Yr Herald Cymraeg

PERSONAU A PHETHAU Mae y cynhauaf gwair wedi dechreu o ddif- rit ar hyd Dyifryu Conwy. Y Parch. D. James, Llanegryn, a ddewlb- wyd yn ysgrifenydd Cytarfod Misol Goriiewm ^leirionydd am y tair blynedd nesaf. Yr wythnos ddiweddaf, yr oedd Mr Moses Jones, Brynglas, Gaerwen, Mon, a'i briod yn dathlu hanner canted pen blwydd 6u priodae. Deallwn fod y Parch. J. Rhydderch, Waen- f.awl., wedi ateb yn gadarnhaol yr alwad a roed iddo gan Eglwys Penlan (A.), Pwllheli- Y mae'r Parch. T. J. Wheldon wedi dych- welyd i Fangor yn liawer gwell ei iechyd. Bu am rai mioodd yn ceisio adferiad yn y Canol- diroedd. Tra yr oedd Alx. Moriis Roberts, trwydd- edydd y Cross, Foxes, Llanbedr, yneistedd i swper syrthiodd yn ol yn ei gad sir a bu farw yn uniongyrchol. Gwyr pawb sydd yn darllen hanes J march- nadoedd yn yr Herald fod prisiau cigoedd yjj myn'd i fyny. Prinder anifeiliai^j tiamor yw'r achos o hyny, m-ae'n debyg.. Mae y Cadfridog Syr John Gatacre a'i deulu yn aros yn Summerset Villa, Llanbedrog- Hefyd y mae Stewart Cameron, Llywodraethwr Demerara, West Indies, a'i deulu yn aros yn Rose Mont, Llanbedrog. O'r "Llan a'r Dywyoga.eth Llan- bedr-Pont-Stephan Eglwysig.—D&chreuodd y Parch. R. H. Richards, B.A., ar ei waith fel un o guradiaid v plwyf, ddydd Mawrth. Mae yn foneddwr fdysgedig, a chredir fod dyfodol disglaer iddo." Ym mhlith y rhai a ddisgwylir i Eisteddfod Llangollen eleni, mae Berwyn, bardd o'r ar- dal, oedd yn yr ysgol ar unwaith a Cheiriog, ond y sydd yn byw yn y Wladfa Gymreig ym Mhatagonia. ers deugain mlynedd bellach. Mae cyfeillion bore oes Ceiriog yn mynd yn brin. bellach. Yr oedd llawer ohonynt wedi mynd o'i flaen yntau, fel y dengys y gan ardderchog honno o'i waith, Cyfoedicn Cofadwy." Bu caravan y Toriaid a'r Diffyndollwyr yrL Nyffryn Conwy yr wythnos ddiweddaf, a chyn- naliwYd amTyw gyfarfodydd ar hyd a lied yv dyffryn. Efengyl y dorth ddrud, ac. atliraw- iaeth chwyldToadol y Toriaid oodd y sisjfadwvr yn bregethu. Bychan, os dim, oedd yr enein- iad gwleidyddol, a dienaid i:3.Wn oedd v pre- gethau. Wrth gwrs, yr oedd y gram-aphone aT waith, ac yn traddodi araith Mr. Bonar Law, un o archddiffyndollwyr y wlad. Mae Syr Theodore Martin, sydd erg btyn- yddau bellach, yn cartrefi ym Mryn Tysilio, Llangollen, yn un ar ddeg a phedwar ugain oed, ac yn dal yn isione a siriol o hyd. Yn hanes bywyd Browning, gan Dr. F. C. Ken- I yon, sydd newyd4 ei gyhoeddi, ceir llythyr oddi wrth Browning at Lady Martin, yn son am ei ymweliadau a Llangollen, a'r amser hyfryd a dreuliodd yno gyda Syr Theodore Martin a'i wraig. Dywed fod yr hin yng Nghymru yn hyfryd iawn, a bod dyffryn Llan- gollen yn bardd dros 'ben. r fBwriada tenantiaid stad Bry n eistedd fod, Glanconwy, a stad PJas Newydd, Llanfair D.'C., anrhegu yr etifedd, Hugh Maurice Car- etairs Jones^Mortimer, a hen gryd derw a chwpan fedydd. 'Pan yn ta,lu yr ardreth han- ner blynyddol, yr wytbnos ddiweddaf, caniata- wyd ardreth hanner blwyddyn i denantiaid y bwthynod, a chaniatawyd lp o oetyngiad i denantiaid y ffermydd, gan Mr W. C. B. Jones- Mortimer er cof am yr amgylchiad. Y mae yn 125 mlynedd er pan anwyd etifedd uniongyrch- ol i'r stadau hyn yn Bryneisteddfod. -II" Yng Nghofiant Roger Edwards, sydd new- ydd ei gyhoeddi, dywedir ystori dda am y gwr mawr hwnnw ac aelod neilltuol o'i eglwys yn y Wyddgrug. Ni byddai yr aelod hwnnw byth yn myned i'r sedat ar noson waith heb- law pan fyddai un o'i blant yn cael ei fed- yddio. Ar un achlysur felly, dywedodd Roger Edwards: Wel, mae'n dda genym oil weled Mr. 0 gyda ni heno. Anaml y bydd ef yn ein mysg ar noson waith, ond chware teg iddo, pa bryd bynnag y bydd yn dod, bydd yn gyffredin yn dyfod ag aelod newydd i'w ganlyn." Dydd Sadwrn wythnos i'r diweddaf bu farw Capten Hugh Jones, Windsor House.. Pen- maenmawr, yn 56 mlwydd oed. Yr oedd yn fab d'r diweddar Mr. Humphrey Jones,, Peny- bryn Penliech, ac fel ami i f-achgen ieuanc arall o dde sir Gaernarfon, aeth i'r mor i enUl ei fywiolaeth, a bu ar y mor am 30 mlynedd. Pan yn 24 oed pasiodd yn feistr llong, ac yn ystod cyfnod o ugain mlynedd hwyliodd nifer fawr o longau ardderchog perthynol i Lerpwi. Oherwydd gwaeledd Jbu raid iddo ymneillduo o'r mor tua deuddeg mlynedd yn ol, ac yr oedd wedi sefydlu bu-snes llwyddiannug yn Mhenmaenmawr. Ni all Cymru hawlio mai ganddi hi y mae vr holl englynwyr, fel y gwelir oddiwrth vr eng- lynion buddugol i Mr IJoyd-George, vn Ei- teddfod y Derwyddion yn Scranton, Pennsyl- va,nia:- Arweoinydd oes- serenddy d d—d i w v.gi ad Egyr gyfnod newydd Yw Llwyd Sior, cad-flaenorvdd. IwYa' ar faes Cymry Fydd. Twr cadarn ei farn,Sior Cymru Fydd—Haw Dde ei Hwydd a.'i chynnvdd Dewr, rheidiol wlad-waredydd Alwodd Ion-Cromwell ei ddydd.

YMGYRCH Y MERCHED j I Wele ddarlun o faner Gsmreig yn ail or- ymdaith merched y bleidlais yn Llundain, ddydd Sadwnfr- diweddaf. Gwaith y Misses Walton Evans, o Lanelwy, ydyw, a hwy oedd yn ei chario yn yr orymdaith. Y mae'r ddrarig, wedi ei gwau mewn edafedd coch a'r cenin mewn ediafedd gwyrdd. Yr oedd v faner yn un o'r rhai goreu o'r ugeiniau a welwyd yn y brifddinas ddydd Sadwrn. Tynwyd y darlun gan Ir. Wills Jones, Rhyl.

GWERTH UNDEB I WEITHWYR CYNGHOR Y PARCH GWYNFRYN JONES. I CHWARELWYR. BONCLUST I WEITHWYR ANNIOLCHGAR Cafwyd cyfarfod ardderchog yn Nghlwty- bont nos Fawrth yn nglyn ag Cildeb y Chwar- elwyr. Y prif siarad wr oedd y Parch Gwyn- fryn Jones, Llandudno, ac yr ydym yn rhoddi ei anerchiad yn llawn. Cymerwyd y gadair gan Mr lorris D. Jones, gan yr hwn y cafwyd araeth wresog i agor y cyfartod. Sylwodd nad oedd yn deg na gonest sefyll ac earych ar y dosbarth gweithiol yn ymladd brwydrau llafur heb gymeryd rhan yn y frwydr. Dylai y chwarelwyr ieddu digon o rwroldeb i sefyll yn y iydain. Annogai ei gydwei'thwyr i yjnuno a'r undeb er mwyn y to sydd yn codi. Catwyd anerchiad dda iawn gan y Parch Gwynfryn Jones. Yr ydym yma heno, meddai, nid yn unig fel gwladwyr, ond fel gweithwyr a'r gweithiwr ydyw y gwir foneddwr. Gw;uth ydyw igwaddol dyn. Y mae amser wedi bod pan oedd dyn heb weithio yn cael ei ystyried yn foneddwr. Amcan y cyfarfod yma ydyw enyn sel ynoch yn mhiaid undeb. Nid ydym yma i'ch argyhoeddi fod gan weithwyr hawl i ymuno, nid oes angen gwneyd hyny ond i anubell arglwydd sydd wedi ei eni .rhyw fil o iflynyddoedd yn rhy hwyr. Fe fu Undebau Llafur yn mwynhau breintiau yn y wlad hon am 30 mlynedd, ond yn 1901 fe siglwyd eu diogelw<Jh trwy benderfyniad Ty'r Anglwyddi yn nglyn a helynt gweithwyr rheilffordd Dyff- ryn Taf. Ni chollodd y Rnyddfrydwyr yr un cylle heb -uriidiii y dnvvg anaele hwn, a Thoi yr Undebau Llafur ar dir diogel. Y ma.e Undeb o blaid y bobl, ac y mae cydymdeimliad y boblj a blaid Undeb. Yn wir, y mae hyd yn nod meistriaid (y rhai cvdwybodol ohonynt) yn cyd- ymdeimlo ag Undeb. Wcth gwrs y mae meistri fel arall, dynion wedi eu dallu a budr- elw nad yw urddas na gallu dyn yn ddim yn eu golwg. Nid ydym wedi cyriiaedd y tir d- ym wedi ei gyrhaedd heb lawer o frwydro. Mae rhywun wedi bod yn brwydro ar ein rhan ni, "Ereill a lafuriasant, a ninnau- aethom i mewn i'w llafur." Mae rhvwrai wedi gorfod dioddef ar ran y pethau yr ydym ni heno yn eu mwynhau. Nid rhyw dy un-nos ydyw symud- iad yr Undebau yma, nid ar unwaith y gwnaed ef, ac nid ydyw yn myned i farw yfory chwaith. Tua dechreu y 18fed ganrif y daeth y frwydr fawr. Dyma yr adeg pan y daeth y meistri i deimlo fod gobaith eu helw mewn perygl. Fe basiwyd deddf yn gwahardd i weithwyr ymuno, ac am enyd cafodd cyfalaf gysgod dan y pren yna. Ond deffrodd v ddeddf y gweithwyr gan eu gwneyd yn ymladd- wyr di-droi-yn-ol. Daethant i ddeall nad oedd llafur yn beth i'w brynu fel defnydd crai am y pris isaf. Byddwch yn ffyddlawn i'ch arwein- Iwyr, ac ymddiriedwch ynddynt. Duw a helpo yr arweinwyT llafur. Heblaw myned tan, y mae yn rhaid iddynt gymcryd eu harchoili gan y rhai y maent yn myned i'r tan trostynt. Swydd ddigon annymunof ydyw swydd gwein- idog. Y mae -pob ysgogyn o ddyn yn ei feirn- iadu ac yn iheddwl y medr wneyd pregeth well nag ef, a phob cerpyn o ddyn yn meddwl fod y cweinidog i fod yn was i bawb, a'i fod 1 gerdoed tai ac yfed te, a'r pregethau yn dyfod iddo i lawr fel manna o'r nefoedd. A c edrych ar bethau yn yr ystyriaeth yna, fe fydd- ai yn fil gwell genyi fod yn weinidog na bod yti arweinydd lilafur. Gwelais fy nhad yn ymladd tros weithwyr Sir Forganwg, gwelaiqy ty heb dan yn yr alch. a'r CWPWHDD HEB FARA, a phob gwaith wedi ei gau yn erbyn fy nhad yn y pum' cwm oedd yn gyfochrog a'u gilydd yn Morganwg, a hyny am ei fod yn arweinydd llafur. Gwelais ef yn wylo, nid am nad oedd dan yn yr alch, na ba-ra yn y cwpwrdd, ond am ei fod yn cael ei erlid gan ei gydweithwyr y bu yn ymladd trostynt. Fechgyn ieuainc sydd yn y gynnulleidfa yma, a wnewch chwi ddarllen hanes symudiadau Undebau Llafur, hanes yr arweinwyr sydd wedi aberthu drosoch chwi. "Ystyriwch eich blaenoriaid, ffydd y rhai ddilynwch. Cofiwch fod gwaed ar wreiddvn y pren yi ydym ni yn cael cysgod odditano heno. Y anae yn rhaid i bob un cynnefin a hanes gwlad gyfaddef mai trwy gyfrwng Un- debau Llafui7 y mae rhyddid wedi cael ei ddwyn i ni. Fechgyn, perchwch y mudiad sydd wedi eich gwneyd yn Thydd. Mae rhyddid yn un o roddion teg y mudiad yma i weithv/yr Pryd- ain Fawr. Peth arall y mae y mudiad yma i wedi ei enill i ni ydyw amddiffyn bywydau. Ychydig amser yn ol, wrth edrych dros dd'eddf- au Prydain FawT, fe ganfyddech mai eiddo oedd popeth yn wir, byddai mwy o gosp yn oedd popeth yn wir, byddai mwy o gosp yn ami am dori asgwrn coes gwningen nag am dori asgwrn pen gwraig. Yn awr y mae byw- ydau gweithwyr Prydain yn cael eu diogela. Beth sydd yn cyfrif am hyn? Undebau Llafur. Ni fuasai liawer ohonoch yma heno Llafur. Ni fuasai liawer ohonoch yma heno onibai am Undebau Llafur, fe fuasai rhai ohon- och yn y bedd, eich plant yn amddifaid, a ch gwragedd yn weddwon. Peth arall yr ydveh wedi ei gael trwy Undebau Llafur ydyw lieihau oriau gweithio. Cvfartaledd oi-iau gweithio heddyw yn Mhrydain Fawr ydyw deng awr y dydd. Deng mlynedd a thriugain yn ol yr oedd yn 13 awr y dydd. Yr oedd plant. naw oed y pryd hwnw yn gweithio 13 awr v dydd. Undebau Llafur ;sydd wedi dwyn pethau i drefn. Mewn liawer iawn o weithfevdd y mae "minimum wage" yn bod. Ni faidd neb ,yf- logi o dan y pris, ac nid oes "sweating sys- tem" yn bodoli lie mae undeb. Yr Iwyf yn cofio vn Sir Forganwg, gweithwyr yn dyfod adref heb ddim arian. ond papyrau i fvned i siop y cwmpeini i chwilio am nwyddau, a rhoi crogbris am nwyddau israddol. Yr wyf yn cofio hefyd adeg pan y byddai raid j weith wyr fyned i fyw i dai v cwmpeini, a'r rhai hvny heb fod yn gymwvs i anifail fyw ynddynt. fyned i fyw i dai v cwmpeini, a'r rhai nYIlY heb fod yn gymwvs i anifail fyw ynddynt. Does dim felly vn awr. Os rhaid mvned i dai cwmpeini i fyw, rhaid iddynt fod yn rhai cym- wys. Beth sydd we,di dwyn hyn oddiamgylch? Undebau Llafur. Y mae amser wedi bod pan v byddai raid i C'hwi iro y gornchwyliwT a bloneg, a rhoddi arian cildrwn iddo. Ni raid I. i chwi wneyd hynjy yn awr. Wei, rhowch yr arian fyddai yn myned i brynu bloneg a'r ar- ian cildwrn, ynte, i dalu yr undeb svdd wedi dwyn hyn i chwi. TpIYY yr undeb cewch ym- ladd yn awr am eich hnwliau heb i ddwrn-j gorthrwm gael ei ddal uwch eich pen. Yr oedd y diweddar Arglwydd renrhyn tyn dwevd ei fod ef yn barod i 'wrando ar gwvn unrhyw ter- son unigol; le. ond sut, y bvddai ar ol gwrando? Y mae yr iiii leb wedi dyfod i lawr i ni vddi- wrth ein ':nd;!M, y mae wedi ciel ei drosglwvddo i ni i adeiladu arno. Dafydd gafodd y fraint o dori coed a naddu y cerig at adeiladu v deml, ond Solomon gafodd y fraint o'i hadeilndu. Felly, ein tadau ninnau gafodd y fraint o l .ri y coed. o sylfaenu yr undebau a'n braint. a'n dvledewydd ninnau vdyw adeiladu av y svl- faen (cymeradwyaeth). RHAID I'R CHWARELWR HELPU J EI HUN. | Yr Henadur William H. Williams a siarad- odd nesat. Dywedodd Yr vdym ni y ch-war- elwyr yn debyg iawn i'r barbariaid oedd yn Germani ganrifoedd yn ol pan oedd yr Ymher- odraeth Rufeinig wedi myned yn ddrylliatt. Byddai y barbariald hyny yn gwneyd rhuthr yn sydyn ar eu hysglyfaeth ac yna yn cilio yn ol. Ond nid oes genym ni hawl i ddefnyddio y moddion oedd y rhai hyny yn ei ddefnyddio, oherwydd nid oes genym y gallu i ddicddef fel yr oedd ganddynt hwy. Nid ydym yn meddj y dibrisdod o fywyd yr oeddynt hwy yn t:i feddu. Rhaid i ni ddefnyddio moddion sydd yn cyfateb i'r oes yr ydym yn byw ynddi. Nid ydyw y chwarelwr yn cael ei ran deg o gyti- nyreli ei lafur, nid yw yn gwybod 'beth v mae yn ei gynnyrchu. ac nid oes gan ddyn fusnes i fyned i ofyn i'r Argliwydd am diuigaredd os nad ,yw yn gwneyd ei ddyledswydd i sici-hau ei ran yn deg o'r hyn y mae yn ei gynnyieau. Gwvliv/eh rhag cablu rhagluniaeth Duw yn v cyfeiriad yma. Dywedwch fod cyfalaf yn agor gwaith ar ochr y mynydd acw, rhaid cael cyf- alaf, rhaid cael llafur hefyd. Y mae y cvf- Jogwr yn neillduo swm o arian at y cwaith, y mae yn cyflogi gweithwyr, y mae gan y meisti1 ei swyddogion i edrych ar ol .ei fuddian- nau, ond nid oes gan v gweithwyr neb. Wei, fe fyddai yn rhaid i ni dalu i gynnrychiolydd. ond pwy sydd yn talu i swyddogion y me:>.tr ? yw yr arian yn dyfod o rhywle o'r iu a! kin Dim o'r fath beth. Bwriwch fod v gwaith yna yn gwneyd, ar flwyddyn lwyddiannus. ddeng mil o bunnau, y mae v meistr yn sefyll uwch ben yr arian ac yn cvnllunio sut i'w lhanu. "Wel," meddai, "Thaid i mi gael 300p fy hun, rhaid i minnau gael ICOp. meddai v gwr canol. y ".meivhant" (mae ef wedi edrych i mewn faint raid iddo roddi am y nwydd yn y fan yma, a faint ga am dano fan acw), y mae 600p yn weddill i'r gweithwyr. Y flwyddyn nesaf nid yw y gwaith yn cynnyrchu ond 900p, a dacw y meistr yn myned ati i ranu. "Wel." meddai, "rhaid i mi gael 300p yr un fath, rhaid i minnau gael lOOp yr un fath. meddai y mer- chant, rhoddwn 500p i'r gweithwyr, mi gaiff i ddioddef y golled." Y mae yna don o So". ialaeth wedi ysgubo tros Loegr, ac y mae wedi cvrhaedd i Ddeheudir Cymru. Y mae pynciau cymdeitharol wedi ysgubo pynciau crefyddol tros v bwrdd, a hyny am fod crefyddwyr wedi esgeuluso eu dvledswyddau cymdeithasol. Yr 'Un modd v bydd gyda ninnau os na ofaJwn am ein dyledswvddau cymdeithasol mewn pi yd (cymeradwyaeth).

Cynghor Dosparth Dolgellau ACHOS DWFR Y DYFFRYN ETO: Y MEDDYG A'R PLWYFOLION. t Cynnaliwyd ddydd Sadwrn, Mr. Humphrey Jones, Talyllyn, yn llywyddu. Darllenwyd llythyr oddiwrth Gwmni y Ceryg Haiarn yn dweyd fod y ffordd yn well yn awr nag ydoedd cyn iddynt ddechreu cario ar hyd-ddi. Dywedid fod 300 tunell wedi eu cario ar hyd y ffordd, ac nad oeddynt yn gwella dim ami. Pasiwvd i sefyu at bender- fyniad b'aenorol y Cynghor, ac i hawlio cyd- nabyddiaeth gan y cwmni. GosodwYd y gwaith o gario ysgarthion Llwyngwril i Mr. John Thomas am 14p 10s. Darllenwyd llythyr oddiwrth Gynghor Plwyf Llanddwyweisygraig yn galw ar i'r Cynghor Dosparth atal pobl i lygru dwfr Talybont. —Dywedai Mr. G. Powell fod bobl y plwyf yn gwbl unfrydol, a bod y dwfr yn dod o'r un lie ag yr oedd dwfr yn dod i'r AbeTma.w.-Dy- wedai Dr. Hugh Jones nad oedd ef am gyfar- fod pobl y plwyf. Yr oedd wedi bod yno am- ryw weithiaxt, ac yr oeddynt wedi taflu ei gyflog i'w wynebJ Nid oedd arno ef eisieu eu gweled mwyach; gadawer iddynt yfed y dwfr os yn foddhaol arno.—Hysbysodd Mr. M. G. Williams nad oedd ond pedwar rfeu bump o dai yn y lie.—Pasiwyd fod yr -arolygydd i ddod ag amcangyfrif o'r gost o gael dwfr o ffyn- non, neu o osod pwmp yno, a bod rhai o'r plwyfolion i gyfarfod yr arolygydd. Adroddai Dr. Hugh Jones iddo ymweled a. Hengae, yn Talyllyn. a bod y lIe mewn sefyll- fiai ddifrifol. Methai ag olrhain yr afiechyd oedd wedi tori allan yn Pandy Glastir, Lian- fachreth, i unrhyw ddiffvg yn y He. Yr cedd eisieu gwelliannau ar y Brynllysg, lie yr oedd afiechyd wedi t-ori allan.—Yr oedd yr Arolyg- ydd (Mr. John Edwards) yn galw sylw at sefyllfa- garthffos yn Corris, a'r budreddi oedd yn cael ei daflu yn Llanegryn i'r afon.

i Ynadlys Siro! Caernarfon Dydd Sadwrn, gerbron G. J. Roberts, Ysw., :ac ynadon ereill. TROSGLWYDDO TRWYDDED. Ar gais Mr. Nee, trosglwyddwyd trwydded v Llanfair Arms, Groeslon, i iMr. Owen Row- lands, cyn-denant yr Alexandra Inn, Cwmy- glo. HEB OLEU. CyhuddwYd Hugh R. Jones, New-street, Ebenezer, o yru ar ddeugylch heb oleu.- Gorchymynwyd ef i dalu'r costau. MEDDWDOD. Dirwywyd John Thomas, 7, Marion-terrace, Ebenezer, i 2s 6c a'r costau lam fod yn feddw. YR YSGOL. Cyhuddwyd William Lewis, Battery, Eben- ezer, o beidio anfon ei bl-entyn i'r ysgol yn rheolaidd. Erlynwyd gan Mr. 0. T. Thomas 4swyddog gorfodol).—Gohiriwyd yr achos am bythefnos.. « CYHUDDIAD YN ERBYN CWMNI CHWAREL. Dyg,ai yr heddgeidwaid gyhuddiad yn erbyn Cwmni Chwarel Moeltryfan o gadw mwy o blyor yn lei hystordy nag a ganiateid gan y gyfraith. Amddiffynid gan Ir. Jenkins, yr hwn a ddywedodd mai mewn anwybodaeth y cyflawnwyd y trosedd. Dirwywyd y diffynyddicn i 2D a'r cotau. UYHUDDIAD O LADRATA ORIAWR. Cyhuddwyd Charles Coleman, Llundain, o ladrata oriawr eiddo Mr. Harrison, tenant y Snowdon Ranger Hotel, vr hwn a roddwyd yn fenthyg iddo hyd nes v bydd'ai ei oriawr ef ei hunan wedi cael ei hadgyweirio. DywedodO yr Uwch Arolygydd Griffith i'r d'iffynvdd wystlo yr oriawr yn Rhyl am Is 6c, ac "nid oeddis wedi dod o hyd iddi. Gohiriwyd yr achoi" am wythnos i wneyd ymchwiliad pellach iddo.

IPan aner plentyn yn Japan, bvdd v rhieni yn plannu pren, ac ni ohyffvrddir a'r pren hwnnw nes bydd y plentyn yn priodi Yna torrir y pren, a rhoddir ef i saer at wneud 1 dodrefn i'r par ieuanc. )

r.Pnrhad ar tudalen .s.) j Caernarfon CYNNYDD YN J\HKr.ixi Y TLUDION. —Lkideutu otng ni.yiiead yn oi nid oedd tr.-t.ii y tlodion ona os oc diu y nwydayu. y mae yn Os am yr na^iii-er oiwj, a-uyii. YR UDIDDION.—Mr. V\iniam Jones, Crugan, oedd cymirycliiolydd y-r Odydaion lieoi yn y gyiuiadicdd nyny-au^i, gylw",WYl yn Nghaeraydd. CY>iGHLKDD YN Y TLOTY.—N^s Iau nesat cynneiir cyngJicrdd yn y tioiy, i r dyoeii o gael arian i oaau treunau pieseroaith liyn- yddol y tlodion., Cymerir y gadau- gan Air. C. A. Jones. ANRHJbGU.—Yr wytilinc^ ddiweddaf yr oedd lr. Thorn a Jones (cyn-bostiei^tr Caernarluri; yn symud o Ivortii shields i H-tnffùldd fel postteistr. Cyn ei iyiitd cyliwynwyd aiuheg- ion iddo gan wasanaetiiydaion y Jiythyrdy ac Ysgol Sul y Btdyddwyr yn North Shi-las. Y I'-LKLII.N -AlJ. Liydd Sadwrn.—'Ymenyn ffres, lie y pwys; wyau, 14 i 16 am & py- tatws newyod, 4c y piiys; hwyaid, 3s i 6s oc yr un; bitt, 2c i y pwys; mutton, 7c i Sic; pore, 6c i yc; veal, oc i be; moch bacwn, 3fc y pwys; perehyll, 156 i Us yr un; lamb, lUc 1 is y pwys. DEILIAID Y TLOTY YX Y YAYNOL.— Brydnawn Mercher bu deiliaid Tlo.y Bangor a L/haernafon, yn rhito tua 200, ax ymweliad a Pharc y Faenol, ar wahoddiad Mr. a Mis. Assheton-Smith. Cawsant oil de rhagorol yno, a chyn ymadael anrhegwyd pob un o'r. dyniOn -a thybaco a phibell, pob un o'r merched a the a siwgr, a phob un o'r plant a melusion. Bu. cystadleuaeth am y goreu i dynu yn mhen rhaff rhwng merched y ddau dloty. Y goreu ¡ oedd mercned Tloty Bangor, ac amiiegwyd hwynt gan Mr. Assheton-Smith a gramophone. Nid OCs angen dyweyd i'r tlodion fwynhan. eu hunain vn fawr- MARW MR. H. JONES, SOUTH PEN- 'RALLT.-Pl-ydnawn Iau bu farw Mr H Jones (grocer), South Pen'railt, yn 68 mlwydd oed. Dioddefai oddiwrth anhwylder y galon, ac yr oedd wedi bod yn bur wael yn ystcd y gauaf, ond gydlai djiodlad tywydd cynhesach ella.i ollan bron yn ieunyddiol. Aeth HJII dro bryd- nawn Iau ar hyd Ifordd Beth el, ond g-an na thedmlai yn dda, dychwelodd, ac wedi iddo gyrh-aedd y ty ac eistedd bu farw. Flynyddau yn ol dilynai yr alwedigaeth o saer llongau, a hwyliodd i lawer rhafl o'r byd, a dyddorol oedd gwrandaw arno yn adrodd ei helyntion mewn gwledydd pell. Genedigol oedd o Gaernarfon, ac yr oedd yn wr tawel a diym- bongar. Ran y caniatai ei iechyd, bvddai yn ffyddlawn yn y moddion ac yn yr Ysgol Sul yn Moriah, lie yr oedd yn aelod. Hebryng- wyd y gweddillion i Fynwent Llanbeblig ddoe J jj AnSJadd cyhoeddus i ddynion ydoedd. Gwasanaethwyd gan y Parch H u' Harries Hughes, B.A., B.D. {gweinidog Mor- iah). Y mae cryn gydymdeimlad a'r teulu yn eu trallod. J

Bala PRYNU TAI. Prynwyd y ddwy viliai safant ar eu tir eu hunain ac a adnabvddir fel Tryweryn View a Beuno View, Rhiw^-Coleg, Bala, trwy gytundeb cyfrinachol gan Mr R. Lloyd-Jones, Ysgol y Cynghor, Cwmtirmyn- ■ach, oddiar Gymdeithas Adeiladu Barhaol Lieyn ac Eifionydd.

Hethesda a'r Cylch YlSiRYITY MON 'AC AIRiJON —\os Iau cy iaitu nilea- tawr o lonedaigesau yr* ardai i y se^ydiia<Phwn.y Ca^had Wmyddoi er budd n yjL^J^DAri'H.—-Prydnawn Sadwrn cafodd aeiodau Uuild y Geaemod bJeseiaaitli mewn ceioydau l Lvn Ogwen, a cihawsant amser da a tbywydd tiainol. J AlMJrIiHA8 CYFEILLGAR HOLLO- • "lae dJgon o tiiwau (ouj wedi eu cael i gychwyn y gymdeithas noai. Cvnhaliwyd oyiartod pa-tatoawl yn y Clwb Uricdig nos lerciier, a sefydlir hi yn Ifuiiiol drwy ddewis swyddogion yn yr un iie nos jterciitr nesal O'R A:\1ER1CA.-Y mae Mr John Evans (y got) yma ar ymweliad o Qtuncv .\1¡.:LS¡. Rail aaawodd Bethesda oo miyiicdd yn oi vr oeud yn un o ffyddloniaid yr actios yn'iiethesda (A.) a llawen oedd g-an y orodyr gael ei gwmni vn yr ysgol y^ Xul diweddaf, a chiatd anerchiad cyiiiiKb ganddo ar y diwedd. Erys gyda'i frawd W,lliam GORkLMDAIlH YR ODYDDION.—Pryd- nawn Sadwrn bu cyfrinfa y Penrhyn o Urdd yr Odyddion yn gorymdeithio yn'eu hurdd- wisgoedd, yn cael eu blaenori gaji Seindorf Anan Fremiol Nantlle. iRaiifai y gyfrinfa yn agos i 700, v mwyafrif miawr yn ddynion i-euainc. Yr ys^rifeinydd er y cychwyn ydvw Mr J. Herbert Hughes, ysgolfeistr, Glanog- wen, ac y mae rhan fawr o'r clod am y llwydd- iant yn ddyledus i'w fedrusTwydd a'i hynaws- edd er. Wedi r orymdaith cynhaliwyd cyng- htrdd offerytnol gan y seindorf vn Neuadd y Farchnad, dan lywyddiath Dr John Gruffydd, ac. a™nJad Mr J" Herbert Hughes. A^h y seindorf drwy y rhaglen ganlynol er boddhad Vf j lVT, oedd vn bresenol:—"Quickstep Dreadnought, GtUnd' Selection {Rossini} • dam cystadleuol Eisteddfod UainmJIen "Tutti in Maschera" detholiad, "Britannia's Crown of Songs." Yn ei anerchiad agoriadol dywedod y llywvdd' v gobeithia y byddai i lwyddiant yr arddangosiad' symbylu v bobl ieu- aim; i vmuino a'r urdd neu a. rhyw gymdeithas gyffelyb iddi Ei brofiad ef oedd fod pryder am yr amgylchiadau mewn gwaeledd yn rhwystr i'r claf wella. Gwnal v gymdeithas hon i ffwrdd a hvnv i raddau pell. Dysgid ni gan y Beibl i ddwyn beichiau ein gilvdd. a dvna oedd un o nodweddion goreu yr'Urdd. Cyfeiriodd hefyd at ffyddlondeb yr ysgrifen- ydd er pan etholwvd ef 35 mlynedd Vn ol, a derbyniwyd y sylw gvda chymeradwya«th mawr. Oddiar ei sylfaeniad mae'r gvfrinfa wedi talu 5725p i'r cleifion, 680» ar farwol- aeth aelodau, 165^ ar farwolaeth gwragedd ael- odau. cyfanswm 6570D. Talwyd y diolchiadau arferol gan y Mri Richard ^Morris, 'Bm Llwvd a W. R. Roberts. Cartrefle.

Bettwsycoed PENODIAD.—Mae Mr. C. Ll. Evans, Glan Aber Hotel, wedi derbyn y swydd o fod yn brif beiriannydd 1 Fwrdd Carthffosiad Corph- oraeth Birmingham. Mae yn 24 oed, a chaf- odd ei hvf-orddiant yn Llundain.

Bodferin SYMUD.—Y mae y Parch H. Lunt yn symud oddiyma i Lanberis.

Cesarea Y GWAITH DWFR.—Ddydd Mawrth darfu i Mr. Drury, arolygydd Bwrdd Llywoaractii Leol, dalu ymweliad a Cesarea i wneyd ad- roddiad ar y gwaith dwfr, yr hwn, fel y gwyddis, sydd wedi bod yn bwnc anghydrod rhwng y tngolion a Chynghor Dosparth Gwyr- fai. Gwrthoda y trigolion ddefnyddio y dwfr, am, meddent, ei fod yn ddrwg ei Hw ac wedi ei lygru. Yr oedd amryw aelodau o'r Cyng- hor Dosparth yn bresennol ddydd .Mawrth, yn nghyda'r Clerc (Mr. J.. H. Thomas), a'r Arolygydd (Mr. J. Griffith). Uynnrychioxid y plwyfolion gan Ir. W. Georg.e (cyireithiwr), Mr. E. Evans (arolygydd y sir), a Dr. R. Jones (swyddog iechyd dros Sir Feirionydd). Yr oedd Dr. Travis, yr hwn sydd yn gweithredu fel dirpwy swyddog iechyd dros Sir Gaernar- fon, hefyd yn bresennol. Ni chymcrwyd tystiolaethau, ond cyflwynwyd i'r arolygydd bapyrau gan gynnrychiolwyr y ddwy blaid. Cwyn y plwyfolion oedd fod y cyflenwad yn cynnwys, yn benaf, ddwfr oddiar y wyneb, i'r hwn yr oedd carthion yn disgyn. Credai Dr. R.. Jonfcs nad oedd y dwfr, fel yr oedd yn bresennol, yn gymwys at amcanion ty, ond cytuna y gellid ei wella. Hysbyswyd fod y eynnun wooi oostio 2,500p, ac mai yr unig berson a dchefnyddkri y dwfr ar hyn'o bryd oedd y treth-gasglydd. Dywedwyd y byddai i'r :arolygydd anfon adroddiad i'r Cynghor Dospart^i. °

Criccieth ( MR^OYD-GEORGE,—Y mae Mr Lloyd- Georgjj^A.S., eto wedi rhoddi addewid i Ivw- yddu gwyl y golffwya* yma ar yr ammod nR rwystra ei ddyledswyddau Seneddol iddo ddod. SYDYX. Brawychwyd trigolion y dref ddydd Iau, trwy farw tra sydyn Mrs Laura Pierce, 74, High Street, gynt o Golan, vn 37 mlwydd. Claddwyd hi ddoe (ddydd Llun).

Llanystumdwy ER COF.-DU farw Mrs Roberts, priod Mr Samuel Roberts, Talafon Shop, yn 54 oed. Gwasanaethwyd yn ei hangladd i-.an v Parchn H. Davies, Abererch T. Williams, Capel Hel- yg: J. W. Foulkes, Tabor, a W. Glyn WiI, ) iiams, Rhoslan.

FfestiniogL a'r Cylcb. EWYLLLfYS Cynnwysai ewyllys y di- weddar Barch John Wdliianis: B.A., cyn-weini- dog Engedi, M.'C., i'w briod, Mrs Williams, 3152p 18s 5c; eiddo personol, 3087p 5s Sc. NEWID.—Y mae y Parch T. Isfryn Hughes, a fu yn dra chymeradwy yma; yn symud yn unol a threfn y Gymanfa i Lanrhaiadr, a'r Paroh P. Jones Roberta, llywvdd newydd y Gymanfa, yn symud yma i'w olynu. ARDDANGO|SEL\ LLEYN AC EIFION. Y mae Mr Walter e. Glynn yn rhoddi cwpan gwerth 15p er coff am ei dad, Mr Walter Glynn, yn wobr yn yr arddangosfa hon. Rhydd v I •Mri Thorn a Bessel 3p 10s o wobr hefyd yn yr un arddangosifa ar destyn a ddewisa pwyll- gor. PLAID LLAIFUR.—Nos Fawrth, yn mhwvll- gorfa y Neuadd, cynnaliwyd cyfarfod misol y blaid uchod dan lywyddiaeth y Parch T. Isfryn Hughes. Cafwyd anerchiad 'ddyddorol gan v Parch Thomas Griffith, Salem/ ar rai o an- hawsderau sydd ar ffordd Sosiala-eth, a syl- wadau pellach gan v llywvdd a Mr G. G. Ro- berts ac ereill. Ar y diwood ymunodd amrvw o'r newydd. O'R WLADFA.-Y mae Mr Hugh Hughes, brawd Mr W. Hughes (Alaw Manod) wedi cyr- haedd adref, wedi bod yn y Wladfa vn gwerthu ei ffa^. IJ^rydd fpd njethau yn wyddiannus a chysurus yno, ac edrvch vntau yn dda ar ol y daith. Er y tyb id fod Mr Henry Jones, gynt o Dynewydd, Tanygrisiau weda cychwvn ar ymweliad a'r Hen Wlad., bu newid ar y cynllun, a gohirio hyd v flwyddvn nesaf, os ceir hoedl a iechyd. .—^fewn cvfarfod vs^ol neillduol, dan ly wyddiaeth ^lr Thomas J. Ro- berts, ni chariwyd y cais oddivma ond vn brin aawn am gael dadgysylltu oddiwTth gVman-a y plant oil o eiddo y M,C. yn y Blaenau. j ftetyil yn dyn tros barhau yr undeb yr oedd i y mwyafriif —Pwnc a gai sylw mawr ddydd Sadwrn oedd cystadleuaeth y genvreirwvr yn Llyn Cwmyfoel. Mynegir elo enw v buddugol. angladd Mr J. Jonas, Eimu, y cyn-ddos- parthwr adnabyddus, gwasanaethwvd gan y Parch J. D Daivies, Ffestiniog, a *S. Pierce y Penrhyn. Yn Ramoth, Llanfrothen, y bu vr angladd. ENHLLWY^R LliEOL.—Yn adroddiad ar- holydd y Safon 13. (12-16 oed) arholiad Undeb "iisgolion Hul Bedyddwyr Cymrn, yr oedd Ivor Lloyd, Cromwell-street j' o Ysgol Calfaria, yn mlaenaf drwy Gymru gyfan. Heffvd yn yr un safon, saif H. W. Hughes, Llys Eilian, o Yegol Seion, yn drydydd yn ^yghyman fa Din- bych, Fflint, a Meirion. Yr un safon eto, I enilla M a] com Jones, Dorvi 1-street, wobr gvntaf yn Unddb Dyffryn Conwy a F';fectiniog, ac Ezra Williams yn gvdradd yn VT un undeb CYINGHEIRIDD ELUSiENOtL.—Nos Iau. vn y Neuadd Gyhoeddus-, cynnaliwyd cyngherdd er budd i Mr Hugh Davies, Oonglywal. Y cadeirydd oedd y Parch D. Hoskins, -NI.A ar- weinydd, Mr Ben T. Jones. Gwasanaethwyd gan Seindorf Oakeley, Cor Meiibion y Moel- wyn, Miss Mary King Sarah, Talysarn: Mn Evan R. Evans, Bronddwyryd a W. T. Jones, Manod-road. Caed cystadleuaet-h hvnod bwysig ar vr her unawd, "Y Maf Afrddlon." Dewiswyd pump i ganu ar v llwyfan, a dy- farnwyd gyda chymeradwyaeth Mr Ted Jones, Oxford-street, yn oreu. Gwasanaethwyd fel beirniaid gan Mr Dodd a John Edwards" Gelli. II Cyfeiliwyd gan Miss A. E. Owen Davies. PEiRiSONOL.—Y mae y Parch R. Silyn Ro- berts yn un o feirniaid pryddest y goron yn Eisteddfod Llund&in.—Yr oedd Mr W. B. Jones, malb Mr Joseph Jones, Cromwell-street, yn ail oreu ar yr anthem yn Nghymanfa An- nibynwyr Llevn ac Edfion.—Yr oedd Mr W. T. ( Jones, Conglywal, yn canu unawd gvsegredig yn effeithiol yn Eibenezer (W.) nos Sabbath.— Yr wythnos hon cychwyna Mr D. 0. Evans, maJb Dr Evans, i wasanaethu mewn ariandy yn Cana,da.-Wedi ei ad.feriad i iechyd ail-ddewis- wyd Mr Morris Rowlands, Uncorn-terrace, yn llywjydd ciniawdy CttiwaireJ Maenofferen. Dydd Iau, rhoddati Dr Richard Jones dystiol- aeth bwysig yn ffarfr trigolion Cesarea, Arfon, yn gysylltiol a chyflemwad dwfr. ar ran Bwrdd y Llywodraeth Leol. I Oflt LLAiN.—Yr oedd y diweddar Mr J. W. Jones, Bodunig, yn 68 mlwydd oed, yn dra. adnabyddus yma ac yn ei hen gartref, Dol- wyddelen. Yr oedd yn aeiedvdd medrus. Bu yn nigwasanaeth y Mri Greaves a'i Feibion t am rai blynyddoedd yn y Llechwedd. Chwith I colli yr hen eeiri medrus mor agos i'w gilydd oddiyno.—Yn Eisteddfod Gwent, y Llungwyn, enillodd ein prif-fardd lleol Elfyn gadair a ¡ iphum' punt am awdil ar "Orphwysfa."—Y Parch R. T. Phillips (L-k.1, Bethel, ydyw cad- eirydd etholedig Cyfarfod Chwarterol Meirion a'r Gymanfa. — Ddoo (dydd Llun) cynnullai Wesleyaid cylchdeithiau 13orthmadog a Ffes- I tiniog i'r Gymanfa Ganu i gapel eang y M.C., tan arweiniad Mr Wilfrid Jones, R.A.M., lie y caiff v Wesleyaid hwyl fawr bob amser. CYNGHOR DINESIG. Nos Wener, Mehefin 19, .Mr. J. Cadwaladr yn y gadair.— Yn nglyn a'r gas-stoves, etc., pasiwyd fod y Cynghor yn gwrthod yr boll gyfrifoldeb o weithrediad y peiriannydd gyda'r cwmni, ac I fod hawliad yn cael ei roddi am dal am ystorio y stoves, etc.—P-asiwyd i'r is-bwyllgor *ail- ystyrried ll^oliad yr adeilad ijbwriadedig i'r frigad dan.—Pasiwyd i wneyd ymchwiliad llwyr i edrych ar pa dir v ymudwYQ y ffordd ger Newborough Park- .-Awdurdod;vvd y peiriannydd i baratoi planiau ac amcangyfrif o'r gost o wneyd i ffwrdd ag achos yr arogl annymunol sydd yn codi o'r afon, ger Heol Wynn, lac i ddwyn adroddiad o'r llwvbrau, Brynegryn, Tanydocwyn, a Cwmorthin.— Derbyniwyd adroddiad trefnydd yr vsgolion nos, a phaisiwyd diolchgarwch y Cynghor i Mr. Cadwaladr am ei wasanaeth yn trefnu y cyfan yn nglyn a'r ysgolion nos, ac yn gwrth- II od y tal o 20p am wneyd y gwaith. iPlRfflOfDtAS IBOBIJOGfAEDD.—iDdydd Mer- I cher, yn Elglwye Sant Sior, Llandudno, priod- wyd Miss E. H. Baker, Isallt, a Dr John Roberts, Bryngwyddrfan, Llanberis. Gwasan- aethwyd ar yr achlysur gan y Parch T. H. Hughes, B.tA., Ficar Sant Dewi, yn cael ei gynnorthwyo gan y Parch Llewelyn Hughes, rheithor Llandudno. Ehoddwvd y briodferch ymaith gan Dr Richard Jones. G wasanaeth- wyd fel gwas gan Dr O. Thomas, Isallt, ac fel morwyn gan Miss D. Jones, Isallt. Gw-elsom yn bresennol hefyd Mrs Dr Jones, Mrs Hughes, Vicaraige, a Master Eryl Jones, Isallt. Yr oedd y wledd wedi ei .pharatoi yn v Royal Hotel, ac yn y prydnawn ym ad aw odd y ddeu- ddyn dedwydd am Lundain, He treulir y gwyl- iau pniodasol. Yr oedd yr anrhegion yn Iluos- og a drudfawr. Teimlir colled am Miss Baker, mewn liawer cylch, yr oedd ei dull caredig a dirodres yn enill cymeradwyaeth cyffredinol, ac v mae Dr Roberts hefyd yr un mor adna- byddus yn yr ardai hon, oherwydd ei garedig- rwvdd bob aineer. Gallwn ychwanegu fod calon ardai gyfan yn dymuno yn dda i'r ddau ar drc/thwy paradWTS eu Uywyd pniodasol. Llawn achos llawenychu—yw priodas Par hudol, anwylgu; Mewn sel, wrth ddiogelu, Carwyr lion ceir "Hwre" liu. Da gysur i deg oesi—ga'r meddyg, O'r "moddion" priodi; Bvd o fwynaf, Jonaf li, H udol wel gyda "Lili." Anifonwyd hwy yn h-ynion-iawn eu gwedd I gylch modrwy euryron 0 un llais eu troi yn lion Mae cwlwm am eu calon. Y byd o hedd. y byd da,—y byd teg, Y byd hir ei redfa Ni ddaw neb di-rinwedd wna Ei omedd i'r ddau vma. CYFFDY.

Penisarwaen MARWOLAETH.—Wedi wvthnosau o gys- tudd caled, bu farw Mr. John Roberts, 'Refail Newydd, Pontrhythallt, yn 70 mlwydd oed, gan adael gweddw, mab (y Parch. W. J. Ro- berts, Warrington), a merch. Cymer yr ang- ladd le am ddau o'r gloch brydnawn Mawrth. GORYMDEITHIO.—Eleni man cyfarfod aelodau Cymdeithas Gyf-eillgar Cwmyglo yd- oedd ger gorsaf Pontrhythallt. Gorymdeith- iwyd oddiyno trwy Llanrug ac i Gapel Cwmy- glo, lie, y cynnelid y cyfarfodydd blynyddol. Blaenoiid yr orymdaith gan Seindorf Llanrug, o dan arweiniad Mr. Bryngwyn Pritchard. Drwg genym ddeall am anffawd eu "drum- mer," Ir. Griffith Parry Jones, Caernarfon, yr hwn a gyfflTfu a damwain dost i'w law yn y chwarel. Cymerwyd ei le ef am v diwrnod gan Mr. Griffith Hughes, Bwlch, "Cwmyglo. i Caed tywydd dymunel, a threfn pur dda ar y cytac. -h.

j Pontllyfni PRAWFGYNGHERDD.—Nos Sadwm cyn- naliwyd prawfgyngherdd. o dan lywyddiaeth Mr. D. Jones, Tyn'veoed. « daeth amryw o gantorion goreu y cylch i dynu'r dorch. Caed an.erad hwyliog a dyddorol, gan Mr. Rich- ard Robert-, cyfreithiwr, Caernarfon, ar y pwysigrwydd i bob! ieuainc Cymru ymdrech u ymarfer Cymraeg coeth a phur yn eu hym- ddiddanion. Y buddugwvr vn vr adran gerdJ. orol ydoedd Mri. R. R" Thomas ac Alex. Henderson, Talysarn :Yn gydradd), ac ar yr adroddiad. Mr. D. D. OwTen, Carmel. Beirn- iaid, y Parch. R. G. Roberts, Caernarfon, a Mr. W Jones. Crugan. Caed cynnuUia-d rhagorol..ac elw sylweddo] at gronfa acho^ v B-f-dydd wyr.

Llanberis a'r Cylch 1 MWiiN IA.U.—Cymcrodd damweiii. Ie yn chwarei Umorwig yr wvthnos ddiwedd- ac anatwyd Mr Jonn V\ llhams,L'pper L1'21Ü- yn, yn f <m>ed.. Hefya, cytarfu Mr GW htn vn' 1311 Jvl-Vlr-Vd' a damwam ddimiol j" bea y n cn war e] Glyn Ganol. nor/.A^^ ^fAU.—Y mae genym i'w g nod, n^rwolaeth dau blant, sel un i Mr DaviJ Roberts, Fron Goch, a r llall i Mr Hem v xtugh-es, Rallt Goch. Ul,fyd bu farw Maigaajt LvaJxs, Tydd^n Marslev vn oJ vn^v' athChymor -V K^^aigaeUi ie prydnawn Mawrth am 2 o r sloch alw 'L,eaJ|wn oa^glvddion i alw a cyich er cael cvnorthwv i'bwrca^ 0 erynau tiewyddion ir Seindorf" Y ni:J Pwyllgcr crvf wedi ei betoodi i gario v gwaith IT ac? mae dda gen\m^de;;li 1,r "r^'a! ac- nid i'r Gwirfoddolw\r fydd hi yn y dyfodol. Mawr hvderwn v rhvdd Dav'd » Edward H. Jones.- Mr uIA-\IES ELLI'S, B.A.-Y irae \briod- .vn HRhyda'i merch fac-'n dvchwelyd o Dde Affrig, a'i iecihyd r.T a adnewvddu yn ddirfawr. Fic-er Nefyn ydoedd ef cyn vmadael. ,a bu yn dal O'syUtIad gweanidogaethoi a Llanberis cvn fe ,VM^h ydvwMre Ellis i'r diweddar Barch Lloyd illiams, M.A., RheitV. Ujajibens. Periodwyd Mr Ellis vn Rheith f- IJaneihan, Amlwch, a bydd vn 'gafael vn ei ddyledswyddau >-n0 yn fuan bellach.

Porthmadog Y WE-SLEYAID.-Aeth nifer luo.og o Wes- leyaid y gylehdai til i'r Gymanfa Ysgolion vn Llaji Ffestiniog ddoe (dydd LIun). NEWLD. mae y Parch Edward Jonas m.) yn S3 mud oidyima yn unol a threfn ir.nt- yr en wad. Gweinidog rhagorol a fu N-ma o'r bla-en sydd i'w oh-nu. set v Parch R. Mon Hughes. SYRTHIO I'R BORTHFA.—Tra y lJanw i fewn, yn ddamweiniol, trwy i vsiol a"arwein- iai i long oddiar y cei. roi ffordd, syrthiodd Mr R. Jones Huighee, mab Mr W. Hughes. Bank- place, i'r Borthfa, ond Jlwyddodd, gan ei fod yn noiiwT da, i f N-ned i le o ddvogelwch. O Iv "iB'OIRmm 'Yn ga.nl vn-ad ymdrceh y G\"medathas Welliannol y mae enw Bo-, h gest" yn dechreu cael ei roddi i fynv yn ;o ngorsaioedd a cherbydau y rheilffyrdd" tV ■ cyrchfan i vmwelwyr, a da genym fod nifer eioes wedi cyrhaedd ac yn ymofyn am let v.iu. Parheir i adeiladu tai destlus. Y mae dau yn orphenol yn awr yn Ralph-street, ac yn ych- wanegu at brvd.ferthv, ch a chi-floucterau v" lie. CY.MDiETTHAiS Y GWELLIA1NNAU TREF- OL—I>>-dd Mawrth bu Mr Gou.gh, arolygydd irmasna.ehol Gwrmri y Cambrian mewn ym- gynghoriad yn y Neuadd DrefoJ a'r is-ibwyllgor o'r gv-mdeithas er hyrwyddo y g-welliaimau cynnygiedig a hvsbysebu y He yn arbenig Y Mri Jonathan Davies, J. R. Owen, R. Newell, G. Yates, a'r ysgrifenyddion, y Mri J. R. Pricliard a Llew Davies. Ftfa-friol iawn oedd Mr Gough aT ran y cwmni i wneyd a allent.

ran lie ar CylCh. DAMWAIN GYD-li DEUR-OD —Nos Iau, Ira yn olwyno adief o Gymanfa y Bedydd- wyr, yn Nefyn, digwydoodd i Mr. W. Morgan Jones, Llanllyini, syrthio oddiar ei ddeurod, gan dderbvn ysgytwad i'r yanenydd. Bu mewn sefvllfa anynivvVDodol yn hir, ond dy- wed y meddyg iod arwyddion gwella arm. Mae Mr. Jones yn lUnw amryw swyadau pwysig, megis diacon, cynghorydd plwyfol. aekd o Bwyllgor Gw itiuoi Cymdeithas Rydo- frvdol Eifijn, ac amryw ereill. "DAMWAIN Yi GH WAttEL.-Prydnawn Sadwrn. fel yr oedd Mj. Richard Jones,. Hyfrydie-road, laiysarn, yn gweithio yn Chw-arel Talysarn, uatth plyg i lawr. gan achosi niweidiau tniiiion iudo mewn amryw fanau.—Hefyd, derbymodd Mr. Richard Wil- li'ams. Shop Pont G..oc, ebo, a Mr. Richaid Griffiths. Cae Du, Liaiillyfni, ddamweiniau ni- weidiol tra yn dilyn eu gorchwylion yn Chwarelau Dorothea, AXGLADDAC-Dydd Sadwrn yr oedd gwedd 'bruddaidd ar ardai d3.wel Nebo, yr oedd dau gynhebrwng o ddau ben yr ardai, y naill ydoedd angladd Mr. David Roberts, aelod o Gyfarfod Misol Arfon, a.'r llall ydoedd Hannah, merch fach tua 10 oed i Mrs; Han- nath Roberts. Pantygwyn. Gwasanaethwyd gan y Parch. G. Ceidiog Roberta, a Mr. Evan Lloyd Jones.

Ynadlys Bwrrieisioi Caernarfon Ddoe (dydd Llun), gerbron v Maer (R. Gwv^. eddon Davies, Ysw.) ac ynadon ereill MEDDWDOD. (CK-huddwyd Wm. Batbgate, Mark-lane, a [Wm. Morgan, 36, Baptastt-etPeet, o fod yn feddw. Dirwywyd hwy i 5s a'r costau vr un. Am drosedd cyffelyb dirwywyd Griffith R. Lewis, Clwtybont, i 2s 6c a'r costau. Y-MOSOI>IAD. Cyhuddwyd Elizabeth Williams, 11, North- pen'railt, o ymosod ar Mary Williams, 44 N ortli pen 'rai l't. Rhwym wyd y ddiffyn'yddes i gadw'r heddwch am flwyddyn yn" y~ ewin o bp. ) GNN-R A GWP-UG. Gofynai Henry Owen, 43, Assheton-terrace, am archeb yr \Tiadon i fyw ar wa-han i'w wraig Ann Owen, oherwydd ei bod yn meddwi yn ax (>9 I barhaus ac YD gwaiio holl gyflog ei gwr mewn diod. "imddangosai Mr J. T. Roberts dros yr erlyniad, a dywedodd fod v wraig itid yn unig y11 gw'ario holl gyflog v gwr ar ddiod, ond hefyd yn gwystlo pob peth a allai osod ei lla-w 'I arno.—Can i at aw yd yr archeb, y gwr i dalu i'w wraig 3s 6c yr wythnos ac i gae; gofal y plant. CAR.D0TA. I Am gardota dirwywyd Robert Williams, Porthaethwy, i 5s a'r costau.

Aeth ben wreigpn at y gwarcheidwa-id yn Ait on- Hants, i oIyn am tiusen blwyi y dvdd o'r bfee-r. Dywedwyd wrthi os oedd fU am yr elusen na chai bensiwn y Llywodraeth. GwTthododd hi:hau y gardod, gain ddvweyd y gwnai hi ed rroreu i fvw hvd y cyntai o Ion- awr nesaf.

CYMANFA GANU M.C. PENLLEYM J>vdd Gwener cyajo^iwvd vr uchod nghapel Penycaerau. Llvwvdd evfarfed v prydnawn ydodd Mr Evan Griffith Gore I wchymynydd Uywydd cyfarfod vr hwvr v ,Ct { ,J- u011^' r B A" arweiriy'dd cerddorol..Air Hugh Griffith, A.C., LLithiaen- <" feilydd ion Mi&?es Lizzie Watkin. Trygarn Sarn; Annie Ow-en, Felin Laura Ann "Wil- iiams. Brynffyimon, Tydweiliog. a A]r G. E Jones, Rhiw. 1 n adroddiad swvddogol vr ar- holiad sirol, gwelir fod dosparth Penlleyn va uchel iawn yn Lleyn ac ExSonydd vf oedd cvnnydd v rhai 11 wyddiannus eleni ,-0 71 ^•ele enwau y riia: enillodd y ^wobrwvon. i,afon IV.. Evan T. Evans. Tanyiool, Rhiw r2il wobr i Robert Jone8, PeDvigTaig f3vri". Laura C. Jones, Penygraig kvdd;; Jauo Owens. Penygraig, a Catherine E. Jon-s Tan- vbryn, Tydweiliog yn gvdradd S^d Y eto: Robert 'Griititli, (Rhvdlios (ZiJ I: Kate Thomas. Ty Mawr; Ella W. Hushes, a Be.ss>e M Hughes. Rhyd'ios (yn gydradd 5ed). Ya y dosparth dros 23 oed, yr oedd Mr Richard Jones, Uwohmynydd, yn sefyij m 4vdd. Y mae rhestr y rhai gafodd dystysgrifau* yn ;l».v faith iw rhoddi. \\ele eto restr o'r rhax Lwyddiannus am dvstysgrifau y tonic sol-fta Junior, Ellen Jones, Catherine Jones. Robt. (John Roberts. Judith Ann Williams, Owen Williams. Lizzie Jones, Kate Hughes, Mary Ellen Jones, Ann Jones, Robert John Parry, Thomas Parry, John Parrv Jones, Evan Wil- hams, Griffith Jones, TvdweiLog; Hugh Wil- li lams, Wm. Williams, Jennie W. Etvans, WM. Jones, Deunant. Elementary eto: Catherine Jones, Tanybryn; Mary Jones. Muriau, Tvd- weiiiog; Hannah Jones, Tvddyn, Marion; Katherine Evans. Penarfynydd Catherine E*. Jones, Ty'nlon, Tanytfoel, Rhiw; Lizzie Roi berte, Anhegraig Kitty Jones. Pensarn ATITH Parry, Pensarn j Sydney Jones, Ty'nvtnyn- ydd Hugh Williams, Glan'raion; Wm. Wil- liams, Ysgubor Bach, Deunant: Nellie Tho- j n'.as, .Police Statw -ah Joi;es, Tloce: j Jane Ann Evans, Penriiyn-terra 3. Sarn. In- tcrn.-cdiate eto: Janet Griffi.h. Tyisaf IYzia Williamis, a Thomas Parry Williams, Garden i Cottage, a Mary Evans, Tybir, Tydweuiog. Yr hen nod >'ant: Yr ail radd lommy Ro- B|Krts, Tanyffoidd, Tydweiliag. Rhoddodd liywydd y^ pwy;'gor (l\ir Griffith Owen, Waterloo House, S3.IëlI dair o wobraa da am chwareu y don ;'Bron 'a..o' /r daflen) ii rai dan 18 oed, ac heb on ill c'r haéTJ. Yr oreu ydoedd Catherine Jones, r6B- craig fawr, Ty Mawr; yr ail, Jane Ann Wil- lianas, Cottage. Tydweiiiog kN dtf, Ann Jones, Tyhir, Tydweiiiog. XXiolchoddd yr ysgrifen- ydd (Mr David Jones, Saroni yn gynhes iawn i Mr Owen, am ei haelfrydedd yn rhoddi'r gwobrwyon hyn. ac awgrymodd am i ereill ddiiyn ei esiampl, gan fod chwa-euwyr yr ddigon prin drwy'r dosparth; ac mae .T bu«- debyg y buaeent yn brinach onibae aai y ZVIS- tadleuaeth flynyddol hon. Syniad da oedd i'r pwylilgor ofyn i'r ddwy oreu gydchwai-eu vr un don yn yr hwvr, a'r holl gynnulleidfa yn canu, a gwnaethant yn dda. lOafodd Jennie RoDerls, Tanyffordd, Tydweiiiog. dystvsgrif v Cvfarfod Misol am ddysgu yr oU o'r Hyfforddwr. Helyd Annie Davies, Deunant. ac Ella Jones. Salem. Sara, dyrtysgrif o'farfod ysgohon Peml?yii am ddysgu y naw pennod gyntaf ohono. Mr E. R. Williams, Bryncroes. yw yr arhoovld. Mr Lewis Hughes, Ty Mawr, oedd yn gwra-ndo yr adroddiad Ysgrythyrol. ac yn a-rwa-Lr mtwa. gweddi y prydnawn; a Mr D. Caradog Evans, PwllheLi, yn yr hwryr. Cafwyd cymania oob'.og- aidd fel arfer, a chanu pur dda.

CYMANFA GANU YN RHYD-DDU i Nos Sadwrn, eyimaJiwyd Cymamfa Ganu per- thynol i Ysgol Sul Y Rhyd-ddu, yn ng^avel MJC. y lie. Er i'r hin droi adlan yn hyi.i anffafraoJ, daeth nifer dda yn nghyd i D-d y prydnawn, a chaed cynnu Iliad rhagorol y nos. Ly vs yddwyd cyfarfod y prydnawn gan y Parch D. Peny-Jones. gweinidog. Dech-reu- wyd y cyfarfod" gan Mr H. Parry Williams, Ysgol y Cynghor. Can wyd amryw donau yn ewynol gan y plant, yn cael eu cynnorthwyo gan rai mewn oed. Yr oedd yr oil o'r tonau wedi eu dewlt. o "iPerlau Seion" (D. D. Parry),, a detholiad doeth iawn ydoedd. Caed hwyl neillduol wrth ganu "Buddugoliaeth Milwyr Duw" a "Plant bach tlw6 y ddaear." Yr oedd y plant wedi dysgu eu gwaith yn gan- moiadwy iawn. Yn y6tod y cyfarfod gwobrwy- wyd nifer dda yn arholiadau yn nglyn a'r safonau, a darllenwyd adroddiad yr arholwyr ar safle'r Ysgol Sul yn v dosparth. Adrodd- iad da a chalonogol iawn vd«edd. Pasiodd tri BT ddeg o'r plant yn arholiad y Tonic So!-ffa, a chaed awgrymiadau buddiol yn v cyfeiriad i hw.?! gan yr arweinydd cerddorol, Mr J. G. The G. and L.T.-S.C., Cwmyglo. Diwedd- wya y cyfarfod gan Mr Wm. Thomas, Plas Gwyn, Beddgelert. Liiywyddwyd cyfarfod vr hwyr gan y Parch M. Williams, Raiadeulyn. a dechreuwyd gan Mr Jones, o'r Amerdoa. Caifwvd canu rhagopol y nor,, y cantorion a'r arweinydd ar y telerau goreu. ac yn sicr yr oedd y "llanw wedi codi" at ddiwedd y cyfarfod. Hynod afaelgar oedd "Darowain," "TyndaJ," a "iSicily" a Cen- sorinus," a chaed oanu grymus ac addolgar ar "Buddugoliaeth Milwyr Duw," yr hon gan- wyd ar gais amrvw fu yn nghyfairfod y pryd- nawn. Yr anthem ganwyd oedd "Gwyn fyd preswylwyr dy dy" iJ. H. Roibertsi. anthem. newvdd. Yn vstod v cwrdd caed anerohtiad pwrpasol a byr gan Mr Wm. Thomas, Plas Gwyn. Wele ganlvmad arholiad vsgrifenedig y safonau :—Safon IV. 1, Nellie Williams; 2, L. A. Williams; 3, W. M. Ellis; 4, D. R. \Evar-i. Safon V.: 1. C. Hugh; 2, Nellie Grifi: YI- 1, J, Llew. Walliams. Vjl. 1, J.. 3w Hughes; 2, J. V. Evans; 3, Tommy I Will; s; 4. Joseph Pierce. Dysgu allan y maes llafur. Math, i.-xii. E. A. Morris, M. J. Owen, E. A. Evans, Mag- gie Owen, a Jane Jones. I Enillwyd tystysgrifau sOi-ffa fel y canlvn Junior a elementary. Joseph Pierce. David Williams, Thomas Jones Hughes, T. J. Wil- liams. a S. A. Williams; junior yn unig, D. J. j Williams, Jennie V. Evans, Myfanwy Wil- li am s. lArholwr. J. G. Thomas. Teimlai y prant yn falch iawn o'r Gymanfa, a diau y cytunai pob un fod ilawer o "ganu a'r yspiyd wedi ei gael yn ogystal ag a'r deall. Bu r cantorion yn ddiwvd iawn vn paratoi gogyfer ag ymweliadau'r" arweinydd am j dydd. l Diweddwyd cymanfa lwyddiannus iawn trwy weddi gan y Paroh D. Perrv-Jones.

====== Cyhd 8:> Georwe Newnee ddiwvd-iwrdd Txe\dd yn swydd Gaerhirf-n, sef ooeJhi halen trwydaji, yn 01 dull a ddyfeisiwvd gan un Mr HarD- Tee. 0 dan y cynlhrn newvdd gellir a thunell o lo goethi pvmtheg tvnell o halen o'r graig yn. drwyadl. CH*frifir fod 338 o filiyxmau o Gristionogioa yn y byd, a 340 o filiynaai o ganlynw vr Bwdiha.

M LADIES Who appreciate K I Perfect GLOVES and I « Easy -Fitting BOOTS$ SHOULD TRY tbe B.M. «.e B.M. t< | GLOVE BOOTl • | 2/6 |i 10/6 | 3 BUTTON, FINEST PARIS KTD BRITISH MADE, FINEST GLACE KN 2 DOME FA8TENER8, Peau de 8uede PATENT OR CALF LEATHER H PLEASE NOTE EVERY PAIR GUARANTEED And Replaced Free If proved Faulty M THE BON MARCHE | (Department C) LIVERPOOL L