The North Wales Weekly News

Nodion Llywarch Hen I Ni cherddaf, nid af o dy, Ymhoen ydd wyf am hynny Nid oes fyd, na hyd, na rhiw, Na lIe rhydd, na Ilawr. heddyw Ni'm twyllir o'm ty allan, Ar air merch i'r eira man. Fy esgus yw'r fau wisg fydd, Mal unwisg a melinydd. Ai cehvvdd wedi'r Calan Wisgo o bawb wisg o ban ? Lien oergur uwch lhvyn irgoed. Llwytb o'r calch yn llethu'r coed. Oes un aivyr fis Ionawr, Pa ryw lu y'n poeri i lawr? Gwehvch dynnu o'r gwaelawd, Lift o blanc o lofft y blawd. Dafydd ap G-wilym. Er dy oearm, croesaw it, eira c-nl,,ar tymor. Hoff gan lu dy weled, ond paid aros yn hir. Dydd Duw i xu'thiio us a 11 wen lloriau ea gvm- ylau yw amser y gawod eira. Gwelwch fel mae'r pluf yn llithro i lawr, yn åawQ'l,g¡io a gweu trwy'u gilydd. Chwarou maent, chwareu dal eu gilydd Gweant trwy'u gilydc fel byddin, pawD yn ei drefn yn creu anhrefn, a. throellant hyd oni phendrono'r neb a'i gwilio. Cuddia';r cwrlid gwyn holl greithiau wyneb llwyd-ddu'r hen ddaear yma. Daeth ar fore Sabboth, a Uechodd agos bawb yn eu llochesan. A chafodd ei wyn- der dihalog, Siabboth. o groesaw a gyredd rhaib arferol ein trafferthion. Yn swn bore Llun, deffru'r byd a'i helyntion, a than ei draed a'r eira a llawer sangtaidd arall yn aflan. Snow, snow. Oh beautiful snow." meidda' ir eaieth anffiodus bonlO wrth wilio'r man- blu'n disgyn. Gwiliai hwynt o ystafell Ysbyty yn America, tra bywyd iddi hi yn cer, ac yn cli- fianu fel llywion YT eira. Gwelodd ynddo weers ei bywyd ei hun, y glan dihalog yin syrthio, i laid yr ystrydoedd, i gael ei sathru dan draed. Can- oJd wrth farw gan ei bywyd yn dlos a galarus fel Song of the Dying Swan ''—ei hunig gan. Trwy Wynedd y trywenynt Gwenyn o nef, gwynion ynt. meddai Dafydd ap Gwilvin, hen fardd natur cenedl y Cymry. Mae "Cyfreithiau Hywel Dda yn esbonio^r gwenyn gwynion roddodd i'r bardd ei ffigwr. "Banedd gwenyn o Baradwys pan yw, ac o achaws pechawd dyn y daethant odd. yno, ac y docieq Duw ei rad arnynt; ac wrth hyny ni ellir canu offeren heb y cwyr." Felly gwyaion oedd gwenyn cyn en troi o Bara- dwys, ac o achos "pechavvd y daethant oddi- yno." lvxth hyn ni ellir c-anu offern heb y cwyr," dyna dechren ac ystyr canwyllau yn yr Eglwysi—gymaint o ofergoel sydd amgylch ogylch ein seremoniau crefyddol. Ymddengys fod Motor Cays" yr Awdurdod Addysg yn hunllef dost ar rai gwyr eglwysig yn Arfon A fod gweled blaenwyr yr achois hwn yn ymsaatihu ar hyd a lied y wlad, yn poeni en caluii ac yn berwi eu hymysgaroedd. Gwelais gariad ohonynt amryw v-eithiau yn chwymn- ellu o ysgol i ysgol, a bendithion y car a'u cy- merai mor ddigost, i ymweled a rhyw haner dwsin o ysgol ion mewn gan lleied a hyny o oriau. Rhaid cotio mai pobl brysur ydynt, ,a llon'd eu breichiall o fyd i ofalu am dano, a rhai ohonynt yn gofalu am ffyn bara canoedd o weithwyr. Hawdd i'fugeiLiaid dyrnaid bach o ddefaid eas cablu, and gwireyd eu gwaith sy' fwy na fedrant. I eiparch gwr a weithio na'r segur a'r glwth. Os mym glod hid farw os mynd angihlod doro dy law ar aradr addysg y wlad, a mwya'r gwaith amlaf y meiflau. Mater domol iai. cydmaru (Jau Dy'r Senedd, a dWYil yr un elfemau yn y naill a'r llall wyneb yn wyneb. Mae pryd a gwedd humour y ddau Dy yn hollol wahanol. Mae urn yn medru chwerthin yn rhydd, a'r Hall yn treic yn glasuroi yn ol arfer arglwyddi. Ni wn fawr am hen dduwiau 11 lau Groeg a Rhuiain, ond hyd y gwn, rhyw ddiafl- iaid oeddeat, a anwyd cyn amser rhanu natur dda a humour. Mae'r Commons adigon com- mon i fod natuaiol, i ymhyfrydu ambell dro mewn pethau pert. Meddant lygaid eryrod i ganfod pob tro trwtan, a feiddant heb atal Haw ei droi yn aberth i'w ha,abri. Lodes fel lodes ugain yw eu humour, a chochni iechyd yn ei bochau, a pha^vb yn ei dro' yn tredo am ei Haw. Ond rhai sydd yno wedi eu gem a hithau'n rhan prioiclas .iddynt. Hollol wahanol yw hanes y Ty Uchaf. Gwlad oer yr estron yw'r Ty hwnw i bob peth pert a ffraeth. Hed drosto- awelon sych-oer yr upper ten, fel dwyreinwynt canol Mawrth. 0 phecha un ohonynt yn y ffordd hon, rhyw osgo anaturiol fydd croe.saw'r cyfeillion iddo. Gilboa ydyw a sychter taor blynedd mell- tith Elias yn Hwydni arno. Ond gweldr direidi doniol ambell dro mewn ambell arglwydd yn Nhy'r Arglwyddi. Ha ha," meddai un, "cam- gymeriad yw fod y wlad yn cael ei llywodraethu gan ddau Dy'r Senedd mae'n hollol dan draed tri Thy arall, LansdowTie House," Church House," a'r Public House." ITolloI wir. Ein tai ni—ein "plaid ni," ein Heglwysi ni," a'n t; poced ni." Rhyfedd hedyd na chiciai John Dull" y cychod, i'r rhai mae ein gwenyn ni yn casglu mel, os nad da gan John rhwdro fydd treio byw ar ei floneg. < Hawyr bach! Mae cyfeillion Cblwyn Bay ar yru'r llewod o'u hwyl. A wyddoch chwi mai un o. bethau sangtaidd oin Barddas yw'r Ddraig Goch, er ei ffurf ellyi,la,i-dd. Hwyrach hefyd, er ein holl dwrw, mai un o'n duwiau diweddar ydyw, ac na fedr neb, hyd yn oed o'r Ysgol Forienaidd, olrl:iain ei hac-ha,i ym mhell, na chael UQ prawf pendant fod yr hen feirdd yn ddetiliaid selog o'l theyrnas. "Draig Prydain y Gwalchm;ai cyntaf cedd penaeth yr Ynys hon a chyneu drdgia,u"'r wefrin vn fflachi.adau mellt heb daranau. Am adel yr a o'r Ddraig Goch a ddyrru gychwya, -.nae ein cyfeillion. Beth dc-ywaid Djrfed. ceddwnd y -I-edd? A beth ddy- waid Eifionydd, y gwr Silll anadlu cynghanedd, ac yn gofalu am Dyfed ac am y cledd? Mae'r Athro J. Morris Jones wedi datgan ed farn. A oedd ef am adel yr a allan, nid yqym yn CQifio and rhoddi cychwyn roedd y ddraig o dan ei arweiniad, cofiwn hyny yn dda. Wedi ndthao'r a," gwna linell gywydd sedthsdll ed hyd dda ei chyngharedd. Pa le mae bedrdd Bau Colwyn, Pennyn, HwLhydrj, Brython, a ——. Pwy arall? Maent yn brdn hefyd. < < Beth yw gwir gymeriad ein cynulliadau Eis- teddfod,ol-I Mae hanar y rhai ddaw hefo'r tren- a'i o chwareli Arfon a gweithfeydd glo y De yn gjdeiillion y taifarnwyr^ chwaneg cyfeillion y tafarnwyr ac nid yr Eisteddfod ydynt, medd MT. William Davies, Colwyn Bay. Y :fi sy'n henwi Arfon a'r De," hefo'r "trenau rhad ddywedodd ef. Os doniola oedd amcan y cyfæ.11 anffodus hwn, dylasai rhoddi rhyw beth yn aberth i raib ei ddawn yn lie cymeriad cenedl, a hono ei genedl ei hun, a hyny yng ngMyw Saeson na wyddant am- genach. Cant hwythau weled yn amgenach, pan ddelo'r Eisteddfod i Golwyn Bay. Ni fedd cenedl y Cymry dystiolaeith uwch i un elfen yn ei chymeriad neilltupl ei hun na'r Eisteddfod: Nid yr Eisteddfod yn ei chynyrchion, ond yn ei chynulliadau mawrioii a gweddeiad-dra eu hym- ddygiad oddi allati-mewn peidio meddwi, gwaeddi a rafio, o fewn-yrieivv, eistedd yn dawel am saitli ac wyth awr ambell dro, i wrando canu, beirni.adu ac areithio. Rhaid i ganoedd fynd i'r tafarnau ar ddyddiau yr Eis- teddfod, nid am y caiant fynd, ond am nad oes mewn trefi bychain fel Caernarfon, Bangor, a Cholwyn Bay, haher digon o leoedd bwyta ar eu cyfer ar wahan i'r tafarnau. Ym mha wlad y .gwelir o buoxtlieg i ugain mil heb ond rhyw dri neu bedwar meddw' yn eu plith, ond yng Nghymru. Am y cynulliadau, mae'r pumtheg mil yn ymddwyn ddaed ynddynt ag a wna bum- theg mewn ambell Gyngor Trefoil heb eithrio Colwyn Bay. Gwn beth am yr Eisteddfod, ac ni bum erioed falchach o'm cenedl na'tm cenedl yn yr Eisteddfod. Rhyw ymddygiad blaidd yn cweryla a'r oen am yfed dyfroedd gloyw ei gy- nefin ei hun., yw peth fel hyn. Gwn fy mod yn heil y min yn agos i groen Mr. Davies. Paham y gwnaeth yratau gam a'm ceriedl I? Yr wyf fi yn ea chain, pa lid bynag a goledd ef yn ei herbyn. Gweiaf fod Cor Eisteddfod 1910 am ddatganu un o weithiau y diweadar Ddr. Joseph Parry, ac am golstio path er cyraedd yr arncan. Diolch o galon i chwi. Pwy na char gofio am dano. Ere oedd Joseph y gan yn hanes ein cenedl. Pa gerddar aroes wres calon ein cenedl yn gan fel efe. Synais ddegau o weithiau fod ei Blod- wen" yn cael llonydd fel yn nhir gweddwdod. A gafodd hi lythvr ysgar gan ein cenedl? Onid oes yn hono rai o braf alawon a deuawda-u: ein ecnedl. Beth am Iiywel a Blodwen," a beth am Mae Cymru'n Barod ar y Wys "? Ai nid {) es yn y wlad nifer o Gymry gwladgar a ffuarfia yn GymSeithas i gasglu ei weithiau a'u cy- hoeddi. Maent yn awr yn w.asgaredig ym mhob man, a bydd rhai ohonynt yn fnan, os nad ydynit yn ba.rod wedi eu colli am byth. Nadolig lavien" i chwi a C'halenig i min- nau." Y nghlenig i, chwedl y bobl, yw'r arfer. Y Rhufeiniaid roddodd i ni'r £ ;Calanau," daw'r gair o'u calendae" hwy, sef en dydd cyntaf o'r mis. 'Roedd i ninau unwaith galan bob mis. Erbyn hvn yr ydym wedi eu colli, and Calan Ionawr, Y Calan, fel y gelwir, Calan EbriU, Calan Mai, a Chalan Gasaf. Hen arfer y my-nachod yw'r hel Icalenig sy'm mhlith plant y wlad, arfeient hwy gardota ar bob Cahn mis. Cof digon diniwed o'r hen saint tlodion. Mae Eisteddfod au'.r Nadolig bellach ym mhlith y pethau fu. Lla'ur i'r yellydIg a phleser i'r llawer ydynt. ,vIae.'r hen haint, yr "uIlrhyw uaawd," "unrhyw adroddiad," a'r un hen ddarnau ,corawl Inor drwm ag ericed. Hen farch dan law hwylu.s ydyw hefyd. Ca'r beirn- iaic1 a'r cadeirwyr fel rhi-ol hwyl wrth ei ger- nodio. Rhyw beth yn deibyg yw'r aflwydd ym myd y beirdd a'r traithodwyr. Dilyiiwch hanes ein cylchoedd a ohwi gawch mai'r un englynwyr, os nad yr un englynio.n, ga'r gwobrau. Yr un ywhanes ein pryddesitwyr a',ii traithodwyr. Ymddemgys fod em pwyllgorau m'eiwn cariad .anghsrddoi a'r "Modulr" fel testyn englyn- hwn biau r maes, yn ol eu barn hwy. Gellir casglu bellach gyfrol diwchus o englynion clod ac anglod—anglod fel rhecl i'r car hwn, car y Syrs." AYele un a gyfansoddwyd gan un o bobl ddireiduiS Llanrwst. A medr direidi greu pethau doniol ambell dro, ond ei bod fel rheol yn cigio tresi y ftiirfiau barddonol: — Wei mwrdwr dj'ma'r inodtir-ar wib Drwy'r stryd. heb farch na strodur, Ac yn hwn ysgydwir, Fel mel treu yn tramwy'r tir."

Ffordd Ddwr y Rhiw, Eglwysbach. CYFARFOD HWYLIOG. Galwyd trethdalwyr y plwyf ynghyd i ystyried cynnyg Cynghor iLlamrwst yn-glyn ag adgy- weiiriio'r ffordd uchod. Llywyddwyd dros gyniulliad rhagorol gan y Cynghorydd Evan Jones; ac wrth ei ochar yr oedd Mr. Richard Roberts, Clrc y Cynghor Plwyf. Anfonasai Mr. R. R. Owen amcanigyfrif o'r gost, a dywedai y disgwyHd ir plwyf gario pob peth yn rhad tuag at y gwaith. Ar ol ychydig o sylwadau rhagarwedndol, Mr Robert Williams, Ffrith Lorn, a gynygiodd Eifil bod fel cyfarfod yn pro- testio yn erbyn bwriad y Cynghor i daflu'r cario ar y plwyf, a'n bod yn awgrymu i'r Cynghor Plwyf tapelio i lys uwch." Mr. Robert Jones, Esgor Ebrill, a gefnogal. Credai ef nad oedd yr amcanigyfrif ond math o gwmwl i ddychryin y plwyf. Da a fuasaci. ganddo pe buasai'r Surveyor yn brosennol i ateb ychydig o gwestiynaiu ar yr amcangyfrif. Gofidiai hefyd nad oedd un o'r cynrychiolwyr yn gwneud ei oreu dros y plwyf. (Cymeradwyaeth mawr.) Mr. Rowland Hughes a ddywedai nad oedd y sylw divveddaf yn deg. Cynrychioli yr holl blwyf yr oedd ef, ac Did rhyw hanner dwsin o bersonnau. Nid oedd ef yn erbyn ad.gyweirio'r ffordd, ooocrodai fod pethau pwysicach i'w gwneud yn gymtaf. Tvbiai mai hunan-fudd oedd yrn peri i'r siaradydd diweddat fod mor selog. (Cymeradwyaeth.) Dymunai gynnyg, fel gwelliant, nad oeddis 1 gydsvnio a ohais y Cyin.ghor. Mawrganmoiiai Mr. J. E. Joines, Plas Llan, Air. R. Hughes am ei ddewrder. (Chwerthin.) Mr. John Wy-mne (Llindir) a gefnogodd. Bu'n byw yn y Dyffryn am flynyddoedd, a gweloidd yn fuan m.aii'r petb goireu iddo ef a'i geffyl oedd mynd ar hyd y ffordd isaf i Lanrwst. Ysityriai fod mwy o angen gwneud rhywbeth i ffordd ddwrr yr Henhlas, lie yr oedd tramwyfa fawr. Yn y cyfwng hwn gofynnodd y Cadeirydd i Mr Rowland Hughes a oedd ef ym erbyn gwella Ffordd y Rhiw. Ateb odd yntau nad ydoedd, ond ei fod yn erbyn rhoi'r gost o gario. ar y plwyf. "DyEd cofio," ehai, "fod yn rhaid cario; y mae hon yn ddeddf gan y Cynghor Dosbarth." Y Cadeirydd Pa e; ai deddf ai arferiad yw hi ? (Cymeradwyaeth.) Mr. Hughes: Niid wyf yn ddigon o gownslar i'ch ateb. (Chwerthin.) Nrr. Robert Williams Gallaf eich sierhau nad yw yn ddeddf. (Cymexaclw-vaeth mawr.) Ar ol ychwaneg o siarad brwd gwelwyd fod y ddau! gyraygiad yn ymarfeirol yn dod i'r un peth. Am hynny, cynyigiwyd gan My. Evan Roberts, Fron Goch, nad oeddis i wneud dim i'r ffordd. Ychydig oedd yn ei defnyddio. hi, ac ni fyddai i'r rheiny aros yn eu ffennydd pe y caent le gwell. (Chwerthin.) iCdnogwyd hyn eto gan Mr John Wynne, Llindir. Methai NIT. John Wynne, Penllyn, a deall paham y dywedid mai ffordd i ychydig oedd Ffordd y Rhiw. Y mae'r ffordd," ebai, yn rhydd i bawb, ac arnoch chwi y mae y bad vs na wnewch chwi ddefnydd o honi hi." Pan blieidleisiwyd, caed fod 27 o bobtu, ac yng nghanol cymeradwyaeth fyddarol, rhoddodd y Cadeci-rydd ei ble.idlais derfynnol dros y cynygiad g wreiddiol,

At Drethdalwyr Llangystenyn. AT OLYGYDD Y Weekly News. Mr. Gol.,—Caniatewch i mi gongl o'ch papur i alw sylw at fwriad y Cynghor Plwyf i werthu rhan o eiddo y plwyfolion—sef Pibell yr Odyn, ac i ofyn a'i doeth hyn ? Credaf ein bod wedi colli digon yn barod vn v modd hwn. Collasom swm da a gyfrannid yn flynyddol at fara y tlodion. Yn 1716 gadawodd un o'r enw Thomas Gabriel £5 yn y flwyddyn i dlodion y plwyf, ond mae y rhai hyn hefyd wedi myned ar gol!. Tua'r flwyddyn 1877 gwerthwyd darn helaeth o dir oedd yn perthyn i dlodion y plwyf hwn yn Ochr y Penrhyn, am swm bychan, ac erbyn heddyw mae naw neu ddeg o dai wedi eu hadeiladu arno. Y fath werth fuasai yr holl eiddo hwn i'r tlawd. Druan ohonynt. Yn awr, dreth- dalwyr anwyl, dywedwn wrth Gynghor Plwyf Llangystenyn, na fynwn hwynt i werthu hwn. Galwn ein lluoedd i'r gad a mynwn gael cyfarfod cyhoeddus i drin y mater hwn. Oni fyddai yn well 1 "ni apelio at Fwrdd Llywodraeth Leol am arian i adeiladu ty neu ddau ar y lie hwn, a byddai y tai a'r tir yn eiddo clir i'r plwyf ymhen 30ain o flynyddau, a hynny heb gostio ceiniog i'r treth- dalwyr. Gadawaf y mater ar hynyna y tro hwn, gan fawr obeithio fy mod wedi llwyddo i ddeffro y trethdalwyr at eu dyledswydd. TRETHDALWR.

[RALEIGH CYCLES] 1 (Rigid Rapid and Reliable) 1 § ALL STEEL I 1 Are the most perfect bicycles extant. Send | I for Book of the Raleigh," post free from :— I I RAlEICH CYCLE CO., LTD., NOTTINGHAM j TO FARMERS AND ESTATE iLOIENrivs. GROUND LIME a &WM & IN BIGS FOR AGRICULTURAL PURPOSES. For Prices, applvj to the ^^nufacturers, RAYNES & CO., LLYSFAEN QUARRIES AND LIME WORKS, W 4fe:aLJr8 4 -0 CJO 3M 7TE -,w :E3 A-qL OR TO THEIR VARIOUS AGENTS. 3°

Y Golofn Feirniadol. Gwyl Lenyddol Eglwysbach. TRAITHODAU Iaf. Y Cyfarfod Eglwysig, a'r moddion i'w adfer i'w hen safie." y Llwyd y Bryn.—Mae Llwyd y Bryn yn fedrus ac anfedrus yn ei waith. Mae'n berchenog meddwl cryf, ac at ahvad hwnnw mae ystor dda o eiriau cain a detholedig. Ond ti brawddegau hir, ami eu cymalau, difwyna ei holl waith. Liu o fan ddarn- au ydyw ei frawddegau, a'u hyd yn hanner tu- dalen hyd oni ilina'r darllennydd wrth ofalu am y cysylltiadau. Chwilied am y dirgehveh swynol o frawddegu yn gryno a chryf. Hawdd fuasai iddo lunio amryw o'r rhai hyn yn dair neu bedair o frawddegau durol a da. Er y pethau hyn, a rhwng y cerryg milltiroedd pell yma, ceir llawer syniad tlws, a iled-farddonol ambell dro. Maent fel blodau v gaeaf. Ond ar y cyfan, traithawd oer ydyw, amddifad o'r gwlith ysbrydol ddylai nod- weddu trafodaeth ar y Seiat. Ei redfa yw-y seiat fel yr oedd, fel y mae, ac fel y dylai fod. Ysgrifenna yn rhy helaeth ar ei hanes gynt, gan nad yw'r testyn yn bendant geisio hynny. Yng rsgoruchwyliaeth ysbrydol y gwella, prin y sonia am yr angen o grefydd a dylanwadau'r Ysbryd Glaa. A glywodd efe fod Ysbryd Glan ? Ceisio gweila'r marw yw doctora'r Seiat ar wahan i ddylanwadau byw yr Ysbryd Sanctaidd. Mwy o'r ysbrydol yn ein crefydd a ysbrydola ei holl gylchoedd. Un o blant y Seiat.-Traithawd neillduol yw hwn—amheuthyn hollol yn nosbarth llenyddiaeth y man Eisteddfodau. Nid yw ei waith mor goeth a detholedig a'r eiddo Llwyd y Bryn. Eto, medd doraeth dda o eiriau persain y werin. Brawddega'n bert a chrynno, priod-ddull y werin—iaith y Seiat yn ei dillad goreu, Mae mor naturiol ei thwf a'i hosgo a grug y mynydd, natur heb ei chyfrwyo i farchogaeth yn ol rhyw ffasiwn neilltuol. Traith- awd campus ydyw. Wrth ei ddarllen cynhesodd fy nghalon a lleithiodd fy llygaid. Mae'r awdwr fel ei enw, yn fab y Seiat. Car hi, a deall ei chyf- rinion, ac mae wedi teimlo swyn ei phethau sanct- aidd. Nid oes dim neilltuol yn ei ddarnodiad o'r Seiat, ond meddyginiaetha hi yn rhagorol. A thyna brawf fod ei chlefyd iddo ef yn achos gofid caion, a gwrthrych gofal. Gwea adnodau, angyl- ion y Seiat, yn ei sgwrs am dani. Dyma un rneddyglyn rydd iddi—" Rhaid i bob dosbarth ddyfod o gyfeiriad y mynydd i'r Seiat. Os deuant o'r cyfeiriad hwnnw, ni raid iddynt hysbysu eu brodyr a'u chwiorydd o'r ffaith, bydd eu ileferydd yn eu cyhuddo yn ddiarwybod iddynt. Niwyddai Moses i'w wyneb ddisgleirio pan ddaeth o'r myn- ydd, ond gwelodd Israel y disglaerdeb ar unwaith." Diolch i Un o blant y Seiat am ei waith, ond iddo loewi ychydig ar y wisg, gall ei gyhoeddi pryd y myno. 2il.—Gweddnewidiad Crist." Rhai dan 25ain oed. A. J. L.-Traithawd nodedi, f,r. Cofied A. J. L. os am lwyddo y rhaid Ilafurio .Astudied hefyd pa fodd i ddefnyddio prif lythyrenau, yn lie eu bod draw ac yma fel byddin wedi ei gyrru ar ffo. Ei,icl.-Pregeth yn trin ac egluro'r hanes yw'r eiddo Enid. C, Gwthied fwy i'r dwfn y tro nesaf, helfa o bysgod man geir ger y lan, os ceir helfa hefyd. Yn ol yr ysgrifen credaf mai ieuanc yw'r chwaer. Na ddigaloned. Neli.-Nid oes ffurf traithawd ar feddyliau Neli chwaith—yn hytrach dilyna linell yr hanes, gan wneud sylwadau dymunol a gwylaidd. Mae ysbryd llednais a duwiolfrydig yn nawseiddio ei holl waith. Credaf mai ieuanc yn ei ddosbarth ydyw. A dengys ei hymgais y dirfawr angen sydd yn y wlad am athrawon fedr ddysgu'r Gymraeg, ac a wna hynny. Gorffenna amryw o'i brawddegau a geiriau llanw, fel yn yr ardd ar ol hynny," "cyn hir ar ol hynny." Dechreua frawddegau eraill a ac yn wir," yn lie taro'r hoel ar ei phen. Gocheled ormod o ferfau cynorthwyol—"y dyddor- deb oedd y nefoedd yn gymeryd," gwell yw y dyddordeb gymerai'r nefoedd." Syrthiodd i brofedigaeth drist wrth anghofio'r gwahaniaeth rhwng ei ac eu," Ysgrifena gan mor gnawd- 01 oedd ei syniadau,"sef lesu Grist. Pryd mai'r hyn amcanai osod allan oedd—"gan mor gnawdol oedd eu syniadau," sef y bobl. Ond gwell, yn ei brawddeg hir, fuasai iddi ysgrifenu-" gan mor gnawdol oedd syniadau'r bobl." Maeystyr wahan- ol i Yn oriau y nos yr arferai rhagor yn oriau y nos arferai." Y cyntaf ysgrifena hi, yr ail ddyl- asai. Paham yr hoffodd mor wrth-darawiaaol i feddyliau yn lle'r cyffredin, ond nid llai persain am ei fod yn gyffredin, mor groes i feddyliau." Mae'r Y mae" yn britho ei gwaith, mae hwn fel y gelain o ran hynny, yn poeni canoedd ohonom. Ceisied ochel gormod nifer. Na ddigied y chwaer hon am ein sylwadau. Cymerasom fantais yn hyn i awgrymu pethau yng nghyfeiriad ein mawr angen. Egwan.—Pe'r gamp fai rhanu'r testyn yn ben- awdau da a swynol, Egwan haeddai'r goron. Natur y Gweddnewidiad" yw un adran, ac ysgrifena 31 o linellau o ysgrifen fras ar hynny. Pa ddiben felly gael penawd—cynllun da o waith pensaer, heb adeiladu yn ei ol. Ceir yma lawer o sylwadau da. Ond nid ydym yn hotri ei ddull—i raddau'n rhodresgar. Er yn sillebu yn dda, hau ei atalnodau wna yntau. Ofnaf fod y cyfeillion hyn o dan yr argraff ddrwg eu bod yyedi dysgu ysgrifenu'r Gymraeg os medrant ei sillebu. Defn- yddiau adeiladu yw geiriau da a sillebiaeth gywir. Peidiwch anghofio adeiladu'n drefnus, gan ofalu am roddi'r pinau yn briodol yng ngilyswilt pob brawddeg. IJisgybl.—Traithawd difai ei iaith a dymunol ei d6n, ond yn llawer rhy elfenol. Disgwylir mwy na thrafodaeth ddidramgwydd ar yr hanes. Mae agos haner ei draithawd yn helfa o wersi yr hanes. Nid ydym yn eu dibrisio, er nad yn eu disgwyl. Nid yw Disgybl wedi teimlo swyn a chyfriniaeth yr amgylchiad rhyfedd hwn a phrin yw o egluro ei le ym mywyd ein Gwaredwr. Meddyliwv Egwan.—Beth bynag am "egwan," efe yw'r meddyliwr mwyaf cyfriniol o'r holl ym- geiswyr, ac mae cysgodion swynol yr awen ar lawer o'i feddyliau. Dyma darawiad tlws yn ei son am yr hyn oedd y "Gweddnewidiad" i iesu Grist ei hun.—" Efe a yf o'r afon ar y ffordd, am hyny y dyrcha efe ei ben.' Dyma un o'r afonydd goreu gafodd Iesu Grist yn nyddiau ei gnawd a diau ei fod wedi yfed yn helaeth o honi." Mae'r ymgeisydd hwn drachefn yn gollwng ei feddwl fel afon, gan lwyr anghofio'r llestri dwfr, o'r rhai gollyngir gwin melus trefn a brawddegiaeth dda. Wele engraiff a ddengys ei dda a'i ddrwg :— Yn yr olwg ogoneddus a gawsant wedi deffroi o'u cwsg, a chanfod Moses ac Elias gyda'r Iesu yn ymddiddan (yr hyn a ddengys fod teulu y nef yn cymeryd dyddordeb mawr yn angeu y Gwaredwr) llanwyd y disgyblion a llawenydd a gorfoledd, fwy nag a ddaliai eu Ilestri, fel mai prin y sylweddolodd y disgyblion pa le yr oeddynt, a pha beth oedd yn cymeryd He, gan mor fawreddog a thanbaid yr olyga, braidd nad oeddynt yn teimlo eu bod wedi eu cipio i fy y i'r nefoedd gan mor hapus y teimlant, a dyma Pedr fel arfer yn cymeryd y flaenoriaeth ac yn gwaeddi allii-i 1 0 Arglwydd. Diolch am ddiweddnod yn rhyw Ie, priodol neu amhriodol, wedi'r fath benod o frawddeg. I rueni fod ein brodyr ieuaingc sy'n medru meddwi yn dlws mor ddiofal am deilwrio eu brawddegau— pryd a gwedd eu meddyliau. Un heb lawer o allit.-Mae hwn yn liai cyfriniol a blodeuog na Meddyliwr Egwan." Tuedda at fod yn esboniadol ac elfenol. Mae ei adeiladwaith yn rhagorol a'i iaith yn goeth. Pe gwisg y Meddyl- iwr ddaed a hon, efe gawsai'r wobr. Fel arall y mae. Wedi pwyso a barnu "defnydd" a llun creadigaeth y brodyr liyn, rhaid i ni roddi'r flaenor- iaeth i'r ymgeisydd hwn. Felly Un heb lawer o allu yw'r goreu. O. GAIANYDD WILLIAMS. ENGLYN Y Modur." Un am gael lIn,-Englyn afrwydd ei feddwl ac anghywir ei adeiladwaith. Dylai syniadau englyn fod yn loywon. Paham y geilw'r "Modur" yn Wrthredwr ? Mae ei linell olaf yn aneglur. Oes heddweh.—Cymedrol. Ei drydedd linell yw ei anglod. j,,ii.Mae hwn beth gloewach ei wisg. Y Trydan Ffol,"—" Hal" y geilw'r bardd y cym- wynaswr rhyfedd hwn i ddynoliaeth. A barn Lhvydfacn yw mai "gwa.straff dinystriol" yw'r Modur." Cred eraill fel arall, a hwyrach mai hwy sydd gywir. Canu'n duchan rnae'r tri uchod. Y Trydan.—Englyn rhagorol, heb gynen yn ei galon Ond rhaid iddo ildio ei safle i'w lai pert o ddiofalwch ei awclwr yn gollwng ei linell olaf o'i law yn anghyflawn. Angholiodd roddi, mi dybiaf, ei" i fewn. Rhaid dal ar hyn. Anghof neu rvwbeth yw achos ein holl bechodau lienyddol. Edison. Englyn cywir a da, Gwobrwver ef. O. GAIANYDD WILLIAMS. HI 'FFOKDDWR.—Pen. I-IV. Er mai dwy ddaeth i'r ornest hon, cawd cystad- leuaeth benigamp. Nid yn unig ysgrifenasant yr atebion yn gywir, ond rhoddasant yr atalnodau fel eu ceir yn yr Hyfforddwr," a'r holl gyfeiriadau Beibiaidd yn ddifeth. Buddiol fai "i ambell draethodwr hoyw ei gamrau ymgeisio mewn cys- tadleuaeth fel hon, er mwyn iddo gynefino fig atalnodau, fel na bo, pan ddelo i'w cwmni, yn colli arno ei hun, nes eu hau heb amcan i ba le. Safon, 100.—Leah, 96; Ruth, 93. YR ARI-IOLIADAU YSGRYTHYROL. Dan 16eg oed :-Gwerslyfr Safon VI. Rhan 1. Mae'r ddwy chwaer hon wedi gwneud gwaith cia. Ysgrifenant yn gryno a glan, a'u Cymraeg lawer gwell na'r rhai y buom yn nithio eu gwallau. c Safon, So.-i. Ydwyf dan yr enw Abugail, 76. 2. Abugail, 72. Dan 14eg oed :—Gwerslyfr Safon V. Rhan II. Cystadieuaeth gyffredin yw hon. Pobl bach ydynt heb haner medru eu tasg. Ant i bob man i chwilio am Elias ond Mynydd y Gweddnewidiad." Mae son am Solomon—am ei wisg hardd, yn y -1 Bregeth ar y Mynydd." A chwithau enethod, paham na wyddech hyn? Sonir yn y Maes am Foses ac Abraham, ac am wybodaeth a'r son hwnw yr holens. Lie felchwarel ar ochr y ffordd yw'r Dollfa," medd un. Ymdaengys nad oedd Pedr a Judas ymhlith y disgyblion. Hogwch eich crymanau rhag dwyn o honoch anglod ar eich cymdogaeth. Safon, 80.—Lottie, 57 Abugail, 48. Dan 12eg oed :—Gwerslyfr Safon IV. Rhan II. Credaf y medrai y goreuon yn y dosbarth hwn ateb yr holl gwestiynau, ond anghofiasant rai rhanau. Profedigaetli barod y dosbarthiadau ieuainc yw hon. Dylai'r Athrawon argraffu hyn ar eu meddyliau. Mae anghof fel anwydod, a diofalwch fel y ddau yn peri colli marciau. Safon, 76.-Alwena, 68; Gladys, 64; Idris, 40. DOSBARTH Y RIIODD MAM.—Pen. I-VI. Nid yn unig rhaid rhoddi yr atebion yn gywir yn y dosbarth hwn, ond hefyd sillebu pob gair yn gywir, a rhoddi pob atalnod yn ei le. Atebodd Glynne a Daisy yn gywir, ond anghofiasant atalnodi. Mae Mair a "Catherine" o'r farn na ddylem weddio am ddim arall." Rhyfedd i'r ddwy feddwl felly, os nad oeddynt yn agos i'w gilydd, a'r gofalwyr yn ddiofal. Cystadleuaeth dda yw hon, a gwnaeth "Grace" waith rhagorol. it Safon, So.-Grace, 80 Un am dreio, 76; Glynne, 71; Daisy, 70; Catherine, 60 Mair, 68 Tudor, 55.

Eisteddfod y Bedyddwyr Conwy. BEIRNIADAETH YR ENGLYN HALEN." Daeth deg o englyinion i law ar y tostyn hwn, yn gwneud cysitadleuaeth led ctda ar y cyfan. Mae englym Glan Conwy" yn wallus parthed cynghamedid; ymdreched ei moistroli. Englyniiom. ArnrfedrÙis," "Brodor," Ap Mwstard," Dyfrdwy," a Miinydotn sydd ychydig yn well nag eiddo "Glan Conwy." Nid ydynt hwytihau yn lau oddiwrth frychau, a lied gyffrediÎn yw eu syniadaeth. Arfonydd."—^Dechreua bwn gyda'r hen lineill Gwas enwog ei w:isaiiaeth, ag nid yw ei gyrch yn foddhaol; ond diwedda yn lied dda. Minfofl-—Niid priodof y gair grisialo.g yn y Uinell flaeaiaf, na'r gair "enaid yn yr olaf, eto englyn llithr.ig a naturiol yw hwn. Beta."—^Dy-ma onglvn tlws, a'i syniadaeth yn eglur ddigol1; oDd ei fod yn diweddu gydag wytibiau, yr hyn sydd oddefiad yn unig, hefyd yn ddinysitriol i naturioldeib dernyn mor fyr. Shan Cent."—Dyma englyn pert, a'r goreu yn y gyst, felly ewobrwye>r Shoti Cent » 8 BWLCIIYDD. A gan/lyn yw y goreuon o'r e,nglynion Iachusol, purol, ddarpariaeth,-parod Nwvdd peraidd i'r archwaeth Ei riniau yn ddiau ddaeth Yn ogoniant coginiaeth. SIION CENT, set Bangonan. Rhag halogrwydd drwg lygriad-haeddaf nwydd Ddefnyddir yn wastad Yw Halen gwyn-ffyddlawn genad Bereiddia wledd byrddau y wlad. BETA, sef B. Menai Francis. Grisialog dilwyr sylwedd-yw'r hylilhr Halen, gwrth amnhuredd Rhad rin erioed i'r annedd Ydyw, a glân enaid gwledd, MINFOR. Gwas enwog ei wasanaeth-gwyn beraidd Gwna buro ein harchwaeth Yw halen a'i rin helaeth A dry fwyd i oreu faeth. A

Cyfarfod Cystadleuol Pensarn, Llandudno Junction. Cynhaliwyd Cyfarfod Cystadleuol y Gobeithlu, yn y capel uchod, nos Pawrth, Rhagfvr 22ain. Yr oedd yn amlwg oddiwrth y cynhulliad da oedd wedi dod ynghyd, fod golwgam gyfarfod Ilewyrch- us, ac ni'm siomwyd. Arweiniwyd gan y gweini- dog (Parch. Henry Jones), yr hwn sydd i'w lon- gyfarch am y modd y llafuriodd gyda'r plant. Yr oedd y Pwyllgor wedi bod yn ffodus i sicrhau i'r brodyr canlynol i feirniadu: Cerddorol, Mr Roberts, Glasfryn, Llandudno Junction; Mr Isaac Jones, Bryn Pydew. Adroddiadau, Mr Williams, Fron- heulog Mr Griffith Williams, Hill View, Penuel; a gwnaethant eu gwaith i foddlonrwydd pawb. Wele restr o'r eniliwyr :— Crynhodeb o Hanes oriau olaf Iesu Grist (i rai dan is oed) i, Maggie Owen, Gian-y-mor-road. Y Casgliad goreu o'r enwau (gyda chyfeiriadau) ar Iesu Grist yn y Testament Newydd i, Miss Lena Hughes 2, Miss Gertie Davies. Arholiad Ysgrifenedig Rhodd Mam, i-iv, i rai dan 10 oed): i, M. E. Pibbot 2, Frances Parry. Adrodd Salm 144: 1, G. Davies 2, E. Hughes. Gwerslyfr Safon iv, Rhan ii., Gwersi 1-9 (i rai e dan 12 oecl) i, Elias Hughes 2, Frances Parry. Gwerslyfr Safon v., Rhan ii., Gwersi 1-10 (i rai dan 14 oed): i, Cydradd, Robert Owen a Elias Owen Froulkes 2, Lena Hughes. Adrodd Spectol Taid i rai dan 7 oed i, Cyd- radd, Sidney Owen a Hugh Hughes. Adrodd "Llythyr Emlyn Bach at Father Christ- mas": 1. Ernie Jones; 2, Kate Williams. Adrodd, Fan yma dwi (i rai dan 14 oed) i, Elias Hughes; 2, David Davies. Adrodd y Wyddor o Chwith I, Hugh Hughes. Araeth Byrfyfyr Y Morwr Gertie Davies. Cerddoriaeth.—Canu y don Llanilyfni" (pob oed) Griffith Williams. Canu y don Harlem (i rai dan 15 oed): i, Nellie Owen 2, Frances Parry. Canu y don Bremen (i rai dan i3eg oed): i, F. Parry 2, L. Hughes a G. Davies yn gydradd. Canu y don Bugail Israel (i rai dan 10 oed) i, Jenny Owen Hughes 2, Robert Edward Jones'. Darllen ton ar yr olwg gyntaf: i. Gertie Davies. Parti o Blant, "Yn Ysgol Had fy Nuw Parti Pensarn dan arweiniad Mr David Jones. Chwareu ton i, Miss Lena Hughes a Miss Frances Parry yn gydradd. Hefyd cawsom g&n gan Mr Roberts, Glasfryn, yn hynod o feistrolgar, a chanwvd gan barti o blant dan arweiniad Mr Owen, Broad-street.

Congl yr Awen. CENHADON HEDD LLANRWST. Y PARCH. JOHN MORGAN, B.A. Y bur goeth Crist bre,-etho,-hact ydyw Y tlodion clodforo Parch John Morgan da'i wrando in Genad Hedd y ganwyd ty. Y PARCH. D. C. DAVIES, B.A. Rho Davies o'r gair dwyfol-ei wersi, Heb arswyd, yn rheol, Aur i ni rai annuwiol, Ddwyn y nef i ddyn yn ol. Y PARCH. WILLIAM THOMAS. Un sai' yn mynydd Seion—yw Thomas Mae r sant yma'n ffyddlon, Dwg yr etheledigion, Hynaws wr, i fynwes Idn. Y PARCH. RICHARD ROWLANDS. I'w undeb y mae'n fendith,-yn bur goeth tsregethwr di-ragrith Rowlands sy'n llawn athrylith, A'i fawl glan sydd fel y gwlith'. Y PARCH. T. C. ROBERTS. T. C. Roberts wr hybarch,-pregethwr Pur goeth yw o fawr barch Ac hefyd pawb mae'n gyfarch Myn yr oll i mewn i'r Arch. Y PARCH. CYNWYD WILLIAMS. Cynwyd fu lawer can waith--a'i bur aeg Yn rlioi i bregeth lanwaith Lienor gwych yw'n llawn o'r gwaith, in was da nid oes dwywaith. Llanrwst, — E. CONWAY JONES, YSW. I'n Llywydd gwyliau llawen,-yn swn cain, seiniau lu plant awen A thored bob llythyren Yn iaith dda ei Waiia wen. Areithydd pura weithian—yw Conwy Cynar ein gobeithion Ei ddewrwych egwyddorion, Gwyd ein gwlad. uwch siarad a son. Ewyllys hwn yw lleshau-hen Gonwv I gynydd gwybodau Chwiho'r gwir, gochelu'r gau vv na 1 arawd gynghorau. Cara hen wlad ei dadau.-ci defion, A'i difyr hen greisiau Car fyw yn hen, car fwynhau Nodded ei hen Hynyddau. Henffych well iddo bellacb.-ac oes hir y lk cysuron Jlawnach; Yn oiynydd i'w Jinach, A gwenau byw gwyneb iach. BAXGOKIAX.

Rev. W. T. Stonestreet, D,D., highly recommends VENO'S LIGHTNING COUGH CURE. Veino's Lightning Cough Cure has already re- ceived the approbation and recommendation of Doctors', Clergymen, Scientists, and people of position everywhere, but the testimony of one so well known and esteemed as the Rev. W T J^J^eet is suaely worth more than a passing Mr. Stonestreet writing from his residence, ^Aiinsiide," Prestwich Park, Manchester, says:- I am of the opinion that Veno's Lightning CoiUgih Ciure^ is^ a splendid remedy for coughi9, colds, bronchitis, asthma, intluen-za, and kind- red complaints, and I can conscientiously re- commend it as a safe and r-eliable family medi- cine." Verio's Lightning 'Cough Cure is the remedy above all others for coughs, colds, hronchiltis, asithima, nasal catarrh, whooping cough, chronic chest complaints, old-age coughs, children's cougtha, and all ohest amd lung troubles. Price 9^d., is. iy,d., and 2s, gd., of all chemists.