Y Llan

(Ptiwtrydd Arjtm/fiad. Yr uceimle;i Fit HAWL AC ATEB BJant bach yr Eglwys AR Y Greadigaeth a Chwymp^Dyn A Bywyd Boreuol ein Harglwydd lesu Gtfst" GAN Y PAROHBDIG A. OWEN EVANS, "BA., (Qjffti Arkolydd /ltgobtMtlwl, Bangor), Q; Kkcithor Llanfaethlii, JfSn. 1/2 y dwein drwy'r post. "haid anfon Blaen-dal gydaY archete. MANAGER, CAXTON H ALi, LAMPiCTKk

OWRS Y RHYflL 4P0LYGIAD m mmm. Y FRWYDR FAW|t. SIOM I'R G-ELYUf MHTHU YN EI AMCAN. 6WRHY DRI DII-IAFAL. # CE.1310 CELT-T. YMOSOD AR AMERICA. TRBCHU'R SUBMARINES. Parkau oi kyd y mae y Frwydr: F twr vn Ptraiu, OId jiaxhau y Hike « elax «* gylehiadau tra gwahainoi 1r kym a afkeitk- iai'r sxdya. SIOM I R GELYN. 9 Siom fJawr i'r gelyn yw datblygiadau'r Irwydr. Am ydiwrnodiau aymtaf llwydd- odd fel arfer, tu liwut i'ft kofnau mi, a thu hwnt o bosibl i'w. ddisgwyliadau ymtau. Yna, fel ara^etoy eellodd yr ergyd ei nerth a, r geg" ei a,nadl, a daefcfe ] ein hadgyfnerthidifl ninnau ir ma". Yn aiwr mae Foch wedi dweyd uavraitk efeo wrtb- y Caisar, 'Œiyd yma yr ei, a dim yw mhellach", ac er holl ymdreohion gwall- gof cadfridogion a milwyr Germani, met. "ud y-Balaeii y niaeint. Yn wir, mwy na. hyny,. Yr ydym ninau yn deehreu ea-gydio yn ol, a'r kaliwr Ger- waaaidcl,yn cael ei fcela yn ei dro. Coll- odd y gelyn yr wythnos ddiweddaf ..w.. o'r tir a eoaillwyd ganddo yn y rhuthr yr METHU YNEI AMCAN. Unwaith etc, yute, ID2.e"r gelyn wedi methu, a methu yn druenus iawn, yn ei amcan. Cyraedd Amiens oedd ei amcan yn mis Mawrth. Met-hodd. Cyraecld Yprea a glan. au'r Sianel oedd ei amcan yn Bus Ebrill. Metliodd. Cyraedd Paris oedd eiamoan yn mis Mai. Metliodd eto. Ac wrtb. edrych ar y metliian^au hyn dylem gofio fod metliu cyraedd y nod a osododd efe o'i fla,eli* yu -,yf-ystyr a. clxolli'r dydd idclo ef. Ni fedr c-f-c, fforddio na sefyll yn ei unfan na ohilio yn ol; rhaid yw iddo wthio ynlla(m lieu golli'r dydd cho-ili-r rhyfel. pob yiiigais o'i eiddo i wthio ymlaeii, a chyraedd rhyw nod arbenig, yn debyg i, os nad yn wir yn f^aetix na'r gwaith a. osodwyd .i' Sisypbus. f gynt. Riioddwyd i Sisyphus y gwaith o rolio careg fawr o odreu'r mynydd i'w gopa; ni chaffai orffwys tan y gorffenai. Ar ddechreu'r daith a'i popeth yn hwylus, and nid hir y bu eyii. y daeth y gorchwyl yn galetach caletach. Elai'r myxiydd yn fwy serth, a'r gareg fawr. yn drymach am fod oerth Sisyphus vn gwaiilia-u gyda phob ynidrech. O'r diwedd llithrodd y gareg" o'i afael, a. disgvnodd i odreiu'r mynydd, a rhaid oedd i Sisyphus druan ail ddechreu ei orcliwyl. Ac felly am I luoedd y Caiaar. Gwthiasanty gareg "titag Aniieilsi, ond methodd gyraedd y pen, a llithrodd yn Gwthiasant wedi hyny tuiag Y pres, gyda)r un methiant. Ac yn awr dyma :r gar eg yn Ihthro yn o] eto cyn cyraedd Paris, a'r holl ymdrechy yr holl oort, yr holl dywallt gwaed. yr holl goliedioit ? wedi ■ myhed yn pfer, a gwaeth nag ofer. Yn awr rhaid iddo ail gychwyn i lyw gyfeiriad arall, a- ph&n y gwna, yr un fydd y canlyniad, methn a, Wna. efe.A .rhyw dro, wedi y llithro'r. gareg, rholia. ar ed draws ef üihull, a llethir ef! ENILLION Y GELYN. Wrth ddweyd hynnid wyfyn byekam- eiddio yr hyn a wnaeth. Enillodd y gelyn dir, tir bela-eth, tir g-werthfawr i ifti, ond enillion diweirlh ydynt iddo os JI.a fedr efe wthio'r maen i'r wal. ee *a all Sisyphus gyraedd pen y mynydd ofer a; gwaeth-nag1 ofer yw iddo gyraeddvhaner y ffordd, canys rhaid iddowastraJfu ei iierth i ddal y gar^plle y mm rhag llithro m koni a'i Wtt yntau wrth hyny. Ac aan y CSatsar ni fedr esfe ffordd-io aros i ddal y far eg yn y man lie mae hi, canys mjae ei iierth efi Iyn lledhau, a'n nerth ninau yn iynyddu o"r naill ddydd i'r Hall drwy fod milwjTir yr America yn dylifb yn fFrwd gref ddiddiwedd i Ffrainc, gan wneyd gofeaith y (Uisax am aaill yn llai bob pydd. Nid oes neb a yryr yn well na'r Caasar y rhaid iddo enill yn fuan neut giolli am byth. Dyna pihain y tywelltir gwaed dyntrf ganddo yn afonydd enchion y naiu ddydcl ar ol y lalil. COLLEIW.ON Y GERMANIAID. Ceisia nhai awdnrdodaai milwrol wneyd amoangyfrif o nerth Byddin Gttrmani keddyw. Dyma. grynhodeb or oyfrif fel j'i gwneir iteddyw:— Dynion o fewn oed milwrol 14,000,000 Yn anghymwys i'r Fyddin, neu mewn gwaith 2,000,000 Nerth y Fyddin felly. 12,000,000 Lladdwyd 2^000,000 Anallmogwyd 4,000,000 ——— 6,000,060 Cyfanrif holl iHwyr GermaHi keddy 6,000,000 Mae Ffrainc wedi oolli mewn oyfartal- edd gymaint a Gexinani; nid yw nerth yr Eidal i'w gymharu; mae Prydain heddyw yn anterth ei nerth milwrol, er wedi oolli dwy filiwn a ohwarfcer (2,250,000) wedi eu lladd, euclwyio, neu yn garcharorion. Ond mae Byddinoadd Ffrainc a Phxydain heddyw yn Ffraiiac o leiaf mor lluosog ag ydyw holl Fyddin germani. jDangosas- antyn koll gwn yFrwydr Fawr bresenol yn Mawrth, Ebrill, Mai, ac hyd yma yn Meh-efin, eu, bod yn medru gwrthsefyll y ffeh-n. Yn awr ychwanegii- y ffaith fawr bwysig fod pwysau yr America yn dechreu dod i'r fantol, ac y da-w y pwysau hwnw yn dryniacih drymach bob dydd. Gwelir felly paham y rhaid i'r Caisar enill yn fuan neu golli ain byth. Y TIR A GOLLWYD. Mae y Frwydr Fawr yn un mor aruthrol ei maint fel mai anmbosibi ymron yw rhoi i'r dairllenydd syniad cywir am yr hyn a gymeirodd le yn y pythefnos diweddaf. Ceiaiaf roi braslun o'r tir a gollwyd genym. Meddylier am ddarn o, wiad ar lun y Jythyren V yn mesur 50 milltir a,r draws y ikn uchaf; tua deng milltir ar draws y gwaelod, a thua 35 milltir 0 hyd y ddwy goes. Pey. gosodem y lythyren V fawr yna ar wyneb Cymru, buasai pen uchaf y goes aswy yn Aberystwyth, a. phen uchaf y Hall yn Llwydlo (Ludlow). Buasai y goes aswy yn yinestyn o Aberystwyth i Drecastell, a'r goes dde o: Llwydlo i Aber- honddu, a'r holl wlad o'r tu fewn i'r llin- eJJau. yna wedi cael ei enill gan y gelyn. Meddylier am boblogaeth v trefi a'r holl wlad yna wedi gorfod ffoi ann eu heinioes ar fyr rybudd. trigolion rhan fawr o Sir Abarteifi, Bryoheiniog, a, Henffordd, holl drigolion Sir Faesyfed, trigolion Llan wrtyd, Llandrindod, Llanfair ym Muallt, Rhaiadr a'r holl drefi eraill, a phawb yn ffoi tua'r de, tua Sir Gaerfyrddin a Sir Forganwg. Druan o honynt yn llocio'r ffyrdd, hwynthwy a'u hanifeiliaid, a,u i dodrefn, pob un yn oeisfb- cludo gydag ef rywsut y pethaua, werthfawrogai lwyaf yn ei gartref gwraig yn gyru perambu- lator a; dau faban ynddo, daiu blentyh arall yn ymaflyd yn ei gwiag, hithau druan a, bwndesl o anwyl bethau'r cartref ar ei hysydd, a'i gwr yatau o dan faich cyffelyb yn tro-edio gyda hwynt d'rwyr llwch a'r lludded, a shejs y gelyn yn ohwyrnellu, a'i fagnelau yn rhuo yn barhaus yn eu clustiau. Os medr y dar- llenydd ddychmygu hyny yn cymeryd lie yn Nghymru, geill ddeall beth a fedd- ylia-'r Beibl pan vr dweyd "gweddiweh na byddo ei h fffpdigaeth yn -vela f j Ar! lanau yr Afon Marne, rhwng j. )ou- naua a Chateau Thierry safodd rhusthr y gelyn. Methai groesi yr afon. Ceiaiai ¡ wthio'r naill ar ol y llall 01 ddwy goes y V er mwyn heleAthuei ffrynt, nen wthio ymlaen i ryw Ie, arall. Ond yn ofer hollo], Dialiwyd ef yno, ac yno y mae heddyw, a'r Ffranood a ninau yn talu peth on dyled yn ol iddo. Amser a gofod a ballai i mi nodi hyd yn nod ran o'r gweithredoedd nerthoil. Y gwrhydri dihafal, a ddangos- wyd yn y brwydrooddifewn i r V horn. Ond cenir am. danynt gan feirdd y ddwy wlad mewn oesoedd a ddel. Yn ofer y ceisia'r gelyn gelu ell fethiant, ei siom, a/i golledion, YmfFroatia dcla,r- fod iddo gyraedd y. Marne, a'i fod o fewn 40 milltir i Paris. Ond yn Medi, 1914, yr oedd ddeng milltir yn nes i Paris nag ydyw heddyw, a ninau a'r Ffrancod yn llaj parod a 114i gallu4 i'w wrtheefyll y pryd kwnw nag ydym heddyw. YMOSOD AR AMERICA 'I Ymgynddeirioga'r Caisar wrth weled Byddin yr America yn dylifo i Ffrainc. Ceiaiodd yn ofer suddort- llongau sy'n eu cludo. Oollodd lawer o'i submarines yn yr ymgais ofer hwnw. Ond yn awr mae wedi gyru nifer o submarines i lanau'r America ei hun yn y gobtaith gwan y dyoh-ryna'r,Americaniaid. rb,,ag danfon 6U milwyr i groesi'r mor. 0 fewn corn yr wyt-hnos ddiweddaf auddodd submarines y I' geiyn tua dwsiii a longau ar lanau'r Unol Dafeithiau, wedi tedthio ohonynt dair mil o filltiroadd i lofruddio gwragedd a phlant yno fel y gwnaethent yn y wlad hon. Ond codi gwxychyn yr Americanwr yn hytraeh na'i ddychxynu a wnaeth y Oaisar. Daw fe«dbgyn yr America yn yg eu lluoedd mwy nag erioed i gynyg eu hunain i'r Fyddin a'r Llynges, gan benderfynu I. tori pen anghenfil militariaeth y byd. TRECIIU'R SUBMARINES. A threchu'r submarines yr ydys o ddydd i ddydd ar waothaf hoil ymdrech ¡. ion y gelyn llofruddiog. Ni chaniateir i ni ddywedyd popeth ar a, wyddom, na hyd yn oed amlygu pa le, pa fodd, a pha, bryd yr ydym yn gosod terfyn ar y giwed Ilof ¡ ruddiog. na pha nifer o honynt aydd yn cael eu dinystrio. I 'I Ond gellir dweyd daubeth calonogol;- 1. Er holl ddifrod y gelyn yr ydym yn a.deiladu llongau newydd yn awr yn gyf- I lymach nag y mae er yn medru ddifetha. 2. Ein bod yn difetha mwy o'i sub- marines ef bob wythnbs nag y mae: efe yn gallu aiediladu 0 rai newyjd. Ni wnaed yn ha-iim, y byd erioed or- phestion mewn llong adeiladu cyffelyb i'r hyn a wneir y dyddiau hyn. Yr ydys yn oodi o waelod y mor longau a auddwyd gan y gelyn fisoedd yn .01, ac yn gwneyd y rha-i hyn yn addas i dramwy llwybrau'r mor- oedd fel cynt. Arferai gymeryd blwydd- yn neu ddwy i adeiladu llong heddyw adeiledir llong masnach mewn-llai n;ai mis, j a llong rhyfel ysgafn meavn llai 11a phy- thefnos. |

ABER. EIN MILWYB.—Newydd drwg ar newydd drwg sy'n oyrhaedd yma y dyddiau hyn. Daeth gair i ddweyd fod y Pte. Richard Hughes, R.W.F., mab Mr. Robert Hughes, wedi ei glwyfo, yn Ffrainc, ae wedi ei anfon i ysbytty yn Lincoln. Da genym oil ddeall ei fod yn gwellhau. Yn awr mae wedi ei anfqn, i'r Bodlondeb V.D Hospital, Bangor. Bydd ei gael fel hyn yn agoe i'w gartref yn gyaur i'w rietni, canys gallant yanweled ag ef yn achlysurol. Cyrhaeddodd gair hefyd fod y Pte. Humphrey Roberts, R.W.F., wedi ei glwyfo yn Mesopotamia ar y degfed o Ebrill. Mab yw efe i Mr. Hugh Roberts, Peiitre Du Crossing'; ac ynglyn ag ef rhaid bod vii, amyneddgar nes y clywir yn rhagor am dano neu oddi wrtho, gan obeithio ar yr un pryd ei fod yn gwellhau ac y bydd iddo adferiad buan. Boreu Sul cafodd gwraig y Pte. Thomas Owen Thomas, Labour Battalion, gerdyn i ddweyd ei fod yntau wedi ei glwyfo yn Ffrainc. Nid,oes ond ychydig er's pan yr aeth efe drosodd *i faes y rhyfel, a go- beithio nad yw wedi ei niweidio yn drwm. Ddoe, daeth gair i hysbysu rhieni y Pte. Arthur Robert Jones ei fod yntau wedi ei glwyfo a/i gymes-yd i ysbytty. Nid oes ond ychydi er's pan aeth yntau i Ffrainc. Bachgen ieuanc addawol iawn oedd Arthur. Yr oedd yn un o ffyddloniaid yr Eglwys yma. Yr oedd yn gymunwr cyson, yn aelod o'r cor, ac yn ystlyswr ('sidesman'). Bu hefyd am yspaid yn ysgrifmydd yr Y sgoJ Sul. GobeithJb nad. yw wedi ei glwyfo ond yn ysgafn, ac y bydd iddo wellhad buan. Y mae'r ardal i gyd yn cydymdeimlo a. pherthvnasau y clwyfedigion, ac yn hyderu'r goreu am bob un o honynt. Talodd y Gunner Evan Griffith, R.F.A., ymweligd a ni yma pan y daeth adref am ychydig ddyddiau cyn wynehu aa* faes y frwydr yn Ffrainc. Yr oedd yn yr Eglwys 110s Sul, ex ei fod wedi tedthio'r noson gynt, ac wedi cerdaed foreu Sul o Fangor i'r Gwyllt, Llanfair- fechan, llei y^preswylia ei rieni. Yr oedd yntau wedi bod yn hynod ffyddlon tra bu I ei rieni yn Jby w yn y plwyf hwn. Yr oedd yn vmunwr cyson, yn aelod o'r cor, ac yn i ystlyswr, ac wedi bod am yspaid yn ys- -y, grifenydd yr YsLyol SUl. DywocL-ii wtth el hen gyfeillion mai Eglwys Abetr fyddai ei j -i j nuiradr' fim. y deuai'n el #'r rkyf^l. | Rihwydd Duw iddo gael dyehweliad bua* i'W gartref yn fyw ac yn iach wedi gwneji ei ran drom ryddid si -wlad. ]klae'r Pte, Robert Eldwarda, R.W.F., newydd ddyJod adx'ef, ar ol bod yn ymladd yn Ffraiae. Yr ydys y* deall ei fod wedi ei ollwng" y* rrhydd o'r fyddin am mae gall mwyaek. oherwydd ansawdd ei iechyd, ymladd. I faes y gad. Gobeithio y bydd iddo well J jeotlyd y-n fuan. Bu yntau yn y eer, ae hefyd yn ystfyswr yn yr KgWY8 ywm,, a diau y gwelir ef eto yn ail afael ya ei vraith. Bu y Corp. J. W. Tkoinas, R.E., ar ymweliad a'i gartref o ctdyd-d Gwener tan foreu Mercher, a da oedd genym ei weled yn gwasanaethu fel un r qs^yddkoi yn yr nos Sul. Y tna« golwg da amo^ac' nid yw eto wedi bod ar fa«s y gad > 3^eithiwr, daeth' y Boa. J. W. Joiwjs. @. A., adr^f ana fis w scifaiant o mae efe wedi llawer 0 frw^tlro a ahaledi. Clwyf- wydef a gasiwyd ('gassed') ef yn ddi wg dro ya ol, a thedmlodd niweddiau'r awy iweuwyniw yn ddiweddar hefyd, ond 3tid mor dnnn. yn dda, clrw-f'-r ewaJ: Hwyraeh ybycld ini air eto ym et |yi«k gwedi eael ymgam ig ef. twr ieuanc desalhis a da ydyw el. Xa4'r Nurse Mibel Hughes, o Ysbyttv y R«d Cross. MaJyftra, ac ymweiiad 6i •kartref am ychydig ddyddiau. M«r^i i'n kyagolfeistr ydyw ki, a gwekd ki ya ai kseJi. f8 yn y cor nm Sul. Biiw foo4 ar ei gwaittt. I

Y Wasg Eglwysig. Y 'LLAN A'R DYWYSOGAETH.' Yr enwog LAN A'R DrwysoGAETH,'— fyddo Y* foddleB gwybodaeth Deled.dyag I'n myog er maoth erpob cym'dogaetb. 'Y CLORIANYDD.' Cifr hanes ddyry I Clorianydd,a glin lgrthyglau yablenydd Deydwr braf yw Rhys Dafydd, Utkr-wr deetk, arwrydydd. Lianddaniel. 0 8.0.

CWMAMMAN, SIR GAER. CANTATA.—YB S. David's, Tairgwaith, cafwyd perflFormiad o 'Ymgom yr,Adar, gas Dr. Parry. Cyflavnodd y côr ei walth 4a yi) ardderchoy o dan arweiniad Mr. B. Tkemas. Yr oedd y Mission Church yn llawn y ddwy noson, clod mawr yn ddyledus ir arweinydd, y cyfeilydd, Mr. Dan Thomas, a'r pwyllgor, am roddi i ni ddwy noson mor bleserus. Ctfarfod Undfbol —Cyrthaliwyd hwn yn Eglwys y Garnant nos Iau, Daeth eyMull- iad da yngbyd. Agorwyd y cyfarfod gaR Vr Leyshon, a siaradwyd yn* dda ar y 'Gwaith Cenhadol gan Mr. Stanton, Mr. D. Evans, Mr. Bracsy, M! S!oco{Dbe, a'r offeir- iaid. Disgwyllwn i'r cyrddau hyn wneyti gwalth da yn y pi wyf. TeWlad pawb oedd mai da ydynt.

1< SIR FON. Ymhen ychydig wythnosau fe glywir am uu o fechgyn goreu M6n wedi dychwelyd i fynwes yr Hen Fan),' amawr fydd y cynwrf panddaw y gath o'r cwd Ai gwir mai un o offeiriaid ieuainc MAn yw dewisedig Dewi Sant, Paddington, Lha., Eialn 1 Dyna'r son. A bacbgen rbagorol ydyw. Sieryd ei fieer yn uchel iawn am dano fal bugail. Y mae Cyngor Addysg Men yn parotoi 4 Syllabus,' neu gynliun addysg grefyddol, ar gyfer holl Ysg olion y Cyngor. (Tofynir am ddin) Ilal tiag ugain, munyd 0 addysg Feibl- aidd bob bnre. Bendigedig Ohd eyn y bydd y cynllun yn effeithiol, rhaid darparu ar gyfer arholiad blynyddol, a rhaid i'r Cel- ejafau dalu llawer mwy 0 sylw i wybodaeth Feiblaidd yr atbrawon, Y mae golwg addawol ar F6n Amaefchyddel beddyw. Gwir fod rhyw I vvyfyn' yn Hht- dagu'r Yd mewn rhai manau, ond at 8U gilydd, aeth llawer blwyddyn heibio er paa welwyd y wlad mor gyfoetbog ei meusydd a'! gerddi.-Cyrit.