Y Llan

Y BIWGLER. (jjki* ol y- gerdd adnabyddus, The Trumpeter.) Beth ydyw'r- ge rdd -o'th utgorn clir, Utganwr y lyddin fawr, Beth ydyw neges dy Imiais pur, Mor foreu wrth ddorau'r wawr ? Eu deffro'yr wyf a chaniad fy nghom, "Maé'r pebyll yn fyw yn y dyffryn,- "Eu deffro i'r dydd wrth amnaid yr haul, A rhaid i'r holl filwyr ei ddilyn; Canys seinia-f yr hen 'Reveille.' Beth -ydyw'r gerdd o'th utgorn clir, Utganwr y fyddin fawr ? "Nid oes na wrendy yr hirlais pur, • Boed gyfnos neu forcu wawr; Eu galw bob gwr mae'r biwgl a Clyw, garnaii-y-meirch yn tarann, ",A bloedd yn damn i'r bidog a'i fellt, A'r alwad I Y aen.' yw fy ngha." Beth ydyw'T gerdd o'th iitgora clÎr, Utganwr y fyddin fawr 1 • Ffodua os clywi ei feinlais pur, Can's isel ei gan yn awT "Galw a'i'Rally,' o'r gM mae y corn, Droa feirwon yn drwch yriy dyffryn; T* Boed ysgawn pob sang rhwng y fintaifad, Nas deffry nio'r biwgl eu cyntun, Jtfas (Jeffry fy nghaiwad Ynigesglwch,' eu hun,—- "Hun dewrion fu'n prynu ein heddweh j Ond elywant yralwadardderchog bob un Pan a-lwo'r archangel, Ymgosglweh v 1917* AnemsYDD.

YTYMHORAU. Hwyn yw gweddy Gwanwyn gwyrdd, A myrdd.ra.i byw'n yniha-.ddu; Hardd yw Hai a brithwyrdd yd, Gwna'x huan fyd i ganu.v Euraidd bleth yn doreth deg Y w adeg A wst a Medi; Hydre' hael ei lawnder rydd I'r gwledydd rhag calMi. Gliriáf fydwna'rga.eaf gwyn, A'r eiry'n gwisgo'r oror; moli'r'lor yu wir a w.nan, A'i emyn g&n pob tyiaior. Owalia fwyn a fvnaf i, I'w chol mi gaf ddychwelyd; Er mynd draw dros dir a mor v; Hyd oror euraid weryd. Gloewon yw'r awelon rhycld Ar fynydd ac ar faenol; Dawnsia ei phur ebyr hi, A harddau Ili y werdd-ddol. Mftwr dy waiiti, O Gymru deg, Dy ddameg dwed, a'th bleges; Un yw'r haul, a'i wen a'i wres, Ao un tes Cariad cynes. ARBER.

FY KGHASTELL. Na foed yr un gair am y bwthyn Sy'n eefyll mor ages i'r 16n; Os ydyw ei fargod 5 n isei, ¡.. Mae'n gastell i mi, tewch sons Llawenydd'penfelyh, glaslygad, Sydd ynddo yn chwarae mor dlws, y 0 dymestl bywyd i'm bwthyn Dychw:elaf-i—a ehaual y sl, DelMudirCymru. Johst JosteS.

MYNEGAI I'R BEIBL A'R LLXFR GWEDDI. Wrth ofyn am Fynegai manwl, safonol, soniwyd am y fiurfiau cymeryd a chymryd -fel enghreifftiau yn unig. Myn rhai o'n dysgedigion pennaf mai cymryd ac nid cymeryd y dylid ei ysgrifennu, er-y eaniaieir i'r e ei lie ya nhreigliadau'r ferf, megis eymeraf, cymer- ais. Tebyg fod hyn yn iawn, ond da fyddai gweled beth a ddywed y ddau lyfr mawr ar bynciau fel hyn. Gwyddom am anhawsder yr h acennu. Pa un sy'n iawn, ai arosais ynte arhosais, engreifftiau ynte enghreifEtiau ? Dyfai tystiolaeth y Beibl a'rUyfr Gweddi ar bob gair a ddigwydd I ynddynt fod yn hysbys ac o fewn cyrraedd. Pe gwnelid hyn caem drysorfa amhris- iadwy i'r Cymro llengar. Nid yn unig cAi, help i dorri'r ddadl rhwng glaw a gwiaw, deuthum a daethum, daiar a daear, melus .a. melys, paratoi parotoi, meusydd a meysydd, diddorol a dyddorol, gwneud a gwneyd, dinistr a dinystr, ei gilydd, ein gilydd, eich gilydd, ac eugilydd, allu o'r fath, ond cai hefyd oleuni gwerthfawr ar gystrawen yr iaith a'i dylanwad ar ffurfiau geiriau ac ymadroddion, megia y'nghynulleidfa, ynghynulleidfa; yng nghynulleidfa. A yw yr oil o'r rhain pi iawn ? A pha faint o awdurdod sydd dros bob un neu rai ohonynt ? Dyna'r Parch. W. Garel Jones," IJanfairfechan, yn codi cwestiwn diddorol droa ben yn y Lldn ynglyn a'r sylfon ar ol "nid oes" neu "nad oes." A ddylid meddalu'r gydsain djiechreuol ai peidio?' ijtfododd Mr, jehghrei £ ftiau yn dangos thyw gymaint e anghysondeb. Dyraa ychydig yn rhagor allan o Lyfr Job yng. ngnyfieithiad yr Esgob Alorgan:- A oesflasar wynn wy ? vi.. A oes gyfrif q'i dorfoedd ef ? xxv. 3; Ae nid oes do ar ddestruedd, xxvi. 6; Ile y meddelir y gydsain bob tro. Sylwer nad oes ungwallaniae,h rhwng gofyniad a brawddeg negyddol o ran cystrawen yn hyn. o beth. Gall y darllenydd weled, y meddelir y gydsain ymhob un o'r uehod yn y" cyfieithiad awdurdodedig hefyd. Ceisiwn ateb cwestiwn Mr. Jones yt wyth- nos nesaf. Heblaw hyn oil taflai Mynegai cyflawn 1 oleuni digymar ar ystyr geiriau, ym- adroddion a brawddegau, ae ^m a wn i dyn'i brif werth, ac ni.ellir gosod pris ar hynny i'r miloedd Cymryymae myfyrio yng Ngair yr Arglwydd yn fwyd ae yn, ddiod iddynt.. S.J. E.

LLITH .s IVIORFA.' Daiydd Ddu Bryrr Y noson o'r blaen dyma fi ar draws hanes yr hen ysgolfeistr enwog, bardd, a cherddor, ac mi ivyddwii o'r blaen tnai efe a gyfansoddodd y Garol gyntaf a ddysgais erioed. A dyma hi: Ar dymor gauaf dyma'r wyl Sydd anwyl anwyl i'n; Boed sain llawenydd ym mhob llu, Waith .geni r Iesu gwyn; Dadseiniwn glod a llafar'don, Rhoed y tylodion lef; Gan gono'r pryd y gwelwyd gwawf Eneiniog mawr y nef." Plentyii bach iawn oed dwn pan ddys- gais hi; ac 0 I y swyn sydd iddi i mi heddyw, pan ar ben fy hun yn syn-fyfyrio wrth y tan. P'le mae yr hen Gyff Nado- lig-" oeddmeWhbri harmer can mlynedd yn 61? Conaf yn iawn hefyd bob nodyn or hen antliem Ac yr oedd yn y wlad hono "—cof plentyn eto. Ni welais gopi ohoni er's blynyddoedd lawer. Yr oedd copi mewn llawysgrif ohonni ar ben yr hen" silff lyfre" gartre, pan oeddwn blentyn, ond collais hi. Pa'm na chenir yr hen anthem yn amlach nis gwn. Anodd curo yr hen gerddi. Si^rydiad Bardd Cocosaidd. Hen wr oedd fy nhad yn byw yn y Borth, Yn gyru cwch ar hyd y dwr er mwyn i mi a mam gael torth; Ond heno mae o'n huno hynod. A marw wnaeth o'r diwedd. Afiechyd oedd ei waeledd, Hef o'r graian a'r cacynod; Arholiadau yr Orsedd. Da fyddai i bob un sydd yn meddwl ymbaratoi ar gyfer Arholiad yr Orsedd am y flwyddyn nfesaf gychwyn arni a'r gwaith; oherwydd deallwn fod ami un yn methu a llwyddo a achps oedi Cynl cychwyn. Anfoner am bob cyfarwyddyd Eif at ('Eifionyd<{,'l Oofiadur, yx Orsedd, Caernarfon, 7 D meg Foesol. Y diafol yn talu vmweliad 6 dyn pur ilanc: 0 I" medder dyn ifancy gan edrych i fyny o'i lyfr. "Rhaid mai'r Diafol wyt. Rwyf wedi disgwyl am dalnat.11 O'n wir," medde'r.' Diafol. Ydw," mede'r dyn .ifanc-—" oherwydd clywaf y rboddi brisiau da am eneidiau dynion. Rwan mae arnaf eieiau .(cyf oeth, a dillad gwych, a chariad, ac addoliad y byd. A rhaid i ti roi i mi wraig fy nghymydog; a lladd fy nghym- ydog a'i gjrfeillion. H,«ddyw bu iddynt chwerthirtar fy mhen," "A ti werthet dy enaid i mi ain hynny?" Gwnawn, yn wir," mede'r dyn ifanc. Ond eisoes eiddof fi yw dy enaid di," moddailr Diafol.. ¡: Dywediadau I)iweddar. I; Fy mhrofiad yw nad Hesol gadael i dwrr o ddynion galluog gysylltu ynghyd. Pe cymerech ychydig port wine," y champagne" goreu, y "claret" goreu, a'r "hock" goreu, a'u cymysgu hefo'u gilydd, mae'r canlyniad yn an- dwyol.—Lord Fisher. Nis gellir galw Lloegr yn wlad Grist- ionogol ond yn yr ystyr mwyaf aneglur." —Esgob Gore. Os na fedr gweriniaeth roi atalfa ar streics," bydd diwedd ar weriniaeth.— Y Deon Inge. Mae'T amser wedi dyfod pan ddylai'r wlad bellach settlo lawr j weithio o ddifri.-Mr. Lloyd'George. Pe gorfodid fi i fyw ar dair punt yr wythnos byddwn yn hollol anedwydd.— Mr. William Archer. Nis gwn ai interliwd" yw rhyfel mewn heddwch, alynoo interliwd yw yn heddwch i ryfel.—M. Clemenceau. Nid yw y byd ond megis dechreu dysgu ABC dinistr.Mr. Asquith. Perygl parhaus i grefydd yw addoli crefydd yn lie Duw.—Y Parch. R, F. Barry. Gwariwyd gan y dosbarth gweithiol am ddiod yn ystod y saith mlynedd all' hugain diweddaf ddigon i brynu holl xeilffyrdd, pyllau glo, 'a "tramways" yr tloll wlod.-Sir Thomas, Whittaker, A.S. Hyn a'r Llall. Rwan," medde'r Inspector,-H faint yw pump ac un? Dim ateb. M-oddyl- iwch mod i -y-n rhoi puwp o- gwn- i un ohonoch, ac yna ci arall; sawl ci fyddai gennych?"" "Saith," moddai Johnny Gwalltcyrls. "Tytl Tyt!" sut felly?" ((-Wei, medd^ JohnnyA ma geni gi baqh hun gartreV-

C0LOJPN- EINjadHEBWYE Rhydd i bob dyn ei fam, ac i bob barn ei llafar. (Nid ydym yn gyfrifol ,am syniadau ein gohebwyr.) MR. J, S. SCARRY, "PARRY Y LLAN" At Olygydd y CrF.N." alr Llan. Anwyl SyR,Deal]af fed Mr. Parry wedi torri ei gysylltiad i'r Llan ar ol gwasanaeth o 40 mlynedd. Gellir cy- meryd yn ganiataol, mi gredaf, y bydd pawb sydd y ei adwaeu ac yn gwybod am ei ffyddlondeb ^e\yn cysylltiad i'r Llan, yn unfryd uxifarn y dylid man- teisio ar y cyfreustra hwn i ddangos mewn ffurf sylwc-ddol-awgryiilaf cheque- -.werth"Lawrogiad holl gefnogwyr y Llan, ac eraill, o'i wasauaeth. Mae Mr. Parry yn awr yn 69 oed, ac yn ddiweddar wedi claddu ei annwyl briod, a hawdd gennym sylweddoli y bydd ei ymneilltuad o fwrdd y Golygydd i unigedd ei aelwyd wag yn pwyso yn drwm ar ei feddwl, ac am hynny nis gall datganiad o deimladau caredig y rhai fuont ar hyd y blynyddoedd yn ymohebu ag ef, neu ynddarllenwyr cyson o'r Llan, Iai na, sirioli ei galon yn oriau hamddenol ei noswyl. Byddai yn siom ac yn syndod i mi ddealr nad oes Ilawer iawn, fel fy hun, a fyddent yn falch o'r cyfleustra hwn i ddangos ein parch tuag ato, a'n hed- mygedd o'i wasanaeth. Bydd yn hyfrydwch gennyf gvfranu Ll Od. Yr Eiddoch, ^;c.? ■; The Vicarage, vR, Selas EvAns", Llanrhaiadr, Oswestry, November 6, 1919. A

LLEKYDMAETH EGLWYSIG. SYR,-Flynyddau yn ol sefydlwyd cymdeithas yn Nyffryn Clwyd i hyr- wyddo lledaeniad llyfrau a thraethodau Eglwysig a moesol. Y, cyrJlUn oedd i'r Gymdeithas werthu llyfrau adnabyddus am brisiau gostyngol. Bu fel hyn o gryn fantais i'r Eglwys am flynyddau. Ond yn ystod y pedair blynedd diweddaf ni bu cymaint galwad am wasanaeth y Gymdeithas. Oherwytld hyn, mewn cyfarfod o'r pwyllgor a gynhaliwyd yn Rhyl,'yr Archddiacon Lloyd, cadeirydd, yn llywyddu, daeth cynygiad ymlaen i ddirwyn i fyny y Gymdeithas. Ond penderfynwyd, beth bynnag, ei chario f ymlaen am ryw hyd o amser, gyda'r disgwyliad y gellir trosglwyddo ei hamcan a'i hadnoddau i gymdeithas fwy eang gwedi ei sefydlu dan-nawdd Cyngor yr Eglwys yiig Nghymru. Yn y cyfamser poed hysbys i glerigwyr ac eraill y gellir cael y Llyfr Gweddi, Llyfrau Psalmau, a lliaws o lyfrau buddiol eraill trwy y Gymdeithas. Rhestrau argraffedig, a phoh hyshysrwydd i'w cael oddiwrth Miss Rachel Clough, Tymawr, Denbigh. Yr eiddoch, etc., L." J.

i t,tWYimiWBTH01>IAD, Syb,—Gan fod y pwnc uchod wedi dyfod mor gyffredin, ac yn hollol un- ochrog, eaniateweh i mi, os gwelwcllchwi fod yn adz, i roddi ochr arall i'r ddalen. Y'maé pob dyn rhesyinol ac ystyriol, yn credu fod meddwdod yn bechod, ac yn dwyn tlodi ac anghysur mewn teulu- dedd; nid oes neb yn gwadu hyn. Y mae pasio cyfralthl orfodi pawb i fod yn llwyr-ymwrthodwyr yn orthrwm o'rfath waethaf. Y mae Prydain Fawr yn cael ei hystyried yn wlad rydd" a fewn terfynau rhesymol, ond yr ystyr a roddir iddo, ae a geisir ei wneyd yn gyffredin, yw gorthrwm anioddefol. Dywedir yn ami iawn fod bil y ddiod "feddwol yn cyrhaeddyd swm anferthol uclxel. bob blwyddynj ond anwybyddir, y, ffaith bwysig fod ugeiniau o filoedd, yn wyr ac yn wragedd, yn hynod gymhedrol yn eu hyfed. Nid yw fod Ilawer o wyr a gwragodd yn ymollwitg, i yfed yn un rheswm o gwbl y dylid amddifadu y dosbarth eymhedrol o gyfranogi ohono. Cred yr ysgrifennydd fod bax mawr wrth ddrws y Llywodraeth yn gorfodi y Brew- ers a'r tafarndai i osod rhyw etwff yn y ddiod, yr hyn sydd yn afresymol. Gadewch i ni gael profi hops a siwgr ac fe fydd hynny yn rhoddi nerth adne- wyddol yn y cyfansoddiad dynol. Y mae hyn yn fy arwain yn naturiol at y diffyg mawr sydd wedi, ac yn bod, i gyfranogi addysg ysgrythyrol i'r genedl sydd wedi cyfodij ac yn awr yr ydym yn cael medi o'r esgeuhisdra cywilyddus yma. Y wae ar lawer iawn o hdbl of.t:1 i ddysgu Gair Duw i iddynt eu proselytio i fyned o iln enwad at enwad arall, fel y clywi r hynny yn rhy gyffredin. Gan ein bod am wneyd gy y trigolion y wlad yn sobr a chymhedrol yr "Unig ffordd yw dyfod yn ol at Air Duw, a'i ddysgu a'i wreiddio yng ttghal- onnau pobl fel y gallent wrthsefyll y duedd hon. Amddifadywydd o wreiddio Gair Duw yn y galbn ddynor yw fod cy- maint o feddwdod yn ein byd. Y tafarn- wyr sydd yn cael eu beio ac nid y rhai Py hynny sydd na fedr ant reoli feu Hunain. Gadewch i ni fyned at wreiddyn- y drwg. Onid yw Duw wedi donjo dyn a, rheswm a synwyr fel ag i reoli ei hun; oni wna'r anifail direswm hyn P, Gadawaf yr ag- wedd ysgrythyrol o'r pwnc hyd y tro nt«ai,. JTr Eiddoch, Mynydd HIRKETUVG.

FRENCH PHYSICIAN'S WONDERFUL -"NERVE DISCOVERY. REMARKABLE RESULTS ACHIEVED BY INEXPENSIVE-NEW TREATMENT. A BOON TO THE SLEEPLESS, THE NEURASTHENIC, AND .> ALL WHO ARE RUN-DOWN OR IN ANY WAY SUFFERING FROM NERVOUS DISORDERS. Dr. Paul Dumoret's recently discovered SalRadiac makes the treatment of nervous disorders a simple matter. Its action is rapid and entirely curative, ani the preparation does not contain any harmful or exciting drugs. All those who suffer either acutely or chronically from any .'kind.'of nervous I trouble may try the new remedy with perfect assurance regarding these two important points :—- „ 1. That they, are trying a treatment which has met with wonderful success in France, where it is now universally adopted and recommended by the highest 2. Tlmi Sal Radkzc is absolutely harmless, and has no injurious after effects. » authorities. 2. Tlmi Sal Radkzc is absolutely harmless, and has no injurious after effects. The results obtained by the new treat- ment speak for themselves. They include old cases of many years of chronic nerve- aflltctions, and recent ones of acute nerve exhaustion owing to war causes. The improvement commences with the first day and- becomes rapidly marked before the first week has elapsed. A complete cure is often ejected in less than a month, and minor nerve-ailments generally dis- appear at the end of a" few days. The progress made is lasting, because it is not based upon the temporary whipping up of the nerves by means of drugs, but is founded upon new nerve-strength brought about by the direct. action of a specific nerve-builder upon the nervous system.

WHY REMEDIES FAIL' AND WHY SAL RADIAC S-UCCEEDS. The astounding results obtained by the new -treatment are due to one eg-use- only the curative effect is produced by diseol nerve-strengtn building. It has %lwaya been the aim of medical science to find a nerve-food, which exhausted nerves shall be able .to Assimilate. Here lies the failure of all ordinary remedies. They contain plenty of nerve-nourishment and are quite capable of adding more strength to those whose nervous system is normal or not far below normal, but they cannot be assimilated by thoroughly worn- out nerves. To have solved this problem of perfect assimilability is Dr. Dumoret's great merii and explains the measure of his success, Sal P, d, assimilates of its own accord-, without throwing any yjork upon a bankrupt nervous syskni. BRAIN FAG AND DEBILITY. Brain Fag, depression and debility are speedily relieved and the whole system is revitalised. The remedy, which is put up in the form of tablets, is easy and plea- sant to take and, thanks to the enterprise of the British Manufacturers, qtúte inexpensive. 68, 6«L SUPPLY FOR 3s. U. In France,-the price. of Sal Radia,c is Gs. 6d. per box. The British Manufacturers^ however,- have succeeded in perfecting Jertain methods enabling them to reduce the cost of production, so that a box with full directions can be sent pas* iree on receipt of postal order for 3s. Sdv 3 Fhe new remedy can only be obtained lirect from the -Manufacturers, and orders, with remittance of 3s. 9d. (or 10s. 6d. if >hree tiincs the quantity is desired) should be addressed to DRUMMOND CHEMICAL" WORKS, DEPT. 15, • 149, Strand, London, WC. 2.

I A Folio ilmAOL CD Leading Members of the Medical Profession recommend Agpmlmk go= Agoollelb, Ik Aff ?* It gives instant and unfailing relief even in t Chronic cases. It is quite harmless and leaves no I v after-effects. The health of the sufferer is almost immediately improved, for Lalkala induces re- • freshing sleep. These extracts were selected at random from the hundreds of unsolicited testimonials sent us by gratified users of Lalkala :-— H Iamàfrâidto be without Xalkala in the house, as nothing gives me such certain and quick relie14n my Worst attacks of Asthma," Worst attacks of Asthma," Lalkalagives almost instantaneous relief and there are no after-effects as in some remedies.1' _■ »■ aI dare not be without your Cigarettes, they are really life to me." .1 11 The,relief I get through smoking the Cigarettes is*wonderful, .and as I am rather an extraordinary astbmatical case, I. consider it marvellous to have found something that does not lose its effect, CrGARETTES pricé 2/6 per. box of 25 PAPERS, price- 2;/6 and S/- per, box Of ^20 and 43 raspectively. If: yojur chemist has not a supply, send postal order direct to us and v. ewill forward to you post free. Sole Manufacturers: LUNDY WILSON & CO., Ltd., 110, Cannon Street, London,. E.C. « I t When ordel-ing please Tj^ention this paper. !o.