysurus iddynt yn y diogelwch; a Sadwrn cyn y diweddaf wele y newidiad yn cymmeryd lie y fintai fawr yn symmud, a'r genedl yn teithio gan ffarwelio a'r Aifft, ac yn cyrhaedd Canaan. Dywedir fod masnach eisoes wedi adfywio y gwerthwyr yn balchïo, ac amryw o'r prynwyr, wrth reswm, yn cwyno. Pa fodd y dygwydd rhwng yr isaf a'r uchaf, nis gwyddom eto; amser a ddengys; cewch wybod eto. ETHOLIAD.—Mae hwn eto megys yn llygad- rythu anion), sef etholiad y gwarcheidwaid. Mae nifer yn cael eu henwi gobeithio y gwna ein blaenoriaid ddevvia y rhai goreu. Y cyfryw fyddo yn pleidio diwygiad a chynnildeb, ac ar yr un pryd lonaid cilonocydymdeimlad a'r tlawd a'r angenus. Ai tybed na ellir dyfod i gyd-ddeall- dwriaeth y tro hwn heb etholiad ? AWRLAIS FAWR Y DREF.—Mae hwn unwaith eto yn dyfod i sylw. Bwriada Mr W. Phillips ddwyn sylw y Bwrdd Lleol at y priodoldeb i'r dref i ofalu trwsio, glanhau, ac adgyweirio eu heiddo eu hunain, yr hyri sydd yn ol cyfraith. Os mai eiddo Creser (neu y dref) yw yr awrlais ddefnyddiol hon. Cajser, wrth reswm, sydd i ofalu am dano. MARWOLAETH DDISYIMWIH. — Boreu Sul di- weddaf, wrth ddychwelyd o oedfa'r boreu, cym- merwyd hen wraig o'r enw Mary Rees, Nantyr- heio, yn glaf, a chymmerwyd hi i dy cydnabod ym mhen y dref, a bu farw yn uniongyrchol. .Y Yr oedd yn bsrehus iawn gan bob dosbaith; gair da geid iddi gan bawb, a chan y gwirionedd ei hun. Canai yn soniarus yng nghapel y Wesleyaid yn y boreu, and cyn hanner dydd Symmudwyd hi'n hynod ddisymwth I'r nefoedd i uno a'r cor Er canu yr anthem dragwyddol, 'Rol darfod pob mynydd a mor. GOHEBYDD.
LLANDYSSIL.
LLANDYSSIL. CYFARFOD CYSTADLEUOL. Cynnaliwyd cyf- arfod cystadleuol yn yigoldy y bwrdd Capel Dewi yn y lie uchod, nos Wener, Mawrth y 6fed o dan lywyddiaeth Charles Lloyd, Ysw., Waun- ifor, yr hwn sydd bob amser yn barod i aberthu ei amser er mwyn gwneyd daioni. Yr oedd yr hin yn ffafriol iawn, ac fe ymgynnullodd lluaws yng nghyd nes gwneyd y He j'll orlawn. Aeth y cystadleuwyr trwy y gwaith ag oeddynt wedi bod yn brysur barotoi er ys wytnnosau, yn ganmol- adwy dros ben. Fe ddangoswyd talent tu hwnt i'n dysgwyliad gan bobl ieuainc y lie a'r amgylch- oedd. Ym mlaen yr eloch gyda phenderfyniad di-ildio Pe buasai gofod yn caniatau, gallasem roddi crynodeb byr o ddynion eithaf di-nod ar y dechreu wedi ymwthio i urdd tra dyrchafedig yn y byd, ac i gyfoeth,anrhydedd, a; theitlau, trwy en galluoedd, eu diwydrwydd, a'u hymdrechion. D a byddai hyny ef allai, yn symbyliad i'rieuenctyd i'whefelychu. Diammheti fod llawer yn Cape] Dewi, yn ol dim a allem gasglu oddi wrth eu gwaith yn y cyfarfod, yn meddu ar dalentau galluog ond iddynt ymdrechu yn eu horiau hamddenol i geisio en diwyllio, yn lie rhodiana a chyflawnu drygau, ac i wario eu harian a'u hamser am oferedd, a'u Ilaf ur am yr hyn nid i'w yn digotii." Y mae cymmaint o amrywiaeth yn y cyfarfodydd hyn fel y gall yr ieuenctyd i ymestyn am addysg yn eu gwahanol ganghenau. Y mae y maes cerddorol yn agored i'r cerddor i gael dadblygu ei dalent; maes llenyddiaeth i'r lienor maes barddoniaeth i'r bardd a chyfle rhagorol hefyd i'r dawn areithyddol i ddadblygu ei hun. Mae y meddwl dynol yn gofyn rhyw- beth i'w wneyd yn barhaus. Gofalwch, gan hyny, i beidio rhoddi iddo oferedd a gwagedd i ym- borthi arno, ond rhoddi iddo athrawiaeth iachus, llenyddiaeth bur, rhinwedd sobrwydd, a hyn a gynnyrcha ffrwythau da. Gobeithiwn y bydd tuedd mewn cyfarfodydd o'r natur yma i ddyrchafu egwyddorion moesoldeb drwy yparthau hyn yn gyffredinol. Er mor faith oedd y program, eto fe aethpwyd trwy y gwaith yn llwyddianns. Beirniaid y gerddoriaeth a'r rhyddiaeth—Mri. D. H. Thomas, Llandyssil, T. Evans, Tregroes, a'rParch. E. P. Jones, curad Llandyssil, a Mr D. E. Thomas, St. Davids beirniad y farddon- iaetli-Nlr T. Gwariiant William?, Cwrtnewydd. Ennill wyd y gwobrau fel y canlyn :—Dadganu y solo soprano, goreu Miss M. A Jones solo tenor, goreu Mr J, Thomas; solo bass, Ellyll yr ystorm," goreu Mr W. Jenkins, Cilgraig. deuawd o ddewisiad eu hunain, goreu W. Jenkins a Miss M. Jenkins Yr Eneth Ddall," goreu S. Williams; adroddiad digrifol, goreu S. Lewis, ail oreu, W. Jenkins ffraetheb, Mri J. Jenkins a T. Davies yn gyd-fuddugol; araith dair mynyd o ddewisiad eu hunain, Mri W. Jenkins, J. Jenkins, a D. James yn gyd- fuddugol traethawd, gorou Mr W. Jenkins; sillebu, goreu Mr J. Jones adroid y salm I., Mr H. Williams llythyr caru, goreu Mri J. D.ivies a M. Williams, yn gyd-fuddugol. Wedi talu y diolrhgarwch arferol a chanu "God save the Queen," ymwahanodd pawb. -D. E. THOMAS.
ABERGWILI.
ABERGWILI. At Olygydd Y JOURNAL. SYR,—Y mae fy llythyr byr Ilr helynt cwrdd cwarter yr Annibynwyr a gynnaliwyd yng Nghapel Ebenezer, yn y lie uchod, wedi rhoddi math o gyffroad trwy'r pentref ac y mae gwrth- ddegymwyr y capel, ychydig mewn nifer, yn penderfynu cospi y gwalch am gyhoeddi y "gwirionedd." Dywedir eu bod yn adnabod yr Hen Aelod," a'u bod yn penderfynu dyfod ag ef o flaen yr eglwys," a'i ddiaelodi, fel y cafodd Carwr Gwirionedd" yn eglwys Towyn, Cei- newydd, ychydig amser yn ol. Nid wyf hyd yn hyn wedi cael yr un rhybudd a dweyd y gwir wrthych, Mr Gol., hoffem weled fy hun fel carcharor o flaen rhai o farnwyr capel Ebenezer, Abergwili. Dywedwn dipyn bach o fy meddwl wrthynt am eu hystranciau o bryd bwy gilydd. Credu yr wyf y diflana—sef fy nghospi a'm diaelodi—fel mwg, am fy mod yn cyfranu at yr achos gymmaint a dwsin o rai o honynt. Yr oedd yn dda genyf weled fod Roderick Random," yn eich rhifyn diweddaf ac yn yr iaith fain, wedi dyfod allan mor gryf, ac i ddinoethi gwleidyddiaeth pan y dylid pregethu yr Efengyl. Fel hen aelod Ebenezer, byddaf yn pleidleisio yn erbyn y cwrdd cwarter i ddyfod yma eto ac yr wyf yn gobeithio y byddwn fel mwyafrif yn dyfod i'r un penderfyniad a Mr Spurgeon, i beidio rhoddi benthyg ei gapel (Tabernacl, Llundain) i'r dadgyssylltwyr i gynnal eu cyfarfod blynyddol yno." Da iawn, Mr Spurgeon; efelychwch ef, Mr. Miles Evans, Abergwili. Yr oedd yn dda genyf hefyd ddarllen am bregeth hynod Dr. Parker yn y City Temple (Llundain) dydd Sul diweddaf ar Gymdeithas Rhyddhad Crefydd. Dadganodd y Doctor ei foddlonrwydd fod Mr. Spurgeon wedi tori ei gyssylltiad a Chym- deithaa Rhyddhad Crefydd, ar y tir ei bod wedi dyfod yn rhy wleidyddoj. Yr oedd ef (Dr. Parker) yn credu y dylai gwaith crefyddol gael ei ddwyn ym mlaen yn unig gan ddynion crefyddol, ac ni fynai ef wneuthur dim ag inftideliaid ac agnostiaid yn eu hymdrech i ddadeyssylltu Eglwys Gristionogol. Dyna farn an o'n dynion blaenaf fel Annibynwr, ac yr wyf yn gobeithio y bydd yn wers i'r gweinidogion a fu yn Ebenezer, Abergwili, pa ddydd. o ym am weled Independia yn dyfod yn "Independia Fawr" yng N ghymrn, bydded i ni gadw gwleid- ydcliaeth allan o'r pulpid. 0 barth y personoldeb (personal remarks) a garodd ei ddefnyddio yn y cyfarfodydd, y mae Roderick Rtndom wedi dweyd y gwir. Pan yn cyfeirio at Eagob Ty Ddewi, trcio bod yn ysmala (fel ei hen arfer) oedd y pregethwr gwleidyddol" hwn. Y inae cynimeriadyr E,o,,)b (Dr. Basil Jones) yn rhy uchel i'r ysgragliaid, y pen-boethiaid, y Sosialiaid, a'r an.vybodusion hyn i gyrhaeddyd ato Er bod rhai o'r pregethwyr hedd a fu yn Abergwili yn deall rhyw bwt o'r gyfraith," y mae eisieu iddynt ddarllen llyfr ar "foesotdeb," ac i adael enwau o'r pulpid ddynion ag sydd yn anrhydedd i Gymru. Dywedaf eto bod yn adgan gan ein gweinidog parchus fod y filth gyfarfodydd wedi eu cynnal yn ei gapel ef; ac y caiff esgob Santa Clara ac ereill wybod hyn ganddo cyn bo hir.—Yr eiddoch yn gywir, HEN AELOD.
BWRDD YSGOL UNDEDOL LLANEGWAD…
BWRDD YSGOL UNDEDOL LLANEGWAD A BRECHFA. At Olygydd Y JOURNAL. SYR,—Fel un o aelodau annheilwng o'r Bwrdd uchod, goddefwch i mi roddi ychydig o hanes ein cyfarfod cyntaf yn eich papyr. Cynnaliwyd hwn yn Felingwm ddydd Gwener, yr 20fed o Chwef- ror, pryd yr oedd yn bresennol Milwriad Hughes, Glancothi Mr Leyshon Thomas, Brechfa Mr W J. Harries, Nantymab Mr. W. Evans, Monach- dy Mr. Daniel Griffiths, Abercothi a Mr. John Griffiths, Ffynnondwrch. Heb law y rhai uchod, yr oedd yn bresennol, o Fwrdd Ysizol Lianfi- hangel-Rhosycorn, Mr. Daniel Jones, Garth Mr Evan Davie3, Llystyn, o Lanfihangel-ar-arth D. Owens, Forest Mill a Mr. D. Jones, Brynhebog ac hefyd Mr. Thoiras Walters, yr ysgrifenydd. Y mae y Bwrdd yn cael ei wneyd i fyny fel y canlyn Naw aelod dros Llanegwad a Brechfa, dau o Lanfihanoel-Rhosycorn dau o Lanfihangel- ar-arth; dau o Lanfynydd dau o Langathen cyfanswm 17. 0 herwydd amgylchiadau, meth- y odd y brodyr a bod yn bresennol o Idi gerth a enwyd uchod. Y peth cyntaf a gyflawnwyd oedd dewis cadeirydd am yr amser pro teiit ac i gael bod yn drefnua, cynnygiodd Mr. John Griffiths, ac eiliodd Mr. Daniel Griffiths, Mr. W. Evans, Monachdy, yn gadeirydd. Y peth nesaf yn awr ydoedd dewis cadeirydd parhaol, a chynnyg- iwyd gan Mr. Leyshon Thomas, ac eiliwyd gail Mr. D. Jones, Llanfihangel-ar-arth, fod Mr. W. J. Harris i gymmeryd a'r swydd, yr hyn a basiwyd drwy i bedwar bleidleisio dros y cynnyg- iad. Yr oedd amryw yn cael eu henwi fel dynion teilwngi gadeirio ond y tu allan y siaredid hyn ac yn eu mysg y Milwriad Hughes; ereill mai Mr. Davies, Waengranod, ddylasai gymmeryd y gadair, am mai efe ydoedd head of the poll ar ldydd yr etholiad. Siaradid hefyd gan rai mai Mr. Evans, Milton Court, ddylasai y person yma fod. Dywedodd Mr. John Griffiths ei fod wedi clywed Mr. W. Evans, Monachdy, yn cael ei enwi, ond nad oedd ganddo ef yr un teimlad personol at Mr Evans nag yn erbyn Mr. Harris. Yna cymmerodd Mr. Harris ei le fel cadeirydd. Y peth nesaf ydoedd dewii is-gadeirydd. Cyn- nygiodd Mr. John Griffiths, ac eiliodd Mr. W. J. Harris (y cadeirydd) i fod Mr W. Evans, Mon- achdy, i lanw yr is-gadair, yr hyn a basiwyd yn unfrydol. Wele ni yn awr mewn math o working order. Y peth cyntaf ydoedd dewis yagrifenydd, a phenderfynwyd fod Mr. Walters i ddal y swydd, yr hyn a wnaed yn unfrydol. Dywedodd Mr. J. Griffiths ei fod yn falch i ddeall fod Mr. Walters wedi cadw y llyfrau mor dda am y tair blynedd diweddaf, fel ag i yr hen Fwrdd basio pleidlais o ddiolchgarwch iddo. Dciwis trysorydd ydoedd y peth nesaf. Llenwii y swydd hon gan Mr .John Hughes, D. Jones & Co., Arianwyr, Llan- dtilo. Dywedodd Mr Davies, Llystyn, fod hyn yn anghyfleus, am fod y bobl o'r ardal yma yn gwneyd eu masnach yng JNghaerryrddin, ac nid yn Llandeilo felly, heb wneyd daith i Landeilo at y gorchwyl, y maent yn gorfod talu am newid cheques y Bwrdd yng Nghaerfyrddin, yr hyn a dybiai oedd yn annheg, gan, meddai, y bu tsai i'r arianwyr yng Nghaerfyrddin yn sicr o wneyd eu gwaith am ddim a'r overseers, yn sicr er mwyn y trethdalwyr, gan eu bod yn myned i Gaerfyrddin eisoes i wneyd eu gwaith am ddim. (Os ceir k-an yr arianwyr i wneyd y peth yn rhad, fel y gwneir yn Llandeilo yn awr, a'r overseers' i wneyd eu gwaith hwythau yn rhad, tebyg yw mai y Na- tional and Provincial Bank, Caerfyrddin, fydd y trysorwyr am y tair blynedd nesaf.) .Mr. Davies, Llystyn, hefyd a ddywedai fod llawer o siarad wedi bod, mewn cyfarfodydd blaenorol, am gael crynodeb o waith Inb cyfarfod wedi ei hargratfu yn y papyrau lleol. Ar ol ychydig siarad, dywed- odd Mr. John Griffiths y byddai ef yn gwneyd hyn yn y tri papyr, sef y JOURNAL a'r ddau bapyr arall. Yr oedd y Bwrdd, er ys ychydig amser yn ol, wedi penderfynu gwneyd ychydig welliantau ar ysgoldy Brechfa, ond nid oedd y plans a gaf- wyd yn cyfarfod a rheolau yr Educational De- partment; felly, ar awgrymiad Mr. John Grif- fiths, danfonwyd hwynt yn ol i'r cynllunydd (architect), yn deisyf arno am wneyd y gwelliantau I gofynol. Y peth nesaf ydoedd hysbysiad oddi wrth yr ysgrifenydd, ei fod wedi cael bil Mr. R. S. Lewis, y returning officer, am £23 9s. 10c. Bu llawer o siarad ar hwn. Pan ddeallwyd fod ysgolfeistr nowydd Felingwm yn bresennol yn yr ysgol, cynnygiodd Mr; John Griffiths, ac eiliodd y Milwriad Hughes, ei fod yn cael ei alw i fewn, i gael adnabyddiaeth o hono, yr hyn a wnaed. Yr uchod, Mr. Gol., ydyw gweithrediadau y Bwrdd yn y cyfarfod diweddaf. Cefais fy modd- loni yn fawr gan y cwmni ac wrth weled gwy- nehpryd y lleill, yr oeddwn yn casglu eu bod hwythau wedi cael eu boddloni yr un fath. CYFARFOD BRECHFA, dy id Iau, Mawrth 5med. —Yr oedd yn bresennol yn hwn—Mr. W. J. Harris (y cadeirydd), Mr. W. Evans (is-gadeir- ydd), y Milwriad Hughes, Glancothi; Meistri John Davies, Waungranod Leyshon Thomas, Brechfa Jr.hn Davies, LleUy'tg..fid Daniel Griffiths, Abercothi John Griffiths, Ffynnon- dwrch Daniel Jones, Garth; Evan Davies, Llystyn; D. Jones, Brynhebog; John Thomas, Troedyrliiw a John Jones, Brisken. Ar ol i'r cadeirydd gymmeryd y gadair, dywedodd Mr. J. Griffiths ei fod yn dymuno ar i bawb bleidlei-io dro3 gadarnhau gweithrediadau y cyfarfod o'r blaen, gan ei fod, ym mysg pethau ereill, yn cynnwys etholiad y cadeirydd. Trwy wneyd hyn, byddent yn cryfhau breichiau Mr Harris i wneyd ei waith yn ddibarti'aeth, heb ofni gwg un na gwen arall. Eiliwyd hyn gan Mr. John Davies, Lletty'rgofid. Wele ni yn awr, Mr. Gol., yn yr ail gyfarfod; cewch hanes gweithrediadau hwn erbyn yr wythnos nesaf.- Yr eiddoch. &c., JOHN GRIFFITHS, Ffynnondwrch House, Nantgaredig.
GWENLLI, GER CEINEWYDD.
GWENLLI, GER CEINEWYDD. At Olygydd Y JOURNAL. SVR,-A fyddwchchwi mor garedig a chaniatau i'r ychydig linellau canlynol ymddangos yn eich papyr clodwiw. Cynnaliwyd cyfarfod adloniadol a chystaileuol yn y lie uchod nos Wener, Chwefror y 27ain, dan nawdd ac amddiffyniad brodyr a chwiorydd pirchus o'r gymmydogaeth, a than arweiniad medrus Mr D. Davies (Masnachydd), Caerwedros. Amcan penaf y cyfarfod ydoedd rhoddi cyfle i blant yr ysgol ddyddiol i ddangos ar gyhoedd, ffrwyth eu dlwydrwydd gyda Ir caiiti, yr adrodd, a'r darllen, &c., yn ystod yr wythnosau blaenorol, yng nhvd a gwobrwyo y rhai oeddynt wedi bod y mwyaf ffyddlon yn yr ysgol yn ystod y flwyddyn a aeth heibio. Cafodd lluaws eu gwobrwyo yng ngwydd 0 y gynnulleidfa, a llyfrau tlws a defnyddiol T I rhodd haelionus Mr D. Evans yr ysgolfeistr. Tystiai gwedd y rhai bach en bod yn ystyried yr hyn dderbynient ar y pryd yn gyfiawn daledig- aeth am eu holl aberth yn y gorphenol. Bydded i lawer ddilyn esampl yr ysgol hon. Denu plant sydd fwyaf effeithiol er eu llwyddiant, ac nid gosod "Whipper-in" ar eu gwaethaf. Daeth tyrfa luosog yng nghyd ar yr amgylchiad, ac i'r dyben o wneyd y cyfarfod yn ddyddorol i ddi- eithtiaid hefyd, yr oedd yno glee parti wedi ei ffurfio, a chawsom yr anrhydedd o'i glywed yn canu amryw o weithiau yn ystod y cyfarfod. GWàsanaet hwyd hefyd er dyddordeb y cyfarfod gan y ddwy gantores addawol o'r Ceinewydd, sef y Misses J. M. Evans a J. Roderick. Gwlcdd oedd eu clywed meddai pawb ac i'r dyben o gyf- arfod a chwac h dosbarth arall o bobl, cafwyd rhan he'aeth o'r gweithrediadau yn gystad- leuol. Gwobrwywyd yrtioe .swyr buddugol am ganl]. darllen, areithio, &c. ar y pryd (yn ddi- fyfyr) ac hefyd am gyfansoddiadau wedi eu darparu a'u hanfon i mewn yin mlaenllaw. Ond gan mai ysgolfeistr y lie ydoedd y beirniad, yng nghyd a rhoddwr y testynau cystadleuol, nid yw pobpeth yn gorphwys mor daweiac ydysgwyliwn. Nid rhyfedd yn y byd o blegid lie byddo cystadlu nid yw pawb un amser yn cael en boddloni. Ond nid yw yn debyg i'r cyfeillion yma wneyd un ymgaia i gyrhaedd yr amcan hwn chwaith, neu ynte buasent yn rhoddi rhywun tu allan iddynt eu hunain ar hyn o orchwyl. Yr wyf fi fel person er hyny, yn credu fod y brawd Evans yn gweinyddu yn 01 cydwybod ddidutdd. Ond yn sicr nid felly pawb. Clywais eisoes lawer o siarad mewn perthynas iddo gan w^han I bersonau, y rhai a dut-d lenr i yd, dd i syniadait ammhe:is am y beirniada<sthan. Dy \ed-o, nad oedd rhediad y t'eirniadaeth a dd-illeiiid ar y pryd, a dyfarmad y gwobrwy.m yn g son a'u gilydd, heb law y cytiawilder Acos feU), nid rhyfedd fod ilawer yn syiwi. Felly, gau fod llawer yn ammlieu cysondeb ybrawt, dylai ddyfod allan i amddiffyn ei hun, rhag i'r cy oedd syned yn annheilwng am dano. D loJ dyld-riiehy cyfarfod yn y dyfodol pi gymhd i wn-yd hyn\. Ac os yn euog o ddnng is ffafr yn nytra-h nil chydnabod teilyngdod, dylai gywiiyddi •, a chyd- nabud ei fai, Ye, a'i adael hefyd. Ac os yn cael ei feio ar gam o'r ochr arall, dy¡ai ei gyhuddwyr wneyd yr un modd. Felly, 03 dieuog ydyw D. Evans, hawdd iawn ydyw iddo brofi a gwneyd hyny yn hysbys. Dylai ei gydwybod wneyd hyny a'r ff irdd oreti fyddai iddo drosgl-vyddo y cyfansoddiadau i rywun ar,tl; oyunefin a r gwaith er cael rhoddi beirniadaeth amynt. Ie, a gofalu fod pob peth fel y daefli i law. Nis gallaf feddwl am gynllun uweli os hydd iddo ddewis dyn gonest a didderbynwyneb i adolygu ei waith, ac yn medru ar fardd-niaeth, beth bynag, cystal ag ef ei hun Gobeithio bydd i Mr EValH dder- hyn pob peth cyfeirit'di.; ato YI1 y n ■ Jyn hWIl yn dawel a diuyffro, a gwoeyd syI IV buan o it no, fel ac i (lsoi ymdrafod,Lt.th pe!la<; Dan^-ise 1 ei hun yr hyn mae yn yredu ei fod. s i dyn, rwy fabwysiadu y cytilluil a .ul,elah i ga d yr am ell*- aeth sydd yn flynu wedi ei dileu, a'i ^rydwyt el hun wedi et ihaweiu. -Yr eiddoch yn ses*c; o.: CANOLWR.
LLANGELEU.
LLANGELEU. At Olygydd Y J'OURNAL. SYR,—Yr wyf er ys rhai dyddiau bellach wedi dyfod am dro i Gymru, i'r wiad lie y bu fy nheidiau yn trigo gynt, ac yn cymmeryd ychydig o seibiant tra ar fy nhaith ysglyfaethawl ar un o fryniau uchel y plwyf uchod, mewn man hollol gyflus i weled ae i glywed pob ymdrafodaeth ag sydd ym myned ym mlaen yn yr ardal. Yr wyf fel pob dyeithr, yn syllu ar wahauol wrthddrychau ag sydd yn ymddangos yn hynod i mi. Yr wyf wedi taflu rhyw gipdrem dros ymddygiadau y trigolion, ac yr wyf yn cael eu bod yn ddynion tawel, heddychlon, yn caru eu gilydd, gan ddy- mnno daioni y naill i'r llall, yr hyn sydd yn lied brin mewn llawer cwmmwd ar hyd a lied y wlad, ag yr ymwelais i a hwynt. Boreu dydd Sadwrn diweddaf, fel ag yr oeddwn yn fy arsyllfa ar ben y "Crug," yn dysgwyl gweled teyrn y dydd yn ymddadebru o'i gwsg, ac i daflu ei belydrau tanbaid dros echwyn ei orweddfan, draw yn y gorwel, dros fryniau ban Brycheiniog tybiais ynof fy hwn fod rhywbeth pwysis i gymmeryd lie y diwrnod hwnw. Yr oedd natur megis fel pa bai wedi ymddiatru o'i gwisg auafol, ac yn ymddangos yn lion ac yn serchog i groesawu toriad y wawr. Yr oedd yr awelon balmaidd a dramwyau dros y tir, yn peri i bob llysieuyn bychan i ymadfywio, nes peri i mi dybied fod boreuddydd o haf wedi ymddangos. Teloral1 yr adar bychain eu mhiwsig peraidd ar frigau y coedydd, a'r ehedydd ber-seiniol ei chan a esgynai i entrych yr awyr, gan chwareu ei anthem foreuol o glod a mawl i'w Chreawdydd a'i chynnalydd. Troais fy tigholygon oddi amgylch a gwelais fod y pentref bychan cyfagos, o'r llythyrdy i fyny i ben uchaf y lie, mewn llawn bywyd ac yni. Yr oeddynt fel ag y gallaswn dybied wedi boreu godi, ac yn parotoi hyd eithaf eu gallu gyferbyn a rhyw fudiad yn ystod y dydd. Yno y bum yn ymbalfalu o ran fy meddwl am rai oriau gan fethu dyfud o hyd i'r dir;,(elweh, ond o'r diwedd, canfyddais bersonau trwsiadus yr olwg arnynt, yn hwylio eu camrau tuag ataf, a heibio y llecyn bychan y safwn arno, a rhoddais glust o ymwrandawiad i'w geiriau fel ag yr oeddynt yn myned heibio, a chefais allan (er syndod mawr i mi) mai hwn oedd y dydd ag yr edrjehid ym iiiiaen ato, gan yr holl ardalwyr fel diwrnod pen- odedig i ymrwynio deuddyn ieuanc parch us o'r gymmydogaeth mewn glan briodas. er well ac er gwaeth, sef Mr Williaiii Oliver, Blaeoyrogof, a. Mis Mary J«>nes, Darren-lwyd. Gweinyddwyd y seremoui yn Eglwys y p wyf gan y Parch. J. Williams y ficer Dychwelodd y par priudasol yng nghyd a'r gwahoddedigi<>n yn eu hoi i breawylfod y ferch ieuanc vdrwy gawollydd trymion o ricemewn gwahanol fanau). lie yr oedd byrddau llawn o bob lanteithion wedi cael ei ddarparu ar eu cyfer, er diwallu augenion y dyn oddi fewn. Treuliwyd y uweddill o'r dydd yn ddifyr ac yn liawen mewn llawer yatyr. Rhwygid yr awyr yn awr ac yn y man trwy gydol y dydd, gan ffrwydriadau yr ergydion allan o ynau y bechgyn ieuainc o'r ardal, a chynneuwyd tanau mawrion mewn amryw fanau yn yr hwyr nes goleuo y wlad oddi amgylch. Dymunaf hir oes ac yn llawn o ddedwyddwch, i'r par ieuainc yneu hystad briodasol, a chael gweled diwrnod liawen cyffelyb eto yn fuan, yw dymuniad llawer heb law YR ERYR 0 BEN Y CRUG.
[No title]
Y mae y Pab yn 81 mlwydd oed, a dyrchafwyd ef i'r gadair Babaidd dair blynedd ar ddeg yn ol. Dywedir fod erledigaeth yr Iuddowon gan y Rwssiaid yn eu hanfon yn ol yn brysur i Pales- tina, yn unol a. phrophwvdoliaeth y Beibl. AT E[N GOHEBWYR. Eppil" (Aberaeron) i law caiff ymddangos yn ein nesaf.