Welsh Newspapers

Search 15 million Welsh newspaper articles

Hide Articles List

22 articles on this Page

---_ ;0 Ben y Gamedd.

News
Cite
Share

0 Ben y Gamedd. Mian Sylwedydd."] Y mae'r "telegram" bythgofiadwy i'r "Echo" n datgan fod y streic drosodd, yn parhau yn brif .bwn ymddiddan yn yr ardal er dydd ei ymdd ian go si ad. Nis gall y gymydogaeth ym- ■ ryddhau oddiwrt.h y syniad fod "rhywbeth yn- ddo" tu hwnt i'r hyn ymddengys ar y wyneb. Oh-erwydd hyn, mae'n fwy na thebyg, yr ydoedd cyfarfod y farchnad nos Sadwrn yn lluosocach nag a fu ers wyt-hnosau lawer, a phryder am- lwg yn nodweddu'r lioll gynulliad. Yr ydoedd rhai dynion anwyboclus ac eithafol yn an:g- hoelio gwirionedd y "telegram' yn gyfan gwbl, ond gellir dyweyd yn hyderus fod cyfangorph mawr y bobl yn gobeithio yn eu calonau lod y newydd yn wirionedd. O leiaf, nid oes neb a, waclai mai'r "telegram" ydoedd uchaf yn meddwl ;pob dyn yn y cyfarfod, ac fod pawb, yn ddiwaJian, yn disgwyl y byddai gan yr arwein- wyr rhyw esponiad boddhaol i roddi ar yr hyn a barodd v fath gyffro yn mhlith trigolion Bethesda a'r oylahoedd. Eithr cafwyd siom- edisaeth yn hyny o beth. Nid ydoedd y pro- rJhwydi ddim doethach na'r "dyn yn y trv,l," a gorfu i'r dynion ddychwelyd adref yn waglaw, ac yn drist a digysur, unwaith yn rhagor. Rihyfedd cyihyd y p-ery eu hainyneld Y maent bellach wedi gwisgo llawer o esgidiau i "drampio" i'r farcihnad yn ffyddlon, ac wedi cael dim, n-ac yn debyg dhwaith, fel mae'll hys- bys i bawb ond hwynthwy, o gael dim end. ,ad.dewidion, ac nis gall neb fyw ar hyny. » Ac eto buasem yn disgwyl i ddynion mawr a. doeth fel y prophwydi fod mewn sefyllfa nos Sadwrn i fyned i wraidd y cynlhwrf, a rhoddi eglurhad pendant a therfynol ar y "telegram:" os, fel yr honant hwy, nad "oedd dim gair o wi Honed d ynddo," ac mai "gwaith gelyTi yd- ,A)edd," etc. Gadawer i ni all adrodd y\ "tele- gram," eanys y mae ei eiriad ac amgylchiadau ,,ei ymddangosiad yn bwysig. Dyma fo: — "Fe hysfbyswyd Mr James Macdonald, ysgrifenydd y 'London Trades' Council,' heddyw, yn swyddogol, fod dhwarelwyr Ar- glwydd Penrhyn, y rhai sydd wedi bod ar streic am yn agos i ddwy fiynedd, wedi dat- gan eu bwriad i ddiweddur streic." Coher fod y "telegram" wedi ymddangos rmewn newydd iadur hynod bartiol i'r comiti, ;brydnawn Mercher, a chafwyd felly bedwar diwrnod i chwilio i mewn i'w darddiad Ú wir- ionedd. Buasai llythyr a stamp ceiniog, oddi- wrth y comiti at Mr Jam Macdonald, yr hwn sydd wr adnabyddivs i'r wlad ac yn swyddog undelbol pwysig, yn sicr o gael ei ateb gyda tlhroad y post. a chawsid bob manylion wedi hyny, i'w darllen i'r ffyddlonioid yn y farchnad nos Sadwrn. Os "anwir" a "gwaith gelyn" yd- oedd y "telegram," anhygoel ac anespomadwy ydoedd ymd.dygiad yr arweinwyr, yn ngwyneb pryder,,aaulwg y dynion, gan y gallesid profix anwiredd a dyno£,t.hi'r. gelyn gyda thraul ond un geiniiog gosh. Ai tybed y profai hyn gym- wywier y prophwydi i arwam i lstynecl y doeth. It < Yn absenoldeb llythyr swyddogol. yr liwn a allesid ei gael mor hawdd, doniol iawn, 000 bollol .araddifad o rym argyihoeddiadol, ydoedd csboniad areithwyr y farchnad am y neiwydd syfrdanol. Honai Mr H. Jones nad "oetki dim sail iddo-o pwbl, twyll hollol ydoedd, a rhyw amcan dryo-ionus wrth ei wraidd." Yr ateb i'r honiad hwn ydyw, os nad "oedd dim sail" i'r .telegram, fod y newydd wedi ei gyfleu- i Mr James Macdonald yn "swyddogol," hyny ydyw, gan rhyw swyddog—undebol ond odid fawr— yn rhin-wedd ei swydd. Os "twyll" ydoedd, fod Mr James Macdonald wedi ei "dwyllo" yn swyddogol, yr hyn, ac vstyrieti ei swydd a'i gys- ylltdad &r Undebau Crefftol, sydd yn anghred- adwy. -Os oedd "amcan drygionus with ei wraidd," gorchwvLhawdd fuasai i Mr Ma/cdon- ,a,ld enwie-i liysibysydd, a gadael i'r prophwydi ddadlenu yr "amcanion drwg." Bithr bii Mr Miaooonald yn dawedog, acymlynodd yr "Echo" wrth y "telsgrain" fel yn dwyn "argraph swydd- ogol." Rhodder ynte honiad Mr Henry Jones yn un pen i'r glorian, a.'r hyn a ddywrødodd Mr Macdonald a'i hysibysydd swyddogol a'r "Echo" yn y pen arall, a bara-ed pob dyn drosto ei hun a oes ai nad oes "rhywbetih" yn y "telegram" w('=l.i'r cwbl. Barn llawer a fiun i yn ymddi- ddan a hwynt ar ol v cyfarfod ydoedd, fod yn rhaid fod "rhywilxeth yn. rliywle," onide ni ddeu- a.i y telegram o'r man lie y da-etth, ac fod yn "Iritid cael lliw cyn llifo." A gprfu i mi gyf- addef fod llawer o wir yn hyny. Yr ydoedd Mr W. IEL Williams o'r farn fod y potli "wedi ei gycliwyn gan rhywun oedd heb fed mewn cydymdemiiad a'r gweithwyr, rhyw- Tiri gyia'r amcan ú'w dinystrio, ;-ac yr oeddynt oil yn gwybod pwy oeld y dynion hyny." Piti na fuasai rhywun wedi darllen y "telegram' ?Ile ■j clywai Mr Willta-ms, er mwyn cael gweled wedi hyny beth fydd-aa ciateb, a sut y diangai •o'r cyfyrigder. Rhaid adgo'Sa i Mr Williams fod Mr-.Macdonald "wedi :ei hysbysu'n swydd- -ogol o'r hyn a ddywedodd. Ac yn ngwyneb y dak^anisd hwn, mae yn rhaid credu mai rhyw "swyddiog undebol" a hysbysodd Mr Macdonald, pe aangen, diau y buasai Mr Williamts yn ddig- on parod i eigluro. A chain nas gallasai neb arall ond.$wy<iplog undefbol hysbysu Mr Mac- -dojiald yn fswyddogol" Aairl cymhwyso iait-h a dierydd Mr Williams i rhyw swyddog neu swyddog'ion y: Undebau CrefPtol. Y ,mae hyn jyn anocSieladT-'y. Felly y mae rhai ,o swyddog- ion yr UndeWu Crefftol "lieb fod mewn cyd- jyTOd-etimlad a'r dynion," ac yn ceisio "eu dinys- i,rio- Ensyniodd Mr Williams fod y gweith- wyr yn "gwybod pwy oedd y dynion hyny." <3snyr patvb beithvi^edd yn ei fua-dwl. fOnd erbyn fcyn rtis,i.iall efe hun gelu "pwy ydyw y dyn- icMF; hyny," Hyd rues ceir saar oddiwrth Mr X,itt-cloliald i'r g^^lnwynelb, y mae yn rhaid; crea-a mai g:an yr IFnetobali Oreffitol y cafodd efe' ei Jjpsbyiaad "swydd'Og^l." NiÔ ydyw dyn o'i brofed ef niar haiwdd ei d^vyllo si tlienlii't farch- nad llw%"fan ac^-fn y liaWT. Y füorn gyireed inol pdyw mai gollwng -y gath o'r owd yn "rhy ftmn/' fel y d-ywodedd yr "Echo." a ddarfii Mr MaocLonaM. "CSoming events," .m-e;,ld Jr 'hen wire'ci' Seisnig, 'their shadows [before them." thued(iiry.,(-yffredin i feddwl -mai "«5ssgod y ^wril.Krych -sydd'yn di- lyn ydoedd y "telegram." Fe ddyavedodd Mr W. H. Will;«iTiie n«s Sadwrn — pDsiil.ffi,wydd v IWddai yn rhaid iddyniymlarld yn y dj-fodol hdb gtywiortih; arianol .«llanoli«n. Nid oeddynt etø wedi j ieimlo$wi,r bwyn y frwydr. De-sai prawf: o'u dyndod a'u penderfyrtiad, pan y gade-, ewid hwy i yniladd eu bnrydr wrthyist eu JiTinam." Y jyaiad cyflfpediia ydyw mai dyma'r gwiiihryieih, -—c-yt$god o ba twi ydoedd y "te%?gram." Gwyr pawb-o ba le y mae'r arian yn d'&d. Y mae yn jhysbys i bawb, pwy ydyw'r "oufeiders'' sydd wnedi riit^ddi eu cym^orth i'r gwei%*wyr hyd yn hyn. Âi: fe allat mai a-wgrymiad ydoedd y "ttdegram" v daw pall yn y man ar y "gewynau rhyfel," pi ffurf arian yr undebau, JHv os felly, fe gywirir y "telellram yn pen Jiganawr o ddyddiau. Barnai Mr Williams nad ydyw y dynkm eto wedi teimlo gwir bwys y frwydr," tra y mak-nt hwy ac areithwyr y farchnad, dru- ain o h^nvnt yn ystyried 'au bod wedi cyCawni gwrhydrj a li«eddwti edmyigedd oeasl. Kithr yn ol Mr Williams, nid ydynt wedi "tedanlo gwir bwys y frwydr," ac o gianlyniad nad oes sawyr gwro-niaid asrnynt o gwbl. < Am unwaith 'rwy'Ti cydolygu a Mr Williams. Nid oes yma "bwys brwydr" wedi ei deimlo o J grwb], gall fod lluaws mawr or "streicwyr,' 'fel y gelwir hwynt. wtedi mwynthau math o "holi- days" ardderchog ar hyd yr amser. Diolch i QJrau y y S sylwer, so nid y I Oymro—ifrwyth chwys gw-yneb llafunvyr mewn tanddaearolion leofvld gan nmyaf, iei, ac i delerau esmwyth ac ysgafn hefyd ystad y Pen- rhyn canys nis gwiw angihoho hyn chwaith: nid oes yma "wir bwys bnvydr' wedi ei deimlo o ewbl. OaMll weled betli a (lclaw o'r helynt, pan y bydd yn rhaid, yn ol Mr Williams, idd- j ynt "ymladd eu brwydr widhynt eu hunain," a "chymortli arianol o'r tu allan" wedi darfod, B\.>th bynarT arall a ellireA ddweyd am aratfth J Mr W. H. Williams, nid oes esgus dros ei i chaTnddeall. Yn ei dyb of, y mae dyddiau blin o ftaen y dynion sydd allan, pryd y profir "eu dyndod a'u penderfyniad." Y mae posibil- rwydd y bydd arian y Sais haelfrydig (er yr anair iydd iddo yn ami mewn tywydd teg) yn darfod. ac y bydd yn rhaid iddynt "ym- ladd eu brwycjr wrthynt eu hunain." Sylwer fod y dine fuddugoliaethus weda difliinu yn gyfanigwbl o arerithiau'r ai-weinivyr, a sobrwydd gweddus wedi cymeryd ei e. Yr ydoeddMx Henry -Tojies wedi anghofio ei addewid, y cai y dynion "fedi ffrwyth y llafur distaw y tu ol i'r curtain" ac. yn ofni eu bod hwynt yn "llaesu dwylaw." Mr W. H. Williams, yntaui hefyd, heb obaitli ganddo erbyn hyn fod "y wawr yn tori," yn parotoi y dynion i "ddioddef caledi fel milwyr da," can feallai "y byddai raid idd- ynt fyned drwy fwy o auhawsderaui nag oeddynt eisoes wedi myned drwydd^it," etc. Dyma ddiwedd utaiii mis o areithiio a disgwyl. Di- pyn yn "rhy fuan" ydoedd y "telegram," a dim yn rhagor, fel y cyd.nebydd hyd yn nod fFvddloniaid y farchnad, gan nad beth ddywed y prophwydi. Rihoddwyd yn y golofn hon.fisoedd lawer yn ol farn rhai o brif swyddogion ac arweinwyr Undebau Cren to 1 yn Lloegr am yr helynt, ac ymddiygad yr arweinwyT. "Nis gellir trecihu Arglwydd Penrhyn," meddai un. "Nid wyf yn credu fod en ill buddugoliaeth yn bosibl," medd- ai un arall. "Anturiaelh anobeitliiol ydyw, meJdn.i'r Hall. "Nis gall holl arian y Bank of England achub undeb oddiwrthi orchfygiad, os bydd yr ymdrech yn cael ei chario yn mlaeni am dymhor maith," meddai gwr profiadol a dylanwadol arall. "Bob tro" y mae brwydr rhwng cyfalaf a llafur, cyfalaf sydd yn sicr o enill bob tro," meddai dyn pwysig arall. Ac hawdd fyddai ychwanegu'r rhestr yn helaeth, ond o ddiffyg amser a gofod. Oydmarer barn addfed y dynion pirofiadol hyn ag ymddygiad gwallgof arweinwyr yr helynt, a dheir eglurhad am yr helbul i gyd. Gwnaed ymdreich gan y prophwydi i "drechu" Arglwydd Penrhyn, a I orfodi i ymostwng i swyddogion yr undeb, yr hyn a ysty-rid yn orchwyl hawdd, Yr ydoedd rhai o honynt wedi addaw yn y chwarel flyn- yddau'n ol mai felly y gwnaent, gan estyn eu breichiau a'u dwylaw, yn aroiÍ deg fel pe bad Arglwydd Penrhyn ar y cledr, i ddangos mor rwydd fyddai gy aitdi, y "plygu," ac mor hynod ddoeth a phwysig oeddynt hwy, drueiniaid ffol Eithr methwyd, fel y rhag ddywooodd yr ar- weinwyr Seisnig profiadol uchod. Ac ar ol ugain mis o ffoli'neflb diigymar, dyma ni wyneb yn wyneb a sefyllfa d-ctifrifol, o ganlyniad i arwajnyddiad dmystriol i'r .pen draw. Cyn belled ag a fyno perchenog y gwaith a'r mater, y mae'r streic drosodd ers dros flwyddyn. Y mae'r dhwarel yn gweithio yn foddhaol i'r meistr ,a'rgweithwyr ,aey mae lhif y gweitliwyr yn cynyddu bob wythnos. Nis gall holl hy- awdledd na doetihineb praphwydTr lielynt newid y ffaith oll-bwysig hon. Y mae'r streic dros- odd. Dyledswydd yr arweinwyr ydyw cydna- bod eu bod wedj methu yn eu hymgais ddall, a gadael i'r dynion weithredu yn ol 011 hewylly.s; eu hunain. Ofer disgwyl am gj-sondeb yn Cl farchnad. Yr ydoeid Mr H. Jones yn falch fod y dynion yn "dal yn benderfynol," ac eto, oherwydd fod riifer fawr o honynt "yn cerdded yr heolydd nos Sadyrnau, yn lie mynyefau'r cyfarfodydd" yn ofni, eu bod. yn "llaesu dwylaw Ansicr iawn, ,gan hyny, ydyw'r tiro, daii'draed y cad- eirydd. Yn mhellach, dywedodd fod y ohwar- elwyr yn y Deiheudir "mor benderfynol ag yr c'eddynt ar ddiecihreuad v frwydr," a dau frawd fu. yn casglu yn y South yn sk-rhau oddiar yr un llwyfan, ac vn eu clywiedigaeth y nos Sad- I wrn cynt, fod llawer o'r hogia yn y Sourtih yn "taflu dwr oer ar eu hymdreohion." Nis gall fod y ddau osod,iad yn ,gywir, a haws genyf grc-clti, y sawl a fuont yno. NidIle dymunol wedJ'r eyfan ydyw "Coleg rhad y Soutlh, pan f j ar y goreu, a'i gydmaru i Chwarel y Ciae., ond pan mae'r cyflogau yn gostwnu, a'r rhagoly^on fieb fod yn ddisg'laer, nid rhyfedd fod y dynion yno'n aneismwyt-ho, ac fod "dwr oer" yn cael ei daflu am ben y prophwydi, yn enwedig pan yr ystyrir nad ydyw ugain mis o alltudiaeth oddi- cartref wedi dwyn y fuddugoliaeth" addaw- edig un iod yn nes, ond yn hytrach wedi gwneud yn fw-y amlw-, nag erioed mai "antur- iaeth anobeithdol' ydoedd y ,e,yfan o'r cychwyn cyntaf. Nid rhyfedd yohwaith fod Mr Daniel, pan yn eu hanog 1 fyned i'r "South," yn eu cymhell hefyd i "be'idio d'odi adref yn rhy ami." Doniol iawn ydoedd clywed Mr W. H. Wil- liams yn dweyd yn wfn ddigon fod gan y dyn- ion "gwynion cnvirioneddol pan y daethantallall o'r chwarel," a hen wr oddiar yr un llwyfan yn sitrhiau'r cyfarfod ei fod "ef yn ddigon hjwyr- frydig i adael y chwar-el ar ddeclhreu'r anghyd- fod." Ni fydd neb yn "hwyrfrydig i adiaiel" I gwaith os bydd ganddo "gwynion gwirionedd- ol," ac os bu .yn rhaid ei "dynu" o'r gwaith y mae- hyny'n brawf diamlheuol mad oedd ganddo I eysgod o gwiyn o swbL Pa le y saif Mr Wil- liams ynte? O^'ell gan y cyihoedd goelio hen wr oedd yn gweithao yn y chwarel na swyddog I cyfloeedig yr undeb. Nis gall y ddau fod yn gywir. Oherwydd fod v "bechgyn" yn gwrtihod gweithio, mewn eanlvniad i ostyngiiad yn eu ciyflicgau, taflwvd 15.000 o fwngloddwvr allan o waith yn "Yorkshire a 6000 yn "Nottingham- shire' yr wythncs ddiwerldaf, a chan fod pob un o honynt yn derbyn ptreic dal o naw swllt yn yr wythnos, <_rolyga hyny fod yn agos i 9500 ¡ o bunau yn cael eu talu yn wythnosiol o gron- fa'r undelb. Gwneed ymdredhion diymdroi ar I ran yr arweinwyr i setlo'r mater, ac nid aros iaim flynydda-u fel y bwriadwyd yn yr ardal hon. Nid oes gwybodaeth hvd yn hyn sut y mae ]>ethau yn serfvll. nnrl nfniry gall yr annedwydd- weh barbae am amser.

Advertising

-.--------------Chwarel j…

Cyfarfod Cyhoeddus o Weithwyr…

HELYNT Y PENRHYN.

Penodi Dydd y Ccroaiad.

Advertising

----------__0_--Arglwydd Psnrhyn…

Arhcliaaau yr Orsedd.

CyhuddJad o Dod yr Hsddwch…

Cynllun o Ldiwygiad -u Pwysig…

Advertising

----------------------I Dirwy…

-_._.---___. Ymadferiad y…

TYSTIOLAETTH Y MEDDYGON.

-_----------Cynghor D nesig…

Family Notices

[No title]

[ Gweinidog Bfengyl yn Llys…

Advertising

-------------1NODION O'R DEHEUDIR.…

[No title]