Welsh Newspapers
Search 15 million Welsh newspaper articles
4 articles on this Page
DADGORPHORIAD Y SENEDD.
DADGORPHORIAD Y SENEDD. ADOLYGIAD A RHAGOLYGIAD. Y mae tri prawf eithaf cynnefin trwy ba rai y gellir gwybod pa un a fu Llywodraeth yn llwydd- iannus neu beidio, a'r profion hyn yr ydym yn awr yn bwriadu gymhwyso tuag at y Weinyddiaeth Undebol a ddaeth i swydd o dan Arglwydd Salisbury yn 1886. Y cyntaf yw prawf amser. yn ail yw prawf gwaith a'r trydydd yw prawf y gost neu draul mewn dynion i'r blaid mewn Iwydd. Gan roddi y peth mewn ffurf arall, y cwestiynau i w hatteb ydynt-Pa mor hir y bu y Llywodraeth yn alluog i gadw ei gafael yn y senedd a'r w!ad I Pa flisurau deddfol a ddygodd hi i weithrediad yn y cyfamser ? Ac mewn cryfder rhifyddol, pa fodd y mae y Weinyddiaeth yi cydmharu a r hyn oedd pan ddaeth i swydd I Y mae n ddigon hawdd i feirniaid pleidiol godi eu lief yn erbyn y Weinyddiaeth hon neu'r Hall, ac i'w chyhoeddi yn fethiant, yn unig end o herwydd nad yw yn boddloni y sawl, gorch yl pa rai ydyw ei gwneyd yn fethiant. Ond os yw "appêl at y wlad yn wirioneddol, yr hyn yr honir ei fod, sef appel at farn ammhleidgar yr etholwyr, y mae yn rhesymot i ni gymmeryd yn gaaiataol y bydd i'r etholwyr farnu y Llywud- raeth ar y dystiolaeth a gyflwynir gan eu cofrestr am y tymhor y buont mewn swydd. Yn awr, y mae y prawf cyntaf a nodwyd, sef PRAWF AMSER, neu y tymhor y buont yn gwasanaethn, yn amlwg o ochr y Weinyddiaeth Undebol. Daeih y senedd hon yng nghyd Awst 5e8, 1886. Gan gymmeryd hwn fel dydd ei geuedigaeth, byd" iddi gyrhaedd chwech oed ar y 5ed Awst, 1892, hyny yw. mewn amryw ddyddiau llai na phutii mis. Nid oes yr un rheswm i gredu y bydd i'r dadgorfforiad gymmeryd lie cyn y pryd hwnw. Gan nad oes neb yn dysgwyl y cymmer le cyn y Pasc, ni fydd bywyd o bum mlynedd ac wyth mix yn ddirmygus. Y mae yn rhaid caniatau fod gweinidog, yr hwn a fu yn alluog i gadw y senedd yng nghyd am chwech mlynedd neu agos, yn meddiannu ymddiried ei blaid i radd uchel, ac nid hyny yn unig, ond, fel y dangoswn rhag llaw, ymddiried y wlad hefyd. Fel enghraifft, er pan esgynodd y Frenines i'r orsedd, y mae un- ar-ddeg senedd newydd wedi hanfod, heb law yr un bresennol. 0 ba rai bu senedd Arglwydd Palmerston, yr hon a etholwyd yn 1859, fyw chwech mlynedd un mis a chwech diwrnod a bu senedd 1874 Arglwydd Beaconsfield fyw chwech mlynedd ac ugain diwrnod y drydydd o ran hyd oedd y senedd a ymgyfarfu yn 1841, yr hon a barhaodd bum mlynedd unarddeg mis a phedwar diwrnod. Ni fu senedd Mr Gladstone, 1880, fyw ond pum mlynedd chwech mis ac ugain diwrnod, neu bymtheg diwrnod yn fyr o fywyd yr un bresennol hyd yn awr. Yn nesaf, daw senedd 1868, gyda bywyd o bum mlynedd un mis ac un ar bymtheg diwrnod ac nid oes un yn ychwaneg o fewn y teyrnasiad wedi cyrhaedd pum mlynedd. Gan gymmeryd yr unarddeg senedd gyda'u gilydd, cyfartaledd eu hyd fu ychydig yn fyr o bedair blynedd a thri mis. Cymmeryd pethau felly, y mae y Senedd Undebol eisoes wedi gor-fyw cyfartaledd y rhai o fewn y teyrnasiad presennol, dros flwyddyn a phedwar mis pan na fu ond tair senedd allan o'r deuddeg fodoli yn hwy a gall hon eto o ran hyny gyrhaedd y trydydd lie. Yng ngwyneb y fligyrau hyn, ym- ddengys yr hyn a draethodd Syr W. Harcourt mewn joke yn Blackheath y noswaith o'r blaen yn ffolineb carnol. Pan y mae y boneddwr hwn yn cellwair yng nghylch y senedd yn toddi ymaith fel lwmp o siwgr mewn dysgl de," y mae yn gyfleus anghufio am y senedd ddiweddaf, yr hon y bu gydag ef i ymwneyd a hi, iddi doddi allan o fodolaeth mewn llai na chwech mis. Gan farnu felly oddi wrth y prawf cyntaf-amser-y mae y canlyniad yn eglur yn ffafr senedd Undebol 1886. PRAWF GWEITHREDOEDD. Yn awr, gadawer i ni fyned at yr ail brawf, sef prawf gweithredoedd, a pha fodd mae y cyfrif yn sefyll ? Ni fyddai o un dyben i ni roddi rhestr yn unig o'r deddfau a basiwyd o fewn y chwech mlynedd diweddaf. Yr oeddynt nid llai na thri- ugain ac un-ar-bymtheg yn y senedd ddiweddaf, a rhoddi cyfres rhwng 400 a 500 e fesurau fyddai ym mhell tu hwnt i'n gofod. Ymfoddlonwn ar enwi y mesurau mawrion aphwysig hyny drwy ba rai y bydd raid i'r Weinyddiaeth Undebol sydd mewn swydd fod yn foddlawn i gael eu barnu gan y wlad. Agorwyd eu senedd gyntaf yn Hydref, 1886, ond yr oedd yn rhy hwyr y pryd hwnw i ddyfeisio cynllun o ddeddfwriaeth. Yr oedd yn angenrheidiol, dywedodd Arglwydd Salisbury, i astudio yr jrchest o'u blaeu yn ofalus cyn amlygu eu gwladlywiaeth gyda manyirwydd. Etholwyd nigydasz un arch a chyfrifuldeb penodul, sef amddiffyn yr undeb,"meddai ''ac i r gorchym- myn hwnw y byddai i'r Llywt)draeth gyasegru eu hunain." Yn yr ail senedd, sef 1887, pasiwyd Gweithred y Marciau Masnachol, yr hon svdd wedi profi gymmaint o les nid yn unio- i'r def- nyddiwrcyffredinol,oud i'r cynnyrchwr Prydejuig, yr hwn a gafodd amdddiffyn yn erbyn cystadleu- aeth nwyfau israddol tramor, y rhai a ddarlunid yn dwyllodrus fel cynnyrchion Prydeinig Yn yr un senedd, cafodd Gweithred y Gweithiau Glo ei phasio, ac hefyd Gweithred y Cyfnewid- iadau (Truck Act), yng nghyd a Gweithred y Cymdeithasau Cyfeillgar, yr oil o'r buddioldeb mwyaf i'r dosbarth gweithiol; Deddf y Tir, yn estyn telerau gweithred Arglwydd Ashbourne yn yr Iwerddon Gweithred y Man-ddaliadau drwy ba un y mae 100.000 o lafurwyr wedi eu darparu a man dyddynod; a Gweithred y Drwg- weithredwyr enbydus, o dan ba un y mae yr Iwerddon wedi cael ei gwaredu o drosedditu mawrion a chyrhaedd sefyllfa o drefn gymdeith- asol a ffyniant i raddau na welwyd eu cyffelyb o fewn y ganrif hon. Y drydedd senedd, sef 1888 a gyssylltir dros byth ag enw Mr Ritchie, am ei ymgais lwyddiannus i sefydlu cynghorau etliol- edig a chynnrychiolawl dros siroedd Lloegr a Chymru. Pe ond y mesur hwn ei hun yn unig, byddai yn ddigon o gofadail bythol i un senedd! Gellir, beth by nag, ychwanegu ato Weithred LIya y Man-ddyledion gyda gwelliant cyfraith Atafaeliad am ardreth—y ddau o werth mawr i gyfran helaeth o'r cyhoedd. Y btdwaredd sessiwn oedd 1889, yn ystod yr hon yr estynwyd Llywodraeth Leol i siroedd Ysgotland y sefyd- lwyd Gweinidog Amaethyddiaeth pasiwyd gweithred i attal creulondeb at blant a elwir yn gyfiawn' Breintlen y Plant;" Deddf yn gorchymmyn rhoddi rhybudd yn achos clefydau heintua deddf yn darbod gofal a thriniaeth mwy dynol o'r gwallgofiaid ac yn ddiweddaf, dwy o ddeddfau addysg—un yn rhoddi addysg gan<>l- raddol i Gymru, a'r llall yn darbod cyfundrefn o Addysg Gelfyddydol i Loegr. Y mae hyn yn ein dwyn i'r burned sessiwn, un 1890, gyda'i darpar- iadau gwerthfawr er sicrhau gwell anneddau i'r dosbarth gweithiol cyfraith well yng nghylch methdalwyr; mesur er rhyddhau perchenogion stadoedd cloedig (entailed) ac un yn darbod blwydd-daliadau priodol i Heddgeidwaid, eu gweddwon a'u plant. Gan ddyfod i lawr i 1891 yr ydym yn gallu enwi Gweithred Tir yr Iwer- ddon Gweithiecl Addysg Rydd, a Gweithred y Degwm, pob un o bwysigrwydd anferthol, ac yn arddangos ymgais ddeddfwrol fawr a llwyddiannus. Gallwn ychwanegu y gyfraith mewn perthynas i'r ariandai cynnilo, o fuddioldeb mwyaf i'r dosbarthiadau gweithiol drwy amddiftyn a sicrhau eu cyfraniadau a gweithred y llaw-weithdai, nid yn unig er gwella sefyllfa ac amgylchiadau y gorchwylion o'u mewn, ond yn rhoddi amddiffyn y gyfraith i blant drwy estyn yr oed un flwyddyn ym mhellach. Yr ydym wedi gadael allan lawer o fesurau dim llai eu pwys, hyd y nod mewn rhestr ddetholedig; ac hefyd, ni ddywedasom ddim yng nghylch y cynnygiadau arianol a effeithiwyd o fewn y chwech mlynedd adiweddaf, nac hefyd mewn perthynas i faterion Ymherodrol tu allan i'r Deyrnas Gyfunol. Ni wnaethom ond cymhwyso yn fra.s i'r senedd bresennol y prawf o waith deddfwrol ac yn awr, yr ydym yn myned ym mlaen i gymhwyso y trydydd prawf, sef Y DRAUL I'R LLYWODRAETH MEWN CYNXOR- THWYWYR SENEDDOL. Pan etholwyd Ty y Cyffredin presennol, cryf- der y pleidiau oedd fel y canlyn :—Ceidwadwyr, 317; Rhyddfrydwyr Gladstonaidd, 193; Parnel- iaid, 85 ac Undebwyr Rhyddfrydol, 75. Gan roddi y Ceidwadwyr a'r Undebwyr Rhyddfrydol yng nghyd fel cefnogwyr Sweinyddiaeth Arglwydd Salisbury, a'r Rhyddfrydwyr Glad- stonaidd a'r Parneliaid fel eu gwrthwynebwyr cawn bleidlais y Llywodraeth yn Nhy y Cyffredin yn 392, a phteidlais wrthwynebol o 278, neu fwyafrif y Llywodraeth o 114. Pan gydgyfarfu y aenedd eleni, hawliodd y gwrthwynebwyr eu bod wedi sicrhau ennill un-ar-hugain o seddau; a gan roddi iddynt y fantais o unrhyw aminheuaeth bydded hyn i fod, gadawai hyn gyfansoddiad y pleidiau ar ol pum mlynedd a hanner o ymladd fel hyn Dros y Llywodraeth, 371; yn erbyn, 299 neu fwyafrif i'r Llywodraeth o 72. Dyna yr ydym yn credu yw yr agwedd waethaf ym mha un y gall y gwrthwynebwyr ddangos sefyllfa y Weinyddiaeth yn bresennol, Yn awr am gym- hariaeth. Yn y rhaniad, yr hwn a osododd Mr Gladstone mewn swydd Chwefror 6ed, 1886, yr oedd dros welliant Mr Jesse Collings yng nghylch Cyfraniadau (Allotments), 329 yn erbyn (hyny yw, dros y Llywodraeth Geidwadol pryd hwnw), 250, neu fwyafrif Gladstonaidd o 79. Ond yr oedd sefyllfa Mr Gladstone yn well na hyna. Yr oedd etholiad 1885 wedi rhoddi mwyafrif iddo (gan gynnwys y Parneliaid) o 168 uwch law y Ceidwadwyr. Gyda'r mwyafrif yna ymgymmer- odd Mr Gladstone a'i Weinyddiaetho Ymreol- aeth Gartrefol." Ar y 6ed o Mehefin, cymmer- odd y rhaniad gorbwysig ar ail ddarlleniad y mesur Ymreolaeth Gartrefol,' pan y pleidlesiwyd fal hyn :-Dros y Llywodraeth, 313; yn erbyn, 343. Mewn geiriau ereill, yn union mewn chwe mis, newidiodd Mr Gladstone ei fwyafrif ei hun o 168 i leiafrif o 30. Yn awr, beth am y mwyafrif 1. yn toddi fel siwgr yn y ddysgl de yn yr am- gylchiad yna ? Cymmorer enghraifft ym mhellach o r hyn eill ddygwydd i blaid Gweinyddiaeth, ac yn yr amgylchiad hwn mewn ffurf o doddiant mwy graddol. Cymmerodd Mr Gladstone swydd yn 1880, gyda mwyafrif o Ryddfrydwyr dros y Ceidwadwyr a'r Parneliaid yng nghyd o 56 neu ynte rhodder y Parneliaid at y Rhyddfrydwyr, fe gychwynodd Mr Gladstone ei Wt-inyddiaeth -yda'r mwyafrif mawro 178. Ar yr8fed Mehefin, 1885, pan y rhanwyd y Ty ar welliant Syr M. H. yng nghylch y Budget, y pleidleisiau oeddynt— dros y Llywodraeth, 252, yn arbyn, 262. Mewn pum mlynedd dyma'r mwyafrif mawr o 178 wedi 'toddi" i leiafrif o 10. Nid ydym yn dewis pwyso ar foeswera y ffigyrau hyn yn rhy drwm. Y ewbl y bwriedir iddynt amlygu yw fod Llywod- raeth, yr hon ar ol pum mlynedd a hanner o swydd a all reoli mwyafrif o 70 o bleidleisiau yn Nhy y Cyffredin, er gwaethaf rhai etholiadau gwrthwynebol yn y wlad, yn deilwng i ddal cymhanaeth ag un o ddwy Weinyddiaeth rag- fiaenol, yr hon mewn un achos ar ddiwedd pum mlynedd, ac yn y llall ar ol chwe mis, a gollodd ei gafael ar Dy y Cyffredin, achurwyd hi yn drwm drwy enciliad ei chynnurthwywyr ei hun tnewn enw. Gan fod y pethau hyn felly, a ellwn ni ddim hawlio ein haeddiant i ymddiried y wlad ar sail y tri phrawf a wnaethom gymhwyso i'r Llywodraeth Undebol sy'n awr mewn awdurdod ?
DARKEST WALES.
DARKEST WALES. [GAN YMNEILLDUWR.] YR HEN A'R NEWYDD. Anhawdd cael cyhoeddiad mwy cryf draa yr hen gredoau Puritanaidd na'r Christian Common- wealth-, er hyny, yn amgen na chyhoeddiadau enwadol Cymru, rhydd ryddid l gydmharu yr hen gredoau a'r goleuni newydd. Y Parch. J. F. Buss, Northampton, a ddengys yn y rhifyn am Chwefror 25ain, mai yr hen oleuni, yr hwn oedd gan yr Eglwys o'r dechreuad, yw y goleuni newydd. Y gwirionedd dwyfol a thragwyddol, fel y mae yn yr lesu,' p-m gychwynwyd Cristion- ugaeth ond a gladdwyd wedi hyuy dan ysbwrial traddodiadau Pabaidd. Ym mhob modd.' medd Buss, boed i ni gael hen Efen^yl y Testament Newydd, dros hono yr wyf yn ymdrechu, ac wrth hono yr wyf yn awyddll mesur y goleuni newydd a geir yng ngweithiau Emanuel Swedenborg Nodwedd benaf y goleuni newydd yw profi mai lesu Grist yn ei ddynoliaeth ddwyfol yw Pen Corff yr Eglwys. Y'R UNIG BEN. Yn y grefydd gapelaidd (prif faes fy mhrofiad) eeir pedwar math o bobl o berthynas i ddyfodiad a datguddiad y ddynoliaeth ddwyfol yn Ben ar yr Eglwys a'r byd. (1) Y rhai ofnus. Dychrynant rhag dynesiad y dyn a'r duwdod ynddo ideyrnasu. Llefared Moses ac nid Duw. Efe a dyr ar draws y fasnach gau, y sect a'r capel cul, gan ei alw yn ogof lladron.' Cnawdul yw eu daioni. Tradd- odiad yw eu cred; daiarol yw eu dnwioldeb i derfynu mewn dychrynfeydd brawychns yw yr argnelion iddynt am y myiv.nt gadw Duw o'r Eglwys, o'i dy ac o'r byd. (2) Y rh¡;i ffngiul. P"bl y swyddau heb sancteiddrwydd. Eisteudant yug nghadair y tiWinonedd, tiaethant eiriau gwirion- edd, a gwisgant ddillad gwirionedd, ond ym- dynghedant yn erbyn y gwirionedd byw. Ni phlygant i'r unig Ben, ac ni oddefitnt anadl ei eneu. Gwell ganddynty beddau na'r bywyd, ac awyr marwolaeth na chwaon Eden. (3) Y rhai ymchwilgar. Drchreuant agor ell llynaid gan dremio tu hwnt i gyfhniiu yr enwad. Y maent yn ammheu coelion yr hen b/egethwyr, acyn aw- wheu cywirdeb y pregethwyr y sydd. Tueddir hwynt i adael a gwadu y capel oddiar greJiniaeth na chawsai yr leau na'i apostolioll groeaw ynddo, ac na allent aroa ynddo heb ei yswyd i'r ywael- odion, gan yru ei ddefodau a'i ddynion diffrwyth ar chail. Hlraethant am ryw ddi wygiad ac am ryw oleuni newydd, heb wybud eto pa beth yw. (4) Y rhai sydd wedi derbyn y yoleu newydd. Darkest Wales yw y grefydd gapeJaidd i'r eyfryw- tir tywyllwch a chysgod angeu. Gwelant mai nid sect yw yr Eglwys, a gwyddant fod presenuoldeb Duw a'r angylion yn wa tad gy da'r gwirionedd diweddaraf a ddatguddiodd Duw. YlJddo y mae hoenusrwydd a harddweh y bywyd. Dyeithraid ac alltudion ydyrit hwy yn y capelau. Estroniaid hyd yn ued i'w ceraint a'u cydnabod ond pen pob gwr o honynt yw Crist yn ei ddynoliaeth ddwyfol. Y PEN AD EREILL. Cwynir ganlawer fod y pwlpud yn mynu bod yn ben i draethu hudoliaeth er boddio y goludou. Rhagrithiasant hefyd yn fy nhy, cyunorthwyant ddwylaw y drygionus, fel na ddychwel neb oddi wrth ei ddrygioni y mae y rhai hyn i mi fel Sodom a'i thrigolion fel Gomorah.' 'A phe safasent yn fy nghynghor, a phe traethent fy ngeiriau i'm pobl, yna y gwnaethent iddynt ddychwelyd o'u ffordd ddrwg, ac oddi wrth ddrygioni eu gweithredoedd.' A phe aafasent yn fy nghynyhor.' Onid cilio o gynghor Duw sydd yn creu ysfa yn y gweinidogion am fod yn aelodau o'r Cynghor Sir011 Uchelgais y pwlpud bydol am fod yn ben! Nid aduyweirio ffyrdd y sir yw Iwydd y pwlpud, ond parotoi ffordd yr Arglwydd, a gwneyd yn uniawn ei lwybrau Ef. Nid codi pontydd ceryg dros afonydd dwfr, ond codi pontydd gwirionedd dros afonydd y Fall a thros eigionau gwae. Nid rheoli heddgeidwaid y Deyrnas Gyfunol, ond bod yn genadoii heddweh, gan wylo yn cbwerw am fod prif-ftyrdd teyrnas nefoedd yn y capelau yn ddisathr. Cenadon ffordd iachawd wriaeth oedd yr apostolion gadawent yr appian way i bobl fwy bydol. Cael eneidiau i groesi y gagendor i'r bywyd oedd yn llanw eu bryd, ac nid gofalu am aqueducts Rhufain. Llawer gweinidog sydd yn cipio y swydd sanctaidd fel cadnaw, ac yn chwareu ynddi ar gculan eilfyd heb boen na braw nac arswyd. Un o'r campau Rhufeinig a elwid skivmachia- dyn a dau bren yn ei law yn ymladd a'i gysijod Skiomachia yw llawer o waith y weinidogaeth— dysgu y gamp i ymladd A chysgodion. Wadi brwydr Alexander Fawr yn yr India, cafwyd arfau anferth nad allai neb ond cewri eu def- nyddio. Arfau y cewri yw gwirioneddau y Gair uffern a gryna rhagddynt, ond rhy drymion i atrirea etryddion yr areithfa wedi ymchwyddo yn ofer, ac heb yyfattal y Pen, o'r hwn y niae yr holl gorff trwy y cymalau a'r cyasylltiadau yn derbyn lluniaeth. Pob enwad hefyd a ymawydda fod yn ben, fel y gwelwyd o'r newydd yn etholiadau y Cynghorau Sirol. Pan fyddo y ddynoliaeth ddwyfol yn ben, defnyddioldeb yw y dyhen. Y dyn goren ddewisir i bob swydd er lies. Bydd delw y swyddogaethau nefol ar swyddogaethau y ddaiar; ond yng Nghymru trachwant enwadaeth sydd yn rheoli yr etholiadau. Rhaid i'r enwad cryfaf gael ei ddyn, boed wael fel offeiriaid Jeroboam, gan droi heibio wyr o ddysg a dawn a phwyll. Yr annuwiolion a rodiant o amgylch pan ddyrchafer y gwaelaf o feibion dynion.' Ymddengys hefyd fod plaid enhyd fel Diotre- phes am fynu bod yn ben ym mhlith Annibynwyr Lloegr a Chymru. Mae y Koinonia o hyd ar waith. Y British Weekly a Dr. Parker mewn cydweithrediad yn ceisio attal y galanastra. Parha y British Weekly i dystio fod bywyd ysbrydol Annibyniaeth yn gwywo. Arwyddion stormydd sydd o iiaen Dr. Herber fel cadeirydd. Na ddygwydded iddo fel i gapten gwellt Carlyle ar fwrdd y dlong mewn euroclydon. Y mae y dafarn hefyd yn ben coronog yn y capelau. Tra y mae Duw mewn dirwest yn ben yn y Salvation Army, yn y Church Army, yn Homes Barnardo a Muller, ac yn Mosques y Mahometaniaid, cedwir Bachus ar yr orsedd gan grefydd Cymru.— Darkest Wales. ENWOGION CAIO. Codir hen anwogion Caio i'r golwg yn ogon- eddus gan 'Anellydd,' Crugybar—gwr ieuanc o athrylith addawol. Swynol yw ei ddarluniad o'r Parch. Evan Jones, y gwron sanctaidd lafuriodd yn hir ac yn llwyddiannus i olenoa dyddanu pobl Llansawel a Chrugybar. Dywedir fod min ar ei weinidogaeth, ei genadwri yn cyrhaedd y gyd- wybod, a dysgyblaeth bur ar ei thraed yn y I capelau yn ei amser ef. Pa fodd y tywyllodd yr aur 1' Mawr oedd ei ofal am y bobl ieuainc i'w rhybuddio rhag rhialtwch a'u harwain i rin- weddau. Dy^ai fawr zel dros gyssegrwydd ty Dduw. Pan y gwnaeth rhai diystyr un tro gynnyg cadw cwrdd eystadleuol gwageddus yn y capel, gwrthwynehodd Mr Jones, yn groes i bregethwyi yn gyffredin, gan ddadleu o'r Gair mai sancteidd- rwydd weddai i dy yr Arglwydd. Ty Gweddi y gelwir fy nhy I.' Ond pan welodd y gwagedd yn cael ei gefnogi gan rai ar y blaen fel meibion Eli, teimlodd ddychryn wrth weled arwyddion fod cenedl yn codi i haloyi y fangre, ac i droi gwaith Duw yn ddirmygus yng ngolwg ei bobl. Buddiol yw codi y Parch. Evan Jones yn batrwn i rai II bregethwyr cylchoedd Cai,), gan fud y grefydd gapwlaidd yn gwywo dan eu dwylaw. Tafarn y mynydd yn fwy ei fri namynydd ty yr Arglwydd, a'r genadwri yng ngeneu y cenadon yn cael el sesno a mwg y bacco fel stenyn coch yn simne Jem. Dyna Darkest Wales. -MINAH.
PENBRYN.
PENBRYN. Mae meibion camwedd a had ffalsedd yr annibendod a'r Galfiniaeth yr wythnos hon eto wedi bod yn cadw uchel wyl y llwon a'r rhegfeydd ym mhlwyf Llangranog. Ar ol dwys ymarferiad yn seiatau y profudau, y dyfal b,uhàd di-ildioyn neisyfiadaH y cyfarfudydd seso am wythnosau torodd diwygiad yr anonestrwydd allan dydd Mawrth yn yr wythnus diweddaf; ar "aulyniad oedd i lefain ffrotnog ymneillduaeth i redeg mewn digonedd a llawnder dros ymylau llestri'r lladrad. Mae yn wybyddus erbyn hyn i lawer o ddarllenwyr Y JOURNAL ei bod yn angenrheidioi i grefyddwyr anonest Penbryn a'r cymmydog- aethau i ymarfer y gyddfau i raddau pell yn nghjfarfodydd y topi a'r tasgu, a'r gweflo cyn y dygir y llais I berffaith bereiddiad, ac yrystyrir et yn deilwng i ganti clod a mawl noddwr y rasis crefyddol. Yr uchaf ei lais yn y set fawr yn nghyfarfodydd y llyfedu yw'r mwyaf ei swn yn nghefnogaeth athrawiaeth y pydew. Dagrau heilltion yn treigle i lawr y gruddiau yn y buarth cyasegredig pan tyddo rhialtwch yr humbug yn ei ogoniant a arwyddant ddyfnder tetmladau y galon dros eangiad dylanwad licwr y taenelliad. Mae ffug-grefydda wedi cyraedd sefyllfa o addfed- rwydd yn y parthau hyn o'r belen ddaiarol, ac y mae yn barud i gryman angerdd yr hwn yn y diwedd a fed holl gnydau rhagrith a chynnyrch hull annuwioldeb. Os bydd yr eiiw ar lyfritti 'r capel fel cytranwr tuag ato yn fisol, edrychir a'r herctieu yr enw fel Cristion gloew. Os telir yn rholaidd, fel y dywedir, tuag at yr achos, nid oes yr un sylw yn cael ei wneyd o'r brawd yn y ffydd yn ei feddwdod, ei anlladrwydd, ei anon- estrwydd, ei dyngu a'i regu. Mae envelope y casgliad misol yn ddigon eang, os byddchwech- cheiniog yn ei gornel, i gynnwys neu guddio holl fudreddi, aflendid, fiieidd-dra a phydri y gread- lgueth. Mae genym sail i ddywedyd fod hocediaeth yn flodeuach mewn llawer capel yn yi ardatoedd hyn nag y bu erioed ym masnach yr tin "Long tirm." A barnn yn ot yr hyn yr ydym wedi weled a chlywed mewn cyssylltiad a gweith- redoedd aelodau y teimlau Yrmneillduol, nid oes mwy o wir grefydd yn eu cyfarfodydd nig syda yn llwon ac udiadau y sasiynau gwrthddegymol. Pahaiii ? Oblegid yr un jhai yw y performers. Nid ydym yn gwahaniaethu rhwng llawer o'r gweddiwyr doniol ag ysgrechwyr ynfyd y rasis Mae cymmaint o debygolrwydd rhwng y crefyddwr selug ar y Sul a'r tippler, yr hwn sydd yn nodio a bowio ar ei tfurdd gartref o'r ffair a'r farchnad, nas gallwn yn ein byw ddywedyd pwy yw pwy. Crefydd hynod iawn yw crefydo itadron degwm, onide, bubol ? Enwog iawn oedd y Roman Triumvirate gynt, ond nid oedd ddim i'w gymharu mewn dylanwad a Triumvirate Cymru, sef Aug giefydda, y pot cwrw, ac anon- esir-vydd ymnoillduaeth. Dyma'r perlau gwerthfawr a addurnant goron Gwalia wen heddyw. Gudidog droi ben. l'rown yn brest-nnol at yr hyn a gymniorodd le ym mhlwyf Llangranog yr wythnos ddiweddaf Ymwelodd Mr Robert Lewis a'r gymmydogaeth dydd Mawrth, a chyfeiriodd ei wyneb tua char- trefletiedd David Griffiths, Peulan (y diweddar C,C. droa Penbryn), a'i frawd Joshua Griffiths, y Gwndwn, ac hefyd aeth i ardal Bwlchclawdd sef cartref Jonn Jones, blaenor capel Banky- felin, a thad bechgyn Patagonia, cymysgwyr sucan ordeiniedig y Galfiniaeth. Tri Methodyn yw y rhai hyn. I ri blaenor gyda'r Meths ydynt. Oud efallai ein bod yn cyfeiliorni wrth ddywedyd fod Joshua Griffiths, yn ol manylaf gyfraith y Genefiaid, yn fiaenoryn capel Gilboa. Mae yn an o'r rhai blaenaf, ond eto nid yw ei enw y ysgrifenedig fel blaenor ar femrwn y Sect. Ei fud llawer iawn,, argraff cwymp Eden ar Joshua, ac er ei fod yn ymffrostio nad yw wedi talu ei ddyitldlOn er ys blynyddau i Reithor Llangranog, et-, y mae yn well dyn, yn well cymmeriad n* head skipper arch Gilboa. Fd y mae yn wybyddus i lawer eibyn hyn, saif y ddau refyddwr hyn fel efeilliaid yng nghefnogaeth ft^lld'gedig cynghrair yr anonestrwydd gwrth- ddeymul. A barnu yn ol rheolau awdurdod- edig Cyffes Ffydd y gurnets Calfinaidd, mae eiddo cyfreithlon Rector Llangranog yu llogellau y crefyddwyr hyn heddyw. Yn amser y diweddar John Jones, Talsarn, gofynid i weithredoedd aelodau y Galfiniaeth i gyd-fyned a chynnwysiad y Gyffes Ffydd. Ac yr ydym yn credu pe buasai rheolau y llyfr a enwasom yn cael eu rhoddi mewn gweithrediad heddyw, y cicier David Griffiths a'i frawd Joshua o'r Gwndwn allan o deml Gilboa yn gyflymach o lawer nag y gwelsom ni y ddau hyn unwaith yn gyru o dafarn Bryn- hoffnant lawr i New Inn. Ond erbyn heddyw mae rheolau a chyfarwyddiadau y Gyffee Ffydd yn llythyren farw, a John Elias yn ei fedd, a theyrnasa erthyglau goruchwyliaeth newydd yn eu llawn nerth, ar canlyniad yw fod cefnogwyr y rasis crefyddol yn ymgymeryd ar gwaith o geisio mowldio eneidiau dynion erbyn byd arall. Dyma revised version ymneillduaeth. Eglur yw fod Methodistiaeth ac Aiiijibyniaeth wedi enwogi Cymru, ac nid oes neb a wyr pa hyd yr erys sectyddiaeth i ddifwyno, brychu, a llwydo y ddaiar a'i thrigolion. ddaiar a'i thrigolion. Mae teulu hynod arall yn byw yn y plwyf, yn fferm o'r enw Castellmyn. Robert Evans yw enw y deiliad hwn, ond nid yw ef ei hun gartref yn bresenol. Treulia ran fwyaf o'i amser ar y mor, ond dyg ei wraig yn mlaen gamwri yr anonestrwydd yn ei absenoldeb. Gwelodd Robert y morwr galedi trwm yn ddiweddar. collodd ei long, ac amryw o'r dwylaw eu bywydau, a bu yntau ei hun yn agos a cholli ei fywyd. Ar ol iddo gyraedd ei gartref yn Castellmyn, credwn ei fod ef a'i deulu wedi ymgynghori yn nghylch pa gynllun a fabwysiedent i ddangos eu dioich- garwch i'w Creawdwr am waredigaeth Robert. Addfedodd penderfyniadau a chynlluniau y teulu hynod hwn yr wythnos hon, a chariwyd hwynt allan gan y wraig yn absenoldeb y gwr yn y ffurf o osod i fyny rhyw fwbach gwellt ar lun dyn yn yr ydlan a rhoddwyd mantell am danoo galico llwyd. Nid ydym yn synu at chwaeth y teulu yma oblegid yr ydym yn gwybod fiynnonell eu I tarddiant. Dyma'r offrwna pa un a gyflwynodd y wraig wrthddegymol hon am waredigaeth ei phriod. Dyma ffrwyth crefydda am flynyddoedd yn y Wig. Nid oeddem ni yn gwybod o'r blaen mai a'r lwybr anonestrwydd gwrth-ddegymol yr uedd enaid cul hon wedi bod yn ymlyago, ond heddyw yr ydym wedi cael goleuni ar y chymeriad, cymeriad pa un a ychwanega at urddas a safon purdeb deadell y Cynghorwr I Evans y dads4y,sylltwr. Gouestrwydd y Wigiaid ynte. Dear me In awr deuwn at un o nynoawyr neu hynodion wrthrychau y plwyf, sef John Jones, Bwlch- clawdd, un o griw set fawr y Calviniaid yn Llan- granog. Ymorfoledda y person hwn yn mhob gweithred wrth ddegymol yr anonest wyr. Mae y blaenor gwlithog hwn a'i holl weithredoedd yn adnabyddus i ni er ys blynyddau bellach. Dyma'r dyn a aeth drosodd o Penbryn i Llan- grano,- yn nghwmni ei egwyddorion. Prisiwyd a gwertbfawro^wyd yr egwyddorion hyn yn fawr iawn gan aelodau Bankyfelin ar ei fynediad a'i dderbyniad i'w plith, a derbyniodd goron blaenoriaeth. Dywedir mai efe yw y duwiolaf o staff y set fawr, a chyfnfir ef yn uwch o'i esgwyddau mewn daioni fel ag yr ystyrir David Griffiths, Penlan, yn "nghrit" H..i Gilboa. Ond beth bynag am hyn dywedwn ein bod yn adwaen Crefyddwr (?, selog yr hwn hefyd sydd yn wrth- ddegymwr neu anonestwr mawr, ac y mae hyd yn hyn wedi llwyddo i raddau pell i gadw yn ddiogel yn ei logell ef ei hun arian pa rai sydd yn eiddo cyfreithlon i arall. Cafodd y gwrth- ddegymwr hwn ar ddeall fod fferm ar werth mewn plwyf cymydogaethol i'r hwn yr oedd efe ei hun yn byw, a thueddwyd ef gan ei deimladau crefyddol i symud yn y mater gyda'r bwriad o brynu y fferm, ar cam cyntaf a roddodd yp y cyfeinad hwn oedd i ym weled ag off, irlad y plwyf yn mha un yr oedd y fferm ar werth yn sefyll. Eglurodd y gwrth-ddegymwr ei fwriadau a'i gynlluniau i'r Rector a dy wedodd ei fod yn awyddus iawn i brynu y fferm, a sicrhaodd mewn modd pendant o's byddai iddo ef (lief) gwrth- ddegymwr) fod mor ffodus a llwyddo I brynu y fferm y talai y degwm yn rheolaidd ar ben pob tymor fel y byddai yn dyfod yn ddyledus Rhoddodd bwys neillduol ar y mater o dalu y degwm yn rheolaidd oblgid yi- oedd am argraphu ar feddwl yr offeiriad ei fod, yn neillduol felly, am lwybro ariflyrdd gonestrwydd, er fod ei ffyrdd hyd yn hyn yn bob peth und gonest. mewn cys- sylltiad a rhoddi i ereill eu heiddo cyfreithlon y degwm. Yiuhelaethodd y crefyddwr hynod hwn yn ei barabl a yobeithiau na fyidai i'r offeiriad roddi yr un rhwystr ar ei ffordd i sylweddoli ei idymuniadau. Priodol fyddai egluro efallai mai y rhwystr at ba un y cyfeinai y gwrth-ddegymwr yn y fan oedd, fod Rector y plwyf wedi addaw cynorthwyo a helpu un arall i brynu y fferm dan sylw os byddai hwnw yn benderfynol o'i phrynu. Ond gwelir yn y fan hon gvfrwystra un oblant v rasis pan yn sicrhau drosodd a throsodd ar ei air, ar ei gydwybob, ac ar ei honour (?) y hyddai iddo vmddwyn yn oneat fel yr oedd wedi addaw. Ar sail y gredo yn nghywirdeb yr ymbiliau, y deisyfiadau ar addewidion hyn Ilwyddodd i argraphu ar feddwl yr offeiriad ei fod yn ddyn gonest a geirwir. A'r canlyniad oedd i'r gwrth- ddegymwr Iwyddo i brynu a sierhau y fferm, iddo ef ei hun, A ydyw y crefyddwr selog hwn wedi cyflawni ei addewidion ? Dim llythyren o honynt, dim cymmaint ag un iota. A ydyw y capelwr selog wedi talu y degwm fel yr addawodd yn oendant drosodd a throsodd ar ei air, a'i hono..r < Dim dimai goch. Ai twyll a hoced oedd sylfaen yr holl addewidion teg] Pa fodd y gallai proffeswr crefydd wneyd hyn medd rhyw un. Atebwn mai dyma siampl o lawer crefyddwr yn y plwyti hyn er ys blynyddau bellacli. Urefydd o'r natur yma sydd yn teyrnasu heddyw yn ami yn nhemlau ymneillduaeth. Crefydd yr anonestrwydd. Credoau y twyll ar hoctid. Athrawiaeth y Iladrad ar yspeilion. Ordinhadau rhagrith a ffalsedd a ly-vodraethant gapeli yr itdaloedd hyn heddyw. Y cwestiwn nesaf sydd yn codi yw a'glywodd John Jones, Bwlchclawdd erioed son am y srori a adroddasom ? A oes gwrth-ddegymwr heddyw yn Bankyfelin wedi bod yn masnachu ar egwydd- orion anonest fel hyn wrth brynu fferm ? A oes I gweddiwyr gwlithog yn nghyfarfodydd seso y Bank wedi llwyddo i wthio ei hunain i mewn i fferm wrth fasuachu ar egwyddorion Ananias a Saphira? Yr ydym yn dys^wyl atebion i'r gofyniadau hyn yn Y JOURNAL am yr wythnos nesaf, ac wedyn bydd genym rag -r i'w draethu. Yr oedd mawr ddysgwyl yn Bwlchclawdd yr wythnos hon am ymweliad Mr Robert Lewis oyuhyrfodd Calfinaidd grefydd y blaenor iddo wneyd paratoadau ar raddfa eang. Clyws om ychydig amser yn ol ei fod wedi prynu nifer fawr o gloion er mwya sicrhau y dr>sau a'r clwydi Clywsom hefyd na fu allan o'r ty y Sul diwe idaf Nid ydym yii gwybod pa be h a achosodd ei absenoldeb or set. fawr. Nid oes genym le i gtedu wi fod wedi ei daraw yn ddisymwth gan atiechyd Cred rhai fod ofn arno I fyned i'r capel rhag ofn y byddai arian Rector Llangranog i dineiau i orinod-dd yn ei logell. Ereill yn meddwl mai parutoi erbyn dydd Mawrth oedd. Rhai yn ciedu mai ymwneyd yu y dirgel a moddion gras, ond efallai mai darparu ar gyfur y rasis oedd, ac os ydym yn gywir yn bin tybiaeth yn nghylch iWsithrediadau y blaen.,r ar y seitnfed dydd nid oes genym yr un amheuaeth nad oedd bechgyn Patagonia hefyd yn d iiw, d gydar graoy yu ..) cyfarwyddiadau cookery-book yr Esger. Terfynwn gan ddywedyd ein bod wedi derhyn Ilythyr heddyw yr hw i sydd yn ein hy.-tbysu fod pregethwr neu genhadwr neu rhywbeth te >yg yn myned oddi amgylch yma a thr .w trwy 811 Abeiteifi ar ran Cymdeithas Genhadol. Nid oes ^Hoym ddllo i'w wncyd yn bersonol a'r wr hwn ond a'r bobl, sef pohl P^nb^vn a Llangranog yn mysg pa rai y lIe wedi bod yn dariithio ac areithio mewn perthynas a sefyllfa foesol a chrefyddol y pig taili. Yr ydym yn cael ar ddeall tod yr areitluwr hwn wedi treulio blyny idau lawer yn China, a'i fod yn bresen >1 ar ymweliad a i wlad enedigol gydar bwriad o egluro i'r Cymry a-fyllfa bresenol y Chiniaid a'u harferiou. Deallwn hefyd fod gan y cenadwr hwn amvj w wahariol wisgoedd pa rai a ddefnyddir gan frod- orion China a'r wahanol achosion mewn perthynas a'u seremoniau ofergoelos yn eu amrywiol demlau. Arddangosir y gwisgoedd amryliw hyn gan yr areithiwr yn ei ymweliadau a chapeli y Methodisbaid a'r Annibynwyr er uwyn, mae yn debyg, creu mwy o ddyddorde yn eu wrandawyr a dyfnhau eu cydymdeimlad a brodurion Chei-lung a Kei-bosh. Ffordd hynod elbithiol yw hon er mwyn dwyn gwahanol gen hedloedd y byd i wybodaeth oddefodau ac arferion eu gilydd. Mae yn debyg fod aelodau capeli ardaloedd Penbryn a Llangranog yn tanys- grifio tuag at wareiddio, lleso i a chriBtionogi brodorion gwledydd paganaidd y byd. Yr ydym ni yn Nghymru yn gwybodllawer iawn-m hanes- yddiaeth China, eu coel-grefyddau, &c., ond ychydig iawn a wlr trigo.ion Ko^i Chou am danom ni y Cymry yn enwedig crefyddwyr y oymydogaethau hyn. Yr ydym ni sef Cymry yu 11 y credu y hyddai yn lledol iawn i'r Chiniaid pe huasai y rhai sydd yn teimlo cymmaint o ddydd- ordeb yn eu dyfodoi i egluro iddym, a'u goleuo yn ein dull o grefydda, ein harferion em performances a'n capei-s yn gyffredinol. Teimlai y Cheiniaid ddyddordeb miwr yn hanesyddiaeth y bobl hyny pa rai sydd wedi ymgymeryd ar gwaith o ddysgu gonestrwydd ifrodorion Chi Chou. Er mwyn rhoddi help !law i'r gwaitll dllo o geisio goleuo y paganiaid yo y cyfeiriad hwn buasem yn dymuno awrymu i Gymdeithaa Geohadol y Methodistiaid a'r Annibynwyr a sectau ereill, mai doeth fyddai penodi John Davies, Castellpridd, pregethwr lleol Tanygroes, a'i anfon allan i China, i roddi llawn eglurhad o'r gweithrediadau a'r golygfeydd rhyfeddol ag sydd wedi cymerydd lie yn y cyuteddoedd hyn er ys blynyddau bellach. Tebyg iawn y dvmunai y Cheiniaid wybod pa fath ddillad ydym yn iago YI1 y cymmydogaethau hyn, a hawdd iawn fydd-t boddloni eu cywreinrwydd. Nid ydym yn credu y teimlid un anhawsder i ddylanwadu a'r flaen- "riaid y rasis crefyddol, sef Bwlchclawdd a Penlan, &c. Byddai y dillad oedd am datiynt yn sasiynau yr anonestrwydd yn gaffaeiiad mawr, a buaaent yn sier o gael argraph ddwfn a'r feddyliau brodorion Chao Yang. Ac er mwyn sicrhau llwyddiant yr anturieth efallai y hyddai yng ngallu crefyddwyr y Wig i hebor ychydig o boteli gweigion er mwyn dangos tardoiad ffynnonell eu cysur hwy eu hunain i frodorion China. Ac hefyd er mwyn gwneyd yr outfit getihadol yn gyflawn tebyg iawn na fuasai yr un gwrthwynebiad gan Liza daflu pais neu ddwy i mewn, Yr ydym ni yn foddlon rhoddi carpet bag i gario 'r goods, a thyna'r fusnes a'r ben, a Chastellpridd i gychwyn a ehymeryd yn gwmpeini rai darluniau o'r golygfeydd i'w gweled tua Waen- trefalau a Gogerddan, amser yn ol. Melynion yw trigolion China, ond gwnai h n hwynt mor ddued ag ymneillduwyr yr ardaloedd hyn. Gwisgoedd crefyddwyr Cymn i addurno muriau temlau paganiaid gwlad Catai. Help llaw yn y fusnes hon Grefyddwyr y Glyn. CYMRO.
- ABERAYRON.
ABERAYRON. SYR,— Gyda eich caniatad, dymunaf gadw ychydig o helyntion ein treflan i fyny i'r dydd ger bron darllenwyr Uuosog eich newydd- iadaur clodwiw. Hwyrach fod llawer, fel y bum fy hunan pan wedi myned i drigo i blith dyeithriaid ac ychydig o olwg mwg fy hen gartref, yn hoffi yn fawr weled gair o'n hanes yn awr ac eilwaith. Y peth mwyaf hynod a gYlllrnerodd le yn ein hanes yr wythnos hon, oedd y festri, lie buy plwyfolion yn chwareu game o fotymau yn yr ysgoldy ger yr hen eglwys, Llanddewi Aberarth. Gwahoddwyd y plwyfolion ynghyd er dewis publican fel olynydd i David Jones, yr hwn sydd wedi ymddiswyddo oherwydd henaint a methiant, ar ol pymtheg mlynedd ar hugain o wasanaeth didor. Wedi cael y cyfarfod i drefn, cymmerwyd y gadair gan y Ficer Mr James yr Angel yn gweini fel clerk iddo. Fel na chamarweinier neb gan y gair angel, i feddwl mai tafarnwr ydyw Mr. James, gweddus fyddai ynof hyspysu mai nid I tafarn-dy ydyw yr Angel yn breaennol, ond wedi bod yn un flynyddoeddyii ol. Cofus genyf glywed ben frawd er ys talm bellach, pan oedd yr Angel j yn ei fabandod, o dan ddylanwad cynhyrfua yr j c. awen yn cynnyrchu y pennill a ganlyn. Ni feiddiaf ddweyd faint o waed yr awen wir" sydd ynddo barned y beirdd sydd yn deall Saesneg hyny- The house is high, the walls are thin, The angel is uut, but the devil is in." Ond mae y preswylydd presennol wedi traws- nc-widio y tafarndy gynt yn annedd-dy trwsiadus dros ben—yr angel wedi ei gymmeryd i mewn, n'r cythraul wedi ei fwrw allan. Y peth nespf mewn trefn yn y fe-tri oedd rhybuddio pawb nad oedd yn drethdalwyr yn y plwyf i ymneilldno. Yna cynnygivvyd fod John Jones, Penralltwen, yn un teilwng fel olynydi i David Jones. Gan arall cynnygiwyd Thomas E ans, Latira Place, fel un cymhwysach i lanw y swydd. Dyma hi eto—dau ymgei-ydd am yr un swydd, y cyntaf yn Eglwyswr egwyddorol, a'r olaf yn aelod blaen- llaw gyda'r Trefnyddion Calfinaidd argoelion brwydr boeth eto, y ddwy blaid yn selo^ dros eu dyn. Cynlluniwyd, er osgoi ymladdfa, i chwareu game o fotymau, ac i'r hwn gawsai y nifer luosogaf o fotymau yr un Iliw, wedi i bob un gael mantaiB i ditflu ei fotwm, i gael ei ystyried yn orchfygwr. Wedi gorphen y chwareu, cafwyd I fod gan Jones 72 o fotymau duon, a chan Evans 54 o rai gwynion. Yn ol yr hen arfer, pan yr oeddwn yn blentyn gyda chwareu botymau, anfoddl tnai y lleiafnf syrthio i mewn a'r drein, a chydnab,,d eu bod wedi eu gorchtygu. Rhodd- asant rybudd ysgrifenedig i mewn eu bod yn hawlio cymmeryd pleidlais y plwyf eto. Ar hyn dyoll. hi yn fwrw gwyllt drwyddi draw-pob man gwan yn cael ei edliw gan y naill i'r llall. Pe cymmerai y Rads gynghor fel plaid orchfygedig i adael i'r botymau fod yn derfynol, gwnaent ymddwyn yn ddoeth, rhag y dichon y bydd yr amryfysedd diweddaf yn waeth na'r cyntaf, o herwydd pryd y ceir fod ty wedi ymranu yn ei erbyn ei hun ni ddichon iddo sefyll. Mae y rhwygiadau a wnaed yn y blaid y dyddiou aethant heibio, drwy anwadalwch rhyw b-rsonau, wedi ysu eu nerth i sefyll brwydr. Dywed y Brython am giniaw Sabbothol Bethania mai c-kwl dwr gafodd yr enwog Evan Evans y Sul cyntaf ar ol yr etholiad sirol ond dywedodd un a sydd yn berffaith gydnabyddns a'r hoH achos, wedi i mi wneyd ymholiad. mai nid felly y hu, ac iddo gael ciniaw o'r iawn ryw, blasus a da, cystal 1\( y dysgwyltd fuasai yn gael pe byddal wedi dygwydd arlls gartref yn Pe!ip(,iitbreti am y Sabboth. Nid y giniaw fu yn dadan teimlad s'omedig Bethania a'r gymydogaeth, ond y cynu liad bychan oeraidd ddaeth at eu gilydd i wrando y gwr enwog. Ond yn yr helvnt o fethu agor drws y capel am ugain mynyd wedt amser dechreu yr oedfa y cyrhaeddoedd yr oerfelgarwch ei eithafnod—rhai yn ithronyddu y peth fel tebyu- i ymyriad uni >ngyrch.»l Rh-Agi-iiiiAotli-ereill y" edrveh yn ddifrifoI y naill ar y liall, yn meth" cael un esponiad am enacli ond trwy ddyfal- barhad cafwvd o hyd i d-firgelweh yr anwiredd. Rh vw law ddirgelaidd .-edd wedi roddi carreg yn nhwll y clo. Nis gwn piham y teimlir mor sionledig, gan y dywedir na fu cymrnainr. o glocho yn y dosbarth ag a arferid glywed mewn e h liadau hlaenorol Dichon fod isel swn yn fwy dwfn- lreiddiol ac effeithiol na llawer o gloch. Yr oeddwn wedi bwriadu, wrth gychwyn hvn o lith «n yd rhyw ychydig oodiadau ar y cyss\ll'- iid srdd rhwng y Trefnyddion Calfinaidd a Chyntfhor Sirol newydd Ceredi.ion, ond rh*g eich hlino a meithder, gadawaf hyny hyd yr wythnos nesaf.—Gan orphwys, yr eiddoch, YMOFYNYDDD. OYFARFOD PLWYFOL HYNOD. Dranoeth i'r dydd yr oedd 201 o e-holwyr d )sbartli Aberarth wedi bod yn cerdded (lluaws o honynt am fi!!diroedd) i Aberaeron i bleidleisio er dewis cvnghorwr sil'Ul-pan gafodd y clique sydd yn cael ei arwain gan Mr E. Lima Jones, a Air J. M. Howell, gurfa oad ang iofir mo honi dro gan fod eu dewis-ddyn ar ol o 51, fe hoeliwyd p ipyr ar ddrws Eglwys y plwyf yn rhoddi rhyb- udd y byddtd yn appwyntio dau overseer ac assistant overseer, dydd Gwener, Mawrth yr lleg. Yr oedd yn wybyddus i bawb fod dau ymgeisydd run y swydd er ys rhai misoedd, sef Mr John Jones, Penralltwen, amaethwr ac eglwyswr, a Capten Thomas Evans, Aberarth, Me'hodiat, lau ddyn nad oedd gan neb ddim yw ddweyd yn erhyn eu cymhwysder. Ond wrth wrando ar rhyw ddeg ar hugain o hen wragedd y plwyf oedd yn pwyso a mesnr y ddau ddyn y tu alian i'r ysgoldy cyn myned i ethol, deallwn fod John Jones yn favourite. Mae John wedi bod amjm a()" flwya<ljn j-n cy niiorthwyo yr assistant ovtneer presennol, ebai un hen wraig. Capten long yw capten llong ar y goreu, ar for ac ar dir, ac mai arnaf ofn os na fydd yenyf swllt i dalu y drebh pan ddaw heibio, yr aiff allan o'i hwyl, a rhoi cosfcau ama i; ond am John, 'does arna i ddim o'i ofn. Pan ddaeth heibio pa ddydd i lIofyn pedair ceiniog o income tax. a finnau heb yr tiii geiniog hyd nes y byddai i'r i'eir ddodwy, yr oedd John yr un mor serchog ac yn wir, fe yfodd gwpaned o de genyf ar y ford round wrth ochr y tan. Dywedai hen wreigen arall ei phrofiad rywbeth yn debyg. Credai y byddai John yn un cymhwys iawn i ddod a newyddion o la i yr Aeron i gydiad plwyf Llansantffread Felly, deallom ar unwaith fod John ym mhell ym mlaen gyda'r gwragedd. Yr oedd yn y fynwent iuaws o ddynion yn darllen ceryg beddau. Syl- Wksom ar un trwp neillduol ar ben bedd Siencyn y Bont yn treio gwneyd amcan-gyfrif sawl cant o feirwon oedd Siencyn wedi gladdn yn ei ddydd. Dywedai un mil, ac un arall bymtheg cant. Ond tra yr oedd y ddadt yn myned yn y blaen, dacw y ficer yn dyfod i. agor y featri. Dyma bawb yn lechreu symmud ar ei ol, nes yr oedd yr ysgoldy yn orlawn—o ddeutu 130 o bobl mown oed a ihrethdalwyr y plwyf Cymmerodd y ficer y gitdair tra yr oedd Mr E. Lima Jones fel overseer y flwyddyn bresennol yn rhoddi pethau mewn trefo. Appwyntiwyd Mr John James, Angel House, yn festri clerk am y dydd ac er mwvn e ;lurhad ar yr hyn a ganlyn, dylaswn ddweyd yn y fan hon mai dyn bychan o gorffolaeth yw Mr E Lima Jones, a thebygnlrwydd ynddo mewn ych- waneg nag un ffordd i Zacheus (ond ei edifeir- wch), a dyn o gorff trwm, o ymddangoaiad henadurol yw Mr John James. Elsteddai y ddau wrth fwrdd bychan—Lima Jones yn Uywodraethu ar y cwbl. Wedi derbyn ymddiswyddind yr assistant overseer presennol, cynnyyiodd Mr J. Hugh Jones bleidlais o gydytndeinilad ag ef yn ei henaint, a yn ei sylwadau dangosodd ei ddynol- iaeth fel arferol, a chafodd fanllefau o. gymmera- dwyaeth. Yna, aed at waith pwysi y dydd. ylwyd fod Mr E. Lima Jones yn feddiannol ar lyfr cyfraith blwyfol Thomas Gee, ac yr nedd yn yrugyn h.-ri ag ef yn ami. Cafwyd dadl ddydd- orol iawn ddwy waith rhwng Mr J. H. Jones a Mr John James ar agwedd gyfreithiol y sefyllfa. O'r diwedd penderfynwyd f"d y pleidleisio i fod trwy y ballot. Yn hyn yr oedd Lima yn flaenllaw gan ei fod wedi gwneuthur darpariaeth helaeth ar gyfer yr amgylchiad. Yr oedd ganddo yn ei out- fit gwdyn du cytfelyb i'r hwn a ddefnyddir mewn rhai Undebau ar achlysur etholiad Gwarcheid- waid. Tynodd alian hefyd ddau haced o fotwmau du a gwyn. Gan fod pawb yu methn'n deg a deall beth oedd yng nghwdyn y saint, a pha beth oedd y fferyllydd o Abeiayron ar wneyd yn rhinwedd uchel ei swydd, dyma ef yn dechreu esbonio i wyr y plwyf mai ei amcan oedd parotoi ar jiyfer cymmeryd eu pleidleisiau mewn modd dirgel, penderfYIJol a boddhiiol, er dewis assistant overseer d'os Llanddewi. Yr oedd yn rhoddi y bag i hongian ar y m&r yn y Class-room, ac yna yr oedd pob trethdalwr i dderbyn dau fotwm gan Mr John James ac yntau. Byddai iddo ef esbonio yn ychwanegol i bob un wrth fyned i'r Class-room os angenrhaid. I Meddyliasom ar y pryd ei bod yn golled fawr na fyddai Mr Lima Jones ynlyl senedd pan y buwyd yn pasio bill y tugel. Mi sttlan Lima holl faterion y deyrnas debygem ar y pryd gyda botwmau du a gwyn. Ond mawr fu ein sinmedia- aeth cyn y diwedd. Mewn ychydig amser. arllwyswyd y cwdyn du ar y bwrdd rhwng Mr Lima Jones a Mr John James—rhifodd un y gwynion, a'r llall y duon, a chafwyd fod y botwmau duon yn rhagor mewn rhif. Gan mai John Jonel oedd y du, dywedwyd Ld John wedi ei ethol. Ar hyn, bu dystawrwydd perffaitn am ychydig fynydau. Yna cododd Mr John Evans, watchmaker i fyny, a dywedodd nad oedd ef wedi cael ei foddloni ar y dull y cariwyd y ballat ym mlaen, a'i fod yn rhoddi rhybudd ei fod yn hawlio poll o'r holl blwyf dros Capten Thomas Evans. Ar hyn esfynodd bapyr i'r cs^e^ cynnwys y rhybudd uchod. Dywedodd Mr Lima Jones nad oedd yntau wedi cael ei foddloni yn y dull y cariwyd y ballot ym mlaen, a 1 rod yn cyd- weled a Mr John Evans. Gofynodd Mr J. H. Jones i'r cadeirydd enwi diwrnod i gymmeryd y p61. Gyda hyn, dyma Mr John Davies, Ynys J House, ar ei draed. Mr Cadeirydd, meddai, pa j "8'r.- hyd mae plwyf respectable Llanddewi Aberarth, yn myn'd i ddyoddef aflonyddwch oddi wrth y fath eppil. Os na fydd i Lima Jones and Co. gael eu boddloni, yr oedd yn rhaid cael ail gynyg. Sylwyd fod John James yn edrych ar y rhybudd a anfonwyd i fyny i'r cadeirydd. Wedi iddo ad- nabod mai llaw-ysgrifen Lima Jones oedd arno, dyma fe ar ei draed, a rhoddodd y gurfa mwyaf anrhugarog i Lima ag a gafodd yn ei oes, a hyny yn rghanol banllefau o 'at him James, at him James.' Gwaeddai Mr William Morris Jones, Send him to Ireland. John James--Mae y papyr yma yn dangos ei 'I fod wedi ei ysgrifenu cyn dod i'r lan yma heddyw —a'i roddi yn llaw arall er mwyn ei roddi i'r cadeirydd. Ni welais erioed beth mwy dirmygus. Lima Jones—Yr oeddwn iyn meddwl y byddai y botwmau yn ei gwneyd hi, ond wedi cael profiad, nid wyf yn cael fy moddloni ynddynt. Thomas Davies, Compton, Lima, dystawrwydd am fynyd, os byddweh cystal. Lima Jones—Na, mynaf siarad. I J. LI. Lewis—Sit down you Lima Jones—Mae yn ddigon gwir mai fi ysgrif- enodd y papyr yna boreu heddyw. Cant o leisiau-Shut up eistedd i lawr. Erbyn hyn yr oedd" ugeiniau o ddynion ar ben y Deski yn edrych tuag at y ford, y centre of attraction, a gwr o Sais, Richard Law, o'r Morfa, yn gofyn What's going on now." Pan ddeallodd sefyllfa pethau, gwnaeth y goreu o'i draed, yng nghyd ag ereill oedd wangalon. Cododd T. Davies i fyny, ac er syndod i bawb, siaradodd dros ymheddychu y pleidiau, a gwrando ar reswm. Cododd y cadeirydd tawel i fyny i siarad am heddweh a rheswm, a gadael y cwbl i ddiweddu yn y fan. Sylwyd, er cymmaint tawel- weh arferol yr hen wr, ei fod yntau wedi brawychu. Gofynodd Mr J. Hugh Jones i'r cadeirydd enwi diwrnod i gymmeryd y pol. Atebodd yntau ei fod yn gadael y cwbl i'r overseers. Yna torwyd y cyfarfod i fyny yng nghanol swn mawr, a thynodd pawb tuag adref, gan gyfaddef na fuont erioed o'r blaen yn y fath gyfarfod. GWERSI. (1) Mr Lima Jones a'i gwmiii bron colliymddir- ied yn y ballot wedi bod ar ol 51 yn etholiad y Council, a 18 yn etholiad y botwmau. (2). Nad yw plwyfolion yn dewis casglwr trethi yn ol ei grefydd. (3). Ymddadblygiad Mr John James fel siarad. wr cyhoeddus Cymreig. (4). Nad yw plwyfolion Llanddewi-Aberarth hyn allan yu cymmeryd eu harwaiu gan cliques. (5). F..d yr olygfa a gymmerndd le yn yr y goldy tu hwnt i'm ysgrifelf.-BRODOR. LLANFIHANGEL-YSTRAD. I BWlmD YSOOL.-Nid cynt mae trethdalwyr y piwyf uchod, Dihewid a Cilie, allan o ferw etholiadol y Cynghor Sirol nad ydynt yng nghanol etholiad aralf-etholiad Bwrdd Yagol droay plwyfi uchod Cafw) d cyfarfod cyhoeddua yn ysgoldy Felinfach nos lau yn yr wythnos ddi- weddaf. Yr oedd rhybudd o'r cyfarfod wedi ei lawnodi gan ddau Overseer Ystrad, ac yn ol y rhyhudd hwn, amcan y cyfarfod oedd i "81Lel gwybodaerh pwy ydyw yr ymgeiswyr sydd am fod yn aelodau ar y bwrdd Ysgol am y tair blynedd nesaf" Yr oedd y cyfarfod wedi ei alw am saith or gloch, ond yn ol hen arferiad, rhy gyffredin inewn Uefydd gwledig, yr oedd yn agos i 8 cyn d chreu Daeth nifer go dda o drethdalwyr yng nghyd. Dewiswyd yn unfrydol i'r gadair Mr Daniel Jenkins, GJanwern. Parhodd y cyfarfod am tua dwy awr o amser, a siaradwyd llawer yuddo; ond ni chafwyd fawr o drefn ar ddim, a thorodd y cyfarf. d i fyny heb gyffwrdd a'r amcan mewn golwg, yn ol y rhybudd a'u galwodd yng luhyd. Yr oedd pawb a'i deetyn ei hun yno, ac yn siarad mor ami a chyhyd ag y mynent. Ar lawer tro yr oedd yna tua hanner dwsin o wahanol destynau ger bron y cyfarfod, a phawb yn siarad arnynt ynol cynhyi-fiad yr yabryd, heb fawr barch i drefn nac amcan y cyfarfod. Yr ysgyfarnog gyntaf a godwyd ac a heliwyd gyda mwy neu lai o brysurwch trwy ystod y cyfarfod oedd, pa un a oedd y dreth ysgol wedi codi ceiniog y chwarter, sef o 3e. i 4c. y bunt, o dan y bwrdd sydd ar drengu. Dywedai un fod pob bwrdd newydd yn codi y dreth ychydig yn uwch nag oedd dan ei ragflaenydd, ac ei bod yn uwch yn awr yn Dihewid nag y bu os naw mlynedd. Yn ystod yr ymgom yma, yr oedd aelodau y bwrdd yn bur grynedig a dystaw, ond yn y diwedd, oafwyd rhyw fath ro <>ell1l"h!llrt ffyfla. ,t1A;"yrld y ¡"rdd, sef Mr David Jones, Temple Buildings, Cribin, yr hwn a amcanodd gyfrif am y codiad trwy ddweyd fod y bwrdd diweddaf wedi gorfod talu llawer o hen ddyledion eu rhagflaenydd. Ar ol hyn, cafwyd ychydig hamdden o'r siarad dibwynt yma. Siaradwyd yno hefyd nid ychydig droa osgoi treuliau cystadleuaeth swyddogol am seddau ar y bwrdd newydd, a rhoidwyd llawer cynllun gyda'r amcan hwn ger bron y cyfarfod. Ni phasiwyd dim i'r perwyl yma, ond penderfyn- wyd, pan ar hanner ymadael, fod cyfarfod i gael ei gynnal nos Lun yn Dihewid, pryd y dyggwylid ar yr holl ymgeiswyr i fod yn bresennol. DIHEWID.—Yn unol a'r penderfyniad basiwyd yn Felinfach nos lau, cynnaliwyd cyfarfod not Lun yn ysgoldy Dihewid, dan lywyddiaeth y Parch. Cadfwlch Davies. Cafwyd cyfarfod Uuosog a pur drefnus, tra gwahanol i gyfarfod Felinfach. D^chreuwyd trwy alw ar aelodau yr hen Fwrdd i ruddi cyfrif o'u gweinyddiaeth. Gan nad oedd yr un o'r aelodau wedi myned yno gyda'r amcan hyn, ond i drefnu y ffordd oreu i gario allan y test election. Nid oeddynt yn barod i wneuthur rhyw lawer yn y cyfeiriad yma. Dywedodd Mr Daniel Jones, Tyngwndwn, Mr David Evans, Pantrhew- fach, a Mr David Jones, Temple Buildings, eu bod hwy yn foddlawn tyou eu henwau yn ol, os oedd y cyfarfod yn credu y gellid cael eu gwell. Yr oedd Mr Lewis Jones, Ffynnondafolog, ar ol prawf o waith Bwrdd Yagol, o'r farn nad oedd ef yn wr pur gym hwy s i'r gwaith. Yr oedd eisieu aelod yn deall counts yn well nag ef, ac yn fwy quick mewn ffigyrau (Mr Rees, Vale of Aeron, Y st rad-" mae hyna yn dangos bod yna gadnaw yn y gwersyll)." Yr oedd yntau hefyd yn barod i dynu ei enw yn ol os gellid cael ei well. Dywed- odd Mr J. Jones, Cwmere, nad oedd ef yn alluog i fyned mewn i gyfrifon y bwrdd y noson hono; ond os oedd dymuniad cyffredin ar iddo wneyd hyny, yr oedd yn barod i gynnal cyfarfod cy- hoeddus i'r perwyl hyny, pryd y byddai yn barod i roddi cyfrif am bob dimai a wariwyd ganddynt, ac hefyd, amddiffyn ei holl weithredoedd yn ystod y tair blynedd diweddaf. Cyn tyuu ei enw yn ol i usgoi brwydr, yr oedd am gael gwybod gan yr ymgeiswyr newydd pa beth oedd eu polisi hwy. Pa beth oedd eu barn hwy ar y gwahanol faterion, am addysg elfenol, a'r gwahanol faterion a fyddai o attgenrheidrwydd yn dyfod ger bron y Bwrdd. Yna galwyd ar yr ymgeiswyr newydd i anerch y cyfarfod, pryd y cydayniodd y mwyafrif Dywedodd Mr T. Evans, Tynant, nad oedd ef yn bwriadu myned i'r pol, a siaradodd o blaid i'r hen Fwrdd gael ei ail ethol. Rheswm Mr Jones Neuaddlwyd, am ei ymddangosiad fel ynu?eiswr oedd bod Neuaddlwyd yn bresennol hfb un *e!od' e* Vod lluaws ° bIant o'r He yn yssol i ^id esgus Mr M. Griffiths, Cwmcafan am ei ymddanjjosiad ar y maes oedd fod yr hen Fwrdd wedi gwneyd yr hyn na ddylai, na gadael heb wneuthur yr hyn a ddylai wneuthur, ond fod y Bwrdd tair blwyddoed oedd ar farw, wedi cymeryd pymtheg mlynedd i newid cyfarfodydd y Bwrdd o nos Sadwrn diweddaf i nos Sadwrn cyntaf o'r mis. Os etholid Mr Griffiths am y tair blynedd dyfodo), lied debyg y cawn ni ef yn gwneyd gwelliantau o'r natur yma mewn pedair blynedd a hanner. Yr oedd Mr Hughes, Rhydyfydir. vn teimlo mai ei fan gwan ef oedd, nad oes, ac ni n 0 fu, ganddo blant ei hun erioed. Dylai y siaradydd gofio fod hen ddywediad nad oes neb tebyg i hen fab a hen ferch weddw i fagi plant, a pha ham na wnaiaiyr un rheswm y tro am wro'i fath ef? Ond fel y dywedodd, nid oedd neb yn caru lies ei wlad a'i genedl yn fwy nag ef. Yr oedd hefyd fel arweinydd canu am dros ugain mlynedd wedi cael profiad lied dda mewn trin a dvscu plant. Yr oedd Mr Jones, Tify Coal Yard, yn cyfrif yr amser yn rhy fyr i dailu ei linyn mesur droo yr hen Fwrdd. Gan fod yr hen aelodau mor barod i wneyd ffordd i'w gwell, yr oedd ef yn cynnyg bod yr ymgeiswyr newydd yn cilio o'r neilldu am foment, ac yn clewis saith o blith eu hunain i wneyd fyny y Bwrdd newydd. Cafwyd araith alluog, ond ychydig yn faith, gan Mr Evan Davies, New Inn. Cefnogai ym mhlith pethau ereul, i'r ysgolfeistri i fod yn drugarog wrth bechaduriaid yr Upper Standards. Yr oedd hefyd yn addaw talu sylw manylaf i gyfrifon y Bwrdd, a bod yn dra gofalus na fyddai iddynt gael sawri o'r 6 per cent. interest. Cafwyd yn y man yma ychydig ymgom rhwng Mr Davies a Mr Jenkins, Pontfaen, un o'r hen aelodau. Yr oedd Mr Jenkins am gael gwybod pa fodd oedd yn bwriadu