Y Drych

zrrcf) tEKLY NEWSPAPER ^Tablishep i85i. Thursday Morning. *• GRIFFITHS, l'roprietor, lJTlèA LV Y T° ADVERTISERS.-The < tQ Y DRYpw3 meU ln general 18 jfjT* as a superior adver- H^ot ha' ^eing read by thousands It h reached by any other pub- 9,8 a large circulation, with fcfitt 6Very state and Territory *>eg in Great Britain and the 1 Qj encies. it is the recognized I the Welsh People.

■ %ANWYN YN DYFOD. | Q^jj k E- PUNTAN DAVIE8. dyfod' wel y(li yn wir; 4'n yr ?n traethu mor glir, vn r' serchogrwydd eu gwedd, 3^ meg^s or ? ^n* deimlwn eides, •ess n ^aear yn hoffl ei wres; a Sr *euainc yn gariad i gyd— k%i ah ailwyl hwy ydynt bob pryd. Iw ii. V<to5^f ef*1 ^y^od, hirhau mae y dydd, vrnA^ yn ° r swydd; 4 Wsio yn wyrddlas a thlos, ^Ca fa(? °* wy^ mae y nos; sarcharwyd dan ia, Syijj fan a y w am wanwyn cyn ha1; (jQcj ken wr wrth ei ffon k^. a an i'w gyfareh yn Hon. 5tej Hi. Wv9tle(l a/!? yn dyfod, a oes rhyw un wad? ^Hat rei auadl&Tiraitl11 ganol y wlad; C^berdrosyddoi, fachb d srn Ilenwi bob col; fis?atlfryn f r^(^er^h yn siarad yn gry' a ddy^.11 yma yn ymyl fy nhy, v 6<^ ^eb floesg dan fy mron, 11 ddiau yn cyffwrdd a hon.

LLOFFION AR 1AES DADBLYGIAJ). GAN MARGARET E. ROBERTS. Credaf ein bod wedi catel un llithriad; o gwmpas papa Sol, er pan ysgrifenais ddiwedidaf i'r "Drych." Gwaiaeth yr ys- grif honiO gryn gynwrf yn awyrgylch •^awel ein newyddiadur. Nidi yw yn edifar gemyf am yr hyn a ysgrifeiiais, o herwydd gwahanol resymau. Yn gyin- tat, bu yn fodldioill i diynu allan gryn ym- d l ech droe, 00 yn erbyn y ddameameath didiadblygiadlol. Yn ail, rhoddodd gyf- leiusdra i'r dosbarth sydd wedi gwneyd efrydiaeth fanwl a theilwng o'r gwydd- onau materol, ac ermigol, weled fed eu gwrthwynebwyr yn hynod! ddyeithr i'r ffeithiau a roddir gan y gwyddioinau uch- od dros y pwnc mewn dadi. Mae yr oes hen yn un lied beryglus i ddierbyn nwydidau ail law, felly, frodyr, bydidweh cralus. Drwg oodd genyf i fy ysgrif roddli cyf- ".eusdra i un brawd: daflu llaid ataf fel dynes, a thrwof fiat fy rhyw. Mae y veithred yn profi ar umwaith, i'r deall- (ts, faes pori y gwr; ond erbyn heddyw mae efe wedi ei symiud i borfa ragor ach, ac i gwmpeini rhagorach yr angyl- i^n; ac y maent hwy oil yn perthytn i'r rhyw fenywaidd, canys pwy welodd angel erioed ar agwedd gwryw? Felly mae y brawd yn sicr o fod wedi newid ei farn aim y rhyw. Mae yn wir y gelwir diadblygiad yn duamjcaniaeth, oaud y mae yn awyddus 1 brofi ei hun fel gwirionedd sefydlog Lob dydd o'i bywyd. Parhaodid yr afal i t'tdisgyn ar hyd oesau aneirif, ond ni ddeaillodld neb ei ifatith nes i Syr Isaac Newton ddlyfod; yna buian y dealloddi yr th athroaiydd ei fod wedi dyfod o hyd i allwed.d un o balasau ardSderchocaf y lluwdod. Eto, nid ooddi yr agoriad yn ein harwain < yn. mhellach nag egluro fod perthynas rhwng pob gronym o fater trwy y bydysawd, a bddi bywyd nou farwolaeth yn dibynu ar fod pob glonyn yn cadw ei le priodol; tra mae csdblygiad yn ein harwain i fewn mtogys i'r santeiddiolaf, lie yr ydym yn cj^far- fod ag egnion bywyd, y rhai a orchfyg- a.nt ddeddlf diisgyrohiaait, ac a gipiant faiter o'i safon gyntefig. i'w oaodi gyda phiendefigion y bobl. Nidi oes un gwyddonydd nac athronydd yn proffesu gwybod beth yw mater na beth yw bywyd. Mate y pa beth mor bell o'u cyrafedd hwy ag; yw deaJl beth; yw Duw ei hun. Perthy,nas y naill beth a'r Hall yn unig yw maes llafur dynoliaeth —ar hyrno bryd, beth bynag. Nid oes ivb yn gwybod beth all fod yn mynwes y dVfodbl ar ein cyfer. Mae yn ffaith fod pob dyn wedi diyfod o'r plentyn, a in bod pob plentyn yn myned trwy gyfnod Srllrta, Clausaidd'. Mae y plentyni yn credu mor ddiffuant yn Santa ag yw yn cifialm, ac ya derbyn ei rioididtion gyda'r cariad a'r diolohgarweh penaif iddo. am, y rheswm fod g-allu y plentvn i gredu ac ymddiried yn ymddiadblygu yn gynt P-ai dldeall a'i reswlID. Mae, gwahanol genedloedd y bydil1elfly'd: wedi dviod trwy yr un fath gyfnod ple:ntyn- •.iidd, a llawer o honynt fel rhai unigol- :on wedi aros ynddo trwy eu hoes Mae yn ffaith hanesydidol fod dyn wedi byw eyfnodau lawer ar y dych- Tiiygo], a'r ehwedlonol, heb feddwl dim am chwilio i fewai i iiatur pethau, na meddwl dim am y berthynas fodola rlnvug un peth a'r llall, am yr un rhes- wflt a'r plentyn, set nad yw ei alluoedd i gytiiharu a dieall perthynas achos ae effaith wedi addfedu. Pan yn canlyn ol tiaied y ddynoliaeth yn llaid amser, synwn wrth weled- trefn y Creawidwi- yn ei harwain mor hamddenol o ris i ris at y perffeithrwydd ag a a-rdldangos wyd yn "nghyflawndielr yr amBer," pan yr oedd yn ainmhosibl i ryw ychydig dierbyn a gwerthfawrogi gwersi yr lesu o Nazareth. Daeth dyn i ddteall yn fuan fed nerthoedidi y tu allan iddo ef nad oedd yn alluog i'w rheoleiddlio; a bod Thai o honynt yn ffaifriol idido, a'r lleill yn wrthwyinehol. Galwodd y cyn- taf 3 >1 dduwiau, a'r lleill yn didiafliaid, sef (gwrthwynebwyr). Codai demlau costfawr i'r duwiau; aberthai y goreuon o'i anifeiliaid; ac yn ami rhoididiai yr anwyliaf o'i deulu, megvs Jephtha ei fercr. ac Abraham ei unig fab, yn ab- erth heddi, ac yn offrwm dioloh ar eu liallorau. Tynoddi symudiadau y gyfundraeth houlog sylw dyn. Teimlai fod gwres yr haul yn ddymunol, a gwnaeth ef yn brif dduw; a chaifodd y lleuad yr anrhydedd 0 fod yn gydymaith idido, ac felly yn diduwies. Gwnaeth bob un, o'r ser sym- udol (planedau) yn dduwiau israddol i ofalu am ranbarthau gwahanol. Dysg- odd, lawer o wersi buddiol iddo wrth gylchdroadau y rhai hyn. Gwnaeth byr- I had y dyddian, ac ailwydd y gauaf iddo grodu fod gwrthwynebwr i'r da yn mewn bod. Gyda throad y dydd, cadwai wyl- t Y, iau, ac aberthai ddynion ac anifeiliaid, a by ddai ei rialtwich yn prurhau ami ddyddiaii, am fod ei dduw wedi gorch- f.' < wnbwy»ebwr. (Satan) xinwaitti yn ychwaneg. Ac ni winaeth y Cristion- ogion ond dan,gios eu ddethineb trwy newidiad y testyn, er eoffhau am ddy- fodu.ad Haiul Cyfiawndfer i oleuo. y byd moesol. Tynodd y pagan lawer o wersi oddiwrth symudiad misol y lleuad. Rhanodd ei flwyddyn i didoodidieg mis, yn unol a'i hairddaingasion hi, a rhanodd ei fis yn bedair rhami o saith diwrnod, aiin, ei bod hi yn newid ei gwyneb yn y cyfnadl hwnw. Gwnaeth hefyd un o'r ?F.!ith dydd yn Sabboth, dydd gwyl, er bodldioei ddluwiau. Mae hyn oil yn profi fod dyn erbyn hyn wedi dyfod i sylwi ar bethau o'i gwmpas, a bodi y cyfryw yn dylainwadu yn ddlaioinus arno. Nid oeis dim fel gwersi natur i ddwyn dyn at ei hawdwr. Mae perthynas agos iawn rhwng yrrullallliOl (objective) a'r mewnol (subjective). M'ale dyn a'r gre- adigaeth yn berthynasaui agios iawn, a'r naill yn adlewyrchu ei hawidwr ar y liall. Dyma lie ceir "reciprocity" gwir- ionedd ol. Gwelir hefyd fod natur foesol y dyn wedi cychwyn. Mae wedi cael o hyd i'r syniad o dlda a drwg, ao hefyd y syniad o udibyniad, ac felly o ddyled ami ffafr- au dderbyniodd. Mae y seroh hefyd wadi caiel gwrthryehau teilwng i gydio gafiael ynddynt o'r tu allan iddi ei hun. Mae yr ewyllys bellach i gael ei dwyn dtein reoleiddiad y. serch a'r gydwybod; a'r gwaithcia o greu (neu ddadblygu) y dyn yn myned ar ei gynydidi. Daeth yn fuan bellach i ddeall fod ganddo ormoii o dduwiau, gan fod ei ddeall a'i reswm yn ei arwaiin ar hyd linell achos ac eff- uith. Daeth i'r penderfyniad mai un f roawdwr a chynaliwr oedid mewn bod. felly blinodd Abram ar ei wlad a'i gen- edl, a rhioddodd wrandawiad i'r cymell- iad i fyned i gychwyn cenedl newyd'd i wlad gymharol wag, fel y gallai adtdoll y gwir Dduw, a. dysgu ei deulu a.'i ol- afiaid i wneyd Yr, un peth. Dafeth y Furitaniaid i'r America er cael rhydtdid, a chawsant ef i riadldku- 'tardy nag a fwynhawydf gan urarhyw genedl o'u blaen, am mai dyna oedd eu prif syniad. Liwyddodd Abram yr un fiath, rum yr m rheswm. ArweilliOMi y genedl Iudd- ewig y byd at draped) un Duw, heb help o un cyfeiriad, ond eu hymdrech a'u penderfyniad dMMio hwyeu, hunain. Daliasant afael yn y syniad, er fod mwy airif y genedl yn parhau i addloli gau dduwiau trwy yr oesau. Mor bell ag y mae haniesiaeth yn proíi. hwn yw yr umig syniad gwreiddtiol nsw- ydds roddtodd y genedil i'r byd. Yr oedd y temlau, yr aberthau, yr offeiriaid, a'r oracliau yn brif bethau mewn aiddoliad gan y cenedloedd1 cylchynol, yn enwedig y Babiloniajd a'r Aiphtiaid. Yr oedd yr enwaeidiad, hefyd!, mewn arieriad gan wahanol gen.edloedd! y byd cyn Ab- ram, ond iddo ef wlrleyd, defnydd! new- J did o hen arferiiad. Y Ili mynwas y gen edl j'eddodd y syniad1 o un Duw i'r byd y meithrinwyd y syniad o Dduw car- iad. AwgrymwydJ gfemdtlynt hefyd y bu- rsai y calriad hwnw yn llifo trwy red- wely y natur ddynol i'w phuro a'i chodi i diriogaeth uwch, gaa dd!angos posibl y dyfodol, set "Byddwch berffaith megys mae eich Tad, yr hwn sydd yn y net- oedd yn berffaith." Byidi wedli myned yn fethian" ar lawer o uinigolion a., chen- edloedd iCiyn cyiat-dd y nod yna aim ns, fymmt.

HUMPHREY RICHARDS, COTTER, lA. GAN Y PARCH. W. D EVANS. Y peth cyntaf a dyn sylw cynulleidfa at ddyn pan gyflwynir ef iddi ydyw ei ddullwedd a safiad ei gorff. Dyn braidd yn dal ac o br.vd wed d oleu ydyw Mr. Richards—ei duedd gymdeithasgar yn peri idido ogwyddo ychydig yn mlaen tuag atocih, a hawddgarweh naturiol ei wynebpryd yn eich tynu chwithau ato. Gan ei fod bellach yn hen ohiebydd cy- meradwy y "Drych," y "Cyfaill," yn gystal a chyhoed diadau eraill Cymreig a Seisnig, aid, annyddorol i luaws o'ch darllenwyr fydid ychydig o'i hanes. Mewn ardal deilwng o athrylith, ar un o'r bryniau tlysion uwch pentref hynafol a thawiel Eglwysfach. pen gog- ledldol Sir Aberteifi, o'r lie y ceir y gol- ygfeydd! mrwyaf arddunol ar y Ddyfi ddolenog yn ymehvyddo gan ymchwydd croesawol y mor, yno, mewn amaeth- dy o'r enw Bwleheinon, y ganwydi Mr. Richards yn 1850. Ði dad v^oed'l TjPwis Richards, gwr deheuig gydag anifeil- iaid, a galw mawr am dano fel farrier, a chryn fedr ganddo hefyd! i drin af- iec h y don dynoil. Ein w morwiy no I ei fam oedid Catherine Jienkins, chwaer y preg- ethwr cymeradwy Dlavidl Jenkins, Caer- hedyn, yr hwn ydoedid) dra phoblogaidd yn nghylch oedd Machynlleth. Bu ac y mae i Mr. Richards luaws o gefnderau a pherthyna.sau pellach yn wyr o noQ. yn y weinidogaeth. Yn eu plitb y di- weddar Barchedig Evan Owen (A.), Cambria. Wis., a'i frawd, y Parchedig Johni Owen (A.), Llanegryn, G. C. Daliai berthynas hefyd a'r diweddar Eos LI ech id. Cafodd gychwyniad mewn addysg dan yr athraw mooTUis Da.fyddt Roberts, brawd y diweddar Barchedig R. Rob- erts, Llangeithio. yr hwn a fu farw pan oedd Humphrey bach yn ieuanc iawn, Collodd ei riènLhefydi yn yr oedran tyn- er o dair ar ddieg, a bu raid iddo wneyd ei oreu i ymdiaraw drosto ei hun. Bu yn ffoduis i giael magwrfa grefyddol yn nghapel Wesleyaidd Eglwysfach dan yr arcihddiiaxsoniaid David Wolsley, Dovey Bank Cottage, a John Evans, y Ddolen. Yn ngwamwyn 1871 daeth i America, gan ymgartrefu ar y cymtaJ gyda. John Janes, Emmtett, geT Watertown, Wis. Oddiyno ajetih i Iowa., He dros rai blyn- yddau y bu yn tori glo, gan ymgartrefu yn Des Moimeis. Yn 1875 ymunodd mewn glani briodas a Miiss Mary Williams o ardaJ Long Creek, ac yn y sefydliad hwnw, yn agios i Cotter, y prynodd un o'r ffermyddi ardderchocaf, ar yr hon y codiodld deiuilui o blant rhinweddol, ac yno y mae ei nytlh. Ca.wn yn y "Co- Safeguard," miaii trwy lafur a dylianwadr Mir. Richards yn benaf y lie- olwyd gorsaf Cotter, ac nitai efe oedd postfeistr cyntaf y pentref. Er miaii Wesleyad egwyddorol ydoedd ac ydyw, mae yn ddigon eangfrydig i wneyd ei gartiref yn gysurus gyda/r T. C. yn Bethel; ooymJaJe, yn flaenor parchus yn yr eglwys honto er's llawer o flynyddau. Bu yix llywydd GJyfarfod Dosbarth Dwyreiniol y Gorllewini, i'r hwn y mae yn awr yn ysgrifenydd. Efe j ydoedd cynrychiolydd y Dosbarth yn y Gymanfa dldiweddarf yni Blue Springs, Neb. Yr oedd yn gymydog agosaf ac yn gyfaill mynwesol i'r diweddar Barch- edig R. Hughes (Esgob y Gorllewini, ami yr hwn y ceir yisgirif ragorol o'i eiddo yn "Y Cyfaill" miis Mawrth diw- eddaf. Perthyuia, Mr. Richards i am- ryw gymdeithasau dyngarol, megys yr A. O. U. W., y Knights of Pythias, ac er's chwarter canrif mae yn aelod gweithgar o Urdid y Seiri Rhyddion (Free Masons), wedi cyraeidd i'r gradd- au uehel, at ycommendery. Am dano dywed y "Columbus Safeguard:" "Politically he is a conservative, Repub- lican; has held several offices of trust. In 1897 his political friends prevailed on him to make the run for the legis- lature, to which he finally consented, but, before the primary came off he withdrew his name in the interest of harmon,y in the party. Mr. Richards has good executive ability, and has al- ways been ready to make any reason- able sacrifice to serve the people."

Y PARCH, EINION C. EVANS, D. D. GAN Y PARCH. W. D, WILLIAMS. D. D. New York, Mawrth 28.—Derbynials uciydd Llun y 27ain, y newydd galarus am farwolaeth y Parch. E. C. Evams, D. r., Montreal, Canada. Ganwyd ef mewn fi'< rmdy o'r enw Pfynon Las, Llangran- ug, Sir Aberteifi. Yr oedd yn grefyddol o'i febyd, a phan yn ieuanc iawn ym- L'nodd a phobl yr Arglwydd1 yn nghapel y Wig, yn ei ardal gienedigol. Yr oedd yn fachgen geirwir, goriest, diwyd a phenderfynol. Bu yn athraw am ys.. baid amser, rhywle, yn ardal Llangran- ng, ond ymfudodd i'r wlad hon pan odd- eutu ugain oed, gan ymeefydiu yn Rich- ville, N. Y., tula'r flwyddyn 1869. Cyfarfum ag ef am; y tro cyntaf yn Oberlin, Ohio, mewn cysylltiad a'r Col- eg yno. Yr oedid1 yn y rhes fiaenaf fel inyfyriwr ac ysgolor. Os ydwyf yn oof- io yn iawn, aeth oddliyno yn 1872. Nid ydwyf yn cofio yr achos, na'r rheswm a roddodd, canys yr oedd yn mhlith y goreuon, a'r athrawoin yn hoff iawn o hono. Yna aeth i Goleg Middlebury, Vt., lie y graddiioddl yni 1876, y goreu yn ei ddosbarth. Cymerodd ran o'i gwrs (Miwinyddol yn Yale, a'r gweddill yn Ob- firlin. Ehillodd y teitlau B. A., ac M. A., yn Middilebury; B. D. yn Oberlin; ac yn 1892 cyfiwynodd Middlebury y D. D. arno. Nid ydwyf yn sicr a ddarfu iddo disechren pregethu yn yr Hen Wlad. Pan ymgydnabyddais ag ef gyntaf, yn j 871, yr oedd er ys talm yn ymarfer ei dalent bregethwrol gan bregethu yn achlysurol yn eglwys undebol Gymreig Lake Shore," Cleveland. Nid oedd y 'ddawn" yn rhyw lithrig iawn ganddo, end yr oedd yn llaTfrn o dan Gymreig, yn didyn tal a golyguis, ac yn addawol ueillduol. Ni bu erioed yn weindiog sef- yalog diros eglwys Gymreig, ond yn achlysurol, pregethai yn iaith ei fam. Yr oedd yn Annibyinwr o hiliogaeth ac o argyhoeddiadi, eto yn rhyddfrvdol ei ysbryd, fel na feddyiiai fymryn yn llai o enwadau: ei-aill. Byd)dai bob amser yn barodl i gydweithredm a'i frodyr yn y weinidogaeth, o ba en,wad byroag y bydd- ont. Ar am bell aehtyaur, yn netchrefuad r i wenidogaeth, arferai gynorthwryo ei frodyr, fel efengylydd, ac yu, ddiau bydd Hawer o berlau yn nghoron Eimmanuiel y bu ef yn o'tferyniol i'w dychwelyd. Gallai, gyda'r priodoldeb mwyat. ddweyd: "Mi a ymdlreehais ymdrech deg, mi a orphenais fy ngyrfa, mi a ged!wai8 y ffydd; o hyn allan rhoddwyd coron eyfiawnd,er i'w chadw i mi. yr hon a ryddl yr Arglwydd, y Barnwr Cyfiawn i mi y dydd hwnw; ac nid yn unig i mi, ond i bawb a, garant ei ymddangosiad Ef." Bu yn weiinidiog yn Norwood, N. Y.; eddiyno aeth i Braimerd, Minn., yna i St. Paul; yn nesaf i Indianapolis; oddi- yno i Springfield, Mo.; a phediair blyn- ol derbyniodd- alwad unfrydol i eglwys Emmanuel, Mbntreal-yr eglwys Gymulleidfaol bwysicaf yn Canada. Yr oedd yn ysgolor gwychu ac yn bregeth- wr galluog. Gwrthododd wahodddad i gadtadr yn Ngholeg Oberlin, ac hefyd i un arall yn y Pacific Theological Sem- inary, California. Yn ddiau yr oedd yn mhlith y blaenaf, nid yn unig o'r bech- gyn CynN-eig a. godjwyd yr oes hon yn yr Unol Dalaethau, ond hefyd yn un o ragorolioin yr enwad yn America; ac yn ca,el ei gydnabod felly gan ei genedl, ac yn mhlith pawb a.'i hadwaenai. Y mae ei fynedilad ymaith yn golled fawr. I",Seion I ymostyngaln wylaidd I drefniadan doeth dy Dduw, Mae ein cyfaill hoff, caruaidd, Yn y byd a'r nef yn fyw! Ar y ddaear-mewn dylanwad; Yn y nefoedd-mewn mwynhad; Yma, yn ei ymarweddiad, Fry, yn ngwynfa "Ty ei Dad, "Wiele laraeliad yn wir, yn yr hwn rid oedd dwyll." Gwnaeth ei gyflawn ralll yn ngwinllan ei Arglwydd. Glynodd yn selog wrth ei weinidiogaeth, nes daeth yr alwaidi i wlad sydtd! well. Cymerwyd ef yn sal yn ;nis Tachwedd. ac er pob ymgais i gael adiferiadi, goirchfygu wnai yr iafiechy,d. Bu, am wythnosau, yn rhodio glanau yr Ioixldonen. heb ofni na phryderu. Ymdlrechodid am adferiad. Gwnaeth eglwys Emmanuel bob peth