Papur Pawb

CASTELL LLAWHADEN Pentref ydyw Llawhaden, a ehvir yn gywir- ach, efallai, Llanhuaden, a phlwyf yu nos- parth Narberth, swydd iBenfro. Yma yr oedd palasdy castello,^ Esgobion Ty Ddewi, y dyddiau gynt. Saif y pentref ar fryn yn ymyl yr Afon Cleddau, dair milldir i'r gogledd-or- 17, llewin o Narberth, a thair milldir a hanner i'r de-orllewin o orsaf Clynderwen. Difrod- wyd y palasdy castellog gan yr Esgob Barlow, ond ceidw i fyny hyd y dydd heddyw lawer o'i ysplander cyntefig. iCynnrychiolir yr adeilad yn awr, fel y gwelir yn y darlun, gan nifer o dyrau wyth-onglog, ffenestri cywrain, a phorth prydferth, gyda bwa gron fawr, a thwr cryf bob ochr. 'Oynnwysa yr eglwys golofn er cof am Esgob Houghton, o'r bed- waredd ganrif ar ddeg. Mae'r ardal yn llawn o bethau o ddyddordeb hanesyddol.

PENBYLIAID ENWOG Er fod genym engreiphtiau diamheuol o ragaddfedrwydd dynion o athrylith, v mae yn wirionedd er hyny nad ydyw medrus- rwydd boreuol yn arwydd o gwbl am yr uwchder a gyrha.edda'r dyn wedi tyfu i fyny. Y mae jhagaddfednvvdd ambell dro yn arwydd o afieehyd yn hytrach nag o nerth ac vni dealltwriaeth. Beth sydd wedi dyfod o'r holl blant nodedig hyny—y baban— chwareuwyr ar y piano, a'r bechgyn bychain hyny oedd yn myn'd i ysgwyd y byd yn eu bachgenoed ? Pa le mae y bechgyn hyny oedd yn enill y gwobrwyon yn yr ysgol ? Dilynwch hwynt yn mlaeri drwy helyntion oes, a chewch weIeel yn ami fed y bechgyn bychain hurt, oeddynt wedi drechu yn yr ysgol, wedi myned yn mhell bell o'u blaenau. Pan oedd Newton yn yr vsgol, safai yn ngwaelocl isaf y dosparth iselaf oncl un. Ond wedi i'r bachgen nesaf at Newton roddi cic iddo, dangosodd y penbwl ei ddewredd drwy ei herio i vmladd, a'i drechu. Yna dechreu- odd weithio o ddifrif, gan benderfynu trechu ei Avrthwynebydd fel ysgolor hefyd, yr hyn a wnaeth, ac a aeth yn uwchaf yn y dosparth. Y mae yr holl fyd gwareiddiedig yn gwybod pa mor uchel y dringodd Syr Isaac Newton wedi hyny. ..L,.

PARCHU HENAINT Y mae y Dwyreinwyr yn parchu henaint. Y mae Ewropead sydd yn preswylio yn Con- stantinople wrth ddesgrifio golygfa yn y Ilys yn dangos mor uwchraddol ydyw barnwr Dwyreiniol i farnwr yn y Gorllewin yn hyn o beth. Yr oedd Arme-niad, yn ei unfed flwydd a phedwar ugain, yn gorfod ymweled a Chaercystenyn. fel tysrt" Pan alwyd amo i roddi ei dystiolaeth, daeth yn rnlaen yn bwyllog a chudynau trwchus, o wallt gwyn fel yr eira, yn fodrwyau cadwynog, fel cwmwl gwyn ar ei ysgwyddau, a'i farf fel lluwch manod urios yn disgyn yn llawndwf ar ei fynwes. Edirychoddy barnwr Tyrc- aidd ar yr henafgwr hunan-feddiannol, a gofynodd: — "Fy nhad, pa jitor hen ydyoh 1" "Y mae dy was dros bedwar ugain," oedd yr atebiad. "Dewch a dliadair i'r hen foneddwr," meddai'r barnwr wrbh un o'r gweision. I "0, na, eich anrhydedd Y mae dy was yn alluog i sefyll." "Ni chaiff yr un tyst o'ch oedran a' eh hybarchedd chwi sefyll yn fy mhresennoldeb i, i roddi ei dystiolaeth." Gorfu i'r hen foneddwr eistedd i lawr, yr hyn a wnaeth, gan ymgrymu yn urddasol i'r barnwr, a rhoddodd ei dystiolaeth yn eglur a gostyngedig.

Y GWYDDEL A'R CYMRO Yr oedd dau grwydryn, un yn Wvddel a'r llall yn Gymro, wedi taro ar eu gilydd un noson, yn bur newynog, ac aethant yn mlaen at dy ffemn, perchenog yr hon oedd yn fodd- lawn i roddi lie iddynt gysgu, ond dim bwyd. Gan hyny aeth y ddau i'w gwely heb swper. Tua deuddeg o'r gloch, cyfododd y Cymro o'i wely, ac aeth i lawr i'r pantri yn ddistaw. Wedi bwyta ei wala aeth yn ol) ao yr oedd yn rhaid iddo fyned drwy ystafell wely gwr y ty. Pan aeth yn ol, gofynodd y Gwyddel iddo pa fodd yr oedd wedi pasio'r perygl. "A ddaru o ddim deffro 1" meddai ef. "Do," meddai'r Cymro, "ond ddaru mi ddim ond sefyll yn 'lonydd, a dweyd 'miaaw, miaaw "Bigorra," meddai'r Gwyddel, "Gwyddel ddylasit titha fod; mi wna i 'run fath fy hunan." Cyfododd, ac aeth i lawr yn ddistaw a gochelgar. Ond fu o ddim mor llwyddiannus a'r Cymro. Wrth fyned drwy ystafell y ffermwr, maglodd sr draws cadair, a chic- iodd bar o esgidiau, nes deffro'r fferrnwr, yr hwn a waeddodd yn ffromgar, "Pwy sydd yna V "0, gorwcddwcli i lawr yn dawel," rne<l(lai'r Gwyddel; "y gath ydw i."

Beth ydyw hwnw na chwenychir gan neb, ond yr hwn nad oes neb yn foddlawn i ymadael ag ef 1-Pen moel.