Welsh Newspapers
Search 15 million Welsh newspaper articles
4 articles on this Page
O'R DEHEUDIR.
O'R DEHEUDIR. GWRTHDARAWIAD DIFRIFOL AR Y RHEIL- PFORDD.-Boreu dydd Mercher, wythnos i'r diweddaf, ar y South Western Railway, rhwng deg ac unarddeg o'r gloch, gwrth- darawodd un o'r passenger trains yn erbyn talik engine yn agos i'r Chapham Junction, Nid oes yr un rheswm boddhaol wedi ei l'oddí dros y ffaith fod y tank engine yn Sefyll yn segur ar y llinell. Yr oedd yr Ysgydwadyn un ofnadwy, ond y syndod yw na symmudodd y tren na'r peiriant °ddiar y line. Niweidiwyd un foneddiges a phlentyn, a derbyniodd y guard a boneddwr arall niweidiau ysgafn. Ni chafwyd colledion o ddim pwys neullduol lXlewn bywydau nac eiddo. YSTA LI, FEPA.-Yll Ilys yr ynadon sirol gynnaliwyd yn nhref Abertawe, ddydd Sadwrn wythnos i'r diweddaf, cyhuddwyd ttn Anne Thomas, o'r Railway Inn, Ystal- Yfera, o adael ci brathog a berthynai iddi at ei ryddid. Ymddangosodd yr erlyn- Ydd, bachgen o'r enw Tom Jones, o flaen y llys gyda'i fraich mewn sling. Dywedai fod yn sefyll wrth y Railway Inn nos *~un yn edrych ar Cheap Jack." Yn agos i'r fan yr oedd amryw o fechgyn yn tbwareu, a thra yr oedd yn sefyil yno 5jaeth ci Anne Thomas yn mlaen ac a'i brathodd yn ei fraich, gan gymmeryd ^aith ddarn o'r cnawd. Yr oedd y ci Yn un mawr iawn. Ni wyddai efe fod y ci Vvedi brathu neb yn flaenorol. Dywedai Yl' heddgeidwad Giddings ei fod yn adna p °d y ci, ac yr oedd achwynion blaenoroi w^di bod mewn perthynas iddo, ac yr Gedd efe wedi rhybuddio Anne Thomas ei gylch. Rhoddwyd gorchymyn i add y ci yn uniongyrchol, rhag digwydd Peth a fo gwaeth. MERTHYR, GOSTYNGIAD YN MHRIS Y GLO. mae gostyngiad wedi ei wneud yn ^sbys o ddau sv-'llt y dunell yn mhris y J.o. Ystyrir yr hysbysiad hwn yn ddim ^n:igeu na rhagredegydd i ostyngiad yn y yflogau. 'CAERPHILI.—Boreu dydd Sadwrn, y^hnos i'r diweddaf, bu amryw o'r dyn- sydd yn gweithio yn y Garth Tendry ^°Hiery mewn perygl o golli eu bywydau [wyi ran o'r gwaith gael ei orlifo a dwfr, lenvydd i un o'r dynion daro ar le yn yr \\VA- amryw o dunelli o ddwfr yr oedd amryw o dunelli o ddwfr edi ymgasglu. Ymruthrodd y dwfr yn mlaen gyda'r fath nerth nes ysgubo o'i flaen bentwr o ysbwrial, a chau amryw o'r dynion i mewn fel yr oedd diangc yn an- mhosibl. Oni bae i ddau o'r dynion wneuthur ymdrech i wneud lie i'r dwfr redeg, buasai pump neu chwech o fywydau wedi colli. Vvedi awr o amser, pan oedd- yilt at eu haner mewn dwfr, llwyddasant i ddiangc. ABERTAWE.—Diwedd yr wythnos cyn y diweddaf, daeth newydd i'r dref hon fod y llestr Minstrel King, perthynol i'r porthladd hwn, wedi cwrdd ag anffawd annghyffredin, nid amgen na bod morfil anferth wedi ymosod arni. Cymmaint ydoedd netth rhuthiad y cawr arni, fel y codwyd un pen iddi yn glir o'r dwfr tua deunaw troedfedd. Dywedir nad oedd yr angheniil anferth yn ddim llai na chan' troedfedd o hyd. Taflwyd y ddau ddyn oedd wrth y llyw yn llebanod diymadfertb ar y bwrdd gan yr ysgytiad. Llwyddas- ant i'w darfu ymaith trwy wneuthur swn ercbyll gyda chyrn, clychau, a hen biserau nes ei ddychrynu. LLANFAIR MUALLT.—Dydd Sadwrn cyn y diweddaf, cyfarfyddodd dyn o'r enw Roger Pugh a damwain pur ddifrifol tra gyda'i orchwyl o adeiladu eglwys newydd yn y dref. Cwympodd estyllen ar ei ben oddiar y scaffold, pryd y taraw- wyd ef i'r llawr yn ddideimlad, a bu raid i'w gydweithwyr ei gludo adref. Da genym ddeall, pa ffordd bynag, ei fod yn graddol wella. ABERYSTWYTH.—Dygwyddodd dam- wain ofidns i ddyn o'r enw Abraham Owens, Ty'nllidiart, Bow Street, gerllaw y dref hon. Yr oedd ef yn un o'r gwib- deithwyr i Eisteddfod Freiniol Bangor, ac fel yr ydoedd yn disgyn o'r gerbydres yn yr orsaf, cwympodd rhwng y cerbyd a'r esgynlawr, lleyranafwyd ef yn ddychryn- llyd. Torodd asgwrn ei goes, a meddylid unwaith y buasai raid ei thori ymaith ond drwy fedrusrwydd. Dr Rowlands, coleddir gobeithion am ei adferiad. Y mae ganddo wraig ac amryw o blant., Dyma rybudd i ddynion i beidio neidio o'r gerbydres cyn iddi sefyll. o'r gerbydres cyn iddi sefyll. TREFORIS.—Digwyddodd damwain ang- euol yn un o byllau Mr J. Glasbrook o'r lie uchod, y dydd o'r blaen, i ddyn, trwy gael ei daraw gan ddram yn y level, trwy i'r gadwyn dori. Gadawodd amryw blant bychain i alaru ar ei ol, y rhai hefyd a gollasant eu mham beth amser cyn hyny. ABERYSTWYTH.—Ychydig ddyddiau yn ol, fel yr oedd yr agerlong Armstro, perthynol i Mr John Jones, Bridgend, o'r dref hon, ar ei mordaith o Abertawe i Garston, yn llwythog o fwn copr, sudd- odd yn morgilfach Aberteifi, ac aeth o'r golwg mewn ychydig funydau. Achub- wyd y dwylaw, a glaniwyd hwy yn y Ceinewydd. Dywedir fod y llong wedi ei hyswirio, ond nid i'w Ilawn gwerth. LLANDAF.—Bu achos gwarthus o ym- osodiad dan sylw yr ynadon yn y lie hwn ddydd Llun cyn y diweddaf. Ymos- odid ar yr erlynydd gan ddau ddyn a dwy ddynes, y rhai a'i curasant ac a'i ciciasant yn greulawn. Yr oedd ei ymddangosiad yn y llys yn druenus i'r eithaf,—ei lygaid aswy wedi ei niweidio, ei fraich dde wedi ei rhwymo i fyny, ac yn cael ei chario mewn cad^ch, a'i wyneb wedi ei friwio gan archollion, a'r olwg gyffredinol arno yn gyfryw ag oedd ar unwaith yn dangos ei fod wedi derbyn camdriniaeth gywil- yddus oddiar eu dwylaw. Gohiriwyd yr achos. IEVAN AWST.
___-,GLYN HALL, TALSARNAU.
GLYN HALL, TALSARNAU. ARDDANGOSFA GERDDI BYTHYNWYR.—Dydd Llun diweddaf, sef y 24ain o Awst y cyn- naliwyd y gylcbwyl gyntaf o'r arddangos- fa uchod, pryd yr ymgynnullodd nifer lluosog o ymgystadleuwyr o blwyfi Llanfi- bangel-y-traethaua Llandecwyn, o flaen yr hen balasdy uchod, lie y trig R. Orms- by Gore, Ysw., A.S., yn bresennol, a He y trigai ei hynafiaid ers oesoedd. Y mae'n llawenydd genym weled fod y bonddwr hwn a'i briod er pan ddaethant i'r ardal i fyw, Did yn unig yn dymuno llwyddiant tymhorol ac ysbrydol i'w cymmydogion, ond hefyd yn gwneuthur a aliont i'w llesoli a'u dedwyddoli ymhob mpdd ac y mae'r cymmydogion hwythau yn dangos eu diolchgarwch trwy ddyfod ymlaen gyda'r parodrwydd a'r brwdfrydedd mwyaf. Yr oedd yr arddangosfa yn llwyddiant hollol, ac wedi rhoddi boddlonrwydd i bawb yn gyffredinol. Ymysg y gwyddfodolion gwelsom Mrs Ormsby Gore, yr hon a sefydlcdd yr ar- ddangosfa, Lady de Crespigny, y Misses De Crespigny, Mrs Kenyori, Lord Kenyon, Prince Sapieh, o Lithuania, Captain Ark- wright a Miss Arkwright, R. W. Wynne, Ysw., Peniarth y Parch. Richard Jones, Mrs Richard Jones, a'r teulu, y Parch. James Edwards, Mrs Jones, Tycerrig a'r Misses Jones, Mr Samuel Edmunds, ac ereill rhy luosog i'w henwi. Yr oedd hefyd seindorf Talsarnau a seindorf Harlech wedi cael eu gwahorld yno er difyru'r cwmpeini trwy chwareu amryw ddarnau o bercriaeth yn y modd mwyaf swynol a medrus. Yr oedd cyn- nyrch. v gerdcli wedi eu gosod In drefnus ar fyrddau o flaen yr hen Gatehouse a phengarddwr Plas Tanbwlch, Peniarth, a'r 0 Glyn Hall oedd y beirniaid. Yma y canlyn rhestr o'r ymgystadleu- wyr llwyddiannus PLWYF LLANFIHANGELYTRAETHAU. Am y Bwthyn glanaf a mwyaf trefnus. Y wobr laf. Grace Owen, Glanllyn. 2il. Martha Hughes, Gafael-crwn. 8ydd. Jane Jones, Talsarnau. L 4ydd. Ann Jones, Capelfawnog. Am yr Ardd a drinid oreu. Y wobr laf. John Thomas, Berthengron. 2il. Robert Roberts, Ty'ntwil. 3ydd. William Griffith, Rbydgoch. 4ydd. Richard Griffith, Capel- fawnog. PLWYF LLANDECWYN. Am y Bwthyn glanaf a mwyaf trefnus. Y wobr laf. Margaret Evans, Glanllyn. 2il. Jane Evans, Penbrynlas. 3ydd. Frances Roberts, Glanllyn. 4ydd. Eilzabeth Evans, Ty'nlone. Am yr Ardd a drinid oreu. Y wobr laf. Jane Jones, Borthlas. 2il. Morris Hughes, Barcdy.' 3ydd. Peter Evans, Glanllyn. 4ydd. Elizabeth Davies, Ty'nlone. Givobrwyon yn ago red i gystadleuaeth yn y ddau Blwyf: Am y Planhigyn goreu wedi tyfu mewn Ffenestr. Y wobr laf. John Roberts, Talsarnau. 2il. Jane Roberts, Ty'ntwil. Am y Pytatws Kidneys (cynar) goreu. Y wobr laf. William Roberts, Ty'nffridd. 2il. Griffith Roberts, Ty'nllwyn. 3ydd. Catherine Williams, Bron- yw. 4ydd. John Thomas, Berthengron Am y Pytatws crynion (cynar) goreu. Y wobr laf. Ebenezer Williams, Tai- newyddion. 2il. vViliiam Roberts, Ty'nffridd. 3ydd. William Griffith, Rhydgoch. 4ydd. Jane Roberts. Am y Pytatws (diweddar) goren. Y wobr laf. P etr Evans, Glanllyn. 2il. Griffith Roberts, Ty'nyllwyn 3ydd. William Roberts, Ty'nffridd" 4ydd. William Rowlands, Prince. Am y Pytatws crynion (diweddar). Y wobr laf. Peter Evans, Glanllyn. 2il. Margaret Evans, Draenogan. Bydd. William Griffith, Rhydgoch. 4ydd. Catherine Richards, Ty'ny- fron. Am y Ffa goreu. Y wobr laf. Margaret Evans, Draenogan. 2il. Ebenezer Williams, Tainew- yddion. 3ydd. Ellen Hughes, Barcdy. 4ydd. William Roberts, Ty'nffridd. Am y Ffa Ffrengig goreu. Y wobr laf. John Thomas, Borthengron. 2il. William Roberts, Ty'nffridd. Am yBresyc 1:1 goreu. Y wobr laf. Robert Jasson, Tainewyddion. 2il. Ellen Griffiths, Capelfawnog. 3ydd. Elizabeth Roberts. 4ydd. Margaret Thomas. Am y Maip goreu. Y wobr laf. Robert Jasson, Tainewyddion. 2il. Ann Jones, Capelfawnog. 3ydd. Catherine Williams, Bron- yw. Y Llysiau Cochion goreu. Y wobr laf. Griffith Jones, Tainewyddion. 2il. Ellen Jones, Gwndwn. Y Llysiau Gwyddelig goreu. Y wobr laf. Griffith Jones, Tainewyddion. 2il. Elizabeth Jones, Tainewydd- ion. 3ydd. William Griffith, Rhydgoch. 4ydd. Ann Jones, Capelfawnog. Y Winwyn goreu. Y wobr laf. Griffith Jones, Tainewydd- ion. 2il. Griffith Roberts, Ty'nllwyn. 3ydd. Ann Vaughan, Gatehouse. 4ydd. Jane Roberts, Ty'nbryn. Y Gwylaeth goreu. Y wobr laf. Ebenezer Williams, Tainew- yddion. 2il. Ann Vaughan, Gatehouse. Y Pys goreu. Y wobr laf. John Thomas, Berthengron. 2il. Margaret Evans, Draenogan. Y Casgliad goreu o Berlysiau. Y wobr laf. Ann Evans, Pensarn. Yr Afalau goreu. Y wobr laf. Margaret Roberts, Castell. 2il. Jane Roberts, Ty'ntwil. 3ydd. Griffith Roberts, Ty'nllwyn. 4ydd. Ellen Thomas, Pandy. Yr Eirin goreu. Y wobr laf. Griffith Roberts, Ty'nllwyn. 2il. Jane Roberts, Ty'ntwll. Y Mel goreu. Y wobr laf. Ebenezer Williams, Tainew- yddion. 2il. Ellen Hughes, Barcdy. Yr Ymenyn goreu. Y wobr laf. Margaret Evans, Draenogan. 2il. Griffith Roberts, Ty'nllwyn, Y Crys goreu. Y wobr laf. Margaret Jones, Tainewydd- ion. 2il. Ann Jones, Capelfawnog. Am y Gwau goreu. Y wobr laf. Kate Owen, Talsarnau. Yn y prydnawn gwahoddodd Mrs Orms- by Gore ddeiliaid yr ysgol Sul perthynol i Eglwys y Plwyf, tua phedwar ugain o honynt mewn rhifedi, i gyfranogi o de coffi, a bara brith, o dan gysgod y coed tewfrig yn ymyl y Plas. Ar ol gwasanaeth byr yn yr Eglwys, tiethadt yn orymdaith tua'r Glyn, dan ganu H Milwyr ieuangc Iesu," ac emynau ereill. Ar ol te rhanodd Mrs Gore y gwobrwyon i'r ymgeiswyr llwydd- iannus, a nifer mawr o lyfrau gwerthfawr i aelodau'r Ysgol Sul. Rhanodd yn agos i ugain purit rhwng pobpeth, a'r rhai hyny yn arian newydd o'r bathdy. Treuliwyd y gweddill o'r prydnawn mewn chwareu- yddiaethau diniwed. Wedi hyny talwyd diolch i Mrs. Gore am y wledd, &c. A phan hysbysodd y foneddiges ei bod yn bwriadu cynnal arddangosfa, a rhoddi gwledd y flwyddyn nesaf, rhoddodd y gwyddfodolion hwre fawr, ac yna dychwel- odd pawb adrefwedi cael eu llwyr foddloni.
LLITH 0 EIFIONYDD.
LLITH 0 EIFIONYDD. FONEDDIGION,-Mae yn dda genyf allu hysbysu eich lluosog ddarllenwyr, fod Radicaliaeth yn y cymmydogaethau hyn yn prysur dynu ei thraed i'w gwely i farw. Fel arwyddion o'i nychdod a'i gwendid, yr oedd tri o'i phrif feddygon yr wythnos diweddaf, yn gyru ar draws y wlad ar feirch buain, er ymdrechu cadw bywyd yn yr hen foneddiges sydd ar drengu. Y farn gyffredin ydyw, mai llwyddiant a chynydd anarferol Ceidwadaeth yw yr achos o'i hafiechyd. Y mae ei phrif feddyg, sef o Borthmadog, o'r farn mai symmud yr achos o'i hanhwyldeb yw y peth goreu, ao felly y mae ef wedi bod ar gefn ei farch Radicalaidd ddydd a nos am wythnosau, yn cynnyg math o belenau a elwir objections i'r blaid Geidwadol; ond dywed fferyllydd o'r Port, nad oes dim llawer o berygl yn nglyn a phelenau y meddyg, am mai cenfigen Radicalaidd ydyw y bl if elfenau sydd yn eu cyfansoddi. Erhyny, dylid bod yn ofalus gydaphersonau gwein- iaid, oblegid mae hyd yn nod cwac yn gallu gwneud llawer i niwed weithiau. Yn ddiweddar cynnaliwyd cyfa-rfod Rhydd-- frydol yn addoldy y Methodistiaid Calfin- aidd, yn Pant Glas. Yr areithwyr oedd- ynt R. Jones a rhyw Gurnos Jones o Llan- llyfni. Yr oedd y gynnulleidfa yn gy- nwysedig o haner dwsin o ferched penwan, ac oherwydd hyny, dywedir fod y ddau ddarlithydd enwog wedi tramgwyddo yn fawr, trwy iddynt gael eu galw i wastraffu eu doniauwrth ben ychydig o hen ferch- edos. Clywais fod yr hen frawd erlidgar o Llanllyfni mewn natur lied uchel, wrth weled y fath ddifaterwch ac oerfalgarwch yn nghymmydogaeth Fethodistaidd Pant Glas ond dylai gofio fod yr hen fonedd- iges Radiealaidd, yr hon oedd bum mlynedd yn ol, yn gallu dilyn pob math o grynhyrfwyr politicaidd ar draws y wlad erbyn hyn yn mhell yn yr darfodedigaeth, ac un troed iddi yn barod yn y bedd. Y gwir am dani ydyw hyn mae y bobl wedi cael digon ar Radicaliaeth, ac fe fyddaiyn ddoethach i'r cynbyrfwyr hyn aros adref, i edrych ar ol yr ychydig ddefaid sydd ganddynt ar ochrau mvnyddoedd Llan- ilyfili, iia myned oddiarngylch y wla j i aflonyddu ar heddwch y bobl sydd yn caru llonyddwch a chymmydogaeth dda. Mae Ceidwadaeth yn ennill tir yn gyflym trwy Leyn ac Eifionydd, ac yn cymmeryd meddiant o hyd yn nod amddiffynfeydd cadarnaf Radicaliaeth; ac un prawf o hyn ydyw, y cylchrediad helaeth y mae Llais y J-Vlad yn ei gael trwy y rhanau hyn o'r wlad, a'r cymdeithasau Ceidwadol sydd wedi eu sefydlu agos yn mhob cvm- mydogaeth. Wrth deimlo yr aelod, hawdd iawn ydyw canfod lie bydd y dolur. Pan yn cyfeirio at haerllugrwydd Radicalaidd yn mhlwyf Clynnog, rhyfedd fel y teimlodd H. T ac o dan y teimlad hwnw mynai i'r wlad gredu na symmudodd ef ei fys bach erioed yn erbyn Arglwydd Penrhyn. Onid oedd ei yn fath o arweinydd i'r fyddin Radiealaidd ar yr heoi ac ar yr esgynlawr ac felly yn gwneud ei oreu "yn erbyn ei arglwyddiaeth. Ac os na ddarfu iddo ddefnyddio geiriau cryfion ei liua yn erbyn Arglwydd Penrhyn, eto yr oedd ef yn cyduno, ac yn cymmeradwyo y rhai oedd yn gwneud hyny. Y mae cyduno a thros- eddwr yn dwyn dyn i fod yn gyfrifol am ei drosedd. Ni charwn weled ail adroddiad ar dudalenau Llais y Wlad o'r iaith isel a'r cyfeiriadau bryntion a wnaed ynamser yr etholiad at yr haelionus Arglwvdd Penrhyn a'r Anrliydeddus Douglas Pen- nant ond pa beth a ddisgwylir gan Mr Hir-ei-glust ond cic ? 0 B. DTvnpwm
GOHEBYDD GWIBIOL Y DE.
edd yn amser lolo Morganwg, "Good old Iolo," fel oedd Southey yn ei alw. Yr oedd careg bedd yn y fynwent hon er cof am William Edwards, yr hwn a fu farw yn 168 mlwydd oed. Cyfanneddai ger Haw yr Ynys mewn ty a elwid Ty yr Hen Ddyn." Symmudodd rhyw Van- daliad o Glochydd y gareg, a gwnaeth gareg aelwyd o honi. Yn Nghaerdydd y cynnaliai Fitz Hamon ei lya ar ol iddo oresgyn Mor- ganwg. Gwnaeth y gwr hwnw ei oreu i enhuddo y Gymraeg; yr oedd pob mater eyfreitlliol yn cael ei ddwyn yn mlaen yn y Norman French. Priododd merch Fitz Hamon a Robert, Iarll Caerloy-w, mab ordderch Harri yr Ail. Gormeswr heb ei ail oedd hwn ond y gwelltyn olaf a dyr gefn y camel. Dygodd Ifor Bach gyng- haws yn erbyn un o'r arglwyddi Norman- aidd am draws-feddianu ei dir, a rhodd- odd yr Iarll ei ddyfarniad yn erbyn Ifor. Aeth yr hen Gymro i natur ddrwg, a dy- wedodd y buasai iddo ymddial, ae am hyn cafodd ei ddirwyo yn drwm a cholli ei dir yn y fargen. Un noswaith gwelwyd y barwn yn myned allan o'r dref drwy borth Sengheiiydd ar gefn ei farch; ac ni wel- wyd mo hono mwyach. Drwgdybiwyd Ifor Bach, ac anfonodd yr iarll genadwri i wysio Ifor i'r castell. Daeth y cenhadau o hyd iddo yn hela hyrddod yn fraf Vechan, ac addawodd ufuddhau. Pan glywodd yr iarll hyn, yr oedd yn bur falch. Yn]y cyfamser cafwyd corph y barwn Normanaidd yn nghrog, yn y coed oedd ef wedi ei ddwyn oddiar Ifor, ac ysgriten wrth y corph, Fel hyn mae Ifor Bach yn talu ei ddyled." Anfoncdd yr iarll fyddin o wyr meirch i gymmeryd Ifor yn fyw neu yn farw ond yr oedd yr hen law ar ei ffordd tua'r castell gyda byddin gref. Cyfarfyddodd a milwyr yr Iarli yn Nghwm Taf, a chymmerodd hwy oil yn garchar- orion, a gorfod fu iddynt gyfnewid dillad a'i wyr ef a rhoddi y pass i fyned i fewn i'r castell. Cyrhaeddasant y castell ganol rios; gofynodd y gwylwyr am y pass, a rhoddwyd ef iddynt, ac i fewn a hwy ond cyn iddynt oil fyned i fewn, gwaedd- Wyd bradwriaeth Clywyd y cleddyfau yn clecian, ac oernadau cwynfanus y clwyfedigion. Cymmerodd Ifor y castell, a'r iarll, a Mabel ei mraig, yn nghyda Robert Ddall, Due Normandi, yn garchar- orion. Gorfu i'r iarll wneud iawn, ac adferu eu breintiau i'r Cymry Y mae darlun o gymmeriad y castell i'w weled yn Neuadd y Dref. Bu Robert yn garch- aror yn Nghaerdydd am wyth-mlynedd- ar-hugain, ac yma y tynwyd ei iygaid, trwy orchymyn ei frawd annaturiol. Dysgodd yr iaith Gymraeg yn ystod ei garchariad, ac y mae rhai darnau bardd- onol o'i waith ar glawr heddyw. Y GOHEBYDD GWIBIOL.