Welsh Newspapers

Search 15 million Welsh newspaper articles

Hide Articles List

1 article on this Page

PENNOD IV.-Y "DYN DYEITHR."

News
Cite
Share

ag ei fod yn awr yn ymddwyn yn well na neb o fawrion ereill v dref ? Cofiai rhai i dan maavr a dinystriol dori allan yn un o dai y dref y noson gyntaf i'r 11 y "dyn dyeithr" fod yno, ac iddo ruthro i ganol yr oddaith a gwaredu—drwy beryglu ei fywyd ei hun—brif swyddog heddgeidwaid y dref, ei wraig a'i ddau blentyn. Enw, y swyddog yma oedd Johnson. Mawr gan- molid y dyeithrddyn tlawd am hyn, a bu y digwyddiad yn gymhorth iddo gael gwaith fel paeiwr yn y gweithdy llafnau dur, a hyny heb i'r rheolydd gymaint a gofyn am weled ei "garictor." Hwyrach pet buasai wedi gofyn na fuasai gan y dyn tilawd1 yr un dyst- ysgrif o'i garictor i'w ddangos—neu yr un fuasai yn gwneyd y tiro, beth bynag. Dyn rhyfedd ar Iawer ystyr oedd y Johnson yma, penaeth heddgeidwaid y dref; "bulldog" o ddyn oedd efe, heb fod yn parchu neb ond yr awdurdodlau goruchel. Am y tlodion, nid oeddynt yn clda i ddim yn ei olwg ond i'w gwylio a'u llusgo i garchar pan welid hwy yn eardota. eu bara. Ni byddai dim yn fwy wrth ei fodld na gweled un o'i heddgeidwaid yn llusgo rhyw hen greadures dlawd, garpiog, a theneu, i'r gell gyda'r cyhuddiad arferol o "cafwyd yn car- data." Oh, fel y byddai ei holl ddoniau a thalenta-u ar eu heithaf y pryd hyny wrth geisio priegethu i'r druanes a dangos iddi ofnadwyaeth y pechod rhyfygus a damniol o ofyn crystyn i'w ohadw rhag newynu wrth ddrws rhyw wr mawr yn y dref. Olndl y nwsian y cytfieMwin ati, buiasiail y dyn hwn we/dlii <my,ni'd i'¡r iiefoedd—men rywfe afrall yn n(gili|aniol; fflaimiaiu ali dy, efe ali, wrai'g a'i ddau blentyn, oni buasai am wroldeb, medr, a nlarHh ooutp(hio»rrol]i amialrfettfol y "dlyn dyaMnr." Elto 3 gyld, ar ol Clalelleil aclxuib o siaifn andawlol- meifclhi g|an|dldlo, TIlt djdfajrtfiu i Jolhinlsiam; gymeftilt a gofyn enw y dyeithrddyn pan ganfu mai dyn oyff'redfflii', Jllalfiuirwr i bob ymidldlatnlgioisliiad, oeldid cifie,, giak^wfodti) ildldlo fymefdi ymiaffiih heb gy- imfEninlb a dfloffldh, didldJa iD(y¡nla'r Mh ddyn oedd JpfhinKloai. Onfdl, ar)b!?tn hy)n, weHe'ir "dyn diyeaJtihtr," dSrigeffiwdh maiWlr yni ogysltlall: ag ajsgwirm oefin Centrewich, wedi dod yn wr goludog. A oeddl efe y11, siefylll yn, wailuuiol yn miekMwl JlolMxfsloirxi iV lijylni winfai y nioslotoi hiano pan idldSaieltlh i'r dtref yn dllatwld a lilrwim, ale yr adh- ubofdld yr a)Hoilygiy>iid bei(}digia:'dKvadioil o a^ellon ? Wiefll, atatowidjd atelb y oweisttiilwto. iBywB>u!t ineu gillyldd, yr oedd Joihaasion yn iniieftlhu d)y!gy!mtod a'.n ffiajMJh fod y diyn tlliawd lliiwtnlw wieldli dod, yn gylfbeitihiog, yn einiwedffg mor sydyn. Nid oedd gan neb hawl i fod yn mloedhol- ornu pidbl o wiafldloilliaeltlh, yn ol IbamIll Jolhnlslofni, meiu, 0',11' hym ledfelf, nod oeidld gan neb hawl i gael ei barchu yn Centrewich gymaint ag y perchid y dyn dyeithr, oddi- gerth aelodau o hen deuluoedd goreu y wlad. FetNiy, tna yr oedd JIllI rihlaiidl i Jidlmlsioini foeis- gytfiainchi y dtym diyerlbr wii ei basEio ar yr toieod! yn aiwtr," »e|to 'i gyd bydldiai gwinieiyd hynly yin, myinildl yn giloeis iawiri Iir girjaiem. YiT oefd!di y Jolhuislom hlwn, peinjaelth hiedfflu CienftiriQwIilcjh!, a swyidldlog ucihiel yn hadldllu y stir, weldli etl etniii '11J I. fagu yn y tramslpioafe. 'Hyny yw, mlalb oiedid, efe1 i un o'r swyddk>g- ion anfonid gan Lywodraeth Prydain i ofalu aim yir alltiuldydliig, ao yn nigw'Iad yn altud- SjaJeltih y ctaifoidid Jdlinson ei eni, ac YIIlIO y bread- aioW y jrilMa gyinlfef o'i Oes. Clajfotdd eal betniodi pain yn jeuiatnc i. oiymu ed dlaJd:, yr hwn lladd- iv-d writlh getMlo rhfwiytitoo nlifer o'r crircliar- oilion, rlhiag dliiatnic. Toe, daeltih, awydd ar Jidhnisioin1 i idldcid! i Biryidlain, a chiaifioidd. ei bem- odi i'r slwydld yir ydym yn ei gaell, ynddS. yn awr yn Cietnteetwiioh. Tm y bu y "djyn. dyeditlhfr" yn arois yn dliawd, ac mewm dinotdiedd1 yn y diietf, ni tlhialliai Joihinison dicklm siylw iddo, er cymailntfc wnaeith ,efe idldlo ate i'w dieullu y noson y Uosgwyd eu ty. Ond pan dfdbdhreuadd yirnddlyriclhiatfu, ac feil y deua'i fwyfwy i syw'r dref, cynoiyddiad y sy'llw (Jellid idab gan. JohntSion. Ond eto i gyd, nikJ syl-v,7 pamcihus oedd y cytfryw; yr oeitfid Jioihnlsion yn daingiosi yn egilur fod gaindcb iyw amlhieiualeiili yn ai fieddwil yn nglhydbh y dyn hwn y sonid cymladntt am djainio yn y cli,ef, ac nri bydidlaii bytth yn cydlw'etod (1;r neib dtrli- igwjyddla^ glaffiimioll giwedliihirediiladlau y dyn dy- -efflfclhcr. Pwy sy'n gwyibod pwy yw efe ?" mieldldlad pan, giliywlafi Thywiun, yn cainiiniol y gwr dlyeiiltlhr. 0 bai lie y 'diatettfh beltlh yw ei einw—oblejgid yr wyf yin lalmjlibu niai riild1 Gregioiy ytw ei war ■einiw ? A yd[ycih cihiwii wedii syftwi. mai dyn lanlwylbodtuis ilaiwm yw efe ? IVL,e'n amllrwg niad yw yn 'dJcllyni o waiedloiliiaeftlh." Giw|aieldlo)li|ale(tlh meu beidliio," ateiba(ii'(r sawl fyddai yn ymddyddan a'r arolygydd; "paun byinlag aim hyny, y iimae ym gwn'eyd .mwy o les i'L dnef Jlmla¡ nia neb o waedloC-'ibeltih." "Oh, fieliliy. Ointdi airttswdh cihwii 4m dtipyn aibelbaii JohhtstQn, gain -edirydh, yn didloeltlh, iefl pe jvkii diymiunlo rlhiokffii ar dldetailll ei fod, ef" yn gwyMdl 'rbyiwtbelfclh otflnialdiwiy am y dyn dyeMxr. Oinid, yin y cyfaimsaer, tiia y patfhiai cyfoeith llVDti Gireigioiiy il gyntriyldidu, ei weiiltllifa i yni- leiainigu, o. weiitti)wytr i luioslotgii, nesl doid yn imlhie!!]) drfos dldhvy fil nuewini niifier, yr oedd ei fblofbOogirtwyldd yn dod yn fwyfwty bob dydd, olhieirwydld ei oifiall dildolr am dlllodiw, ei gareldSig- rwyldld dli1h(yislbylcDd) at bafwh meiwto ang-etn am garieldEgiiiwyjdld a, chyimihoritih; ac o'r diwedd, Idiaeltih, y tu'ofwyr i'r peinjdtarfiyiniad unfrydlol y dylid ei gael efe yn faer y dref. Pwy mwy cymftiiwytei llIag ef ? "Pw eiblaiiil Mr Jiolhmfetoitt, pan gfijyiwodd Siyim Asrloswicli cyn 'eli wnieyd yn faer mes y cawn wybod hyd sicrwydd pwy a pheth yw efe." ^infftontwy^ dBmpuwyaeWhi at Mr Gregoiry gan y trie|tih(djaliwyr yn ,go%n Mldo gymai^d ei bein- odli yin fiaeir am y Rwyfdidiyni. Ctnd gwrtftuoid- iddld ynlttvuYlll y duiil mwyalf pemdeiiifynldl. Un rlllyifleid/dl oleldd Gregory, hiefyd, y miaei yn ttfc(aP cyiflajdfdlelf. lEihjaid! miai un rliyffedd aeidjd »etfie, ac ynltiaiu wedi aniJl y fatli. ,gy>floieitih, yn igwIrWhiold y fattih, atn^hyidedd. Gwirftihod a wtnlaleitih, fodfd byniag, a pih\a\ùorlld' hyny i rati, o dhiwiejdlleuiwyr y dref fyn'd yn fwy aimtoeus nag eriioeid dhooilo. Nxid oedldlyntt eirioed -"Ie,di gwieflledi nia dliiywied am y faith ddyn ad1. Er. ei fiod efe, belibcai, y mwyja)f oytoeltihog yn y diref, yr oedd yni mieiwo ty digion tloid- fi!.ldd;^ yn yr Ihwn yr aadid! yn cwmeLyid dwy ^sltlaiflal. Pralslwyfllaiil lihbollwir ai weditihfa axileiwn paHto, tra yr oadld ef—y metier—yn In w mown panity bydhain, yn un o'r hieolydd imiwyaf cyffocleldlin yn y l\lle. Nis gaik'ai pobl dldleiallll hyn, o gwbl. Ei gybydd-dlod oedtd yn peri iddio ymddwyn, ftell hyn, meidldai IPau-ler; ac eto i gyd, ar ol iddynt ystyried y mater yn fwy trwyadl, byddai raid iddynt addef inlaid odiTd nieb, 0. hyd yn nod broswyllwyr pailiajsiau y dref, yn cyfrianiu o fewn mdloedd o buniniau y wydictyn g|yimiaLnlt ag ef at boib maJtlh o adhosiibn dlaffonuis. NMi oeidid yr hiaetioni ■ifcyfieilddloil ymia yn dianigiasi miai cylbytdld oedv, ie|fie. Onld beith. oedd y rhieswtm. na ohyimarad leifei ba'Jlaisldjy, gjain, fyw i fyny i'w safjylllfla ? Wiefl, yr oedld y owiaslfaiwm YiIDla yn peirti pen- flbffieitlli i iaiwiei'—i'r ho!l dref, yn witr. Gatii ntadi pwy nieu batih ydjoedd o'i gydh- wynm)di, yir oiecid. Greigory yn cwdlw ei gyMin- a;dh jddb ei hum. Mid oadld nielb iiiei& Hwlytfidfo ij fyn'd yn ddigovi cyfeilUgJair ag ef i gael gan- dldlo ddlatoguddlib diini o tones ei fywyd qm Odact i OenltTiawidh. YT oerlld Ikrawis o hiem, fomtedffigeslaiu dhwadleuigar a dhiwiMmyldfig wedi gwneyd eu goreu i dreiddio i mewn i'w gyfiiikmch, ond i didkim pwrpiais. Yr oadld am- r,yw fomlelddligiesiaiu ieuaitac djilbrilad, hiefyd, y rfhjai' aedldyinit miawn ymiahiwiill anx wyr cyfo,etfih- og, wfadir bod yn, ai lioii eu goreu, and heb Iwiyldldianlt o untrlhiyw faith. Yn wir, nid oedd' eife yn hoffi ymdlrci yn ngihyandieithiais y cyf- oelHtooigiiloni o gwM; i liawir yn, heiolydd tlotai y dref y cieafd, ef fyiniydhaf ar niois Sadymau, ytn: yinxiwelied a tlheuiluioedd mwyaf angeeus y iille, a bydldlaLi ai boced a'i bwrs bob amser yn wiag pain yn djydhjwieilyd adref, er y byddemt yn, laiwindlomi o aiuir pan yn qywhwyn yn gynna-r ar y nos. Y nef yn unig a wyr pa sawl teulu tlawd a lonwyd ac a ddigonwyd gan ymwel- iadau Mr Gregory, yr hwn ni fynai i neb wytbod am ei wlaMxoredbedld dia, neb and y tiliodiion ag eif-e ei bun. Er qyimialimlt o oM gyimlanafi eife rhag 1 w gax'effigirwydd ddiod yn wylbyddue i'r cyhoadld, fie gl^yiwiai Mr Jbhnsiani, yr arolygydd hedJd- ge'Mlwddlol, am hyn yn ami, a'i aftfeb yn ddi- wiaJhjainJafaftftii fyfflaii;, Pw! Aitoswioh dipyix elto, gaal1 i chiwii wybod mwy a,- y dyn. Fyddlaf fi byltlh yin baixinu cymiardiad dyn Yll1 ol faiblt o airiiaix y ixxiaia øfle yn rodidii i'r bliodlilon., hyny yw, os nia fvd»l afe ym hen a\dma!bydidlua i mi o'r blaen, megis rhai o deuluoedd goreu y siir yma,, fell angraiphib." Un diwirWod, dSfgwyddiodd Mr Grlaglo'iy fod yn rlbloldSifo' ar lxyd1 heol fedhiari a arwieiniiai allan o'r dref. Yr oedd hen wr yn gyru mown oarlbyfd1, air hiyldl yill heioil hion ax y pryd, ac yn hidlldl dldlilrybuldd tarodd tun. o ollwynian y ciailbyd, yr lxiwrn a syrtihxodd ar ei ochr, gtan dlaflu yr hiem, wr i llalwT. Dyohrymodd y ceffyl a dheiisitodd iuthiiio yimaiiith, and nis gallai, a'r cjwbll winla,elth yxx, ei ymcHradh aflywodraetlhius, oeidldl tynu y cetibyd a'i wyinieb i waered aT gefn yr hen wr, yr hwn a ruddfanai yn y fan hioiiio, Villi y mcidid mwyaf toToailionius. Yr oedd yr heai wr hyd y(M. djdi^wddkllaii', wedi bod y,n dtwlrmiati llliwyddrjaininus yn, Oeinltireiwiidh, and, rywifiodd nleu gilydd, fe go-Hodd ymddiriied y biobd', weith ai gtwlsftxHarMd oddfilwrtlho, ac yr oeldldl ynflftu, elfibYlni hyn, wedE ei ddarostnviig i gryix rad'dliiu o dOtodi)., an ei. fod yn ceisiD caldlw i fyny ei yimldidkngiosiad allaeiofi o hyd. Pelflh arialll yni luainto yr hen dlwirniai hwn oedd e; elynlJaleltih. ainlglhymiodllxfw.i, i Mr Gregory. Er dirflaiwr syinldldd i'lr ti'^wyr, yT oedd efe yn urn o gefnioigwyr .mwyaf aiddgar Johnsoxi, yr a,i)oyyig,yldd .heldJd!ge<ildiWb\do'J:, yn ei elyniaath i bepcthjenfog pinif weltlxfa y dref. Nid oedd neb yn gwybod paham yr oedd efe felly, ac y nxae yn lted silcir ma wylddat yr hen wr ei hun djdiijm, ychlwialiltlh. Odd fed pob twxinai hen fikaiiwin,, ytr aeldd yn tjylbii'o nia ddyiasai niab galol anlril^yldladld, atfbeniilg miawn tref na gwM onld pobl o wttedlolliladtlh,—ac yn hyn yr oedd ef a Johnson yn cydweled i'r dim.