The Carmarthen Journal and South Wales Weekly Advertiser

TARAWIAD HAUL.—Dywedir fod y gwres mor fawr ar y dydd hiraf eleni yn Dukinfield fel y cwympodd dyn o'r enw James Digby i lawr yn farw wedi ei daraw gan wres yr hayl wrth gyweirio gwair. GOSTYNGIAD YN Y RHENT.—Y mae Ardal- ydd Salisbury eleni eto wedi dychwelyd 15 y cant neu 3s y bunt i'w ddeiliaid, fel y mae wedi gwneyd am amryw flynyddau o'r bJaen. Ymae Iarl Cowper wedi dychwelyd 2s y bunt I i'w ddeiliaid yntau.

MR GLADSTONE A DADSEFYDLIAD YNG NGHYMRU. Y mae Mr Chamberlain wedi ysgrifenu Z3 llythyr i gyhoeddiad o'r enw y Baptist yn yr 6y hwn y cyffyrdda a sylwadau diweddar Mr Gladstone ar Ddadsefydliad yng Nghymru i'r perwyl a gatilyn: A dweyd yn rhydd nid wyf yn abl i weled ynddo ond symmudiad diweddaraf "yr hen law seneddol." Nid yw Mr Gladstone yn proffesu ei fod wedi derbyn dim goleuni newydd ar y pwnc oddiar pan y cadwodd i ffwrdd o bwrpas rhag cymmeryd rhan yn y ddadl a'r rhaniad ar gynnygiad Mr Dillwyn. Am fwy na banner can mlynedd y mae, drwy ei ysgrifell ac yn ei areithiau, wedi gwrthwynebu egwyddor Dadsefydliad yng Nghymru ond yn awr ar yr unfed awr a'r ddeg y mae pleidlais hwyrdrwm i'w chrib- ddeilio oddiarno fel pris cefnogaeth Gymreig yn y senedd i'w gynllun o Lywodraeth I Gaitrefol i'r Werddon. Yn fy opiniwn gostyngedig i, nid oes un blaid yn debyg o, ennill llawer drwy y fargen mewn ffordd o elw nac anihydedd. Ni wna Ymneillduwyr Cymru yn unig ond ennill proselyt anfoddlon, tra ar yr un pryd y bydd i Mr Gladstone unwaith yn ychwaneg aberthu cyssondeb gwleidyddol i anghenion dull gwleidyddwyr o ryfela. amim

Y CYMRY AC ANUDONIAETH. Unwaith eto y mae'r hen gyhuddiad o fod y z,Y Cymry yn genedl o anudonwyr yn cael ei ddwyn ymlaen yn ein herbyn. Mae y cyhudd- iad yn dyfod y tro hwn eto oddiwrth un o farnwyr IJys y Man-ddyledion, sef Mr Horatio Lloyd, a nid dyma'r tro cyntaf, ysywaeth, i ni gael ein cvhuddo fel cenedl gan yr un bon- eddwr. Yn-Chwefror, 1886, mewn Ilys a gynnelid yng Nghaernarfon, dywedodd ei Anrhydedd eiriau celyd am (lanom. Yr hyn fu yn achlysur y tro hwn i'r Barnwr Llwyd gyfeirio at yr un pwnc ydoedd ei waith yn gwraudo a^hos yn y Rhyl ychydig yn ol, pryd y C, y gwnaeth sylwadau i'r perwyl canlynol:— Nid wyf yn gwybod i miyn ystod fy. nihrofiad o 25 mlynedd erioed wrando ar y fath anudon- iaeth dybryd. Yr wyf wedi cael fy nghyhuddo o ddweyd fod y Cymry yn genedl o anudonwyr. Mae hyny yn hollol anwireddus. Yr hyn a ddywedais, ac a ddywedaf eto, ydyw, na ddarfu i mi erioed ddyfod ar draws y fath anudoniaeth mewn unrhyw le ag y daethum yn anffodus ar ei draws yng Nghymru. Ail-adroddaf hyny, ac nis gall unrhyw swm o gam-esbonio wneyd i 0 mi osgoi rhag cyflawni fy nyledswydd. Ond erioed ni chlywais y fath anudoniaeth ag a glywais yma heddyw." I ba raddau y flyna anudoniaeth yn ein gwlad, oblegyd nis gall yr un gwladgarwr gonest lai na chydnabod ei fod- olaeth, nid yw yn hawdd penderfynu, na pha un a ydym yn ddyfnach yn y eamwedd na'n cymmydogion yr ochr arall i'r clawdd. Yn hytt-ach na gwastraffu amser i geisio profi nad ydym fel dynion eraill," yn drawsion ac yn anudonwyr, onid doethach a llawer mwy buddiol ar ein rhan fyddaiceisiosymmud ymaith y brychau hyny sydd yn anurddo ein bywyd cenedlaethol ? Yr ydym yn arfer ymffrostio llawer o'n gwlad fel gwlad y Biblau, gwlad yr 0 addoldai lluosog, gwlad lie y perchir y Sabboth yn anad un wlad at-all, a gwlad y cymanfaoedd, a hir y parhao i feddu y cyfryw gymmeriad. Gyda'n honiadau uchel a'n proffes o ragoriaeth moesol a chrefyddol, gallesid disgwyl fod y pechod gwrthyn o anudoniaeth bron yn anadna- byddus yn ein gwlad, yn enwedig pan gofier mai un o'n hen arwyddeiriau mwyaf cyffredin a hoffns ydyw, "Y gwir yn erbyn y byd." Er ein bod yn barod i ofyn gyda'r bardd- Pa wlad wedi'r siarad sydd Mor lan a Chymru lonydd 1" gyda golwg ar droseddau ysgeler megys llof- ruddiaethau, lladlladau, twyll, anouextrwydd, &c., eto, ar yr un pryd, ofnwn nad ydym mor lan oddiwrth rai ffaeleddau a ystyrir yn fychaiiKa dibwys, a bod diffyg geirwiredd yn un o'r cyfryw. Y mae yn gwestiwn o bwys a theilwng o'n sylw fel gwladgarwyr-ein sylw mwyaf difrifol -ai nid ydym yn yr oes hon yn dirywio oddi wrth yr arferion syml, plaen, gwyneb-agored, ac unplyg a nodweddai ein cyndadau gonest a diddichell yng nghyfnod y Cymru Fu" 1 0 0 Nid ydym heb ofni, er ein bod yn gobeithio 0 yn amgen, fod mwy o anudoniaeth yn ein gwlad er ys ychydig flynyddau nag a fyddai yn 0 flaenorol, a barnu oddiwrth nifer yr achosion yn ein Hysoedd gwladol. Os felly y mae, onid yw yn llawn bryd chwilio i mewn i'r achosion o hono gyda'r amcan o lunio mesurau i atal y drwg hyd y gellir ? A ydyw ein harweinwyr crefyddol wedi gwneyd eu dyledswydd yn hyn o beth drwy osod pwysigrwydd arbenig ar y rbinwedd o eirwiredd, a dangos gwrthuni ac anfadrwydd y drwg cyferbyniol! Awn ym mhellach, a meiddiwn ddweyd fod rhai o flaen- oriaid crefyddol Cymru yn euog o gamarwain eu cydwladwyr, oni gobeitbio yn anfwriadol, trwy eu darbwyllo nad oedd unrhyw bechod o dan amgylchiadau neillduol mewn tori addun- edau. Pregethwyd yr athrawiaeth felldigaid hon ryw ugain mlynedd yn ol mewn rhai pwl- pudau yng Ngogledd Cymru, ac amddiffynwyd hi ar y llwyfan a thrwy y Wasg. Ai tybed mai ffrwyth yr athrawiaeth a hauwyd yr adeg hono ydyw y cnwd toreithog o anudoniaeth y myn rhai ei fod yn daenedig dros ein gwlad y dyddiau hyn yw hyn 1 Wrth derfynu dymunem argymhell ein cydwladwyr mai ein dyledswydd amlwg yng ngwyneb y cyhuddiadau y mae ein gelynion yn rhy chwannog i'w dwyn i'n herbyn fel cenedl, ydyw, nid brysio i'r Wasg i wneyd 0 gwadiad pendant a wholesale o honynt, ond yn hytrach edrych yn gyntaf pa faint o sail sydd iddynt. Yna, os ceir lie i gasglu eu bod yn sylfaenedig ar ffeithiau diymwad, eu cydnabod yn rhydd a gwyneb-agored a gwneyd ymgais teg at ddiwygio. Nid oes dim i'w ennill wrth geisio taflu cochl dros ein ffaeleddau, oblegyd mewn ystyr genedlaethol yn gystal ag mewn ystyn foesol, y sawl a gyfaddefo ei fai ac a'i gadawo a gaiff faddeuant. Y gwladgarwr p.uraf yn ddiddadl ydyw hwnw a noda allan feiau a diffygion ei gyd-genedl yn hytrach na hwnw a wenieithia i'w balchder. <: i- iu: v

PENDERFYNODD y mwyafrif o aelodau Bwrdd Lleol Mountain Ash wrthod rhoddi eu sel wrth ddeiseb a alwai am gau y tafarndai ar y Sul yn Lloegr. CYMMERODD golygfa gynhyrfus le yn Llan- drindod ddydd Gwener diweddaf. Diangoid llewes o filodfa Wombwell a thalodd ymweliad a'r Bridge Hotel. Aeth i mewn i un o'r ystafelloedd goreu a pharodd ofn mawr i'r rhai oeddynt yno. Cyrameiwyd hi i'r ddalfa cyn i ddi wneuthur dim niwaid.

COD NEWYDD ADDYSG. Mae yr anhawsder a gyfododd yng nghylch Z5 Z5 y Cod Newydd ar fin cael ei bendeifynu, drwy ohirio yr holl gwestiwn hyd yr eisteddiad seneddol nesaf. Dyma yr unig ffordd y gellir dyfod allan o hono, a'r unig un sydd yn debyg o dderbyn cymmerad wyaeth cyfeillion yr ysgolion gwirfoddol. Pe buasai i'r darpar- içlau ddyfod i rym yn awr fe ychwanegcnt 15 y cant at dreuliau yr ysgolion hyny, ac ni Z5 byddai dim o flaen y tlotaf o honynt ond ineth- daliad noeth. Byddai yn rhy anhawdd cario ynii mlaen y ddau God ochr yn ochr. Nid yw yn fwy nag a ddylai cyfeillion y Llywodraeth sgwyl oddi wrthi i gael ychwaneg-iad yn y 9 r, nt at yr ysgolion gwirfoddol. Wrth reawm n plaid Birmingham eu goreu i rwystro i bjtatyi gael ei- wneyd, gan hyny y mae yn rhaid ifii^lwyfiWyi*, a phawb a gariwnt,, walect Wdysg, gýfltJ: cael e| chyfranu, i, fed ar ddilmn a de^'gpio (eu holl aHuoed^l. a'u dylanwad i llywodraeth ganiatob eu cais, yr hwn sydd yn cynnwys cymmaint o gyfiawnder ag o angenrheidrwydd am ei gael.

j •, g ADDYSG YNG NGHYMRU. JjYaddiweddar cynnaliwyd cyfarfod eglwysig Llandwrog, yn yr hwn yr oedd y Mil. Cornwallis West yn y gadair, ac Esgob |jlaiielwy yn un o'r siaradwyr. Agor sefydliad eglwysig, math o dy i ddarllen, chwareu ac ymddiddan, a wneid. Ym mhlith pethau eraill dywedodd yr Esgob fod y cyfryw sefyd- liadau. yn dra gwerthfawr fel prawf fod yr Eglwys yn talu sylw i addysg yr holl ddyn yn ddeallol, cymdeithasol a moesol—fel rhan o'i gwaith. Dywedai yn ddifloesgni fod yr Eglwys, hyd yn nod yng Nghymru, yn ystod y ganrif hon wedi gwneyd mwy dros addysg elfenol y dosparth gweithiol ugain o wcithiau na'r holl enwadau gyda'u gilydd. téimlai yn anfoddlon fod Cymry yn dysguond y .1 m Cymraeg yn unig, a gobeithiai y blagurai y fth sefydliadau fel cyfryngau i ddwyn pob dosparth yn nes at eu gilydd, a rhoddi i weith- wyr wybodaeth gywir a diragfarn ar bynciau njawrion y dydd. Mewn cyfarfod dylanwadol a gynnaliw ychydig yn ol yng Ngogledd Cymru, cynnyg- iwyd » phasiwyd y penderfyniad a ganlyn, "■qf dylai un fenyw gael ei happwyntio ai- bob pfcyllgor addysg yn y jMesur Addysg Ganol- dol a fwriedir ar gyfer Cymru."

",ll EIN DA PLUOG. 1 Pwy a all ddweyd fod cynnifer, sy.ld mor ofalns am bobpeth yng nglyn a'u ceflylau, a'ti gwartheg, a'u defaid, eto mor esgeulus yng nghylch eu da pluog ? Tra mae y gwartheg yn cael tai cysurus, eu cadw yn lan, a'u bwyda wrth reol er mwyn yr ennill a ddaw oddi Wi-thynt, y man yr ieir yn clwydo ar goed yn yr ysgubbr, olwynion y ceirt, neu feinciau, ar ben y'twlc, neu allan ar y llwyni, neu pa le bynag y cant gyfleustra. Y bwyd a gant nid yw vn at^fen na'r hyA a allant ladrata o'r preset, neu r cafn ebian, neu gafn y mochyn, a'u he^jeuluso yw rheol eu byd. Nid oes fodd ejiponio hyn ond drwy ddweyd fod nerth aitieriad a'r tueddiadau a gawn oddi wrth ein blaeaoriaid yn gryfion. Nid yw y rhai a'u hesgeulusant wedi dyfod i edrych ar eu da pluog fel pethau sydd a modd iddynt ddwyn elw-=--i'w bwyda a'i noddi fel ag i gael yr eiinill dyladwy oddiwrthynt. Y mae y ddeddf fawr o dalu iawn i'w chymhwyso at ieir yn ogystal ag at. wartheg. Ni a gawn ganddynt hyry fel yr ydym yn rhoddi; ond cedwir y ddeddf hon o'r golwg yn hollol. Y mae y fasnach mewn anifeiliaid yn ofnadwy o helaeth, ac y mae arian yn y llaethdy, ond nis gellir cael cymmaint o arian yn ol mewn dim, mewn cyoohariaeth i'r draul, ag oddi wrth y da pluog. Y mae niasnach yr wyau yn werthfawr pan yr astudir hi i gyfarfod anghenion yr amser. Y mae y fasnach mewn cig creaduriaid pluog yn sier o dalu yn dda pan y cynnyrchwn ni rai i foddio ffansi y cyfryw ag a fynant brynu. Y n^ie ,yr hyn sydd yn bossibl yng nglyn a'r fusnes yn ddidderfyn, yn unig ond i ni fyned afcy gwaith mewn ffordd ddoeth.

GWYDDONIAETH A FFERMWRIAETH 1í Fe ddywedir cymmaint am amaethyddiaeth fe} y mae yn anhawdd ymattal rhag dweyd rkywbeth mewn amddiffyniad i Wyddoniaeth fei.llawforwyn i "Amaethyddiaeth Ymarferol." Yr wyf yn gwybod yr arfera ffermwyr o'r hen ffasiwn-ac yn eu plith rai o'u meibion hefyd —j-feddw-1 nad oes dim gan wyddoniaeth i wneuthur a gwaith y ffermwr, ac nas gellir byth ond hyny ffermio cystal ag yn yr hen agmser gynt cyn i wybodaeth am ansawdd £ tenbigion a gwrtaith ddod yn gyffredin. Yn wiV y mae rhai o'r farn fod rhyw glefydau a hf^ntiau yn tarddu oddiwrth amaethyddiaeth Wyddool-yr amaethyddiaeth newydd yr hon sydd yn meddu ei gwrtaith newydd, ei d^ll newydd o godi cnydan, &c. Yn awr yn gymmaint a bod genym ddigonedd o lyfrau a newyddiaduron yr wyf yn sicr nad oes raid i npb o honom fod yn ol o eisieu gwybodaetb. Yi- wyf wedi clywed rhai o'r dosparth mwyaf rbagfarnllyd yn dweyd fod hyd yn nod addysg ei hun yn niweidiol i'r gweithiwr, yn ei "neuthur yn falch a ffroenuchel, ac i edrych ytt ddiystyrllyd ar lafur corphorol. Yn awr yr wyf wedi cael amryw o gyfleusterau i farnu dynion gwybodus a dynion anwybodus, ac yr Wyf wedi cael bob amser y medrai dyn spyybodus wneyd Uawn cymmaint o waith a dyn anwybodus, a bod yn fwy boddlon (sylwer tu: hyn) nag y gallai dyn anwybodus, diddysg fod, i wneuthur rhyw orchwyl o waith. Nid wyf yn dweyd fod yn rhaid cael addysg yn Rhydychen neu Gaergrawnt ar ffermwr tuag at drin eu fferm yn briodol, ond yr wyf yn Meddwl fod eisieu addysg weddol dda ar bob fjjijrmwr. Heblaw addysg weddol dda mewn piethau ymarferol, dylai wybod rhyw gymmaint lysieuaeth ac am ansawdd y tir a drinia, fel ag i allu ffermio wrth reol. 11 Gwybodaetli sydd nerth," sydd hen ddywediad ac yn cynnwys Ilawer o wirionedd, ac os bydd gan ddyn y wybodaeth hono, er na bydd arno ei heisieu, y mae yn barod ganddo i'w oleuo ar ryw bwnc a fyddo tywyll i'w feddwl. Tf MAE'R trai yn troi yn erbyn y menywod yn yr America, a chryfha'r teimlad yn eu heisieu, y mae yn barod ganddo i'w oleuo ar ryw bwnc a fyddo tywyll i'w feddwl.

"Y MAE'R trai yn troi yn erbyn y menywod yn yr America, a chryfha'r teimlad yn eu herbyn i'w cyflogi fel clercod. Dywedir y gofynant fwy o wyliau ac, yn gyffredin, fwy o sylw.

Y TYWYDD A'R FFERM. Ni thalwyd erioed, efallai, gymmaint o sylw i'r tywydd ag yn y tymmhor hwn. Y mae dyddiau cymraylog a diheulwen, a chawodydd trymion o wlaw wedi ein hadgofio o'r anffodion a gyfarfyddir yn y tymmhor pwysig hwn o'r ochr arall, y mae y tywydd ardderchog ydym wedi gael yn ddiweddar yn ein calonogi a chryfhau ein gobaith yr a pobpeth yn dda gyda'r gwair a'r llafur. Fe ddywedir yn gyffredin fod y tir yn llawn lleithder, ac na bydd eisieu rhagor o wlaw at y gwair na'r llafur tu yma i'r cynhauaf medi. Ac y mae'r sylw, mae'n debyg, yn wir o barthed iym mron bobpeth ond gwreidd-gnydau. Y mae, yn wir, yn flwyddyn ryfeddol i holl gnydau pwysicaf y fferiii., Y mae hyd yn nod dail y coed a'r cloddiau yn fwy toreithiog a gwyrddion nag Aw fecoli,

CN YDAU AC ANSAWDD Y TIR. O'r holl arwyddion sydd genym i ddangos 6 pa un ai ffrwythlawn neu ddiffrwyth y bo'r tir, y mwyaf amlwg yw presennoldeb neu absennoldeb coed yn y cloddiau. Ond ni ddylem gasglu yn i-hy fyrbwyll oddiwrth eu habsennoldeb fod y tir yn ddiffrwyth, o herwydd y mae coed yn myned i golli yn ami gydag amaethyddiaeth briodol. Os gwelir coed, beth bynag, yn y cloddiau, fe allwn gasglu yn y cyffredin pa un a'i ffrwythlon neu beidio yw'r tir oddiwrth y math o goed sydd sydd yn tyfu oreu ac amlaf yn y man hwnw. Fe dyfa'r dderwen oreu mewn tir cleiog, dwfn, da. Y mae y ddraenen wen yn hoffi ei lie mewn daear rydd a chref, a'r gollen mewn tir bras o natur briddlyd, a dewisa y ffawydden dir basach, ac ymgartrefa oreu lie bo'r gareg galch yn agos; y fedwen a deimla wrth ei bodd mewn tir tywodlyd ysgafn y wernen a'r helygen a dynant at dir corsog, gwlyb, a mawnog y llwyfen a flagtira mewn tir pridd- lyd, dwfn, a bras; yr onen mewn tir cymmysg dwfn, yn cynnwys cyfran helaeth o dywod; y pinwydd a hoffant dir sych, creigiog, ac yn agored i'r gwynt. Fel rheol y mae tir ar ba un y tyfa coed llathraidd yn y cloddiau gan mwyaf yn ffrwythlawn tra, ar y llaw arall, pan y gwelir coed y cloddiau yn fychain a di- lewyrch, gellir casglu nad yw'r tir yno o'r fath oreu. Y mae cloddiau drain Ilewyrelius, fel rheol hefyd, yn ddangoseg o ffrwythlondeb. Y mae gwreiddiau coed, modd bynag, yn y rhan fwyaf o achosion, yn treiddio yn ddyfnach o dan y tir na'r cnydau a dyfant ar y fferm, ac fel arwyddion o ansawdd y tir a'i werth, dangosant yn benaf natur y gwaelod. Yn ychwanegol at yr arwyddion a rydd natur a thyfiant y coed, fe'n galluogir i dynu y casgliadau mwyaf gwerthfawr o barthed i werth y tir oddiwrth natur ac ymddangosiad y planhigion gwylltion neu'r chwyn a dyfant arno, pa un ai yn y tir a wrteithir neu yn y cloddiau neu ochrau y caeau y bont. Lie bo'r glaswellt cyffredin a'u gwreiddiau yn llawn nodd ac yn dewion, y mae yn arwydd sicr fod y tir yn dda, ac y tyf gwenith da yno; ar y llaw arall, os bydd y gwraidd yn feinion a gwydn y me ansawdd y tir yn wael. Y mae dail troed yr ebol yn ddangoseg sicr ym mron o dir a ddiwyllir yn ddrwg, ac yn gofyn ei dori a'i gwtero, a bod y gwaelod yn cynnwys rhyw t) gymmaint o galch. Dengys brwyn a hesg dir gwlyb a chleiog danadl, dir da, cyfoethog, o natur gymmysg. Y niae rhedyn yn arwydd o dir dwfn a tbywodlyd, yr hwn a ellir ei wella drwy ei ddiwyllio yn dda; a dant y llew ac ysgall llaethog bob amser yn dangos ffrwyth- londeb. Y mae llygaid y dydd ac amryw flodau gwylltion eraill yn dangos diffrwythder. Y mae mwswgl mewn tir porfa yn cyfeirio yn amlwg at dir tylawd po fwyaf o fwswgl a geir gwaethaf oil y tir. Fe all dyn cyfarwydd ddweyd i raddau pell wrth gerdded dros dir, wrth y dull y byddo yn rhoi o dan ei draed, o ba ansawdd y byddo, ond y mae hynyn dibynu ar ei brofiad. Yn y modd hwn y mae natur yn esponiad arni ei hun i'r hwn sydd a ganddo llygaid i'w gweled yn ei symlder ac yn ei phrydferth wch, Onid yw hyn oil yn eglur ddangos pa ryw ddyddordeb a phleser a ddylai yr amaethwr deimlo yn y tir a'r oil sydd ynddo.

Y DD AM WAIN FAWR AR REIL- FFORDD ARMAGH. Daeth ymchwiliad y crwner i amgylchiadau y ddamwaia ofnadwy yn ddiweddar yn Armagh i derfyniad y dydd o'r blaen. Aeth- pwyd i mewn yn ofalus i bob cwestiwn yng nglyn a hi. Y mae dedfryd y rheithwyr wedi cael y personau a ddalient yn gyfrifol am dani, yn euog o esgeulusdod beius. O'r dechreu i'r diwedd nid oes neb wedi cael dianc ffordd yn y byd oedd a dim llaw ynddi. Y mae Mr James Clarke, prif beiriannydd llinell y Great Northern wedi ei gael yn euog o csgeulusdod beius am ei waith yn dewis agerbeiriant i'r tren anffodus. Y mae yr is-beiriannydd wedi derbyn yr un ddedfryd am yr un achos. Fe ddelir Elliott, yng ngofal yr hwn yr oedd y tren, yn gyfrifol am ryddhau yr ol-gerbydau ,,y oddiwrth y rhai blaen cyn gweled bod y rhai ol yn ddiogel. Y mae Henry, gard oedd yn C3 yr ol-gerbydau, ac un a niweidiwyd yn y ddamwain, wedi ei ddangos yn euog o esgeul- usdod beius am beidio rhoi y brec yn iawn. Yn olaf y mae McGrath, y gyrwr, a Moorhead, cynnorthwywr y gard, yn cael eu cymmeryd i fewn yn y ddedfryd am na chyflawnasant eu gwahanol ddyledswyddau yn briodol.

LLEDAENU CLEFYDAU HEINTUS. Yr ydym wedi tyfu allan o'r amser hwnw pan y dysgwylid i bob plentyn gael rhyw ddoluriau—a byw neu farw fel y byddai ei gryfder yn rhoi-y clefydau heintus, y frech goch, y dwymyn doben, y pas, brech yr iar, a'r dwymyn goch. Mae un oedd yn byw 70 mlynedd yn ol yn dweyd wrthyf ei bod hi, yn ogystal a mamau eraill yn ei hardal wledig, yn credu ei bod yn rhaid i bob un o'u teuluoedd lluosog gael yr oil o'r anhwylusderau hyn rywbryd neu gilydd. Ni feddylient am eu hosgoi drwy osod y dioddefydd ar ei ben ei hun, yr hyn a fuasai yn beth rhwydd iawn mewn man lie yr oedd y boblogaeth mor deneu y pryd hwnw. Yr ydym yn awr yn deall mai po hiraf y bo ein rhai bychain heb gael y clefydau heintus hyn (gyda r eithriad, efallai, o'r frech goch) lleiaf agored oil ydynt i'w cael ar ol y bummed flwyddyn, tra y mae 0 po b blwyddyn y diangant rhagddynt yn lleihau y boen a'r perygl a ddygant ganddynt. Y m ae teuluoedd i'w cael, modd bynag, y rhai er cael o honyut brofiad a gwybodaetb, eto sydd mor rhagfarnllyd yn eu tybiau fel na chrcdant fod y dwymyn goch neu'r dolur gwddwg yn heintus. Y maent yn dal am y frech gocn a'r pas mai drygau angenrheidiol ydynt, ac mai goreu oil po cyntaf yr a plant drwyddynt-gan ymddangos fel yn awyddus i wneyd eu rhan i ddwyn a lledaenu afiechyd ym mhlith ein plant. Oddiwrth y fath ddynion piniwngar, y rhai "nad oes arnynt byth ofn i fyned yn agos at un math o afiechyd," ac ydynt ym mron mor wrol i ddyfod i'ch ty chwi neu minau, yr ydym yn y perygl mwyaf o dderbyn clefyd heintus i'n teuluoedd, ac oddi wrth ba rai aid oes genym un waredigaeth. Y mae galwad ufchel am fwy a gwell gwybodaeth am egwyddorion sylfaenol deddfuu iechyd yn y dref yn ogystal ag yn y wlad, a tbeilynga'r modd i rocWi y wybodaeth hon sylw manwl y neb a wnfttth y pwnc yn destyn astudiaeth.

LLANARTH. Y BWRDD YSGOL.—Bu etholiad bwrdd ysgol yn y plwyf hwn yn ddiweddar. Yroedd nifer yr ymgeiswyr yn 12. Naw sedd sydd ar y bwrdd. Drwg genyf weled Mr Morgan Evans, Cadeirydd Cymdeitbas Ryddfrydol Sir Aberteifi, Aelod o'r Cynghor Sirol, a boneddwr mor barchus, cymmydog mor garedig, dyn mor ddylanwadol, gwleidyddwr mor enwog, hanes- ydd mor ddysgedig, addysgydd mor gywirfarn, mewn gair cymmeriad mor gyfan ac anffaeledig a'r neb a aned,—drwg genyf, meddaf, mai yn bummed ar y rhestr y saif ei enw. Gwelaf fod Mr Tobit Evans yn drydydd. Y mae yn sefyll ryw dri ugain o bleidleisiau yn uwch ar y rhestr na'i gydymgeisydd o Oakford. Pa fodd y mae cyfrif am hyny 1 A ydyw y bobl yn dechreu dyfod i ddeall pwy ydyw eu gwir gyfeillion 7-LLETHI. BRECHFA. YR wythnos o'r blaen rhoddwyd gwledd o de a bara brith i ddeiliaid Ysol Sabbothol yr Eglwys yn ysgoldy y pentref uchod gan Mrs D. M. Jones y Rheithordy, yr hon a gynnorthwywyd wrth y byrddau gan Miss Williams y Rheithordy, Mrs Evans, Maesy- groes, Miss Roberts, Cerbynau, a Miss Davies, Tymawr. Mwynhaodd yr holl ysgolheigion eu hunain yn rhagorol. Yn yr hwyr cynnaliwyd cyfarfod o natur arall er cyflwyno anrheg werthfawr i Mr Timothy Evans, arweinydd cor yr Eglwys yn y lle. Cymmerwyd y gadair gan y Parch. D. M. Jones, yr hwn a draddod- odd anerchiad tra phwrpasol yn egluro amean y cyfarfod. Wedi i eraill siarad gal wyd ar Mrs Jones y Rheithordy i gyflwyno yr anrheg i Air Evans ar ran y cor, yr hyn a wnaeth gyda'i moesgarwch nodweddiadol mewn ychydig eiriau cymmhwys. Awrlaisgwerthfawr mewn ystram o fynor caboledig oedd yr anrheg ac yn gerfiedig arni "Presented to Mr Timothy Evans by the Brechfa Church Choir." Diolchodd Mr Evans yn gynhes gyda dweyd y byddai ei ffyddlondeb yn parhau yn y dyfoeol ac nad oedd ef erioed wedi dychymygu cael y fath anrheg. Siaradwyd yn ucbel am Mr Evans gan y Parch. H. Hughes, Llanfihangel- Rhosycorn, yr hwn a ddywedodd fod yn dda ganddo bob amser weled ffyddlondeb yn cael ei wobrwyo. Mr S. Jones, arolygydd yr ysgol, hefyd, a fynegodd ei falchder eu bod wedi eyflawni yr egwyddor o roddi parch i'r hwn y mae parch yn ddyledus." Talwyd y diolch- iadau arferol i'r cadeirydd, ac ymadawodd pawb wedi treulio prydnawn hyfryd a dyddorol.-BRYTIION.

(Hflhc&iadh. GOHEBIAETH GYMRAEG. At y Golygydd. MR GOL.,—Yr wyf yn erfyn eich pardwn 'am ysgrifenu yr hyn a ganlyn, ac, ar yr un pryd eich caredigrwydd i adael iddo ym- ddangos mewn rbyw gongl o'cli newyddiadur. Y mae y mater sydd genyf mewn Haw yn un cynnil, gan y gallaf, braidd heb yn wybod i mi fy hun, sangu ar eich tiriogaeth chwi. Yr wyf wedi sylwi yn fynych wrth ddarllen rhai papyrau Cymraeg y defnyddir gormodiaeth wrth groniclo hanes rhyw ddigwyddiad, rhoddi hanes rhyw gyfarfod, neu ysgrifenu cofnodiad o fath yn y byd. Ac yr ydwyf wedi sylwi hefyd fod gohebwyr Cymraeg yn dra chwannQg i organmol pan nad oes galwad o gwbl am hyny. Y mae gair o gefnogaeth neu gan- moliaeth deilwng yn burion, ac yn ei le, ond pan yr eir allan o'r ffordd i orfoli a seboni rhyw berson neu bersonau, y mae fel pobpeth annaturiol yn wrthun i bob dyn o chwaeth a barn ystyrbwyll. Nid wyf yn dewis enwi unrhyw bapyr neillduol-y mae ein papyrau Cymraeg, un ac oil, i raddau mwy neu lai, yn euog o'r peth y cyfeiriaf atto, a'm dymuniad yw i'r JOURNAL gael ei gadw rhagddo. Byddai yn burion i'n gohebwyr gymmeryd gwers oddi- wrth ein gobebwyr Seisnig. Nid ydynt hwy -y mwyafrif o honynt, beth bynag-yn plygn mor isel a hyn. Paham na chaem adroddiad syml a synwyrol o'r amgylcbiadau a'r ffeithiau, a hyny yn unig, heb droi ar y dde na'r aswy i ganu mawl a chlod rhywun neu gilyddi Rai gweithiau, yn wir, fe oleddir i'r cyfeiriad gwrthwynebol, i fychanu rhywun os na bydd yn rhyngu bodd yr ysgrifenwr. Yn hyny o beth, eilwaith, fe eir i eithafion. Dyrchafu hyd y nef neu dynu i lawr hyd yn uffern, fe ym- ddengys i mi, ydyw'r drefn a'r rheol yn y Wasg Gymraeg. Gan obeithio unwaith yn rhagor y rhoddweh ollyngdod i mi am fy hyfdra yn ysgrifenu fel hyn attoch,—Ydwyf, &c., V AROLYGWR AELWGUS. [Yr ydym yn cydweled i fesur belaeth a'n gohebydd, ac yn gobeithio y cymmer ein gohebwyr eraill yr awgrym yn garedig. Nid amcan y JOURNAL yw dyrchafu rhai a darost- wng eraill. Ni a ddymunem iddo wasanaethu ei genhedlaeth yn ffyddlawn a da, a thra byddo genym ni law ynddo yr ydym yn penderfynu ymgeisio at hyny. Nis gwelwn un rheswm paham nas gellir gosod i fyny yr un safon i weithio ei ochr Gymraeg a'r un sydd yn amlwg wedi bod er ys amser i weithio ei ochr Seisnig wrthi.-Y GOL.]

AT EIN GOBEBWYR OYMREIG. Fe fydd ein cyfeillion mor garedig a gyru eu cynnyrchion o hyn allan fel hyn THE EDITOR, I "Journal" Office, Carmarthen.

DENGYS papyr sydd wedi newydd ei gyhoeddi gan Adran Amaethyddiaeth ar gnydau tramor eleni, fod mwy o dir dan lafur yn America nag a fu erioed, ac y mae ycnwd yn argoeli bod yn nodedig o dda. Dengys yr un awdurdod hefyd fod y gwenith yn Rhwssia wedi ei niweidio yn drwm, ac y bydd i'r cnwd ballu yno i raddau pell. Y mae 31,000,000 o erwau o dir yn fwy dan Jafur yn America yn awr nag oedd ryw naw nilynedd yn ol. Bydd rhai o sylwadau yr ystadegydd Americanaidd o .,Y ddyddordeb i'n darllenwyr amaethyddol a byddai yn dda iddynt dalu sylw dyladwy iddynt:—" Nis gall y fasnach mewn gwenith gynnyddu ond hyd at ryw fesnrau pennodol. Y mae pob peth yn dangos y dylai pob gwlad 0 Z5 ddarparu ei bara ei hun. Nid o wenith, fel rheol, y gwneir bara Asia, Affrica, ac ynysoedd y mor, ac nid oes lie i ddysgwyl byth y bydd i'r manau pell hyny ddyfod am wenith attorn ni (America). Ewrop yn unig, mewn ffordd, yw'n marchnadle ni i werthu gwenith. Y mae yn Ewrop 350,000,000 o drigolion, ac y mae yn cynnyrchu rhyw 1,200,000,000 o fwsieli o wenith, ac yn prynu mewn manau eraill oddeutu 144,000,000 o fwsieli. Nid oes waeth pa foddion a ddefnyddir, nis gellir gwerthu cymmaint a phecaid yn ychwaneg ua'r swm yna i Ewrop am flynyddau os na bydd i ryw anffawd ddisgyn ar ei chnydau ei ban. Dim ond yng ngwledydd gorllewin Ewrop, yn benaf ym Mhrydain Fawr, y teimlir eisieu gwenith ar hyn o bryd. Pe rhenid yr hyn sydd dros ben digon yn Nwyreinbarth Ewrop yng ngwledydd y Cyfandir yn unig, byddai yn ddigon braidd i gyfarfod pob anghen, gan adael ond Prydain yn unig i dderbyn yr hyn o wenith sydd dros ben gan wledydd ei-aill i'w werthu." Ffordd eglur a gonest iawn yw yr uchod i ddangos pa fodd y gellir ein hamddifadu o'n moddion bara, yr hwn sydd yn dyfod o wlad yr hon a deimla ei bod yn lies iddi i ni ymddibynu ami am ein gwenith. Y mae amaethyddiaeth yn y wlad hon yn myned yn ei hot, yn America y mae yn myned ar gynnydd. Y mae llai o lawer o dir dan wenith genym yn awr nag a fu yn America y mae yn cyflym fyned yn fwy hyny yw y mae amaethwyr Cymru a Lloegr yn dioddef fel y bo i'r amaetbwr Americanaidd gael ei fyd yn well, ac fel y bo i adgyflenwad tramor o wenith gael ei ddwyn i mewn ar draul esgeuluso yr eiddom ein, hunain. Felly pe torai rhyfel allan, yr hyn yn but-ion a all gymmeryd lie, fe'n gadewid heb fara, a gwneid yr amaethwr yn gardottyn yr un pryd. Dyma rai o'r gwersi a ellir dynu oddi wrth sylwadau yr ystadegydd American- aidd, yr hwn sydd yn gallach na ni, ac a bregetha y dylai pob gwlad, cyn belled ag y bo modd, gynnyrchu ei moddion cynualiaeth ei bun. A'r Ystadegydd yn ei flaen i siarad am godi gwahanol fathau o gnydau er mwyn diwalln anghenion cartrefol yn ogystal a'u gyru i fanau eraill, a therfyna gyda'r cynghor hwn i ffermwyr America, yr hwn sydd yn werth tain sylw iddo yr ochr hon i'r Weyrdd Fe ddylai pob cymdeithas amaethyddol gadw mewn golwg yr angem'heidrwydd o gynnyrchu amrywiaeth o gnydau, fel y gellid yn y He cyntaf greu awydd am danynt gartvef, ac yn raddol i chwyddo nifer y pethau a yrir i wledydd eraill. Yn y modd hwn, er mai oddiwrth y boblogaeth gartref y daw'r galwad mwyaf am gynnyrchion, eto fe geidw amryw- iaeth mawr o bethau a yrir i wledydd eraill werth marchnadol pethau yn fwy cysson, ac fe ddygant i mewn gryn swm o arian i logell y wlad." i. Ya oedd araith Arglwydd Addington mewn cyfarfod o eiddo Cymdeithas Amddiffynol yr Eglwys yn ddiweddar yn cynnwys sylwadau rhagorol. Wrth siarad am Gynhwrfy Degwm dywedodd ei fod, yn lie cael ei osod i lawr a Haw gref ar y dechreu, wedi cymmeryd gafael ddofn ar rai rhanau o Gymru. Y feddygin- iaetli," meddai Arglwydd Addington, "yn syml yw hon-y dylid gosod y gyfraith ar waith. Y peth yr achwynir o'i blegid yw nad yw dynion yn talu eu dyledion cyfiawn. Y mae deiliad y tir, pa un ai yn berchen arno ai peidio, wedi ymrwymo i dalu rhyw daliadau pennodol, y rhai er cyn cof sydd wedi eu neillduo at wasanaeth crefydd. Nis gall dim fod yn fwy dieithriad, mwy cyfiawn, a mwy benditbiol i'r holl boblogaeth na chyfl wyno gwaddol at wasanaeth crefydd, a'r drefn hono yw yr un a ymosodir arni yng Nghymru. Fe ellir gweled nad yw amcan yr holl gynhwrf hwn niewn dim ynammheus oddiwrth y rhesymau a ddefnyddiwyd gan y rhai hyny a fynant ddirmygu ymyriad y Llywodraeth. Y mae rhyw gymmaint o oerfelgarwch a theimlad didaro wedi nodweddu gwaith y Llywodraeth hyd yn hyn. Dylasai y Llywodraeth gyhoeddi proclamasiwn ar hyd a lied y wlad yn Gymraeg a Saesneg, ac yr wyf yn meddwl y parai pro- clamasiwn felly, yn enw y Frenines, yn dweyd wrth y bobl beth yw eu dyledswydd, ac i ba ryw berygl y gosodant eu hunain yn agored, ddaioni mawr tuag at dawelu cynbwrf y degwm." Y MAE mesur y Llywodraeth i gynnorthwyo perchenogion degwm i'w godi yn Llys y Man- ddyledion yn hytrach na thrwy ddystraenio, yn un cymmeradwy cyn belled ag y mae yn tnyned. Y mae yn well i'r math hwn o ddyledwr gael ei gyfrif fel rhyw ddyledwyr eraill. Yt hyn sydd yn hynod yw na buasai wedi ei wneyd yn gyfraith er ys llawer dydd. Y mae safle yr Eglwys yng Nghymru wedi dioddef trwy yr oediad a wnaed i ostwng y cynhwrf.

l FE ddathlwyd priodas ychydig yn ol yn ynys Skye heb wneyd defnydd o chwisci. Yr oedd pum par ar hugain yn y briodas a'r gwledda ar ol hyny, ac nid yfwyd dim yn gryfach na the. Dywedir y saif y dygwyddiad ar ei ben ei hun yn hanes yr ynys. NID yw yr amser ym mhell pan yr ystyrir fferm heb silo mwy na ffermdy heb seler, yn gyflawn ae fe ddywed rhai mai y drefn yn fuan a fydd i ager-beiriannau dyrnu fyned o fferm i fferm i lanw y silo-fel y gwnant yn awr i ddyrnu y llafur. H. M. STANLEY.—Fe ddaeth yr agerlong 0 Z3 Kinsembo, yr hon sydd wedi newydd gyrhaedd o arfordir gorllewinol Affiig, a newyddion drwg ym mhellach am y teithiwr byd-adna- byddus Stanley. Y mae ef a'i ganlynwyr wedi myned trwy ddioddefiadau annirnadwy. Dywedir fod y teitbiwr ei hun mewn carpiau ac heb ddim am ei draed, a bod ei wallt wedi myned cyn wyned a'r eira. Nid oes ganddo ond 100 yng ngweddill o'r 600 a aethant allan gydag ef. Buant feirw yn garneddau o newyn a lludied ar ywyl y ffordd.

CYNGHRAIR Y CLAN-NA-GAEL. Y mae pwysicach gwaith i'w wneuthur na chospi lleiddiaid Dr. Cronin a dyna yw, dinystrio pciriant yr anfadwaith dros ba un mae ganddynt hwy lywodraeth wedi bod. Y mae yn hen bryd i'n cefndryd yn yr America i orphen caniatau i fradgynlluniau gael eu deor yno tuag at gyflawni llofruddiaeth a distryw. Nid yw Gwyddelod y dynameit yn teilyngu mwy o barch ac ystyriaeth na rhyw giwaid o ladron eraill. Y mae yn beth ynfyd i edrych ar en herchyllwaith fel troseddau gwleidyddol; nid ydynt yn deilwng o fwy o r3 el nawdd fel ffoedigion gwleidyddol a gwrch- ryfolwyr na deiliaid y carchar caethaf yn y byd. Hyd yn nod pe ffoedigion gwleidyddol a fyddent, fe ddylai awdurdodau America beri iddynt ufuddhau i'w chyfreithiau tra dan ei chronglwyd yn lie gadael iddynt gamarfer ei charedigrwydd i fradgynllunio yn erbyn gallu cyfeillgar. Y mae mwrddrad Dr. Cronin wedi dangos yn eglur pa ryw fath o gymdeithas mewn gwirionedd yw un y Clan-na-gael, a bydd hyd yn nod llai o esgus ar ol hyn nag sydd wedi bod hyd yn hyn i'w thrin yn wabanol i ryw gydgasgliad arall o gelcwyr a diefligion.

Y DDWY OCHR. Cynnaliwyd eyfat-fod Ceidwadol yn ddi- weddar yn Doncaster, pan y traddodwyd araith gan un Mr Bottomley mewn attebiad i eiddo un Mr Waring mewn cyfarfod Radicalaidd yn Leeds. Fel arfer dangosodd y Radicaliaid mai llestri gweigion sy'n cadw fwyaf o swn. Dywedasai Mr Waring fod y Toriaid bob amser wedi ceisio codi prisiau bwyd a dillad. O'r ochr arall dangosodd y Ceidwadwr (Mr Bottomley) fod y Toriaid yn gysson wedi ceisio gostwng tollau a threthi oddiar amser Syr Robert Peel. Pan ofynwyd iddo bwyntio at unrhyw fesur oedd y Ceidwadwyr wedi basio er lies y dosparth gweithiol, fe bwyntiodd at Ddeddf Rhyddfreiniad y Pabyddion, Diddymiad Deddfau yr Yd, Cvf'aith y Deg Awr, Deddfau Cyfnewidiaeth (L\ uok Acts), diddymiad y gyfraith a barai i ilelod seneddol fod yn werth hyn a hyn, drwy yr hyn y gallu- ogwyd gweithwyr i fyned i'r senedd, darparu treniau rhad i weithwyr, pryniad y pellebrau a chyclnvyn pellebrau chwe cheiniog, symmud treth yr incwm oddiar y dosparth gweithiol, deddfau yn darparu rhagorach tai i weithwyr, Z5 ac amddiffyn bywydau morwyr drwy rwystro llongau anaddas i fyned i'r mor, diwygio Deddfau Addysg, Deddf y Meistri a'r Gweith- wyr, Diddymiad yr Adranau Meddygol, Cyfraith y Marciau Mosnachol, a Deddf y Man-dyddynod. Dyna restr lied dda o ddeddfau wedi eu pasio gan Weinyddiaethau Ceidwadol a phob un o honynt yn annelu yn uniongyrchol CIY at les y gweithiwr. Yn ofer y ceisia y Radi- caliaid ddarbwyllo y bobl mai hwynthwy yw eu gwir gyfeillion. Y mae y bobl yn darllen, ac yn darllen rhagor nag un ochr, ac yn dechreu dyfod i weled nad yw yr ochr Geid- wadol mor dywyll gwbl ag y mynai rhai o'u hathrawon ganddynt gredu.