Welsh Newspapers
Search 15 million Welsh newspaper articles
12 articles on this Page
NODIADAU YR WYTHNOS.
NODIADAU YR WYTHNOS. GELYNIAETH AT YR EGLWYS. Pan mae Cristionogion yn ymosod ar naill y llall, mae yr anffyddiwr, yr annuw, yn crechwenu, ac yn dangos a'i fys, mewn gwawd a dirmyg, yr ymrysonau sydd yn cymmerydlle. Yng Nghymru grefyddol, mae y Sectau yn casiiu eu gilydd; nia gall aelod o un sect ymgyfathrachu ag aelod o Beet arall ond maent fel Herod a Philat, yn gyfeillion, yn ymuno ac yn ymgyplysu yng nghyd, y ac ymuno a'u gilydd i ymosod ar yr Eglwys— Eglwys Crist a'i Apostolion, Eglwys y Seintiau a'r Merthyron-yr Eglwys a ddaliodd lamp yr Efengyl o'r oes apostolaidd i lawr hyd ein dyddiau ni, yn yr hon y cafodd yr Efengyl ei phregethu yn ei phurdeb cyn i gwmwl caddugawl Pabydd- iaeth ordoi ein gwlad, ac am gannoedd o flynydd- oedd cyn i'r ymrwygiadau a'r ymraniadau gym- meryd lie cyn i gapeli yr Ymneillduwyr ddyrchafu eu penau, a chyn i'r bobl fyned i Dan a Bethel i sugno llysfam afiach. Bu yr Eglwys yn heppian ac yn ddifywyd un amser, ond dyhunodd at ei gwaith ac mae diwygiad mawr wedi eym- meryd lie yn yr Eglwys, fel y rhagfynegodd y Parch. Daniel Rowland ar ei wely angeu, pan oedd ef yn swn ffrydiau yr Iorddonen. Mae yr offeiriaid diwaith wedi diflanu o Gvmru. a'u lie nid edwyn mo honynt mwy. Mae yr Egíwys yn estyn cortynau ei phebyll ym mhobman, mewn tref a gwlad. Pan oedd yr Eglwys yn y pant, nid oedd ymosodiadau yn cael eu gwneyd arni; ond gwelodd ei gelynion ei hod yn llwyddo, yn ad- ennill y tir a gollodd gan mlynedd yn ol. Cydfwriadodd yr enwadau a'r anffyddwyr yn ei herbyn ac wedi lladd yr offeiriadon, cefnogir lladron ac ysbeilwyr i'w hymddifadu o'i hiawn- derau, a gwneir ymosodiadau bryntaf a mwyaf anghristiouogol arni gan bersonau mewn diwyg cenadon hedd taenir yr anwireddau mwyaf dybryd a disail am dani. Darllenais mewn papyr newydd gwrth-eglwysig araith un Doctor Thomas, un o enwogion ac un o ddysgedigion Independia 11 y Fawr (nid ym yn gwybod ym mha athrofa, pa un ai yn Rhydychain, Caergrawnt, Bala, Aberhonddu, neu un o golegau America y cafodd y boneddwr dysgedig ei raddio ac nid yw o bwys i'r cyhoedd, canys y Doctoriaid Americanaidd sydd yn llanw Cymru). Dygodd Dr. Thomas yn y papyr a ddarllenodd gyhuddiadau chwerwon yn erbyn yr Eglwys. Nid oedd un sail i'r cyhuddiadau a wnawd ar antur. Ystyrir yr Eglwys," meddai, "yn wastadyn sefydliad aecularaidd." Mae hwn yn haeriad gwyr ereill llawn cymmaint, os nid llawer mwy, am yr Eglwys yng Nghymru na wyr Dr. Thomas. Ai Egl wys secularaidd roddodd ei Feibl i'r Oymro yn iaith ei fam ? Ai Egl wys secularaidd ddarfu gyfranu addysg grefyddol i'r plant? Gyda phob dyledus barch i'r Doctor, yr ym yn gwadu yr haeriad uchod, ac nid oedd y genedl Gymreig yn edrych ar yr Eglwys fel sefydliad secularaidd oddi gerth am ambell i ben- boethyn na all weled dim ond trwy spectol liwiedig y blaid neu y sect y perthyna iddi. Yn nesaf, dywedodd Dr. Thomas nad oedd neb yn myned i'r Eglwys ond yr ysgwier a'i ymddibyn- wyr. Dangosodd Dr. Thomas ei anwybodaeth o sefyllfa yr Eglwys yng Nghymru pan wnaeth ef y fath haeriad hollol groes i'r gwirionedd, ac yn gamarweiniol. Nid ysweiniaid a'u gweithwyr sydd yn cyfansoddi y cynnulleidfaoedd mawrion sydd yn addoli yn Eglwysi Caerdydd, Abertawe, a'r gweithfeydd. Mae yr haeriad olaf yn hen, ac wedi ateb y pwrpas lawer gwaith. Haerodd y diweddar Mr Henry Richard yr un peth lawerodd o weithiau, pan oedd ef yn gollwng ei fagnelau at y clochdy ac mae yr un haeriad fel ystor fasnach gan y Libertiniaid. Her iddynt i brofi nad oes neb yn myned i'r Eglwysi ond yr ysweiniaid a'r rhai sy danynt." Dywedodd yr un boneddwr nad oedd yr offeiriaid byth yn cael eu hystyried yn ddynion duwiol! Nid yw yr haeriad hwn yn wir fod y fath syniad yn cael ei goleddu am yr offeiriaid Cymreig. Gall fod offeiriaid an- nuwiol, a gall fod Annibynwyr annuwiol i'w cael. Rhyfyg ofnadwy mewn un dyn meidrol i gym- meryd arno i fod yn farnydd ar gyfiyrau pob] ereill. Y mae yr haeriad olaf yn arogli yn drwm o phariseaeth, yr hon oedd, "Nesadraw cyfiawn- ach ydwyf li na thydi." Edrychwch ar y ddau ddarlun. Yn Hull, yng nghymmanfa Eglwysig, cyflwynodd Undeb Gweinidogion yr Ymneilldu- wyr anerchiad i'r gynnadledd, yr hwn oedd yn anadlu teimladau gwir Gristionogol. Yr oeddynt yn llefaru yn barchus am yr Eglwys, a thalasant warogaeth uchel i ddysgeidiaeth a galluoedd yr offeiriaid. Cyflwynwyd anerchiad oddi wrth y Wesleyaid gan y Parchedigion Joseph Pasnett a W. Spiers. Dywedasant na allent anghofio eu tarddiad eglwysyddol, yr hwn a adawodd ei nod ar holl hanes y Wesleyaid. Pan yn credu iddyut gael eu tywys i'w sefyllfa bresennol gan law Rhagluniaeth ddwyfol, ac nis gallent feiddio encilio yn ol, eto yr oeddent yn mynwesu teim- ladau catholig at bawb sydd yn caru Crist yn ddiffuant, ac ymuno yn yr ymosodiad ar an- ffyddiaeth a bydolrwydd, y rhai sydd yn ym- ddwyn mor drahiius mewn cymdeithas yn ddi- weddar, oddi wrth pa un y mae y fath beryglon i'n crefydd sancteiddlan yn codi. Eu dymuniad diffuant oedd adgyfnerthu y cadwyn-dorchau oedd yn eu huno a'u gilydd yn yr ymdrech fawr ym mha un mae yr eglwysi Cristionogol yn cym- meryd rhan. RADICALIAID CAERDYDD A'R MAEROLIAETH. Nid oedd un o'r Radicaliaid Caerdydd yn foddlawn i fod yn faer y dref am y flwyddyn nepaf, am y bydd amryw gymdeithasau yn cynnal eu cyfarfodydd yng Nghaerdydd ac o ganlyniad, bydd yn rhaid i'r maer nesaf ddangos llettygarwch i'r ymwelwyr. Nid oedd un o honynt yn barod i wario eu harian ac yn yr argyfwng, pender- fynwyd gofyn i Ardalydd Bute, prif angor Caerdydd mewn caledi. Nid oes ond ychydig wythnosau er pan oedd Radicaliaid Caerdydd yn wiban yn irad am fod y cynghor trefol yn gwariu J6700 i addurno y dref ar yr achlysur o ymweliad Dug Clarence; ond nid oes un o honynt yn anfoddlawn i Ardalydd Bute, Ceidwadwr, i wario £ 7,000 er budd y fwrdeisdref. Nid yw y Radical- iaid yn haelionus ar ddim ond ar eu gwleidydd- iaeth orphwyllog, benrydd a dinystriol, o herwydd nid yw gwleidyddiaeth yn costi dim iddynt. Mae digon o Radicaliaid yng Nghaerdydd yn gyfoetliog. Pa le yr oedd Mr. Alfred Thomas, A.S., a Syr E. J. Reed, yr aelod seneddol ? Nid oedd un o honynt yn barod i ddattod llini- ynau eu cydau arian. Rhydfrydedd blaen-tafod yw y cwbl. Y DIWEDDAR "GLANFFRWD." Yn ychwanegol at y cofnodiad o'r bardd melus- ber hwn a ymddangosodd yn ein rhifyn diweddaf, cynnysgaeddwyd ni gan ein gohebydd a'r manylion canlynol mewn perthynas iddo. Brodor oedd Glanffrwd o blwyf Llanwonno, Morganwg, o'r hwn blwyf yrysgrifenodd ac y cyhoeddodd efe hanes dyddorol tua dwy flynedd yn ol. Fel llawer ereill yng Nghymru a gyrhaeddasant en- wogrwydd, bu orfod iddo yntau weithio ei ffordd i fyny yn erbyn lluaws o anfanteision ac an- hawsderau. Ym mlynyddau cyntaf ei oes efe a weithiai gyda'i dad fel torwr coed, ond cyn hod o hono yn ugain oed, ymgymmerodd a chadw ysgol ddyddiol yn Aberdar, a dechreuodd bregethu gyda'r Methodistiaid Calfinaidd ond efe a adawodd y corff hwnw ac ymunodd a'r Eglwys. Treuliodd beth amser yng ngholeg duwinyddol St. Aidan, Birkenhead, yn ymbarotoi ar gyfer y weinidogabth eglwysig, a thra yn y sefydliad hwnw, sef yn y flwyddyn 1874, efe a ennillodd gadair y Gordefigion, Lerpwl, am y bryddest oreu ar Bethlehem." Ar ol ei ordeinio, bu yn gwasanaethu mewn amryw leoedd fel curad, a thua wyth mlynedd yn ol, dyrchafwyd ef i fod yn ficer ym mhrif Eglwys Llanelwy. Yn ystod yr amser hwn cyrhaeddodd enwogrwydd mawr fel bardd a lienor, ac fel arweinydd eisteddfodol. Ar ol marwolaeth Mynyddog, dichon na ddaeth neb mor boblogaidd ag ef yn y cvmmeriad olaf. a I gwasanaethodd yn y rhan fwyaf o'r prif cistedd- fodau diweddar. Fel cystadleuydd eisteddfodol, ennillodd ond odid fwy o wobrau na'r un o'i gyd-feirdd yn ystod yr amser byr y bu ar y maes hwnw. Yn 1876, efe a ennillodd y brif wohr yn Eisteddfod Treherbert am gyfansoddiad ar y testy,, 11 Coiicwest Palestirit." Yn 188(5, llwydd- odd i ennill y gadair yn Eisteddfod Llanwrtyd, ar y testyn Y Dyfodol." Y flwyddyn 1887, fodd bynag, ydoedd bl y Myn euraidd ei fuddugol- iaethau, gan iddo ennill ynddi o gwbl dros 80p. Yn Eisteddfod Porthmadog y flwyddyn hono dyfarmvyd iddo 20p. a thlws aur am bryddest ar "Y Frenines Victoria," a'r un mis eilwaith ennillodd 40p. a thlws aur yn Eisteddfod lllndain, am ei bryddest ar "Yr Iaith Gymraeo- Ysgnfenodd gryn lawer i'r Gmnnen ar wahanol bynciau, ond nid ydym yn deall iddo gyfoethogi nemawr ar lenyddiaeth eglwysig ei wlad. Tuag ugain mlynedd yn ol, ysgrifenodd gyfres o lythyrau i'r Fellten ar "Hanesiaeth CWIlI Rhondda." Bn am ryw gymmaillt. o amser yn gwasanaethu fel dirprwywr dros y gangen I Gymreig o'r Feibl Gymdeithas, a darfu i'w hyawdl- edd yn dadleu achos y gymdeithas hono ennill iddo lawer o boblogrwydd fel areithydd cy- hoeddus. Fel mae yn hysbys, cymmerodd ei far- wolaeth le nos lau, Hydref 2ail, ym mhreswylfod ei frawd ym Mhontypridd, ei ardal enedigol, Ile y symmudasid ef o Lerpwl, ar ol bod o hono o dan driniaeth feddygol yn y lie hwnw. Ei afiechyd ydoedd parlysiad yr ymenydd. Cawsai ymosodiad tosto honoyn Aberhonddu y flwyddyn ddiweddaf, sef ar y Sul o flaen dyddiau yr Eisteddfod, a chydag anhawsder y gallodd fyned trwy y gwasanaeth arbenig a gynnelid yn hen Eglwys y Priory yn y dref hono. Y mae ei briod, yr hon a adewir yn weddw a thri o blant i alaru ar ei ol, yn gantores o radd uehel, ac adnabyddid hi gynt dai-i yr eiiw "Llinos y De." Mwy na lluaws ereill o feibion yr awen, ni fu llwybr Glanffrwd, druan, trwy fyd y gorthrymderau, yn un' o'r rhai mwyaf esmwyth a mwsoglyd, a chyfeiriwyd ato ami saeth oddi ar fwa yr athrodwr ond gan nad beth oedd ei golliadau (a phwy sydd yn lan oddi wrthynt?), dymunem gladdu y cyfan gyda'r hyn sydd farwol o hono, ac ar yr un pryd nis gallwn anghofio ei dalentau ysblenydd a'r gwasanaeth a wnaeth i achos llenyddiaeth ei wlad. Heddwch i'w lwch HELYNT TIPPERARY. Nid llawer sydd, fe ddichon, wedi talu sylw i'r achos o'r helynt yn Tipperary. Deuddeg mis yn ol yr oedd y Tipperary boys a'r lie yn dawel, heddychol, a llwyddiannus. Yr oedd y prif- dirfeddiannwr, ac un o'r rhai goreu, yn cael ei ardrethoedd heb un anghydfod. Yr oedd ei ddeiliaid yn llwyddiannus ac hapus. Nid oedd un cwmwl du rhwng y meistr tir a'i ddeiliaid. Ni feiddiodd gelynion mwyaf chwerw Mr Smith- Barry yn y cynghrair ei gyhuddo o fod yn feistr tir drwg. Gwyr y rhai sydd yn adnabyddus a Mr Barry yn breifat yn ddigon da ei fod yn un o'r dynion mwyaf calon-dyner ac haelionus yn y byd. Nid oes dim ychwaith yn ei fywyd cyhoeddus allan o le. Dyma oedd sefyllfa Tipperary flwyddyn yn ol. Nid oes yno heddyw ond dinystr ac anghyfannedd-dra, ac yn ymylu ar rhyfel cartrefol. Deiliaid wedi cael eu handwyo, tai ac ystrydoedd wedi cael eu gadael yn weigion, creulondeb cythreulig a dychrynfeydd ym mhob man, ac ymosodiadau a llofruddiaethau yn cael eu rhwystro gan bresennoldeb ugeiniau o heddgeid- waid a milwyr, a gorfodwyd y deiliaid i fyw ar flaen y cledd efo eu meistr, onid c boycottir hwy yn greulawn, a'u bywydau mewn perygl parhaus. Y fath yw sefyllfa Tipperary heddyw. Beth yw yr achos ? Mae yn rhaid i'r trigolion ddiolch i'r cynghrair sydd yn cael eu harwain gan William O'Brien a John Dillon, cnafiaid aflonydd, cyn- hyrfwyr proffesedig sydd yn byw argynhyrfiadau, y rhai sydd yn llusgo ar eu hoi ysbrydion aflan boycotyddiaeth a'r plan y rhyfelgyrch, y rhai "Y sydd wedi disgyn fel yr haint ddinystriol ar ardal oedd yn llwyddiannus. Mewn cyfres o areithiau ffaglyddol, ceisiodd Dillon ac O'Brien herio y gyfraith, ac adnewyddu sel pobl Tipperary oedd wedi diffodd o blaid y cynghrair, a gorfodi y rhai oedd yn sefyll allan yn erbyn boycotyddiaeth. Nid oedd eu hareithiau yn herio y gyfraith, yn ymosodiadau gwarthus ar bob trefn a chyfraith. Am hyny, penderfynodd y Llywodraeth Wyddelig eu herlyn am fygwth y bobl. Yn unol a'r gyf- raith, cawsant eu gwysio i sefyll eu prawf yn Tipperary Medi 19, a chymmerodd y drychlenoedd mwyaf gwaradwyddusyn y llys-dy a welwyd mewn un llys barn erioed o'r blaen. Yr achos fod y cynhwrf hwnw yn tynu cymmaint o sylw oedd, bod Mr John Morley yno, ac mae ef a'r ysgarwyr a'r rhwygwyr yn gwneyd coffyl brethyn o'r dygwyddiad i niweidio y Weinvddiaeth. Mae Tipperary wedi bod yn enwog am gynhyrfiadau, ac yr oedd y Parneliaid yn meddwl cael row dda mewn lie o'r fath. Y prif actwr yn y drama yno oedd William O'Brien, y stympiwr mobyddiaeth goreu yn y byd. Darfu iddynt gael Sais ar eu bach yno, fel y sylwyd genym yr wythnos ddi- weddaf—dim llai gwr na Mr John Morley, cyn- ysgritenydd yr Iwerddon, Gladstoniad, a chyn- aelod o'r Cyfrin-Gynghor yr oedd presennoldeb John Morley yn y roiv yn gaffaeliad mawr i ar- weinwyr y mob; y bechgyn a ftynau o ddrain duon yn barod i hollti penglogau yr heddgeidwaid pan allent. Rhoddodd y Tipperary boys groes- awiad cynhes i Morley. Yr oeddent yn bloeddio nerth esgyrn eu penau "Morley am byth." Gallesid meddwl y buasai cyn-aelod o'r cyfrin ol gynghor yn ymgommio bod yn arweinydd i'r fath haid ond yr oedd ef yn ei elfen yn Tipperary. Nid oedd y llys-dy yn Tipperary ddim ond lie bychan, dim ond 50 troedfedd wrth 30. Gorfu i'r heddgeidwaid gadw y drysan yng nghau er cadw yr howling mob o'r tu allan rhag iddynt lanw y llys. Gwrthododd yr heddlu roddi ffordd gorchymmynodd yr arweinwyr i'r mob ymosod ar y pyrth ufuddhaodd yr olaf, a gwrthwynebodd yr heddlu taflwyd ceryg, a rhoddwyd cwpwl o ergydion. Cafodd dau o'r mob eu clwyfo ar eu penau gan ffyn yr heddgeidwaid ond nichawsant ond eu haeddiant. Nid oedd yr ergydion dim ond rhai ysgafn er hyny, gwnawd merthyron o honynt ond nid oedd dim gair gan y philosoph- ydd Morley i'w ddweyd am yr hyn a ddyoddefodd yr heddgeidwaid. Gallasem feddwl mai dyled- swydd dyn o safon Mr John Morley oedd am- ddiffyn yr heddgeidwaid yn lie bod yn faich iddynt. Yr oedd ymddygiad y diffynwyr a'u cwnsleriaid tuag at y pen-swyddogion yn fwy tebyg i ellyll na dynion yn eu hiawn bwyll; ni chymmerodd dim mwy gwarthus le mewn llys barn mewn un gwlad sydd wedi ei gwareiddio. Ni feiddiai un o honynt ymddwyn yn y fath fodd yn Ffrainc. Germani neu America. Beth wnelai y Parneliaid pe byddai y gallu ganddynt ? Ni fyddai bywydau barnwyr na phen-swyddogion yn ddiogel, ac ni chelai un Protestant yn yr Iwerddon un siawns am chwareu teg dan y fath ddynion ag O'Brien, Dillon, Healy, a Harrington. Nid oes dim yn eisieu ond y gallu ac mae y Gladstoniaid a'u holl egni am roddi y gallu hwn yn nwylaw y Parneliaid. Y nefoedd a waredo yr Iwerddon rhag y fath adwyth ADDOLI Y SEISON. Dyma yw testyn erthygl a ymddangosodd yn y Geninen ddiweddaf, ac wedi cael ei hysgrifenu gan un sydd wedi cael ei raddio yn Rhydychain. Mae erthyglau yn arfer bod yn dda, ond mae hon yn eithriad ni fyddai y fath erthygl a'r un ym yn cyfeirio ati yn un adlewyrehiad i un wedi cael ei godi yn athrofa bol y clawdd. Baich ei gan yw fod y Cymry yn addoli y Seison, ac mae yr enghreifftiau a rydd ef o Sais-addoliad yn blentynaidd. Un peth yw darparu bathing macMucs mewn ymdroch-leoedd i'r Seison. Mae Cymru Fydd" a'i lleniadau yn addoli y G wyddelod-Mike Davitt ac ereill o'r un brethyn. Pa faint o wahaniaeth sydd rhwng Sais-addoliad a Gwyddel-addoliad ? Dim. Mae Gwyddel-addoliad wedi myned yn ffieiddbeth, drygsawrus, ac atgas i ffroenau y cenedloedd. Mae y Seison sydd yn cyfanneddti yng Nghymru yn gwneyd lies mawr trwy ddefnydio eu harian i ddadblvffu masnach ond ni chlywodd neb son i'r Parneliaid wneyd dim o'r fath beth eto hwy yw duwiau Cymru Fydd." MENYWOD BARFOO. Yn ol y Gwalia, am yr wythnos bresennol, deallwn mai un o'r merched barfog hynotaf ydyw Mrs Mayers, yr hon sydd yn 26 mlwydd oed, ac yn Americaniad o enedigaeth. Y mae yn fenyw hynod o ran ei harddweh, ac yn un oleu iawn o bryd a gwedd ond y mae ganddi farf gyflawn, a hono yn un hollol ddu. Y peth hynod yn ei chylch ydyw fod ei gwyneb fel eiddo plentyn hyd at ryw chwe' blynedd yn ol, pryd y gwnaeth y farf sydd ganddi yn awr ei hymddangosiad. Y fenyw farfog nesaf o hynodrwydd ydyw Susie Conard, 34 mlwydd oed. Y mae ganddi hi farf drom yn tynu ar y coch, tra y mae hi ei hun yn pwyso 300 pwys. Cafodd ei geni yn agos i Philadelphia, ac y mae yn cael ei harddangos o ran ei barf a'i maintioli. DAIARCRYNFA DDYCHRYNLLYD. Ar y 21fed cynfisol, ymwelwyda dinas Granada, Nicaraugua, gyda daiargrynfiiau, yr hyn a ddin- ystriodd ddinas o 15,000 o eneidiau, mwy neu lai. Yn gyntaf clywid swn fel swil taran gref yn y pellder, yn dyfod allan o'r dan-chwydda (vol- cano), yr hwn a ysgydwodd y ddaiar yn ysgafn, ond nid yn ddinystriol, er hyny dychrynwyd y trigolion i raddau. Boreu Llun, cafwyd ysgyd- ? wad aruthrol o gref, yr hon a ddinystriodd bron I' bob ty yn y ddinas, ac effeithiodd hefyd ar ddinas- oedd ereill yn y pellder o 60 a 70 o filltiroedd-- Manaqna, liivas, Masaya, a lleoedd ereill. Nid oes nemawr adeilad yn y ddinas grybwylledig nad oes niweidiau tryinion arnynt. Gadawodd y tri- golion y ddinas am eu bywydau, mewn pob dull a oes niweidiau trymion arnynt. Gadawodd y tri- golion y ddinas am eu bywydau, mown pob dull a modd—yn y tren, mewn cerbydau, a lluoedd yn dianc ar draed. Y rhai na allent ddianc a adawyd mewn modd torcalonus ar yr heolydd, a thu allan i'r ddinas, a chysgent yn finteioedd yn yr awyr agored mewn lie diogel rlJag cael eu lladd a'u clwyfo (ran waliau syrthiedig. O'r 15,000 trigol- 1011 credir nad oes yn aros yn y ddinas ddim mwy na 3,000, y gweddill wedi cael eu cludo ymaith ar y tren, y rhan fwyaf o honynt. Llenwid yr orsaf yn barhiius gan wyr, gwragedd a phlant, yng nghyd a. chleifion a chlwyfedigion o bob math, y rhai a garient gymmaint a allant o'u dodrefnau gyda hwynt. Gwnaeth swyddogion y llywodraeth bob peth yn eu gallu er diogelu y trueiniaid a'u cartrefleoedd, ac anfonwyd dau gant o tilwyr o Manaqua er amddiffyn eiddo a chartrefleoedd rhag lladron ac ysbeilwyr. Yn fuan ar ol y gyflafan bu i'r consul newydd-appwyntiedig Americanaidd, Mr Wrn. Newell, wylio iawnderau amryw o'r Unol Dalaethau oodd yno mewn coleg fel athrawesau. Ni hysbysir fod neb wedi eu Iladd, oud clwyfwyd amryw. MR. STANLEY A THREF CAERDYDD. Y mae Mr. H. M. Stanley wedi anfon llythyr at ysgrifenydd trefol Caerdydd, yn ei hysbysu o'i anallu i dalu ymweliad a'r dref yn ol ei addewid. Dywed nad oes ganddo ond ychydig ddyddiau i barotoi ar gyfer ei daith hirfaith yn America a chan fod ganddo amryw ymrwymiadau pwysig i'w cyfarfod, hysbysa mai ofer fyddai iddo deithio i Gaerdydd, ac aros yno am ychydig oriau. Gan hyny, dymunai. ar iddynt ei ryddhau oddi wrth yr ymrwymiad. Addawodd yteithydd enwogybyddai iddo ymweled a, Chaerdydd cyn ei fynediad i'r America, i'r amcan o dderbyn rhyddid y fwrdeis- dref. Yr oedd yr awdurdodau wedi gwneuthur trefniadau helaeth ar gyfer hyn, ac wedi ceisio cist werthfawr i gadw y memrwn a gyflwynid iddo. Y mae y bobl yn teimlo gryn siomedigaeth. DYGWYDDIAD DYCHRYNLLYD MEWS CAPEL. Yng nghapel Wesleyaidd y Central Hall, Manceinion, cymmerodd amgylchiad dychrynllyd iawn le. Hwn ydoedd cyfarfod cyntaf i gynghor (council) newydd-etholedig y gylchdaith, yn cael ei llywyddu gan y Parch. Marshall Randies. Yr oedd y Parch. James Chalmers, M.A., wrthi yn traddodi cyfarchiad ar anghenion Trefnyddiaeth yn y gylchdaith. Wedi siarad am ddeng mynyd neu chwarter awr, dywedodd y gwr parchedig Yr wyf yn meddwl fy mod wedi dweyd digon," pan yn ddisymwth yr ymddangosai mewn lIewy" Y" gan syrthio ym mlaen. Daliwyd ef gan foneddwr a eisteddai yn ei ymyl, yr hwn a'i gosododd ar y sedd, tra y gwnaeth Dr Wilson (yr hwn a ddyg- wyddai fod yn bresennol) yr oil a ellid iddo. Ym mhen ychydig fynydau, modd bynag, trengodd y boneddwr anffodus heb yngan yr un gair pellach. Efe ydoedd arolygydd cylchdaith Victoria, Cheetham Hill. Yr oedd wedi treulio 22 mlynedd o'i fywyd gweinidogaethol yng nghylchdaith Manceinion, a llafuriodd yn llwyddiannus hefyd yn y Gogledd, yn Llundain, yn Birmingham, yn Southport, a lleoedd ereill. Bu yn y weinidog- aeth am 38 o flynyddoedd. TROSEDDWR NODEDIG HANESYN CYFFROUS. Yr oedd Reuben Burrows yn droseddwr mor nodedig nes yr oedd gwobr o 7,500 o ddoleri yn cael eu cynnyg am ei ddal. Heb law amryw o lofruddiaethau ac ysbeiliadau o natur gyffredin a briodolid iddo, yr oedd wedi ysbeilio naw o wahanol drens, ac nid oedd ganddo ond un i'w gynnorthwyo i gyflawnu y dyhirwch hwn. Pen- derfynodd pedwar o ddynion gwrolddewr erlyn ar ei ol; ac wedi olrhain ei gamrau ar draws dwy dalaeth am amryw ddyddiau, llwyddasant i'w leoli yn ddyogel yn swyddfa'r sirydd yn Linden, Alabama, lie y gadawaank ef wedi ei ddiarfogi a'i lyffetheirio, ac yng ngofal dan wyliwr, y rhai a gyfarwyddwyd i gadw eu llawddrylliau yn barod i danio, tra y cymmerai y dalwyr orffwysdra noson cyn cychwyn am y wobr addawedig am ddal y dyhiryn. Cyn toriad y dydd dranoeth dywedai Burrows ei fod yn newynog. Atebodd ei wylwyr nad oedd modd cael dim bwyd yr amser hwnw. Dywedodd Burrows fod cacenau yn ei walet, y rhai a estynwyd iddo. Dechreuodd Burrows fwyta y teisenau, pan yn sydyn, wrth syllu ar y carcharor, y cafodd y gwylwyr eu hunain yn edrych i ffroenau dau lawddryll a ddelid ganddo, ac yr oedd y carcharor yn ergydiwr diwyro. 0 dan arswyd bygythion Burrows, bu raid i nn o'r gwylwyr ufuddhau i'w orchymmyn o dynn y Uyfl'etheiriau a'u dodi am ygwyliwr arall, gan ei adael yn gloedig a di-gymhorth. Wedi i Burrows gael ei hunyn rhydd, gorchymmynodd i'r gwyliwr arall gerdded o flaen ei bistol i eh wilto am ei ddalwyr (captors). Yn cael ei gamarwain gan lais cyfarwydd y gwyliwr, yr hwn a siaradai ar orchymmyn Burrows, cerddodd un o'r dalwyr i'r heol; a phan welodd ei hun yn cael ei wynebu gan Burrows, dechreuodd y ddan danio ar eu gilydd mor gyflym fyth ag y gallent dynu y ly 11 cocyn. Y canlyniad fu, i'r outlaw hynotaf yn yr Unol Dalaethau syrthio wedi ei ridylln A bwledi, ac ofnir fod ei wrthwynebydd gwrol wedi ei archolli yn angeuol. TRWYDDED I GADW Ty. Deallwn fod cyfraith newydd tra hynod ar gael ei phasio yn un o wledydd y cyfandir (Norway). Amcan y cyfryw fesurydyw rhwystro mereh ieuanc i briodi nes ei bod wedi llwyr ddysgu y modd i nyddu, gwau a pliobi. Bydd yn ofynol iddi fyned dan arholiad yn hyn, ac os y dengys ei gwybodaeth yn foddhaol caiff drwydclecl i'w galluogi i briodi pan y daw o hyd cydmhar. Wrth ddechreu caru bydd yn galed ar y gwr ifanc i ofyn i'w gariad-ferch a oes trwydded ganddi yn ei galluogi i briodi a chadw ty. Pa faint, tybed, o ferched ienainc Cymry a fyddent yn addas i briodi pe byddai i gyfraith gyffelyb ddyfod mown grym yn ein plith ni.
Y DIWEDDAR MRS BOOTH.
Y DIWEDDAR MRS BOOTH. Yr oedd lluaws o hynodion a neillduolion yn perthyn i'r diweddar Mrs. Booth, priod penaeth Byddin yr lachawdwriaeth ond ymddengys fod Ily ei marwolaeth, a'r hyn a ddilynodd, yn debyg o gyssylltu mwy o hynodrwydd a'u henw na holl ly weithrediadau ei bywyd. Y foment y cafodd y miloedd swyddogion a milwyr a berthyn i'r fyddin ar ddeall fod yr ymddattodiad mawr wedi cymmeryd lie, amlygasant eu bod yn chwennychu cael un olwg derfynol ar y corff, cyn iddo gael ei ddodi yn y briddell oer. Gwnaed trefniadau ar gyfer hyn yn uniongyrchol, a threfnwyd hefyd fod i gynnifer ag a allent gael yr olwg hon. Pen- derfynwjd dodi y corff yn y Congress Hall, yn Clapton, Llundain ac yn y neuadd hon y cym- merodd y golygfeydd y cyfeiriwyd atynt yn y penawd le. Y mae y neuadd hon yn ddigon helaeth i gyn- nwys pum mil (5,000) o bobl. Yng nghanol yr adeilad yr oedd math o orchudd enfawr wedi ei osod i grogi wrth y nenfwd, a'r hwn a hongiau wrth raffau preiffion. Addurnwyd y gorchudd a gwahanol liwiau, banerau, blodau, ac yn y blaen. Yma ac acw, o amgylch, yr oedd gwarcheidwaid wedi eu gosod i wylio y corff, pa y un oedd o dan y gorchudd ac ar yr un pryd i wasanaethu er cyfarwyddo y dorf i mewn ac allan yn ol y dull rhag-drefnedig. Yr oedd yr arch wedi ei osod yn y fath fodd fel y gallai dwy res o bobl fyned heibio, y naill ar bob ochr iddo. 0 amgylch yr arch yr oedd cyflawnder o flodeu- dyrch wedi eu hanfon o bob parth o'r deyrnas gan garedigion y fyddin. Gorweddai gweddillion y foneddiges ymadawedig mewn arch dderw hardd a drudfawr. Yr oedd y cauad wedi ei wneyd bron yn gyfangwbl A gwydr, fel y gallai y sawl a elai heibio gael golwg foddhaol ar y corff. Ar y wyneb yr oedd digonedd o arwyddion er profi fod y foneddiges wedi dyoddef arteithiau ofnadwy oddi wrth y cancr a fu am gymmaint o flynyddau yn ysu ei thu mewn, Eto, yr oedd rhywheth yn y wen siriol yn proti fod marw yn fwy o bleser na byw, os gellir defnyddio yr ymadrodd. Wrth droed yr arch yr oedd bonnet a chob yr ymadaw- edig, pa rai a wisgid ddiweddaf ganddi yng ngwasanaeth y fyddin. Yn ei llaw daliai ddarlun I o'r Cadfridog Booth ac uwch ben wyneb y corff, y geiriau olaf a lefarwyd ganddi, sef Cerwch eich gilydd a chyfarfyddwch fi yn y boreu.' Y chydig bellder oddi wrth yr arch, safai darlun neillduol o'r ymadawedig. Ymddangosai fel yr oedd o dan ei chystudd diweddaf yn gorwedd yn ei gwely, ac yn cael ei chynnal gan obenyddiau. Yr oedd yr olygfa, meddir, yn un o'r rhai hynotaf yr edrychodd Ilygaid arni erioed a phrin y darfu i gymmaint ag unperson fyned heibio heh ollwng ffrwd o ddagrau. Gellir cael rhyw syniad am y nifer aruthrol o bobl a aethant heihio i'r arch pan ddywedir fod dorau yr adeiJad yn agored o naw o'r gloch yn y boreu hyd naw yn yr hwyr; ac yn ystod yr holl amser hwn, ni bu y fynedfa o'r drws heihio i'r arch ac allan drachen yn wag am gymmaint ag un mynydyn. Bernir nas gallai y nifer fod yn llai na deng mil (10,000) a chan fod yr un golygfcydd wedi cymmeryd lie ddydd Gwener a rhan o ddydd Sadwrn, rhaid fod y nifer yn aruthrol Symmudwyd y corff i Olympia ddydd Llun, a chladdwyd ef ddoe.
[No title]
Parhau i wneyd hafoc ar fywydau y mae y neWYll yn Soudan, er fod yno rai swyddogion gweithgar o eiddo cymdeithasau dyngarol yn I ceisiu estyn cynnorthwy i'r dyoddefwyr. Nid yw amgylehiadau pethau, er hyny, lawn mor ddifrifol ag y bu.
PWNC YR EGLWYS SEFYDLEDIG:…
PWNC YR EGLWYS SEFYDLEDIG: PA FODD I YMDRIN AG EF. [Diogelir pob hawlfraint--yl pennodau can- lynol, yng nghyd a'r rhai sydd wedi dyfod allan yn barod.] PENNOD XXXI. CORFF 0 DDYNION TRAOHWANTLYD, GAFAEL- US A CHREULAWN YDYW Ylt OFFEIRIAID I OFYN TALIAD Y DEGWM GAN FFERMWYR AR AMSER- OEDD DRWG. ~yYn sicr mae yr offeiriaid yn gorff o ddynion enllibir yn ddirfawr, a dywedir llawer o bethau caled am danynt. Y mae arnynt angen amynedd. Dywed Cymdeithas RhyddhadCrefydd am danynt mewn traethodyn el wir Yr Eglwys mewn Pentrefi" :—'• Y mae y rhan fwyaf o hon- ynt yn galed, yn anystyriol, an anoddefgar, ac anoddefadwy." Y mae syl wi ar y fath haeriadau ymfflamyclnd ac anwireddus yn afreidiol. Y gwirionedd yw, nid oes un corff o ddynion yn fwy ystyri.d a thyner ar y cwesti WIl o daliad y de- gymau. Mewn llawer iawn o achosion, nid yn uuig inaent wedi bod dan anfanteision mawr, ac yn wir, mewn llawer o achosion, maent hwy a'u teuluoedd wedi dyoddef caledi* dirfawr o her- wydd- eii bod yn peidiogwasgu am daliady degwm dros flwyddyn, neu flwvddyn a banner, ar 01 ei fod yn ddyledus, ond y tuaent hefyd yn wirfoddol wedi cydymdeimlo &'r amaethwyr yn eu cyfyngder trwy ddychwelyd 10, 15, ac hyd yn oed 25 y cant iddynt. Meddylier fod y degwm yn cael ei dynn oddi wrth yr Eglwys a'i ddefuyddio at amcanion bydol, gellir yn naturiol ofyn faint o diriondeb ddangosid gan y Llywodraeth wrth ei gasglu ? Ond pa ham y dysgwylir o bawb ar yr offeiriaid, y rhai, mown llawer o achosion, ddibynant ar yr incomes bychain gânt oddi wrth en degymau, i ymadael a'r hyn sydd yn gyfiawn ddyledus iddynt, ac sydd iddynt hwy yn golygu dim mwy na Ilai n"'u bara beunyddiol? A wna'r cigydd, y pob- ydd, a'r gwerthwr glo esgusodi yr offeiriad i dilti iddynt eu bills o herwydd ei fod ef (yr offeiriad) heb gael ei ddegwm ? A ydyw'r ffermwr yn dysgwyl i'r landlord i ymadael &'i rent, a'r swydd- ogion plwyfol en tftl, sydd bob un o'r ddau, y naill fel y llall, yn ofynion (charges) ar y tir yn ganlynol i ddegyman ? Fod yr offeiriaid trwy yr holl amser i'w colled arianol en hunain, wedi bod yn ystyriol o fuddiannau y degwm-dalwyr, yn gymmaint ag i'w hunain, a weHr oddi wrth y dystiolaeth ganlynol o eiddo Mr. Caird, un o ddirprwywyr y degwm, yr hwn nid oes neb a'i cyhudda o unochraeth anghyfiawn i'f offeiriaid Hyd basiad Deddf Iawndrefniad Degymau yn 1836, cynnyddodd incwm yr Eglwys ayda gwerth cynnyddol y tir, fel hyn yr oedd yr amcan dechreual yn cael ei gadw, sef fod yr Eglwysi gynnyddu yn ei adnoddau (resources) mewn cy- fartaledd cymmesur a'r tir. Oddi ar 1836 mae y cynnydd yna wedi peidio a bod, ac o'r amser hwna mae ardreth (rental) LIoegr a Chymru wedi cynnyddu 15 y cant, ac mae'r holl gynnydd yna a a'i i'r Eglwys cyn 1836 wedi myned i'r tirfeddian- wyr." Ac ym mhellach mae Mr. Caird yn barnu oni bai fod y 'Commutation Act' wedi ei phasio, yng nghyd & chyfnewidiadau yn y drefn o drethu, y byddai yr Eglwys (neu yn hytrach perchenogion y degymau) yn awr yn gyfoethocach o ddwy filiwn o bunnau y flwyddyn; hyny yw, y buasai y cyfartaledd oil o'r swm delir yn awr yn chwech yn lie pedair miliwn o bunnau nen, mewn geiriau ereill, yn lie bod y baich presennol o ddegwm wedi myned yn fwy t.rwm nag o'r blaen, y mte wedi ei ysgafnhau o'r drydydd ran o'i bwysau, fel canlyniad i Ddeddf Adrefniad y Degwm." PENNOD XXXII. F MAE'R OFFEIRIAID YN YMROLIO AIEWN CY- FOETH NIAF, EU DEGWM EI HUN YN CYRHAEDD I BUM NEU CHWECH MILIWN 0 BUNNAU Y FLWYDDYN."—Y ffeithiau ydynt, nid yw'r cyfan- swm o renti ar ba rai y codir degwm yng Nghymru a Lloegr ond E4,053,885 y flwyddyn, ac allan o'r swm yma ni cha yr Eglwys, drwy ei hofleiriaid plwyfol, ond £ 2,412,708. Y mae'r gweddill yn cael ei estronoli oddi wrth yr Eglwys at amcanion ysgolheigiol a cholegawl, ac yn cael ei gyfnewid i eiddo lleygol. Fe gyfrifir pe teflid yr oil o incwm yr Eglwys sydd yn dyfod oddi wrth ddegymau a gwaddoliadau yn un drysorfa gyffredino], a'i rhanu yn gyfartal rhwng offeiriaid plwyfol a churadiaid, na roddai i bob un o honynt incwm yn fwy nag o ddeutu zC230 y flwyddyn. Oni bai fod cyllid yr offeiriaid plwyfol oddi wrth en byw- iolaethau yn cael eu atgyflenwi (supplement) gyda'u meddiannau preifat hwy eu hunain, byddai yn anhawdd gweled pa fodd y gallent ddal 011 swyddi. Fod en incomes fel hyn yn cael eu hadgyflenwi, a brofir oddi wrth y ffaith, tra nad yw cyllid yr Eg- lwys o bob ffynnonell ddim yn fwy na R3,000,000 yn flynyddol, maent yn talu treth yr incwm ar o ddeutu 29,000,000. PENNOD XXXIII. "DnI OND MEDDYLIWOH AM YR IIOLL FYW- IOLAETHAU BRAS SYDD AR HYD EIN CWLAD, YN WERTH 0 E600 I E700 0 BUNNAU YN FLYN- YDDOL. "-Byddai yn fwy priodnl gal IV y rhan fwyaf o fywiolaethau yr Elwyg yn stalTCt- tions. Dim ond ychydig o honynt mewn cyfar- taledd sydd ag incomes digonol i alluogi offeiriad i gynnal ac addysgu teulu yn briodol, os bydd wedi ei freintio a'r rhif cyffredin o blant. Mewn llawer iawn o achosion, mor bell ag mae a. fyno materion arianol, yr offeiriaid sydd yn cynnal yr Eglwys yn lie bod yr Eglwys yn cynnal yr offeir- iaid. Profir hyn oddi wrth y ffaith y cyfeiriasom ati yn barod, tra nad yw'r cyllid ga yr offeiriaid oddi wrth ddegymau a gwaddoliadau ond yn cyr- haedd i o ddeutu tair miliwn y flwyddyn. v maent yn talu treth incwm ar naw miliw o bunnau, yr hyn a ddengys gymmaint adgyflenwir ar yr in- comes eglwysig hyn o ffynnonellau ereill. Wrth gwrs, y mae rhai ag y gellir eu galw yn fywiol- aethau bras," ond mae y mwyafrif o fywiolaethan yn druenus o wael a thlawd; ac mae hyd yn oed lawer o "fywiolaethau bras" mewn enw gyda safleoedd pwysig nad allai un offeiriad yn bosibl eu derbyn os na fyddai yn berchen ar feddiannau ei hun. I lawer o ddynion, ymddangosai saith cant o bunnau y flwyddyn, gyda thy gwych, gardd ffrwythlon, a thiroedd hyfryd yn perthyn iddo, a'r oil yn sefyll mewn tref brydferth yn y wlad, yn fywiolaoth ddymunol iawn, ac o leiaf yn werth lied dda. Ond aroswch dipyn, tra fyddom yn esbonio pethau ym mhellach, ac ef allai, fel mae'r hen ddywediad, dynu'r "gilt oddi ar y gacen. Y mae'r income yn dyfod oddi wrth y degwm. Y mae rhai o honynt yn symiau bychain iawn i'w casglu. Nis telir hwynt gan bawb. Nid j yw'r offeiriad yn. hoffi gwysio y rhai sydd yn peidio talu. Fe ii deg punt ar hugain y flwyddyn neu 5 y cant o dAl i gyfreithiwr am eu crynoi. Y mae talau a threthoedd y bwrdeisdref yn cyrhaedd i o ddeutu chwech swllt ac wyth ceiniog y bunt; ac nid yn unig mae ficerdai a'r tir perthynol iddynt yn cael eu trethu i'r tylawd ac i'r Goron, ond y mae pob punt o'r £ 700 y flwyddyn cyllid oddi wrth ddegymau hefyd yn cael' eu trethu felly gwnai hyn dynu i lawr gyfanswm yr income, sef £700, i net income o JK420 y flwyddyn. Oud o hyn ym mhellach, tyner allan JE150 y flwyddyn i gurad, yr hyn a ad income o JE270, ac o hyn mae yn rhaid talu treuliau ereill a thanysgrifiadau i elusenau lleol, &c. felly dygir i lawr y fywiol- iaeth gydmharol fras o ddeutu £ 700, i income ychydig yn fwy nag ennillion crefftwr o'r radd flaenaf. 0 eisieu gwybodaeth or ffeithiau hyn. fe dybir fod daliedydd bywioliaeth o'r fath mewn amgylehiadau cydmharol gyfoethog, hyd yn oed pe na fyddai ganddo gyfoeth o ffynnonellau preifat ei hun. Fe welir ar unwaith y byddai yn beth nesaf i ammhosiblrwydd i unrhyw ben-teulu lluosog i gymmeryd y fath fywioliaeth, os na fyddai yn derbynincome o ryw ffynnonellau annibynol. Ac wrth gyfrif amrywiol dreuliau, talau a threthoedd, a chyflog y curad a phethau ereill svdd vn tvnu o'r income flvnvddol. crpllir cymmeryd y fywioliaeth a nodasom fel enghraifft o lawer o'r "bywioliaethau bras, fel eu gelwir, sydd mewn tref a gwlad, y naill fel y llall. Nid ydynt yn "dew" ond mewn egwyddor "teneu" ydynt mewn gwirionedd, a byddent felly bron i bwynt newyn pc na allai yr offeiriaid sydd yn eu dal chwaneu at euincomes darfodcdig o'u heiddo preifat eu htmain. Yn wir, mae eisieu goleuo y cyhoedd yn dlawd ar y pwnc yma. Nid oes ganddynt fel rheol ond gwan ddirnadaeth am y cyflogau bychain ga offeiriaid oddi wrth eu bywioliaethau, ac o adnoddau pa rai y dysgwylir iddynt wneyd cymmaint tuag at amcanion plwyfol ac amcanion ereill gydag haelfrydedd llawagored. barhau.) Crugybar. A. S. THOMAS ("Anellydd "). I Ceir enghraifft o hyn yn hanes y diweddar anwyl "Glanffrwd;" mordawel y dyoddefodd ei amddifadu o ran helaoth o'i ddegwm cyfiawn.
[No title]
Eglwys Gadeiriol Lincoln ydyw yr ail Eglwys Gadeiriol hynaf yn y byd.
!CEINEWYDD.
CEINEWYDD. WELSH DISSENT CONSIDERED." At Olygydd Y JOURNAL. SYU,—Gyda chynwrf meddwl nid bychan y darllenais yr wythnos ddiweddaf eich erthygl arweiniol dan y penawd uchod— Welsh Dissent Considered. Teimlwn fod llymder eich sylwadau mining yn gymmaint canlyniad i wirionedd yr hyn a ysgrifenech ag ydoedd i rym y geiriau a ddefnyddiech, ac angerddoldeb y teiinlad a ddangosech. Er fy mod yn bresennol mewn ysbryd beio am na fuasech yn gwneyd sylw amlach o'r mater hwn, nis gallaf lai na'ch canmol yn fawr am yr erthyul amscrol a ph wrpasol hon. Ntd wyf yn gweled y gellir yeh wanegu dim at awch eich sylwadau llymion, os na wneir hyny gan enghraifft ddu a gymmerodd le yn Ceinewydd yr wythnos hon. Os edrychir ar eich geiriau fel hoelion nis gellir meddwl am ddim yn well na morthwyl enghraifft i'w "pwyso i dref." Gan fod y cyhuddiadau yn erhyn ymneillduaeth yn yr achos presennol o nodwedd grefyddol hollol, rhaid yw i ni edrych am enghreifftiau at weith- rediadau yr eglwysi ymneillduol. Heb i ni fvned ond ychydig iawn yn ol i'r gorphenol, gallaswn nodi lluaws o enghreifftiau o gyngherddau hydol y 11 yn cael en cynnal mewn addoldai Ymneillduol. Y mae'r capelau, er ys blynyddoedd meithion bellach, wedi bod mwy neu lai at wasanaeth y diafol, ac nid ydyw yntau wedi anghofio rhoddi lefain yn y blawd. Ac yn sicr i chwi, y mae y lefain hwnw yn gwneyd ei waith." Flynydd- oedd yn ol, adwaenwn lane ieuanc a gymmerwyd yn glaf yn sydyn iawn. Yr oedd ei elyniaeth at ddwfr fel elfen lanhaol yn ddiarebol. Mewn anwybodaeth, gadawyd iddo am ddiwrnodan i ddihoeni yn ei atiechyd, gan obeithiu nad oedd nrno ddim ond yr hyn, fel gwaew pen a gwddf yn gyffredin, a ddiweddau mewn adferiad buan a pherffaith. Ond gwaethygu wnai'r llanc, a diflanu wnai gobeithion ei rieni am ei adferiad, fel y bu raid galw y meddyg, yr hwn pan ddaeth ato, a synodd arno weled y fath drwch o faw ar ei wyneb a'i ddwylaw, a gorchymmynodd ei olchi yn ddiatreg. Dadguddiodd goruchwyliaeth y dw'r a'r sebon ei gyflwr peryglus yn y man. Yr oedd yn ddwfn yn y dwymyn goch (scarlet fever). Ond y mae rhywbeth gwaeth na thwymyn goch wedi ymaflyd yng nghyfansoddiad Anghydfftirf- iaeth yng Nghymru. Nid oes, mae lie i ofni, ond nifer bychan yn drwgdybio, neu yn ym- wybodol o faint y drwg. Meddylia y mwyafrif mai rhyw dipyn bach o anwyd ydyw, ac y gweithia i ffwrdd yn y man, gan adael Ymneillduaeth yn iachach nag erioed. Ond, fy anwyl syr, cym- merwch chwi lonaid cawg o ddwfr glan beirniad- aeth deg, a golchwch ymaith oddi ar wyneb a chorff Ymneillduaeth laid rhagrith meithion flynyddoedd, a chewch weled yn ei gwyneb gwelw arwyddion sier a dilys o'r darfodedigaeth Nid oedd gwaith Eglwys (?) y Tuwyn, y Sabbath diweddaf yn penderfynu rhoddi beil)io-taflu o'r neilldu--y 'Gyfeillachgrefyddol' er mwyn cyfarfud politicaidd yn ddim amgen pesychiad, a thafliad priodol tawn i'r darfodedigaetti ysbrydol. Arwydd sicr ydyw, fod angeu yn cyflym wneyd ei waith ar Y mneillduaeth Gymreig; a byr waith wnelo yr Arglwydd ar ei elynion oil. At eich safon a'r udgorn, meddaf fi, a bloeddiwch alarnad am yr ,Ymneillduaeth a ryfygodd adael ffynnon y dyfroedd byw, gan gloddio pydewau politicaidd, y rhai ni ddaliant ddwfr, iddynt eu hunaiii- ac a adawodd ei hanwylyd ysbrydol gan fyned a phuteinio gyda'r dduwies drytbyll--gwleidiad- aeth annonest. —Ydwyf, &c., JEREMIAH.
CYNGHERDD FAWREDDOG FELINDRE,…
CYNGHERDD FAWREDDOG FELINDRE, PENBOYR. At Olygydd Y JOURNAL. SYR, -Credwyf y byddwch yn ol eich arfer mor garedig a chaniatiiu i'r ychydig linellau hyn gael ymddangos ar wyneb eich newyddiadur byd- onwog, er fod dau lith wedi ymddangos o dan y penawd uchod yn ddiweddar, sef eiddo 'Llwynog' a Giraldus,' a dau lith odiaeth o dda oedd y ddau. Well done, boys. Rhag eich blaen yr eloch yn hwylus. Fe garwn gael y pleser o ddarllen eich gwaith yn fwy ami dewch allan ymddadblyg- wch eich galluoedd i'r byd trwy ysgrifenu ar wahanol bynciau y dydd. Gwnelai hyny les mawr i chwi yn y dyfodol, a Ilea mawr i'r gyni- mydogaeth ac i'r byd, ac hefyd i'r newyddiadur fyddai yn eu cyhoeddi. Wel, i ddychwelyd at y pwnc, aef y gyngherdd. Cefais innau, fel llawer ereill, y fraint o fod yn y gyngherdd fawreddog hon eleni, a gallaf ddweyd g 11 1 gyda Llwynog a Giraldus,' raae treat oedd bod yno, pe ondclywedMr. David Lloyd, Tonypandy, yn chwareu y selection, of songs hyny ar y piano, heb son am Lew Bedw na Miss R. Phillips, pa I rai oedd yn canu nes gwefreiddio'r dorf a phawb sydd yn gallu dweyd y gwahaniaeth rhwng da, gwell, a goreu, a ddywedant mai y gyngherdd ddiweddaf oedd y goreu er ys blynyddau. Ond ni feddyliais, pan ynddi, y byddai cymmaint o ysgrifenu yn ei chylch, onide buaswn dipyn bach yn fwy gwyliadwrus ar y gwahanol symmudiadau. Ond peth rhyfedd na fuasai 'Giraidus' graftus, gan ei fod wedi dechreu beirniadn pethau, yn dweyd pob peth ar a oedd lie i ddweyd. Os oedd Llwynog wedi anghofio y parti, yr oedd Giraldus, ac ereill gydag ef, wedi anghofio y drefn a arferir i gario ein cyngherddau yn y blaen, neu ni f tits- ent yn gwneyd fel y darfu iddynt wneyd. Ond nid wyf fi yn y llith hwn yn bwriadu gwneyd dim rhagor na chrybwyll am yr hyn a welais, gan obeithio y byddant yn well y tro nesaf. Yr oedd yn wir ddrwg genyf aID yr hen Lwyuog (ac yntau, fel y dywed G., er ys chwarter canrif yn y gymmydogaeth), fod Giraldus' wedi cael un afael arno o'r diwedd ond yr wyf yn teimlo yn falch iawn o'r anffawd wedi'r cyfan, sef peidio crybwyll yn ei lith am y parti o dan arweiniad Mr. Ben. Davies, a fu yn gwasanaethu yn y gyngherdd, o blegid pe byddai Llwynog wedi ei enwi, ni chawsai 4 Giraldus gyfle i ddangos ei hun, ac advertiso ei arwr ar yr un pryd a thrwy yr anftawd, yr ydym ninnau hefyd erhyn hyn yn gwybod at bwy i edrych i fyny ato fel ein harwr' yn y byd cerddorol. Ond truenu rhyfedd mewn cyssylltiad &'n harwr, ar ol i Giratdus ei godi i fyny megys Capernaum fel cerddor, iddo ei dynu i lawr mor isel cyn diwedd ei lith ond fe ddywed- odd y gwir, mae yn debyg, nad yw caniadaeth y Cyssegr mor adnabyddus iddo ar hyn o bryd a,, yw llawer o ganu arall. Ond ni ddywedaf rhagor yn awr yn y cyfeiriad hwn, gan obeithio y bydd pob cam wedi ei uniawnu yn fuan, a phob un yn gweled yr un peth. Cewch rhagor y tro nesaf.— Yr eiddoch, &c., IOLO.
AGORIAD EGLWYS GENADOL MYDROILYN.
AGORIAD EGLWYS GENADOL MYDROILYN. At Olygydd Y JOURNAL. SYR,—Drwy anwybodaeth yn ddiau y syrthiodd eich gohebydd caredig i ychydiggam-gymmeriadau wrth roddi hanes agoriad Eglwys Genadol Myd- roilyn, a dymunaf am ychydig ofod i'w cyweirio. (1.) Rhoddwyd y luncheon gan Mrs Longcroft, Llanina Mrs Williams, Gilfach House Mrs Davies, Gilfach Farm Mrs Lloyd, Moelivor House Mrs Lewis, Red Lion Mrs Davies, Mydroilyn Mill Mra Lewis, Glendower Mrs Isaac, Tynllain Mrs Lewis, Tyddyndu. (2.) Dywed eich gohebydd fod y ddyled yn glir, ac i ddeg punt ar hugain gael ci gasglu yn ystod y dydd. Tua deuddeg punt gasglwyd, ac y mae eisieu tuag ugain punt eto. Pe byddai dynion yn ceisio cael allan y gwir cyn rhuthro i'r wasg, byddai yn hwylusdod mawr i bob achos da.—Yr eiddoch, &c., J. WILLIAMS, Curad.
[No title]
Bywyd Llundeinwyr ar gyfartaledd ydyw 57 o flynyddau. Gwnaed whisky gyntaf yn yr Iwerddon gan fynach Seisnig. Gellir olrhain ynagos i 1>0 y cant o farwoliethau cyn-amserol i yfed gormodol o ddiod gadarn Cynnalia Byddin yr Iachawdwriaeth dros ddwy filiwn o gyfarfodydd yn flynyddol. Y r ydym yn cdel ar ddeall y bydd i La- bonchere, A.S., dalu ymweliad ag Aberystwyth dydd Mercher nesaf, ac anerch cyfarfod cy- hoeddus. Truenu HIt byddai Radicaliaid y dref yn gwneyd ymdrech i gael hefyd yr hon Begi Lewis i'r cyfarfod. Yu llyfrgell Mr Gladstone, o 25,000 o gyfrolau, y mae yno ddwy a roddwyd iddo yn 1815, ar ddathliad ei bummed pen blwydd; yr oedd uii o r ddwy gyirol yn rhodcl oddi wrth yr enwog Mrs. Hannah Moore-ei Hanaah sanctindd.' fel yr arferai Horace Walpole ei galw—yr hon y pryd hwnw oedd yn 70 mlwydd oed. Cyliimerii ddyddordeb dwfn, yn yr oedran liwnw, mewn plant elercr, a gosodai ei ffrynd Billy yn y dosbarth hwnw fel un o'r rhai mwyaf amlwg.
CROESAWIAD I ROSAMOND UNA,
CROESAWIAD I ROSAMOND UNA, Merch }rh. a Mrs. Phillips, Bradford House, Caerfyrddin, yr hon a anwyd Medi 7fed, 1890. Lion yw gweled hoff gyfeillion Yn cael achos llawenhau, Yn enwedig mewn achosion Pan fo'r teulu yn mwyhau. Phillips, Bradford Honse, a'i gydmar Heddyw y'nt mewn pur fwynhad Uwch en trysor newydd, hawddgar, Sef eu hetifeddes fad. Taro nodau o lawenydd Maent ar dannau telyn serch, Gyda chalon hynod ddedwydd, Uwch ben cryd eu hanwyl ferch. .ArnL'n gysson hwy edrychant, Tra gorfoledd chwydda'i bron, Yna enw Una seiniant Mewn rhyw acen dyner Ion. Ffrydiau cysur byd fo'n llifo Fyth i ran eu Una gu HetiliN-eii llwyddiant fo'n dy^gleirio Beunydd ar ei Ilwybrau hi. Tyfed heirddion tiodau rhinwedd Drwy ei bywyd yn ei moes, Fel y caffo yn y diwedd í Gadair angel mewn ail oes. 1 Mae'r pedwarawd 'nawr yn berffaith- Mab a merch, a'r fam a'r tad 0 mor hyfryd mwy fydd effaith Cydi>ord llawn ar aelwyd fad Y mae'r teulu'n llawn sirioldeb Fyth yn canmol Una gu Testyn llawn o bob dyddordeb Mwyach fydd ei henw hi.-CYFAILL.
DYCHYMMYG.
DYCHYMMYG. O'r holl alluoedd eang, dyblygedig, Sydd yn y meddwl nid oes un mwy bywiog A beiddgar, ffrwythlon, cryf a mwy defnyddiol Na'r gallu rhyfedd elwir yo ddychymyg. Ystoria'r meddwl a delweddau newydd, A cheidw hwynt er mwyn yr amser ddelo, Adeilw hwynt i fyny pan y myna A chrea fydoedd newydd o'u defnyddiau. Y gweled, clywed, arogl, archwaeth. teimlad, Hwynthwy yw'r ffrydiau sydd yn poethi'i chronfa Pan sycho y rhai hyn, ail fyw'r gorphenol A wnaiti. y cof—i maes o hen foncyffion Tyf blagur newydd—dychymygion fyddant. Yr unig allu sydd gan ddyn i greu Yn ei ddychymyg—crea yn barhiius. Ag un ysgogiad bach fe eilw i fod Ardderchog greadigaeth, ac nid un, Ond mil o newydd-un ar ol y llall A cherfio arnynt amryw ffurf a gwedd Adeiliaw drychfeddyliau fel y bo'r Mynydol yynllun yn y meddwl cliwim. Mae'r defnydd yn bodoli'n meddwl pawb I lunio y creadau amryw hyn Ond gorwedd mae yn bentwr mawr didrefn Fel meini yn y chwarel, yn un crutr, Gydgasglodd damwain rywbryd i'r"un fan, Gan roddi ffurf afluniaidd ar bob maen. Nid oes ond eisieu rhyw anghelfydd law Cyn gwneyd adeilwaith trwsgl o honyut hwy Ond rhaid wrth adeiladol awen cyn Dyrchafu'r palas neu'r naddedig deml. Y symlddyn tlotaf draw sydd ar y ddol Rhwng cyrn yr aradr, dynir gan y wedd, Yr hwn a dybia, pe dringasau'r bryn, Dariana'r glyn rhag dyrnau yr ystorm, Y gwelai odditano ben draw'r hyd A fedd ddychymyg fel y meddwl coeth Addurna'r bardd uchelaf oil ei ddawn- Sy'n meddu ynddo awen gref o dan Ehedai fellten o'r hen oesau fn I derfyn eithaf y dyfodol pell. Mae'n wir fod mawr wahaniaeth rhwng y ddau- Gwahaniaeth graddau, nid gwahaniaeth rhyw. 0 bob rhyw gynneddf a phob gallu sydd .y 11 Yn meddwl dyn, y nesaf ydyw hi I wrando ar ansoddau ami,ywr corff. Y drychiolaethau hyny nawf o flaen Golygon y gwallgof-ddyn meddw pen Yr hwn sy'n dyrnu fel gyrdd melin ban, A'i geg i'w gwaelod fel Sahara'n sych, A deimla'i hun fel poenus fynydd Ilosg- Dych'mygion isel ei fudrondod ynt. Ithed tonau o wallofrwydd yn ei waed- Sefyllfa'i gorff rydd i'w ddychymyg liw. Ei chlust a glyw guriadau'r meddwl hefyd. Ai serch, neu ddychryn fyddo'r nwyd Jywyddol- Ad-dafla'r teimlad, engyl cariad chwery Yn ei phelydrau gwre iog, neu fwganod Sy'n llawn mor ami a brychau mewn goleuni. cl Mae'r golygfiion fo'n ein hamgylchynu Yn cerfio eu dylan wad ar ddychymyg Gwylltineb lywodraetha iinl)ell )r,)r- Ei gorselld gyfyd ar y graig ddaneddog, Ei throedfainc ydyw'r rhaiadr byr-ei-olwg, Lle'r wyla Iris uwch ei gwymp diobaith. Dychymyg gwyllt di-atal sy'n triÚanu Ym mro'r Et-yri nell'n swn rhaiadr y weiiol- Amneidia awen Efion ei chydsvniad. Ymroliai Tywi'n araf ei hesmwythder Drwy ganol llonaid dytfryn o brydferthweh, Argrafliad tawel prydferth oedd dychymyg Y prif-fardd Dyer pan ar gnp^'r Grongaer. Mae dyn yn arfer ei ddych'mygol ddawn Yn amlach, fallai nag y tybia ef. Yr holl ddarlunian baentia meddwl dyn O'r cudd ddyfodol, godant fyth o'i flaen Yn awr a heulweti gobaith arnynt hwy, Bryd arall yn ymlithroi gaddug ofn- y 11 Yr holl gynlluniau sydd i'w cael o'i fewn 0 barth i'w fywyd a'i helvntion oil Dych'mygion ydynt—ynddynt gwneir cydwau Ryw amgylehiadau na chadd fod erioed Ac hwyrach na roir iddynt fod ych waith Ond y fodolaeth ddychymygol hon. Eithafion fedra hi yn rhwydd gyd-gwrdd, A phethau fo o natur hollol groes A gant tan ei dylanwad gysson wedd Eu nhewid am eu gilydd wnaiff drachefn— Y dderwen fawr gysgodai hanner dol A wnaiff graigeiddio'n gallestr yn y fan, Yr hon newidia yn ddiemwnt prid, A marmoreiddia hwnw ar unwaith, A nadda, trwsia y clogyrnau sydd Yn cuddio'r ddelw gysga ym mhob craig Ddihuna y cerfluniwr gelfydd law- Ac wele arni osgedd ddynol fyw Dolenau mewn nn gadwyn ydyw'r oil O'r gweithrediadau rhyfedd cyflym hyn. Diderfyn ei chynlluniau amryAv hi, Gwylltineb y Niag'ra. fedd a'i nerth Wrth ddirwyn cefnlli'r meddwl ar ei hoi. Y fellten fforchog, o mor fyw a gwyllt ( Pan yn ei dychryn rhydd ofnadwy lam 0 eitha'r dwyrain i'r gorllewin pell Dych'myga'n ddidaro yn ei llwybr- Try'r feliten fforchog iddi'n fodrwy aur. Mae i symmudiadau'n llawn mor feiddgar eto— Y llew a droi'r yn wylaidd fel yr oenig°; Gostega'r rhaiadr ei wallgofrwydd crychias Ni chlywir twrf o enau croch y daran Pan fyddo ei beiddgarwch hin wyddfodol. z!1 y Mae anfeidroldeb ynymestyn ddwy ffordd- I lwybr nad oes derfyn ar hanfodaeth, Ac oddiynu i lawr nes y cyrhaedda'r Milionos lleiaf, yng nghyftiniau'r diddim- Y greadigaeth leiaf sy'n bodoli Gallasai myrdd ymdreiglo ar flaen nydwydd. Ar hyd y gadwyn anfesurol yma Ehcda ein dychymyg yn ddiorphwys Nid oes lyffethair a attalia'r hediad Balchïa glVrdd ar hyd ei rhawd a rhwystron Un gipdrem yw'r terfyngy!ch i'w hamrantau Mewn eiliad ymysguba draws y ddaiar- Ei huchelgeisiol drumau, ddeil y nefoedd Ei throiog ffrydiau sugnant fronau'r mynydd- Ei chyfan diroodd-wastadeddau coedio" Yrnroliant dros ei gilydd fel tawelfor 0 Ei thywodwledydd rostir yn yr heulwen A I chein foroedd chwery mewn eangder Tra'n flin wrth weled golygfeydd y ddaiar, Ar nef-awyddol aden esgyn eilwaith Trwy yr awyrol faosydd dyry hediad, A merchyg gerbyd trystfawr yr ystorom. A'r corwynt cryf a'r rhuthrwynt oer gogleddol— Analllau llym gauafoedd y peyynau Yn uwch hi dreiddia drwy y gras ddyfnderoedd, Gosoda'i throed ar riniog rew y lleuad, Ac arolyga'r blaned lyfedd hono Waghauwyd mewn rhyw ddull er's oesau bellach Na fedd nac awyr, dwfr, na gwres ei liunan, Sy'n byw ar ddyddiol ddogn yr haul cyfoethog Dirwyna gylchdaith am yr haul llosgedi^ Ac edrych arno'n tywallt ffrwd goleuni ° Ar led y nefoedd, gan ei Heibio eilwaith, A syllu arno'u llywio holl gylcli-deithiau In Y Y llu planedau goledcl yn ei gyssawd. Ymsaetha ei chyflyindra- gyda'r »omed Ymddengys heddyw, yiia ymladd am oesau.
AT EIN GOHEBWYR.
AT EIN GOHEBWYR. A fydd ein gohebwyr gystal ag ysgrifenu ar un wyneb y papyr ac ag inc.