Welsh Newspapers
Search 15 million Welsh newspaper articles
2 articles on this Page
------Y GWIRIONEDD AM ULSTER.
Y GWIRIONEDD AM ULSTER. Yng ngwyneb y cyhuddiadau parhaus o osodiadau camarweiniol ac anwireddus am Ulster, dylasai y ffeithiau canlyaol gael eu dwyn mewn cof. Y mae gwir fwyafrif, hyd yn oed Ulster yn ddaiaryddol (yr hyn a gynnwys siroedd nad oes a fynont fwy a Chenedlaetholdeb Ulster na siroedd Mayo neu Kerry) yn Brotestanaidd. Y ffigyiau ydynt— Protestanaidd, 873,529 Pabaidd, 744,3-33. Ond dadleuir fod mwyafrif yr etholwyr o blaid Ymreolaeth, am iddynt ddychwelyd i'r senedd ddau ar bymtheg o Bleidwyr Ymreol- aeth yn erbyn un ar bymtheg o Undebwyr. Nid felly yn hollol. Yrocdd mwyafrif mawr y pleidleisiau yn 1886 yn ffafr yr Undebwyr, end o b!egid cyntwedd (grouping) cymmaint o'r Undebwyr yn y siroedd dsvyreiniol, a gor-gynrychiolad yr anllythrenog yn Donegal, llwyddoddjyr Ymreolwyr i gipio y sedd-od. Y maent wedi gwneuthur eu meddwl i fyny yn hollol i golli y sedd hon, a thair neu bedair ereill yn yr etholiad dyfodol. Ond yr unig ffbrdd deg i ystyried Ulster ydyw, cau allan y siroedd na pherthynant yn hanesyddol, crefyddol, nac acbyddol, i'r rhan a ddeallir yn gyffredinol yn yr Iwerddon fel Ulster. Gadael allan siroedd Donegal, Cowan a Monaghan (y lhai ydynt yn drwyadl Wyddelig '), yr ydym vn cael Ulster Undebol Wirioneddol. Yma cawn fwyafrif crwn Protestanaidd o 338.296, ac y mae y rliai hyn yn cael eu cyijnrychioli gau un ar bymtheg o Undebwyr a naw o Y 01- reolwyr. Ar 01 yr etholiad dysgwylir y bydd yr aelodau Undebol, o leiaf, yn un ar hugain, a'r Ymreolwyr yn bump. Y mae camddarluniad arall yn cael ei wneuthur o gyfoeth Ulster. Am fod Leinster yn cael ei gosod i lawr fel yn talu £ 178,-311 o dreth yr incwm, ac Ulster ond £1:)9,1¡, ceisir genym gredu fod Ulster yn dlotach na Leinster. Yr eglurhad eglur ar y ffigyrau ydyw fod Dublin yn Leinster, ac alll fod treth yr incwm ar y dividend icarrants yn cael ei dalu yno yn Mane yr Iwerddon, y inae swm mawr o incwm yn cael ei osod mewn credid i Dublin a berthyn mewn gwirionedd i Belfast. Ym inhellach, rhaid cofio fod cyfoeth yn Ulster yn cael ei ddosbarthu yn llawer gwell nac yn y rhanau ereill o'r Iwerddon. Nid ydyw amaethwyr bychain Ulster, y type goreu o'r dosbarth sydd yn ychwanegu at gyfoeth gwirioneddol a llwyddiant Talfithiau, yn talu treth yr incwm, tra y mae perchenogion cyfoethog anifeiliaid a'r porfawyr yn Leinster yn ddyledus i'w dalu. Ond yn olaf oil, ni glywn y cri atgas o anoddefgarweh yn codi, ac yr ydym yn dyfod at y pwnc hwn gyda gwrth- wynebiad mawr. Y mae y cwestiwn crefyddol yn un anhawdd ac yn un diflas, a'r hwn yr oeddem yn gobeithio ein bod wedi gwneuthur i ffwrdd ag ef yn yr Iwerddon, ond y mae gwaith Mr Gladstone wedi ei wthio i'r ffrynt. Nid ydyw y ffaith fod Ynadon Heddwch a swyddwyr uchelach yr Iwerddon yn Brotestan- iaid yn brawf o anoddefgarweh. Y maent yn ddynion o ddeal), dysg, ac o gyfoeth a thrwy y rhan fwyaf o'r Iwerddon hwynt hwy ydyw yr unig bersonau cymwys i'r fath swyddau. Lie bynag y ceir Pabydd yn gymwys, er siampl, i fod yn Ynad Heddwch, a oes yr amriiheuaeth leiaf am ei benodiad ? Yr unig anfantais ydyw, y byddai i unrhyw Babydd a derbyniau swydd neu anrhydedd dan y Llywodreth bresennol yn ddarostyngedig i fod yn wrthddrych y gwawd bryntaf f-1 Pa bydd y Castell," a bradychvvyr, &c. Ar y llaw arall, nid ydyw etholiad Protestaniaid yn aelodau sseneddol yn mhlaid Ymreolaeth yn brawf o oddefgarwch. Y cyfryw ddynion ydynt offerynau mwyaf gwasaidd yr offeiiiaid, ac aelodau mwyaf eithafol a rhagfarnllyd eu plaid. Pa sawl swydd o elw, yn rhodd neu ddew- isiad y Pabyddion a lenwir gan Brotestaniaid1 Y duedd dan y Cynghrair (League) ydyw graddol gau allan y Protestaniaid o'r fath swyddi. Y mac hyn yn gydweddol a dywediad un o'u prif siaradwyr (y Tad Behan, Dublin, Rhagfyr 3ydd, 188-3, alroddiad y D(til!J Express):—"Nid oeddynt yn ymdrechu yn unig am y flag las Y mae yr etholiad wedi myned drosodd, ac y mae yr ymdrech wirioneddol i'w dechreu yn awr. Yr hyn oedd arnynt eisieu oedd yr anrhaith—torthau a physgod y llanciau a'u gorafaelant hyd yn hyn; y mae yn rhaid i ni gael mwy o honotu ni yn swyddogion y "dad yma, i lanw pob swydd a phob galwedigaeth y maent yn gymhwys iddi, o'r uchaf hyd yr iselaf. Y mae yn rhaid i'r uchaf yn y Castell roddi lie i un ohonom ni, a'r swyddog iselaf yn y gweithdy i gilio o'r neilldu erddom nÎ." A ydyw y Ghvysbenogaeth a'r offeiriaid yn oddefol yn y Deheu ? Y mae yr Archesgob Walsh yn hawlio i'r offeiriaid fel oti'eiriaid ac annibynol ar bob gosodiad dynol, bod iddynt hawl nas gellir ei thros- glwyddo i arall ac anammheuol i gyfarwyddo eu pobl yn yr hynt bwysig h wo, fel yn mliob hynt arall, y mae lies y Babaeth a lies cenedl- garwch Gwyddelig yn gynnwysedig (Annerch- iad yn Enniskerry, Medi 20, 1885). Y mae seiliau yr hawl yma i uwchafiaeth yn cael eu dadleu a'u hegluro ynorgan Archesgob Walsh (Free)tum's Journal, Chwefror 18fed, 1885):—'Y mae un genedl' (y Wyddelig) yn Gristionogol, y Hall (y Saesoneg) yn anghristionogol j' y mae y naill yn cael ei bywiocau gan egwyddor oruwchnaturiol, y llall gan y daiarol Nis gallant yn rhwydd gydfyw yn yr un gymdeithas. Y mae yn rhaid iddynt fod yn bresennol, nid fel rhai cydradd, ond mewn darostyngiad a thraws- awdurdod nid mewn heddwch ond ymrafael.' Lloegr 'sydd wedi bod am dri chanrif yn arweinydd y gwrthgiliad mawr,' a Lloegr sydd heddyw yn brif rwystr dychweliad y byd Y mae y meddylddrych Cristionogol yn anam- odol, ac ni chydoddef a dim ond ag ef ei hun." Y mae hynyna yn ddigon am oddefgarweh a chydraddoldeb. Pa fodd y mae yr athraw- laethau yma yn cael eu cymhwyso gan weith- tfyr (working-men) politicaidd, a welir oddi wrth sylwadau Mr Patrick Ford-Cynllun Mr Davitt o Gristion a dyngarwr"—pan y clywodd am wrthdystiad yr Anghydffurfwyr Gwyddelig :—" A ydyw o bwys mawr pa belli a feddylia y llonaid llaw gresynys yma o estroniaid, y rhai sydd yn y wlad, ond nid o honi, am Ymreolaeth ? Nis gall dim fod yn gyffelyb i haerllugrwydd y Wesley aid yma a'r gwilhad estronol ereill ond ymddygiad ty-dorwi, yr hwn sydd yn ymdynu am gael bod mewn meddiant a rheolaeth o'r Ty (Irish World, Ebrill 2il, 1887). Ni wnaeth yr offeiriaid Gwyddelig erioed am foment ymadaw a'u hawl o'u uchafiaeth neillduol a phe caw- sent hwy eu flordd, ni chawsai y Wesleyaid gwilliaid estronoJ eretH, ond amser tlawd o '=' honi.
YR YMGYRCH BRESENNOL.
YR YMGYRCH BRESENNOL. Cyn pen wythnos ymhellach fe fyddir ya gwybod beth fydd cyrumeriad y senedd gyferfydd nesaf. Yr hyn sydd wedi dwyn I mwyaf a sylw y dyddian diweddaf hyn yw Jrmweliad Mr Gladstone a'i etholaeth yn Mid-Lothian a parthau ereill mwyaf poblog Ysgotland gyda r anerchiadau hirwyntog ac amleiriog rhyfeddoI, oud hefyd petrusgar fel arferol y rhan a draddodir ganddo i'w Wrandawyr o ddydd i ddydd. Dysgwylid yn ddirfawr oddiwrth yr amgylchiad hwn am amlygiad pendant o fwriadau gwleidiadol yr yr hen wr goruchel pe dygwydd iddo unwaith drachefn dderbyn yr aweuau i'w ddwylaw, yn neillduol gan ei edmygwyr ym mhlith y cannoedd ymgeiswyr seneddol, er mwyn eu hyfforddi yn eu hymddangosiad o flaen yr eth- wyr yn y gwahanol etholaethau drwy y deyrnas; ond y maent wedi eu gorfodi i wynebu y wlad heb dderbyn fawr o fantais neu adgyfnerthiad yn yr argyfwng ar ol yr holl amynedd a'r llafur a gymmerir i ddarllen, a'r gorchestwaith i chwilio ac ystyried y cyf- rolau brawddegau a gynnwysir yn yr areithiau, tuag at eu galluogi i osod o ffaen y pleidleis- wyr gynllun dealladwy a derbyniol o ddeddf- -vriaeth yn y dyfodol. Fel ag y gwnaeth cyn yr Etholiad Cyffredinol yn 1880, a cyn yr Etholiad Cyffredinol 1885, felly yr wythnos ddiweddaf, y mae Mr Gladstone wedi dylifo y wlad gyda brawddegau amleiriog yn cynwys addewidion Ymreolawl i'r Iwerddon antfodus, ac o fendithion dirifedu i'r dosbarth gweithiol drwy yr holl deyrnas, gan geisio camarwain yr etholwyr gweitliiol gyda gobeithion ofer. Mor belled ag y gellir casglu oddi wrth yr ancrch- I iadau y mae Mr Gladstone yn mabwysiadu eto ei Home Rule Bill, 1886, a wrthodwyd gyda'r fath fwyafrif gorlifol y pryd hwnw, otid gyda'r eitlniad ei fod yn awr yn darparu ar gyfer fod yr aelodau Gwyddelig i gyfranogi yn y Senedd Ymerodrol. Yr amcan addefedig yw cadw gafael mewn gradd o oruchatiaeth Senedd Prydain Fawr dros Senedd yr Iwerddon—rhyw esgus o undeb. Ond beth fydd y canlyniad 1 Galluogir yr aelodau Gwyddelig i feddiannu llais yn neddfwriaeth Lloegr a Chyuiru, pryd na fydd gan ein hael- odau ni yr un hawl yn y byd i ymyru mewn materion Gwyddelig. Fel mater o ffaith trosglwyddir llywodraeth y wlad hon yn llwyr i law'r Gwyddelod canys o bosibl, dygwydd pwys y bleidlais Wyddelig fod yn ddigon trwin o un ochr neu'r llall i daflu allan unrhyw Weiuyddiaeth ar gwestiwn eill fod yn ddi- derfvn ei ddylanwad ar dynged pobl Prydain Fawr. Y mae y cynnyggwyllt a ffol hwn yn anhygoel braidd ac nis gallwn gredu y bydd i echolwyr y wlad hon byth gyrhaedd y fath ynfydrwydd a'i gymineradwyo. Byddai mesur o Iwyr-ymwahaniad y ddwy senedd fel un 1^86, yn ddealladwy ond am y gwelliant honedig hwn o hono, y mae'n cyrhaedd i lwyr ddarostyngiad y Deyrnas hon i'r Iwerddon, a dim llai. Gobeithio y bydd i'r etholwyr ag ydynt eto heb bleidleisio, ystyried hyn o ddiftif, ac yng nghylch yr addewidion golygus a wneir er gwella amgylchiadau. Y DosifAimi Gweithiol. Bydd i r etholwyr gofio fod Mr Gladstone mewn swydd o 1880 i 1885, gyda'r mwyafrif mawr o 120 ac o lonawr hyd Gorphenaf, 1886, gyda H. Beth wuaeth y ddwy Wein- yddiaeth Gladstonaidd o fewn y blynyddau yna tnag at gyHawuu yr addewidion afradus oeddynt wedi wneyd i'r etholwyr yn flaenorol, y rhai ar ol ymddiried ynddynt gawsant eu hunain wedi eu twyllo yn hollol? Dim yn ymarferol. Yn lie cyflawnu y llu addewidion a wnaed tuag at lesiant y Dosbarth Gweitliiol, ni wnaeth Mr Gladstone pan mewn swydd roddi dim i'r wlad ond rhyfel, gorclifygiadau, gweithrediadau cywilyddus, a gwarth oddi cartref, aflywodraeth a creulonderau yn yr Iwerddon, treuliadau trwm a gwastraff, ffor- ffedio ymddiried a lladd masnach ym mhob cyfeiriad. Lto i gyd, y mae Mr Gladstone a'i ffryndiau y drydedd waith hon yn ceisio hudo yr etholwyr gyda pentwr o addewidion cyffelybam y dyfodol. I'r Gweithiwr Cymreio y mae rhoddi Rheolaeth Gartrefol Iwerddon yn arwydd- ocau gorlifiad ein masnach la.urawl gan filoedd o Wyddelod 11 win a newynog, y rhai a gaut eu gyru allan o'r Iwerddon o herwydd dinystr llaw-weithfeydd Ulster, ac a heidiant drosodd i weithfeydd Gogledd a Deheu Cymru fel y Herydd agosaf i edrych am waith, ac i weithio am unrhyw dal yn hytrach na marw o newyn. Dylai hyn yn nnig i fod yn ddigon i ddylanwadu gweithwyr Cymreig i wrthwynebu Rheolaeth Gai trefol hyd yr eithaf, ac i bleid- leisio dros yr Ymgeiswyr L ndebol, a chyfiogau da. Ymddengys hefyd fod Mr Gladstone yn cefnogi y Newcastle program, yr hwn wrth gwrs, sydd YIl cynnwys dadsefydliad a dad- waddoliad yr Eglwys. Pa les wna hyn i un dyn byw bedvddiol, nis datguddir, ac nis gellir dangos hyny. Ond am y niwed a ddeillia i'r wlad, byddai yn hawdd profi hyn drachefn pe bai gofod.—Amyrun rheswm, gofynwn, pa wna les cyfyngu un bleidlaisi bob dynpan fyddo ganddo gymhwysder mewn rhagor nag un etholaeth 1 A rydd hyn waith i'r labrwr a bara i r teulu ?—Yng nghylch talu aelodau seneddol, y mae hyn wedi profi yn niweidiol ym ndiob gwlad lIe y mabwysiedir y gyfundrefn. Arncana greu corph o wleidyddwyr proffesedig i gynnrych- ioli yr etholaethau am gyflogau yng nghylch yr un y tiwyddyn ar gefn y trethdalwyr, ac fe gyrhaedd y man llqjaf £:3:38,000 y tiwyddyn. Byddai yn wastraff mwyaf truemis. — Rhywbeth tebyg i'r uchod yw rhai o fwriadau Mr Gladstone, mor belled agy gellir eu casglu. Y maent yn anymarferol, yn derfysglyd a difudd i bob dyn byw heb law ychydig. ugeiniau o ddynion diegwyddor a ddymunant fyw ar gyffroadau gwleidyddol. — Wrth derfynu, cyferbynier a hyn unwaith drachefn y gweithredoedd ardderchog a gyf- lawnodd Arglwydd Salisbury a'r Undebwyr Rhyddfrydol, y rhai y bwyswyd arnynt genym yn y Journal ac yn ein pamphledau drosodd a throsodd o fewn y misoedd diweddaf, sef- Heddwch ac anrhydedd oddi cartref, a diogelwch a llwyddiant o fewn ein cartref er 1886. Cafodd y wlad ragor o fasnach, rhagor o waith, a gwell cvllogau. Cynnyud masnach mewn £ 130,000,000. Yr Iwerddon wedi ei heddyebu. Arbed i'r trethdalwyr £3,000,000 y tlwydd- vn. Gostyngiad y dreth a'r fyglys, to, currants, tai ac ennillion. Gwell anneddau i'r Dosbarth Gweitliiol. £2,000,000 y flwyddyn tuag at Addysg Rydd. Gwaddoliad Coleg y Brif-ysgolion, &c. Cotier fod Rwssia a Ffrainc wedi amlygu yn eglur a diamwys eu dysgwyliad pryderus I am esgyniad INIr Gladstone i'r Weinyddiaeth. Bath wedyn ? a hyny yn fuan, cyn goddetir amser i'r etholwyr ail ystyried ac edifarhau. Etholwyr, y mae tynged y wlad ar eicli ysgwyddau. Os ydych am ei hachub, fotiwch dros egwyddor eich hen arwyddair—" Mewn undeb mae nerth." Dyma ni unwaith eto yng nghanol y berw etholiadol, a rhyfedd fel y mae rliai dynion yn colli eu penau fel y dywedir. Maent fel ynfydion 3 os na bydd i etholwr weled llygad yn Hygad a hwy, nid ydyw ond ysgymmun- beth. Dylasai y cyfryw ddoctoriaid goflo fod gan bob dyn hawl i'w farn ac i bob barn ei a ar, Mae y Ceidwadwra'r Undebwr llawn mor onest a chydwybodol yn ei farn ei hun an- ydyw un Glaclstonwr. Dylid caniatau hyn yn ddirwgnach. Felly, Oi, ydyw y ddwv blaid yn credu yn eu hegwyddorion seiliedig ar ba rai y mae eu gweithredoedd, y mae yn ofynol chwilio x fewn xr olaf er gweled pa un o'r ddwy a deilynga ein cyminaradwyaeth a'n pleidlais. Kid oes yr nn (rladstonwr ar wyneb y cldaial- a feiddia ddweyd ein bod wedi cael heddwch. gan lywodraeth ddiweddaf Mr Gladstone. Pum rulynedd y bu mown awdurdod, a chafwyd puui brwydr fawr gauddo pa rai a. gostont* l dros bedair miliwn ar bymtheg o bun lau i'r wlad hon heb law y cannoedd a'r miioedd o fywydau gwerthfawr a absrthwyd, ac yn eu y gwladgarwr twymgalon a'r Cristion didwyll Gordon. Er y cyfan haera y blaid Gladstonaidd mai gyda hwy a hwy yn unig yr ydym i gael Heddwch, Cynnildeb, a Diwygiad Os geiriau ae addew dioix yr ydys yn feddwl ac nid gweithredoedd yna y maent yn iawn. Ond pit leshad a ddeillia i ni oddiwrth eiriau ac addewidion diystyv? Aeth yr Undebwyr i Awdurdod yn 1886—y blaid waedlyd fel y mae yn cael ei galw gan y Gladstoniaid. Beth J ddaeth o'u gwladlywiaeth hwy ? Yn ystod y chwe' blynedd y bu iddynt ddwyn awenan y Llywodraeth ni chafwyd yr un rhyfel, ni chollwyd yr uu bywyd, ac ni wariwyd yr un ddimau ar ryfelodd A'i barnu wrth meith- redopjld felly pa un o'r ddwy blaid ydyw y blaid heddychlawn ? Yn ystod y truigain, mlynedd diwedd if bu y Gladstoniaid mewn awdurdod rhyw bump a deugain 0 flynyddoedd a hwy yn unig sydd yn euog o'r rhyfeloedd gwaedlyd a ymladdwyd yn ystod y tymor hwn. Beth am Gynnildeb drachefn 1 Dywed y Gladstoniaid nad oes modd i'r Ceidwadwyr fod yn gynnil gyda threuliau cenedlaethol y wlad o herwydd fod ganddynt rhyw gyfeillion fyrdd yn crio am swyddi ddydd a nos, Dywedant hefyd ein bod am gadw i fyny bob swydd a rhoddi cyflog xxchel i bob un er mwyn y cyfeillion yma. Os felly yn ddiddadl dylasai treuliau y wlad fod yn llawer rhagor dan Weinyddiaeth Undebol na'r hyn ydynt dan Weinyddiaeth Gladstonaidd. Ond beth yw y ffaith ? Nis gallwn wneyd dim yn well 11a rhoddi treuliau y wlad yn llynyddol dan y ddwy Weinyddiaeth o flaen y darllenydd fel y canlyn :—Llywodraeth Mr Gladstone o 1880 hyd 1886; 1881, £8:),107,9:H; 1882, £8;1,47:5¡jG; 1883, £87,288,3:21; 1884, £85,954,;164:; 1885, £89,037,1:)83; 1886, £92,223,844:; vote of credit, £11,000,000 yn gwneuthur y cyfanswm o £;J:H,0t>5,098; yr hyn a ddengys gyfartaledd blynyddol a £89,014,183. Dyna ffigyrau y blaid a waeddant Heddwcb, Cynnildeb, a Diwygiad Beth am Llywodraeth Arglwydd Salisbury o 1886 hyd 18921 1888, £ 87,42-3,645; 1889, £87,683,830; 1890, £86,083,314:; 1891, sef cyfanswm o £4:38,920,396, neu gyfartaledd blynyddol o £87,784,079. Ar gyfer pob trethdalwr yn y Deyrnas dengys y symiau uchod £2 9s Id dan Mr Gladstone, a £2 6s 9d dan Arglwydd Salisbury. Drachefn, ychwanegwyd trethi gan Mr Gladstone i'r swm o £71,925,000, yn ystod y blynyddau uchod, ac ysgafnhawyd ereill ganddo i'r swm 0 £:14,045,000, yr hyn a ddengys ychwanegiad o £17,880,000. Ychwanegwyd £6,866,000 gan yr Undebwyr ac ysgafnhawyd ereill ganddynt yn y swm o £25,619,000, yr hyn ydyw lleihad o £18,75:),000 yn ystod eu swydd. Y trethi a leihaodd Mr Gladstene oeddynt treth y brag, cwrw, incwm, rheil- ffyrdd, a thrwyddedau hurgerbydau a'r cyfryw a gynyddodd oeddynt yr ardrethoedd ar golli, cwrw, incwm, a chymmun brofion (Probate Duties). Yr oedd yn codi treth yr incwm a'r ardreth ar gwrw, ac felly yn y blaen un flwyddyn ac yn eu lleihau flwyddyn arall fel yr oedd yn gweled angenrhaid. Y trethi a ychwanegwyd gan yr Undebwyr oeddynt ar di osglwyddiad stocs, ar y gwahanol winoedd a gwirodydd, ar gymmunroddion ac ar etifeddiaethau. Y trethi a leihawyd ganddynt oeddynt te, rhyfion (currants), baco, cwrw, tai annedd, a'r incwm. Dengys yr uchod fod yr Undebwyr wedi codi yr ardrethoedd ar flysbethau ac wedi lleihau y trethi ar angen- rheidiau bywyd y dosbarth gweithiol pan na wnaeth Mr Gladstone ddim o'r fath beth er ei fod ef ai blaid yn honi mae hwynt hwy ydyw cyfeillion goreu y gweithiwr. Dim ond geiriau etto Yn ystod yr un amser lleihawyd y Dclyled Genedlaethol yn y swm o £3t:,800,000 gan yr Undebwyr, a'r Hog ar y cyfryw 0 £1,400,000, yn Hynyddol a phan ddaw cynllun Mr Goschen i weithrediad cyflawn fe fydd hyn yn arbediad o £2,800,000, yn flynyddol yu y Hog yn unig. Daw y -cynllun hwn i weith- rediad perfaith ym mhen naw mlynedd. Yn ystod y r un amser cyfranwyd yn helaeth at ysgafnhad y trethi Ileol gan yr un Weinydd- iaeth dan weithrediad daionus y Ddeddf Llywodraeth Leol 1888. Nis gall yr un Weinyddiaeth Gladstonaidd ddangos gweith- redoedd mor fuddiol a'r uchod. ° #. Mae llawer iawn o ddarnguddio'r gwirion- edd yn ein plith y dyddiau hyn. Dywed gwleidyddwyr beth o'r gwir ond nid y gwir i gyd, o herwydd os y byddai iddynt wneyd yr olaf ni wnelai gynnorthwyo eu hachos bach hwy. Yn ddiweddar clywsoin un aelod seneddol yn dweyd fod deddf y Coercion yn yr Iwerddon yn gweithredu yn greulawn iawn yn erbyn trigolion y wlad anffortunus hono. Beth feddyliech,' meddai, 1 am aelod seneddol (Mr William Redmond)—un o'r werin ei hunan-yn cael ei daflu yn ddiseremoni i garchar am roddi cheers i adran o bobl ei etholaeth. Yr unig beth a wnaeth vdoedd gwaeddi Well done boys, bravo, go ahead.' Nis gwn faint o garchariad a gaeth am hyn, ond y mae yn wrthun o beth fod dyn yn cael ei garcharu am ddim ond rhoddi cheers i'r gwyr hyn.' Derbyniwyd y geiriau uchod gan y dorf gyda banllefau o cywilydd', 'cywilydd.' Yn awr, y mae yn wrthun o beth fod dyn yn cael ei garcharu am ddim ond rhoddi cynx- meradwyaeth. Ond beth ydyw y gwir a'r holl wid Mae cyfreithlondeb cymmeradwy- aetlx yn ymddibynu yn hollol ar ba beth yr ydys yn gymineradwyo, a than ba amgylch- iadau y gwneir hyny. Os y bydd i ddyn waeddi Well done boys, biavo, go ahead' yng Nghymru, wrth ddynion yn ceisio ladd dyn avail, y mae yn euog o drosedd yn erbyn y gyfraith. Nid ydyw chwaith yng ngolwg deddfau Duw na deddfau dyn yn llai ei euogrwydd na'rdyhiryn hyny sydd yn trywanu mynwes y llall. Y mae cynnorthwyo neu gymmeradwyo gweithred ddrwg felly, llawn mor anghyfreithlawn a'r weith red ei hun. Nid yw dyn wrth ryddid i gymmeradwyo gwaith arall yn tori i fewn i dy a dwyn y da. Mae yr hwn sydd yn cymmeradwyo gweithred anghyfreithlawn llawn mor euog a'r bwn sydd yn dygwydd ei chyflawyu. Wei, beth am William Redmond yntau? Cafwyd gafael ynddo yn cymmeradwyo gweithredoedd anghyfreithlawn. 0 hyn yr oedd digon o dystion yn erbyn tystiolaeth pa rai ni feiddiai ef ei hun ddweyd gair. Yn llys y gyfraith gofynwyd iddo a oedd yn euog o gymmera- dwyo yniddygiad dynion yn tori cyfraith y wlad, ac afionyddit ar heddwch y trigolion. Yng ngwyneb y tystion oedd wedi tystiolaethu yn ei erbyn nis gallasai wadu ei euogrwydd. Felly, dywedodd fod yn ddrwg ganddo ei fod. Am hyn, ni chaeth ond tri mis o garchariad heb lafur Caled. Buasai yn eithaf tlawd ar drigolion Cymru heddyw os na fuasai modd cosbi drwg-weithredwyr o gymuieriad William Redmond. Pa Ie yntau y mae y cam ? Nid oes rhith 0 hono pan edrychir i fewn i wir sefyllfa yr amgylchiad. Dyna esampl o fer- thyron yr Iwerddon A ydyw Cymry yn myned i gefnogi pobl o'r fath hyn 1 Ni choel- iwn fawr. Mae llawer iawn o gam-ddealldwr- iaeth eto yn bodoli yng nghylch Dysgeidiaeth Rydd. Y mae yn wybyddua drwy hyd a lied y wlad erbyn hyn, fod plant o dair i bymtheg oed igael en haddysg yn rhad ac am ddim yn ein hysgolion elfenol drwy waith yr Undeb- wyr yn pasio deddf i'r perwyl. Y mae yna rai miloedd o benau teulnoedd yn ddiolchgar am y Mesur godidog a gwerthfawr hwn. Dywed y Gladstoniaid mae Mesur y Rhydd- frydwyr ydoedd, ac fod yr Undebwyr wedi ei ddwyn oddi arnynt Clywsom hwynt yn dyweclyd hefyd mae hwynthwy oedd wedi gwthio y Mesur hwn allan i'r wlad oddi wrth y Weinyddiaeth Undebo], ac fod y Ceidwad- wyr wedi bod yn erbyn dysgeidiaeth lydd. Wrth ofyn iddynt pa ham na fnasent pan mewn awdurdod basio Mesur Dysgeidiaeth Rydd, Mesur y ddeddf Llywodraeth °Leol, ac amryw fesurau gwerthfawr arall, ateb y Glad- stoniaid yw fod y Ceidwadwyr (pan yn y lleiafrif cofier), wedi en rhwystro i wneyd hyny. Wei, os ydoedd y Ceidwadwyr pan mewn lleiafrif yn meddn y gilJlll a'r medrus- nvydd o rwystro y Gladstoniaid pan yn y tnwyafrif yn y Ty i bado y M-surau, yn sicrfe fuasai y Ceidwadwyr pan yn y mwvafrif yn y Ty yn alluog i wrthwynebu yn llwyddiannus holl ymdrechion y Gladstoniaid i'w gorfodi hwynt i basio unrhyw fesur. Felly, svrthia haeriltd y Gladstoniaid mae hwynthwy sydd wedi gwthio y Mesur hwn allan oddi wrth yr Undebwyr i'r llawr. Ond beth am y cyhudd- iact fod y Ceidwadwyr wedi bod yn erbyn Dysgeidiaeth Rydd 1 Y mae yn eithaf gwir fod y Ceidwadwyr wedi bod yn erbyn Dysg- eidiaeth Rydd. Ond y mae mor wir a hyny fod y Gladstoniaid wedi bod yn erbyn hyn hefyd. Fe ddarfu iddynt siarad, ysgrifenu, a phleidleisio yn erbyn Dysgeidiaeth Rydd i'r wlad. Nid oes eisieu ond darllen anerchiad etholiadol Mr Gladstone i Midlothian yn 1885, cr gweled ei feddwl ef ar y pwnc. Gan fod y ddwy blaid wedi bod yn erbyn dysgeid- iaeth rydd, yr un sydd yn hawlio diolchgarwcli y wlad a'r un sydd yn haeddu y clod yn gvfan- gwbl ydyw y blaid a wnaeth ei basio, a'r blaid hono ydyw y blaid Undebol Yr Undebwyr yntau ddylai gael y credid o hyn. A gant hyny yn yr etholiad hwn genych chwi benau teuluoedd? Os ydych yn gwerthfawrogi gweithredoedd yn amgenach na geiriau ac addewidion, chwi wnewch bleidleisio dros eich cyfeillion goreu. # Nos Sadwrn ddiweddaf bu Mr Chamberlain i yn anerch tyrfa luosog a brwdfrydig yn Chwar- eudy y Frenines, Birmingham, ar ran ymgeis- iaeth yr Henadur Kenrick. Yn ystod araeth faith a nerthol dywedodd Mr Chamberlain eifod erbyn y noson hono wedi anerch cyfarfodydd drwy y fwrdeisdref a'i fod wedi cael derbyniad croesawgar a gwrandawiad astud gan y miioedd etholwyr. Yr oedd wedi canfod yn y cyfarfodydd hyn vsbryd bywiog a grymus Birmingham yn cyfodi i'r ymgyrch fel yn y dyddiau gynt yr hyn a brofai iddo ef (Mr Chamberlain) eu bod fel Undebwyr yn myned ym mlaen i fuddugoliaeth. Wedi gwneuthur cyfeiriad at wrthwynebydd Mr Kenrick aeth rliag ei flaen gan ofyn beth ydoedd rhaglen yr Ysgarwyr 1 Ymreolaeth a dim arall ydoedd. Gwyddai fod y Gladstoniaid yn gwneuthur defnydd o raglen Newcastle. Ond a ydoedd o unrhyw fudd rhoddi ystyriaeth ddif- rifol i'r rhaglen hono 1 Y r oedd eisoes wedi ei thafiu i'r dyfodol pell ac aneglur. Felly gadawai iddi a dywedai ychydig am raglen yr Undebwyr. Dywedodd Mr Morley ychydig ddyddiau yn ol nad oedd dim gan yr Undebwyr i addaw i'r wlad ond gwladlywiaeth nacaol—fod eu holl raglen hwy yn gynwysedig mewn gwrthwynebu Ymreolaeth i'r Iwerddon. Yr oedd y gosodiad hwn yn un o'r rhai mwyaf dallbleidiol ac unochrog a glywodd ef (Mr Chamberlain) erioed, Chwe' blynedd yn ol, pan y darfu i'r wlad anfon yr Undebwyr i awdurdod, dywedai y blaid Gladstoniaid yr un pethau. Nid yw eich gwladlywiaeth," meddent, ond nacaol; nis gellwch wneyd dim ac ni wnewch ddim, ILlite yr Iwerddon yn rhwystr yn eich ffordd." Ond beth ddiwyddodd ] A. ddarfu yr Iwerddon eu rhwystro 1 Yr oeddynt yn gwybod yn eithaf da fod y Llywodraeth Undebol wedi rhoddi iddynt hwy yn Birmingham ddiwygiadau yr oeddent wedi bod am agos i genhedlaeth yn dysgwyl yn ofer am danynt-gwelliantau o du pa rai yr oedd wedi bod yn anmhosibl i ennill cydymdeimlad na chynnortlxwy arweinwyr Gladstonaidd. Yr oeddent wedi cael addysg rydd ac helaethiad o lywodraeth lleol. I lafurwyr ein gwlad yr oeddent wedi rhoddi, am y tro cyntaf, gyfleusdra i wneyd eu bywydau yn fwy hapus a llwyddiannus gallu i ddyfod yn berchen ar eu tyddinod eu hunain. Byddau hyn eu cadw rhag pentyru i'r trefydd ar gefnau en gilydd gan ddwyn cyflogau i lawr mewn cystadleuaeth lem am fywioliaeth. Yr oeddynt wedi estyn darpariaethau Deddfau y Llaw-Weithfeydd a'r Gweith dai. Fel y dywedodd Mr Plimsoll, yr oedd yr Undebwyr hefyd wedi gwneuthur mwy dros y morwyr nac un Weinyddiaeth aral). Os dyna beth oedd gwladlywiaeth nacaol bydded iddynt gael rhagor o honi er lies y deyrnas. Yr oedd cymmaint eisiau ei wneyd ag a oedd wedi ei gyflawnu. Os byddai i weithwyr y wlad gynnorthwyo y blaid Undebol nid oedd efe yn petruso dyweyd y byddau i'r chwe' blynedd nesaf brofi mor ffrwythlawn, o leiaf, ar chwe' ydoedd yn awr wedi dirwyn i ben. Un cwestiwn i'w benderfynu ganddynt ydoedd yr Employers Liability. Yr oedd ef yn dal y dylasai pob dyn a ddichon gael ei anafu with ganlyn ei alwedigaeth, heb yr un bai o'i du ef ei hun, i dderbyn iawn rhesymol a chyfiawn am ei niweidiau. Ni fyddau i'r Undebwyr orphwys cyn dwyn hyn oddiamgylch. Yna yr oedd ganddynt y cwestiwn o ddarparu gyferbyn henaint. Nid oedd y cyfryw yn wladlywiaeth nacaol. Yr oedd ef yn dal ei bod yn warth oesol fod dyn ar ol gweithio yn galed drwy gydol ei oes, ac wedi bod mor ddiwyd a chryno ag a allai dan ei amgylchiadau, ei fod yn gorfod dewis rhwng newynu a niuriau noethlwni y tlotti pan y byddai ei nerth yn dechreu palli iddo. Gofynau iddynt sylwu ar y bwriad hwn fel yn gwahaniaethu teimlad y ddwy blaid ar y pwnc pwysig o flwydd- daliadau i hen bobl. Nid oedd yna yr un cwestiwn a ddylasai fod fwy tuallan plaid na'r cyfryw. Etto i gyd pan y gwnaeth efe (Mr Chamberlain) ei ddwyn o flaen Ty y Cyffredin gwnaeth y Gladstoniaid ei wrthwynebu. Derbyniont ef gyda dirmyg a gwawd er ar yr un pryd yr addefasant nad oedd modd cael gwell darpariaeth. Yr oedd llawer iawn o siarad yn bresennol yn nghylch un dyn, un bleidlais," ac yr oedd Mr Balfour wedi dyweyd fod yr Undebwyr yn barod i yindrin y pwnc os y byddai iddynt hefyd gael ystyried ait. drefniad y seddau ar yr un pryd. Nid oedd hyny ond yr hyn oedd berffaith uniawn. Yr oedd yr Undebwyr yn awyddus drachefn am wella y cyflyrau dau ba rai yroedd y dosbarth gweithiol yn byw, megys darparu tai iachus a thaclus iddynt fyw ynddynt a hyny am ardrethoedd teg a rhesymol. Yr oedd ganddynt hefyd faterion llafur a materion cymdeithasol i ymdrin ac nid oedd yna yr un blaid yn fwy cymhwys at y gwaith na'r blaid Undebol. Yr oedd yn ffaith fod braidd yr oil o'r mesurau ag oedd eisoes wedi eu pasio yn y cyfeiriaid hwn wedi en pasio gan y Ceidwadwyr. Yr oedd gan y blaid hono hawl traddodiadol i ymwneyd a'r pynciau hyn--nid oedd neb ond hwy wedi ymdrechu mor llwyddianus dros y dosbarth gweithiol. Yr oedd ganddynt reatr hir o ddiwygiadau eu dwyn ym mlaen. Gan etholwyr y wlad ydoedd penderfynu pa un o'r ddwy blaid a ddychwelent i awdurdod. A oeddynt ya myned i rod li y gwelliantau hyn o'r neilddu er mwyn boddio un dyn o nod ac er mwyn llanw safnau reibus y Gwyddelod 1 Os byddai i'r wlad anfon Mr Gladstone i awdurdod yna fe fyddai yr oil o'r pynciau uchod gael eu gohirio am yspaid anmhenodol, os nid en tntlu allan yn gyfangwbl o derfynau gwladlywiaeth ymarferol. Yr oedd Mr Gladstone wedi ymdrechu deir gwaith i lonyddu yr Iwerddon, ac wedi methu bob tro. Efe a fethai eto. Gan ei fed wedi dyweyd fod pwnc yr Iwerddon i dderbyn y driniaeth gyntaf ganddo, nid yw ryfedd fod y wlad yn edrych gyda chryn lawer o ddrwgdybiaeth ar y rhan arall o'i raglen. Gyda golwg ar yr Iwerddon, yr oedd yn berffaith sicr heddyw 11a wnelai Ulster Brotestanaidd oddefeu llywodiaethu gan Senedd o B tbyddion yn eistedd yn Dublin. A oedd trigolion Ulster a theyrngarwyr yn cyfeiliornu pan yn gwrthsefyll Ymreolaeth 1 Cyn y byddau iddynt atteb y cwestiwn dylasent fed yn hysbys o ddau beth—pwy fyddau yn ethol y senedd bono, a phwy fyddai yn gwneyd i fyny ei haelodau. Byddau iddi gael ei liethol gan yr offeitiad Pabaidd, a phleidwyr y Pabyddion fyddau yr aelodau. Y r oedd y Gwyddelod hyn. wedi desgrifio ell cymmeriadau en hunain mewn geiriau .a gweithredodd. Bradwyr, annudonwyr, llofruddion, torwyr ammodau, aclar to y cwteri, &c., y maent wedi alw eu gilydd, ac nid oedd ef am wadu nad oeddynt wedi desgrifio y dyhirod hyn yn bur ffyddlawn. A lioffent hwy yn Birmingham gael exi llywodraethu gan y fath bobl ? A wnaethent hwy ymostwng iddynt. Nid oedd ganddo yr un ammheaaeth am bedderfyniad Birmingham. Ni fyddau iddynt hwy ddangos yr un anwadalwch o gwbl ac ni fyddai iddynt droi eu cefnau areu brodyr yn yr Ynys anffortunus hono (uchel gymmeradwyaeth). # Nos Wener diweddaf bu Mr Goschen Canghellydd y Trysorlys hefyd yn anerch cyfarfod mawr yn Edinburgh dan nawdd y Gymdeithas Undebol Ysgotaidd. Llywydd y cyfarfod ydoedd ys-iarll Wolmer ac yr oedd yr adeilad eang yn orJawn o wrandawyr. Sylwodd y cadeirydd fod Mr Gladstone y nos- on flaenorol wedi anerch cyfarfod yn yr un ystafell, ond nad ydoedd wedi dyweyd dim wrth ei wrandawyr yngylch ei fwriadau os y dychwelyd ef i awdurdod yn yr etholiad pres- senol. Iwerddon, Iwerddon ydoedd yr oil ganddo ef. Yna cyflwynodcl ei Argl wyldiaeth Mr Goschen i sylw y cyfarfod a derbyniwyd ef gyda banllefau hirfaith 0 gymmeradwyaeth. Ni wnelai ef flino ei gynulleidfa a phro- phwydoliaeth 0 fuddugoliaeth yn yr ymgyrch prescnnol. Yr oedd yn llawen ganddo fod pob adran o'r ddinasfawr hono yn cael ei hyml-tdd gan ymgeiswyr Undebol anrhydeddus a chymwys, a gobeithiau y byddau iddynt fod yn llwyddianus. Y noson flaenorol ar ol rhoddi ergwd i Dy yr Argl wydd i gwnaeth Mr Gladstone sylwadau egwan ar gylch-lythyr Arglwydd Salisbury. Yn ei lythyr gosodau Arglwydd Salisbury Ymreolaeth fel y prif gwestiwn i'w benderfynu yn awr. Nid oedd modd osgoi y ffaith mae Ymreolaeth fyddai yn derbyn holl sylw y Gladstonians os y dych- welid hwynt i awdurdod. Celai pob cwestiwn. Seisneg, Ysgotaidd a Chymreig eu haberthu er mwyn adran o'r Gwyddelod Pabyddol. O'r tu arall dywedai yr Undebwyr na fuasent hwy yn caixiatau i fesur Ymreolaeth wthio mesurau eraill allan o'r Ty-mesurau a mawreu hangen ar y Deyrnas yn gyffredinol. Nid oedd Ymreolaeth amgen na dechreu y gwaith o dori i fyny ein cyfansodeliad yn chwil- friw. Yr oedd twyll ddaliadau Mr Gladstone a'r Gynllun yr Ymgyrch (Plan of Campaign) wedi eu dinoethi o'r blaen a hyny yn effeithiol iawn gan neb arall na'r hwn a ddistewodd y Cynllyn am byth gobeithiai. Yr oedd yn wrthin o beth dyweyd mae gwrthodiad mesur y ddiweddar Mr Parnell acblysurodd y Plan o Campaign. Wrth siarad am y plan hwn gofynodd y Parch Dad Hughes Pa Ie mae amaethwyr Protestanaidd y plwyf hwn ? A ydynt hwy yma heddyw fel y dylasent fod ? Na, nid ydynt. Llwfriaid bawaidd a phen- weiniaid ydynt ac yrydwyf yn gobeithio maes o law pan fydd y frwydr drosodd a buddugol- iaeth o'n tu na fydd i ni anghofio iddynt (y Protestaniaid) beidio ymuno a ni." Dylasent ddal sylw difrifol o'r bygythad yma. Yroedd yn ffaith nad oedd y Plan o Campaign wedi ei sefydlu ar ystad un Catholig drwy hyd a lied yr Iwerddon er fod amryw o honynt yn dirfeddianwyr mawr a llawer yn rhenti yn ddrud. Ai newyn a fu yn achos tarddiad y Plan of Campaign? (Llais: "ie"). Lied debyg y byddau i'r gwr a waeddau ie" fod yn ddiolchgar am farn un o'i gefnogwyr ei hun ar yr acbos. Cenedlaethwr, un waith aelod o Dy y Cyffredin, ac wedi ei droi allan o'i dyddin ei hun a ddywedodd fod toriad allan denantiaid Laggacurran o'u ffermydd yn gwahaniaethu oddiwrth ereill yn gymmaint a bod y cyfryw yn hollol alluog i dalu eu rhenti pe y dewisent wneuthur hyny." Nid brwydr rhwng newyn a thir-arglwyddiaeth ydoedd, ond brwydr rhwng gwybodaeth a gwybodaeth—adamant yn tori adamant. Ni wnaeth unrhyw wladweiniwr o bwys erioed roddi parabliad i ddaliadau mwy dinystriol nag eiddo Mr Gladstone pan y dywedodd mae gwrthodiad mesur Mr Parnell ydoedd achos sefydliad y Plan of Campaign. Ymosodiad nesaf Mr Gladstone ar Arglwydd Salisbury ydoedd am yr hyn a ddywedodd yr olaf ynghylch y gwyr hyny a fyddai yn llywod- raethu Iwerddon dan Ymreolaeth. Fel yr oedd yn hysbys i'r holl fyd gwareiddiedig yr oeddent wedi bod mewn cyngrair a'r dynameitwyr Americanaidd, Ffeniaid a Lloerganwyr yr Iwerddon oeddynt. Yr oedd ef, fel un, yn methu deall sut y byddau i gyfeillion goreu Mr Gladstone hotti c leI trin eu materion eu hunein gan ddynion o'r fath gymmeriad pa rai yr oedd M r Gladstone yn awr yn dderbyn i'w fynwes. Yr adeg bresennol dymuniad a chais cyntaf y gwyr hyn ydoedd. A wnewch chwi roddi maddenant i'r dynameitwyr sydd yn awr mewn carchar a'u goHwng yn rhydd." Dyna'r cwestiwn oedd yn cael ei ofyn i bob ymgeisydd Gladstonaidd gyda llawddryll wrth eu clustiau er sicrhau attebiad boddhaol. Ceisiant ddwyn yn rhydd y dynameitwyr anhywaeth hyny a geisiasant chwythu i fyny banner Llundaiu a'u peirianau diefiig, a gofynant i ymgeiswyr Gladstonaidd, yn undeb eu calonau, i'w cotleidio Siaradai Mr Gladstone am oruchatiaeth y Senedd Biydeinig a nodded y lleiafrif yn ei fesur o Ymreolaeth. Nid oedd goruchafiaeth y senedd yn mesur 18 6; yr oedd diagwyliad am dano. Pan methwyd sicrhau ygoruchaliaeth hwn gorchfygwyd amcanion Mr Gladstone gan fwyafrif ag oedd wedi ei anfon i awdurdod i'w gefnogi. Cadarnhawyd yr ymddygiad hwn gaxx y v'lad drwy ddychwelyd yr Undebwyr 1 swydd yn 1886 gyda mwyafrif mawr a nerthol a gwrthodwyd- Ymreo)aeth mewn un modd. Nid oedd yr un cyfiawnhad dros y gwaith o drosglwyddo teyrngarwyr Protestan- aidd Iwerddon i ddwylaw eu gelynion cyndyn. Nid oedd gwystlau mesur 1880 ond rhith, ac ni fyddai iddynt etto foddloni y wlad. Darfu Mr Gladstone siarad ynar nghylch cadw yr aelodau Gwyddelig yn Westminster, ond ni ddywedodd a'r un rhai fuasent a'r persouau hyny fyddai yn llywodraethu yn Senedd Dubliu, na chwaith a oeddent i bleidleisio ar faterion perthynol i Loegr, Ysgotland, a Gnyiuru. Wrth gyfeirio at gyfansoddiad y ddwy blaid dywedodd Mr Gladstone fod y blaid Undebol yn gynwysedig yn unig o bendefigion, ysweiniaid, gwyr dysgedig a chotfth. Yr oedd ganddynt bendefigion, ysweiniaid, a gwyr dysgedig a choeth, ac yr ,o oedd ganddynt hefyd y bobl gyffrediix perthynol i gorff y genedl. Yn Ysgotland hefyd, onid oedd yna luaws mawr o weithwyr yn rhengau yr Undebwyr? Gofynai Mr Gladstone ar wlad dderbyn ei fesur dirgelaidd. Ond ni wnelai y Gwyddelod dderbyn unrhyw fesur osna fyddau yn rhoddi llwyr lywodraeth iddynt ar yr Iwerddon. 0 hyn y maent wedi rhoddi hysbysiad lawer tro. Efallai y byddai iddynt dderbyn mesur Mr Gladstone fel carreg esgyn i lwyr ysgariad y ddwy wlad, ond nid fel dim amgenach ac ni buasai cwestiwn yr Iwerddon wedi ei derfynu o gwbl. Os dychwelir Mr Gladstone i awdurdod byddai iddynt gael mesur na fyddai yn penderfynu un cwestiwn ond yr hwn a wnelai derfysgu pob cwestiwn arall, yr hwn a voddai derfyn ar bob mesur perthynol i Loegr, Ysgotland, a Chynxru, ac ar yr un pryd gadael yr Iwerddon a'r Gwyddelod yn anfoddiog fel o'r blaen 0 hyd yn ymrythu am ychwaneg. Y cwestiwn a ofynir ar bob llaw yn awr ydyw pa ham y dylem ni bleidleisio dros Arglwydd Salisbury yn hytrach na thros Mr Gladstone 1 Yr ateb yw o herwydd ein bod yn gwerth- fawrogi gweithredoedd yn fwy nag addewidion. Os y credwn Mr Gladstone, a'i ddychwelyd ef i awdnrdod, fe wna addaw y mil-flwyddiant i ni. Gan nad ydym yn broffwydi, nis gallwn ddweyd pa beth a wna. Yr ydym er hyny, yn hawlio y gallu o benderfynu yr hyn y mae yn debyg o wneyd oddi wrth ein profiad o hono yn y gorpheuol, Drwy gymhartx Gweinydd- iaeth Mr Gladstone o 1880 hyd 1886, a Gweinyddiaeth Arglwydd S disbury 0 1886 hyd 1892, yr ydym yn canfod y gwahaniaeth a'r rhagoriaeth mewn modd pendant ac eglur. Siaradai Mr Gladstone lawer iawn yn 187-3, yng nghylch yr ychydig ddaioni a allasai un Gwladweinydd wneuthur ar ol cyrhaedd yr oedran o drugain ndynedd. Y11 1868, gwrth- ododd gymmeryd swydd dan Arglwydd Russell, a'i unig wrthwynebiad ydoedd fod oedran Arglwydd Russell yn 76. Ai nid ydyw yn hunandyb fath hyllaf fod Mr Gladstone heddyw yn gosod ei hun i fyny yn erbyn y rheol a osolodd i lawr mor ddifrifol yn erbyn Arglwydd Russell? Yn sicr nid ydyw hanes ei Weinyddiaeth ddi- weddaf yn piofi ei fod yn fwy galluog i lywoù- raethu y wlad na'r Undebwyr. Dychwelwyd ef i awdurdod gyda mwyafrif o 160, ond ym mhen pum mlynedd yr oedd yr wytb ugain wedi syrthio i 14. Beth am Arglwydd Salis- bury ? Aeth i awdurdod a mwyafrif o 118, ac yn rhaniad y Ty yn ystod y diwrnodau di- weddaf 0 fodolaeth y Weinyddiaeth Undebol, cafodd fwyafrif o 92. Dyna'r atebiad a allesid ei roddi i haeriadau yr wrthblaid na fuasai y Ceidwadwyr a'r Rhyddfrydwyr Undebol yn medru cytuno a chydweithredu. Yr oedd y Gladstoniaid hefyd wedi prophwydo na fuasai yr Undebwyr yn alluog i lywodraethu yr Iwerddon heb ganiatau Ymreolaeth. Beth ydyw y ffaith ? Pan aeth Mr Gladstone allan o swydd yr oedd 5,000 o bersonau dan foycot- iaeth, acyn cael eu gwylied ddydd a nos gan heddgeidwaid. Nid oes yr un heddyw. Dan Weinyddiaeth Mr Gladstone yr oedd yr Iwer- ddon yncwynfanudros llofruddiaethaudychryn- IJyd, ymosododiadau brwnt a ffyrnig, a chreu- londerau ciaidd tuag at anifeiliaid mud. Erbyn heddyw y maent yn agos i gyd wedi ymadael o'r wlad. Beth am fasnach yr Iwei-ddon mewn pob rhyw ddull ? Aeth i lawr saith miliwn o bunnau pan y dygodd Mr Gladstone ei fesur o Lywodraeth Gartrefol i'r Ty. Dan yr Undeb- wyr cododd y fasnach ynol i'w sefyllfa flodeuog cyntefig, ac y mae'r wlad wedi bod yn fwy llwyddiannus yn ystod y chwe' blynedd di- weddaf nag a fu erioed o'r blaen. Ar y dad- gorfforiad presennol, a chan ofni y buasai i'r wlad ddychwelyd Mr Gladstone i awdurdod syrthiodd stocs, rhanau yn y rheilffyrdd, &c., ugain punt y cant. Ni fu Iwerddon erioed mor heddychlon, mor llwyddiannus, mor rhydd oddi wrth droseddan enbydus ag ydyw yn bresennol. Y cwestiwn yn awr ydyw, a gawxi ni ei chadw yn y llwybr teg hwn neu a wnawn ei throsglwyddo drosodd i ryfel gartrefol yr hyn yn ddiddadl a gymmer Ie os byth y rhoddir Ymreolaeth i'r Pabyddion. Nid oes neb yn gwybod yn well na Mr Morley ei hun na roddid arian allan at un gwaith yn yr Iwerddon a'r credid y Gwyddelod. Beth yd- oedd ei brofiad gyda tramffyrdd Cavan ? Ni phallwyd yr un geiniog atynt gan ariandai o 0 0 0 herwydd bwriad Mr Gladstone i ddyfod ag Ymreolaeth ym mlaen. Mae yn anhebgorol angenrheidiol i'r Iwerddon gael credid Prydain cyn y gall wneyd dim o honi ei hun. Drwy loddi Ymreolaeth i'r Iwerddon, dygir y credid yma oddi wrthi, ac aiff gwlad dylawd yn dlotach drwy ei hamddifadu o'i bendith fwyaf, sef bod yn rhan o'r Deyrnas Gyfunol. Nid llais yr Iwerddon sydd yn galw am Ymreol- aeth. Y mae cymmaint 0 ofn yr offeiriaid Pabaidd ar y Werin Wyddelig fel y mae un o bob trx yn gorfod tystio nad allant bleidleisio eu hunain er mwyn i'r offeiriad gael myned i'r booth ganddynt, a gweled eu bod yn pleidleisio yn ol eu cyfarwyddiadau hwynt. Ofer dweyd nad all un o bob tri o etholwyr Iwerddon ddarllen nac ysgrifenu. Ofn yr offeiriaid sydd arnynt. A ydyw 'Protestaniaid Lloegr a Chymru, ac Ysgotland, yn myned i roddi awenau y llywodraeth yn nwylaw y fath bobl hyn? N a, gwell genym gredu y bydd iddynt wrandaw ar apel calon gynhyrfiol eu brodyr nac ochri gan eu gelynion, a thrwy hyny gadw yr Iwerddon yn rhan o'r Deyrnas Gytuuol dan lywodraeth Seneddd Brydeininf. # # Darfu i'r diweddar John Bright wrthdystio yn erbyn Ymreolaeth hyd ddydd diweddaf ei fywyd fel gwleidyddiaeth gywilyddus, yn dros- edd yn erbyn yr Iwerddon ac yn berygl i Loegr. Yn un 01 lythyron diweddaf dywedodd fod ei aiwexmwr blaenorol (Mr Gladstone) wee 1 gwneuthur llawer iawn o ddrwg yn ystod y c c wy flynedd diweddaf, yr hyn a fyddai i 01 wyso y daioni a wnaeth cyn hyny, ac ym- ddangosai llygriad y blaid Rhyddfrydol y rhan 03 jT l)wysig o'r drwg mawr a wnaethai. Yr oedd eu teimlad 0 foesoldeb yn ymddangos fel pe wedi ei ddifwyno. Yr oedd holl sylwedd eu hyinfirost yn y gorphenol wedi diflanu o'u cym- menad am yspaid o leiaf. Nis gallasai gredu y byddai i Brydain Fawrjalltudio dwy filiwn o drigolion teyrngarol Iwerddon o nawdd a nodded Senedd Brydeinig, ac yn weithredol eu halltudio oddi wrth eu Brenhines. Credai yn ddisygl na fyddai i'r wlad ganiatau y fath beth; ac na fyddai iddi fabwysiadu cynllun gwyllt Mr Gladstone o Ymreolaeth. Eu dyledswydd fel etholwyr ydoedd myned rhag eu blaen yn onest, gan ymdrech gweithredu yn unol a'u argyhoeddiadau gwirioneddol. Ni feiddiai neb daflu yr un.amlllhenaeth ar Ryddfrydiaeth Mr John Brig it, na chwatth ei wasanaeth i'w blaid. Yr oedd hefyd yn ddyn cydwybodol, cysson, ac uniawn. Darfu iddo dair gwaith wrth- wynebu Hywodraethyddiaeth Mr Gladstone a thatlu i fyny ei swydd, o herwydd nas gallasai y'\ cydwybodol gymmeryd un rhaxx o gyfrif- oldeb rhyfel y Crimea, y rhyfel Amerieanaidd, a rhyfel yr Aifrt. Ond ni wnaeth ar un achlysuron hyn yuxadael n'r blaid Gladstonaidd.