Y Drych

T TO ADVERTISERS.-The to business men In general Is f ttteai as a superior adver- being read ky thousands ^a, ke reached by any other pub- ^as a large circulation, with. i» TIm every State and Territory ^jfjv B> ln Great Britain and the it is the recogrnized of the Welsh People.

ilAW Y PISTYLL (xLOYW. u SERCH: gan skewexydd. \l]8l! 1. ban. aw y Pistyll gloew glan, iile gwyrddlas goeden, f c cathlau'r adar man Si grWr<^<lais gynt fy Blen; jj6uUd(iiau wrident fel y rhos A.'[ J, ^eraidd wawr y borau, hardd fel ser y nos fll°s o dan ei haeliau. jja^ ,l- 8a- pisty11 ^l°yw cain, ajii^ ^en *-w'thyn glanwedd, &ob S&tl ei pheraidd sain ^ydd o gylch yr anedd; Ac ^?Fyr<^las groed o'i amgylch ef 6; am ei furiau, j r fan fu megys nef Iel1 hoff a minau. u III. "? h aw y Pistyu gloyw, pur, noson; ■y serch fel dyfroedd clir ]¡\y bycha.n ffyddlon; I:b.i Ein oedd yn gwrando'n fwyn, Eli riail'n caru Elen, 4'r .a oedd im' mor llawn o swyn arianai'r wybren. t Br bOd IV. [ .4. Su, mhell o'r tawel fan Mae (j Swmni Ellen, 1'^ ^edd yr eneth gan | iffae' yn mhob seren; [ Dl°dau man a'r ser i gyd Jy anod i'm ei henw, 0^er°h sydd yno er yn fud, r llaw y pistyll gloyw. I

GWIR DDADBLYGIAD. J, GAN SYLLOG, RACINE, WIS. a dadblygiad fel ei dysgir yn gyff- yn» y dyddiau hyn y mae a. fynom G a dawn hyny i'r cyfryw ydynt w ^Qhyfrydu trat'od golyg-tidysg: an- ej • Deuwn at bethau mwy ymarfer- ^drychwn ar ddyn, nid yn oddefol, athrawiaeth Darwin, Huxley, t^^r> a'r ysgol ho no, ond yn: weitii- %r dadblygu al luoedd ei hun, N%4t;ls a'i anrhydedd ei hun. C'yf- sylw y tro hwn i dri gosod- 1.'1)' f^w.^blygdad awyddfryd dyn am 1 we^thredu ar y sylweddol a'r 3^ y Un o'r galluoedd hapusaf ^Ur ddynol yw yr un i fwynhau. 5, Yw byvvyd i fod yn faich,-yn "boen Ond y mae i'r mwynhad niatur a'i wrthrychau priodol. diangenrhaid fyiddlai anog y fth ienanc i ymbleseru. Gellid Wth edrych ar y lluaws yn y lau hyn nad yw; bywyd yn ddimi Qg ^didifyru, a hwnw heb fod y mwy- ^°1. Mor boblogawl yw pob 0 ehwareuon! Mor llawnion yw ^ai>eUdai a lleoodd o'r dosbarth 0^ ac mor weigion yw1 addoldai! j. Iteiied, sydd yn treulio eui horiau yn y ddarllenfa wrth sydd tm4mutwy.0 yr heolydd, ac yn ymgolli Swaigieidd)! Y mae ein hoes yn en- 9311 ei haddyag. Calonogtol yw y fOd y lluaws yn mwynhau ei ben- %J°a. Ond mor ddiwerth yr ym- hyny, os na ddefnyddiir yr add- amcan uchaf sydd iddi, a'r ad- lau y mae yn gynw^s! Y mae gallu- %n, a'r diwylliant y ma<e addiysg L i'r galluoedd hyny, yn ei gyf- i ymhyfrytdu yn y pethau mtwyaf £ °i*af a gireoddi Duw, ac a osododd flaen i'w gwneuthur. w '^E^adblygiad y gallu neu yr eg- ^Z 01" o garu i walsanaethu eraill.— gT/^ttieriad yr hen seryddiaeth oedd hur y ddamr yn ganolbwynt. yw hyny mor ddifrifol a gwaith ei osod ei huni yni ganolbwynt. ^u_lr ca«glu mai dyna h an fod y cwymp bus "gafwyd draw yn Eden drist" yn syrthio iddo ei hunan. A wei(j| cymaint o amser"—wedi e^lr canrif ar bymtheg o Gristion- ^v_1° y byd, y mae hunangarweh yn 5k nag y bu erioiedi. Y mae y Mi 011 a r tem*as^'nau yn dost- cyfleusderau i'w ddadblygu yn Heth a welwn yn mhob cyf- ^u"nan"^°(3' hunan-elw, hunan- ^^y^edd, hunan-ddiogel wch. Pfug ^awier yw y broffes o wasanaethu eraill. Hynod mor hunanymwadol a chymwynasgar yr ymddengys rhyw ddQsbarth yn eu gwaith yn cynyg ac yn ceisio ein gwasanaethu mewn cylch- oedd uchel; ond gyda y rhan fwyaf, nid yw hyny ond cocheil i guddio hunan- 100 a hunan-d dyrchafiad. Y mae arian- garwoh yn oruehaf ar yr oil. Dengys miloedd eu gallu a'u ffawd i wneyd a ehasglu arian; ond nid ydynt yn dad- blygu y galiu hwnw i gymwyso a def- nyddio eu cyfoeth i'w ddybenion priod- ol. Ar allor hunaniaeth yr aberthir miliynau aur ac arian y wlad—yehydig o hono a gysegrir i wasana,et,hu dyngar- wch a Christionogaeth. Dyma, hefyd, un pchos o'r gwahaniaeth gormodol sydd rhwng dosbarthiadaui cymdieithas rhwiig enillion dirfawr y meistri, a chyfloigau cardotaidd y gweithwyr— rhwng, tai, gwisgoedd, ymborth a moeth- au y naill ragor y Hall. Dyma y prif achos o diruemi cymdeithasol y wlad: cyfoeith, yn hytrach na gwasana,ethu angen, yn ei gynyrchu; dysg a gwybod- aeth yn ymgadw oddiwrth yr anwybod- us. Aiigen mawr yr oes ydyw dadblyg- iad y duedd a'r gallu i ''geisio llesad Ilaweroedd"—o ymwadu, er mwyn er- aill, a hyny heb y syniad afiaoh o uwch- afiaeth, a chreu dosbarthiadau. III.—Dadblygiad yr athrylith uchaf i wasanaeth yr efengyl.—Fod dynion o'r athrylith ddysgleiriaf, a'r doniau hel- aethaf, wede eu cysegm o bryd i bryd i waith yr efengyl, sydd wirionedd, ac y mae yn arbeniig. felly am y pwlpud Cymreig. A yw yr athrylith "gynt a fu" yn parhau, a gredir gan rai, ac a ameuir gan lawer. Y mae yn eglur, fodd: by nag, fod yr arnserau presenol yn galw am y galluoedd uchaf a dys- gleiriaf dan luman C'ristionogaeth. Y mae y gwaith godidoeal yn ogystal a phwysicaf, i'w gyflawxii ganddi hi yn y dyfodol fel yn y mynedol; ac fel y mae anhawsderau y presenol yn fwy na'r eiddo yr amser a aeth heibio, y mae y cymwysd'erau i'r gwaith yn gyfartal fwy. Nis gellir rhoddi gormod o bwys ar addysg i'r weinidOigaeth; ac ni bu un adeg y mae cynifer o ddynion dys- gedig yn gwasanaethu ein hareithfa- oedd ag sydd yn awr. Ond nis gellir llanw yr addoldai, ac yn enwedig, eu cadw yn llawnion, gyda theitlau y col- egau. Rhaiidl wrth athrylith fyw i'r gwaith. Ni wna galluoedd cyffredin wiedi eu coethi a'u caboli y tro. Gread- igaethau athrylith sydd yn rhoddi new- ydd-deb, ac yn ei gadw, ac yn rhoddi bias newydd ar hen wirioneddau gyda hyny. Dynion felly wnaethant eu hoi ar y byd. Dyna nodwedd prif bregeth- wyr Lloegr, Cymru a'r A merig, yr am- ser aeth heibio. Pa. fodd y mae y Dr. Joseph Parker yn gallu pregethu dair gwaith bob wythnos, er'si deng mlyn- edd ar hugain, yn nghanol y parth pwysicaf yn Tjlundain. a ehaidw yr add- oldy anferth yn llawn bob cynyg? Dim end igallu, creadigol a newyddol ei ath- rylith, wedi ei eneinito a "doniau yr Ys- bryd." Ai nid oes perygl fed ein pwl- pudau yn IIawer rhy gyffredin ? Ai nid oeis gormodl o ddweyd rhyw beth, a dweyd pob peth, er llanw yr ams,er? Ni ddylai djoiion fyned allan o'n hodfaon heb ddeall a theimlo rhyw newydd-deb a bias na theimilasant ei gyffelyb o'r blaien, a phieri iddynt ymawyddu am fwynhau yohwaneg) y "Sabboth nesaf." Yn awr, ni cheir hyn, heb i athrylith buraf yr oes giael ei chysegru i'r ym, adirodd am y groes." Rhaidiei dwyn o'r esgynloriau a'r uchel gyngorau, a'i sancteidSio i'r gwaith o "bregethu Crist," a "throi pechaduriaid o gyfeil- iorni eu ffyrdd." Pan geir hyny, ni bydd dynion o alluoedd bychain a chyff- vedin^—pob parch iddtynt yn eu lie eu hunain—mor awyddus am "esgyn i'w le sane,taidd,ef." Dymai wir ddadblvgiad. I.

PORTLAND, OR., Mawrth 21.—Oyfrif- ir hon yn un o'r dinasoedd cyfoethooaf, o ran ei maint, YIIl. y byd. Bu diau o bcrchenogion gweitMeydfl haiarn Pitts- burg, Pa., yn edrych aim le i godii gwiaith haiarn a -dur; ac mae rhagolygon dlat iddi at y dyfodol. Mae yma eisoes un felin yn rhlan ogleddol y ddinas. lie gwneir pob math o haia,rn.—Un noson, cefais fy introdiiwsao i dri Cymro gan W. Wil- liams y Ffarm—dau o honynt newydd ddod o Slan Franr-isco, sef Griffith a James Jones— y cyntaf yn fachgen o Sir Fon, a'r llall wedii ei eni yn Wild Rose, Wis.; a John H. Davies o Ferryside, Sir Caerfyrddin, dyn Hawen. urddasol ei ol wg, yn gweini yn un o fasnachdai sych- nwyddau y didinas. Bu Davies yn aros am dymor yn Utiea. N. Y.-Pam. mae eira. a rhiew trwy y Talaetb.au Dwyrein- iol, yr ydiymi ni yma yn cael tywydd braif, haul tesog a'r fynyd nesaf gwlaw mawr. Nid oes achos rr ama<ethwyr ymia IefeSia am wiaw.—-G. o Went.

0 BEN MYNYDD BODAFON. GAN GOMER GWALIA. llynaws ddarllenydd, yr ydym am dy wahodd i ben Mynydd Bodafon; a ni a ddangoswn i ti lioll CLeyrnasoeddi y byd a'u gogoniant mewn mynyd awr, os byddi yn foddlawn i gymwyso y gair at Ynys Mon. Dyna ti ar ben y mynydd, a chyn eistedd, bydded i ti, fel Abraham gynt, daflu dy olwg i'r deau, i'r dwy- rain, i'r gogledd, ac i'r gorllewin; ac onid yw yr oilygfa yn swynol ac ardder- chog. Edrych yn unionsyth, fel yr ehed y saeth, i'r de-ddwyrain, a gweili gyrau plwyf Llanfairmiathafarneithaf, lie y gauwyd ac y magwyd Goronwy Owain. Oddeutu dwy filldir sydd o "Ben Myn- ydd Bodafon" at yr hen furddyn adfeil- ieuig lie y dywedir y gwelodd y bardd anfarwo'l oleunni haul gyntaf erioed. Arwlerirniwlyd ni at yr hen adfail falur- iedig, un waith, gan wr o Lefiaid, gen- ediigol o'r fro; ac yr oedd ef yn sicrhau gyda holl anft'aeledigrwydd urddas ac awdurdod ei swydd oruchel mai yno y ganwvd yr awenydd dihafal. Yr oedd rhyw deimladau rhyfedd! yn ein medd- ianu ar y pryd; a disgynai rhywbeth tebyg i ysbrydoliaeth arnom; canys angel sydd! ynl d!isgyn ar amserau i'r llyn, ac yn cynyrfu y dwfr. Synem fod y fath un wedi: ei eni yn y fath Ie. A flagura athrylith o'r ddaear, a dyf bardd o'r priddi? Mlor anolrheiniadwy yw ffyrdd doethineb. Ond paham y dylem ryfeddu? Onid Duw sydd yn rhoddi deall i ddyn? ac onid o'r nef y diaw ath- rylith? Ac mae yr holl ddaear yn dir sancta;idd wrth edrych arni o w:lad gol- euni, bywyd: aCí anfarwoldeb. Beth yw palasaui y bydi i athrylith? a beth yw rhwysgifawredd daearol i a.w.en. y meif- oedd wen? Mae rhyw SWYIl anarferol yn enw Goronwy i bob Cymro ceinedlgarol, awengar; ac mae ei hanes drwyddu yn rh,amantus a thoddedig;—yn chware ar danau tyneraf y g'alon. Fahaiu y dtec??v frydwydi y fath un, i ddyocMef y fath dlodi, i wynebu y fath gyfnewidiadau, i ymdagu a'r fath gyfyngderau ? On.d paham y gofynwn gwelstiynau. Oni raid! i athrylith yn gystal a gras wrth wrthwynehirudau ac anhawissderau. Rhaid wrth ystormydd y gauaf, yn gystal a gwenau y gwanwyn a heulwen haf, i dyfu: eedlrwydd. Ni chawsem Goronwy Owain ar wahan i'r amgylchiadau y gosodSwyd, ef ynddyni: gan ragiluniaeth fawr y nef. Yr oedd y gwynt gwrth- wynebus wedi cryfhau adeinydd eryr- aidd ei ddarfelydd, y croesau OBodwyd arno i'w dwyn w'èdi cadarnhau ei nerth, a'r cyfnewidiadau alaethus yr aeth drwyddynt wedi dyfnhau ac angBrdd- oli ei deimilad1. Daeth y blaguryn hwn 0 gyff Gomer yn geidrwydden gref; a chafodd adar y nefoedld Ie i nythu rhwng y cangau. Oofia o hyd, ddarllenydd, mai ar "Ben Mynydd Bodafon" yr wyt. Pe byddai yr awyrgiyloh yn ddigon tryloew, a'th dremii dithau yn ddigon treiddiol, gall- aset weled yr hen eglwys gysegredig lie y buyr anfarwol farddi yn gwasanaethu am dair wythnos, am, y cyflog anrhyd- eddus o ugain punt yn y flwyddyn. Ar ol iddoi lanw ei gawell saethau a dys- geidiaeth yn Rhydychain, a derbyn urdidaul eglwysig, bu am amser heb le i rod. ei ben i lawr; o-nd dyma y wawr yn tori, dyna guradiaeth iddo yn ei blwyf genedigol; ac ugain punt o gyflog iddo am ei lafurus gariad. Ond yn mhen tair wythnos dyna archiad odldiiwrth ei saneteiddrwydd, Esgob Bangor, fod yn rhaidi i fab yr eurych ymadael o'i borfa w,elltog, ac oddiwrth ei ddiyfroedd taw- el, gan fod rhyw bendefigyn newynog o gyfoeth mawr i gael ei Ie. Felly bu rheidrwydd ar y bardid ffoi am ei einioes i chwilio am damaid o fara,mewn man arall. Yr o^dd hon yn brotedl,gaeth al- aethus i'r bardd, oblegid carai ei Fon yn angerddol. Pan mewn treflan Seis- nig, yn ngihanfol dadrwrdd plant y Saes- OTi, ei ddymnniad mawr oedid "Mon neu y ntefoedd." Nid oedd cariad yr Iuddew gynt at Ganaan a Jerusalem yn, gryf- ach ac amgerddolach na chariad Goron- wiy at Ynys Mom Ond er mor angerdd- ol oedd ei garia/l at ei hoff ynys, yr oedd tyngedfem fel pe wedi ymdynghedu i'w gaidw 0 hoini. Dyma. gwestiwn i ath- ronwyr i'w drafod; Paham, y bu hyn? Paham na Chawsai GoronWy fywi a marw yn Mon, ac yntau yn ei charu mor fawr ? 0 Goronwy, Goronwy; pwy nas gall wylo dlagrau wrth ddar- 11 en dy hanes? A yw bardd yn dda i ddim ond i'w luchio ar donau ffawd? G welwn y bardd rhwng byw, a marw anii diair blynedd; yn Oroesoswallt; wedi hyny am oddeutu pum mlynedd yn Don- hingtoii^ wedi h jmy am oddeutu tair blynedd yn Walton yn agos i Lerpwl; ac am oddefutu dwy eto yn agos i Lun- dain. Ond yn niwedd 1757, yr ydym yn cael y bardd yn anfon llythyr todd- edig at Gymrodorion Llundain i ofyn help i ymfudo i America. Diau fod hon yn adeg o gyffro ofnadwy ar fedd- I wl Goronwy; aeth ei enaid mawr trwy beiriau poethion y pryd hwnw. A gaf- odd efe gipdrem ar Wyllt Walla wrth groesi i'r Amerig, nis gwyddom? Os gwelodd ei anwyl Fon trwy y niwI oddi- ar wyneb Neifion, diameu fod ei deim- ladau yn angerddol. Pwy na buasai yn caru giwybodi cyfrinion ei fynwes pan yn croesi y Werydd i'r Amerig? » I »

I HANES LLYFRDAITH YN NGHYMRU. GAN Y PARCH R. TROGWY EVANS. Eir mwyn dylyai y ffasiwn, efallai y dylaswn wneyd yn gyhoeddus fy myned- iad i, a'm dyfodiad o Gymru cyn hyn, ond fel hyn y bu. Maddened y rhai sydd yn cymeryd dyddordeb ynwyf ac yn y Daidiguddiiadau, yr esgeulusdra hwn, ond "gwell hwyr na hwyrach." Dyma air byr: Cychwynais o New York gyda'r "Dad- guddiadau" Ionawr 5, 1898, yn y "Ger- manic." Oafwyd ystorm lied fawr; ond pan yr oedd llawer yn sal yr oeddwn i mior iach ag erioed. Buom 7 diwrnod a 40 mynyd: yn myned o Ian i lan. Treul- iais y ddau Sabboth cyntaf yn nghapel Trinity Road, Bottle, gan gartrefu yn ddedwydd yn anedid glyd Thomas Jones, Bedford Road. Dechreu da. Trwy giaredigrwyddi y Parch. O. L. Roberts, Tabernacl, cefais gylioeddiad- au yn nghapel ydd yr Annibynwyr yn Liverpool a Birkenhead, a, thrwy frawd- garwch diledryw y Parch. G. Bilis,. M. A., yn nghapel y M. C. yn Bootle. Yr oedid pawb yn dra charedig, ac ymadew- ais oiddiyno yn ysgiafnach o 21 o lyfran, ac yn dlrymach fy llogiell o'u gweiih. Gwnaethym hyn megys heb geisio yn Liverpool, a hyny am fy mod wedi llwyr feddwl dechreu gyda'r llyfr yn y Die- heudir yn mis Mawrth. 0 dan y syn- iad yna gadelwais Liverpool, gan droi fy wyneb tua Chaergybi i ymweled a'm perthynasau, heb feddwl cynyg y llyfr i neb, ond buain y curwyd y syniad ffol hwnw o'm pen, a diechreuais yno eto ar y gwaith, a, gadewais 13 ar ol. Wed'i! gweirthu yehydig yn Mon gwyn", ebais ar y Deheudir. Cyraeddaiis Gas- newydd1 yn ddiogiel, ac arosais yno ych- ydig ddyddiau gyda'm nai—y Parch. R. Mon Evans. Wedi gwerthu yehydig aethym i Gaerdiyddi, end yr oedd streic fawr y gilowyr yn ei hagosad fel hun- ll ef yn dirdynhau pob calon, fel y teim- lid y dirwasgfeuon yn llethu pob enaid. Pa fodd' bynag, trwy garedigrwydd y brawldl anwyl, y Parch. James John, Bethlehem, gwerthais yno eto 13. Ond wedi dechreu dydldl y gwerthu gydiag awyr glir, ffurfaifein didigwmwl, a haul yn tywynu yn or-ddymunoi, heb ar- wydd 01 na niwl na tharth yn codii o'r ddaear i guddio ei wynieb teg, mae yr awyr yn trymhau, y wybren a'r cymyl- au duon, trwehus, yn gorchuddio, a'r haul yn orchuddiedig gan niwl tew, a tharth ar y ddaear, a minau, druan bach, diamddiffyn. yn gorfod ymlwybro goreu gallwn—dim' gwerth son am werthu mwy! Myned i Gaerphili trwy y gwlaw mawr, a dim hawis! Y Groeswen, fleddf yn atal; Pontypridd, efengyl yn cau y drws; i'r Forth, deddf ae efengyl yn gwrthod; a dyma y streic fawr yn uthredd ei chanlyniiadau wedi dyfod ar warthaf y wladi a minau, yr amKjangyf- rif yn cael ei chwilfriwio, a phob peth yn ymddyrysu! Ond er pob rhagfarn at feddwl fod modJd esbontio y Dadguddiad, ac er giwaethaf y medldwl isel sydd gan 99 o bob cant am bob ymwetydd pregethwr- ol ar, awdurol Cymreig o America, mae yn dda genyf gtydmabod gyda diolchgar- wch y derbyn iad caredig a chymes a gefais, a'r dyinuniadau da, a amjygwyd gyda golwg ar didyben, fy ymweliad a Chymru yn Nghyfarfodydd Chwarterol Mon, Penfro, ac yn Nghymanfa dair sirol Aberaeron-er y gwelais yn yr olaif y gwahainiaeth mawr sydd; rhwng y modd yr ymddygir yn America at weinidbgion o Gymiru, a'r modd yr ym- ddygir at weinidogion America, yn Nghymru! Gwnaethym1 yn dda, yn y Deheudir ag ystyried amgylchiadau ei rhanau gweithfaol ac amaethyddol; ond am y Gogleddl truenus ydoedd. Ni werthais gIOPQ. yn Sir Drefaldwyn; ond gan had oedid,wni wedi myned i Gymru i wneiyd arian, yr oeddwn yn giallu canui ar. hyd ei bryniau hyd nes y byddai y diefaid bach yn rhedeg ami eu bywyd—canu I wedi gwerthu pedwar yn ddwy; canu am werthu un yn Dolgell- au, er nad oedd hyny yn ddigon i dalu am fy llety; canu am gael gwerthu un yn y Bala, trwy fy mod wedi cael llety rhad; canu am gael gwerthu un yn y Llan a Blaenau Ffestiniog, a'i chanu hi heb werthu un yn Bethesda, Arfon! 0 herwydd hyn nid ymwelais a Din- bych, Fflint a Brycheiniog, Manchester na Llundain, i fod na baich ha blinder i neb. Moo yna lawer o enwau yn Nghym- ru sydd wedi eu hysgrifenu yn anni- leadwy megys a phin o haiarn a phlwm ar lech fy nghof; a buasai yn dda gen- yf each enwi, ond yr ydych yn rhy luos- og i ymddangos yn nglyn a mi mewn un newyddiadur yn Nghymru na,c America. Byddwn ffyddlon i deyrnas ein Brenin. Mae yr amgylchiadau yn cyflymu i'r argyfwng: mae y Dadgudd- iad yn ei ddarlunio. <» » »

RHAGORIAETH Y MERCHE1). GAN W. M. OWEN, FAIR HAVEN, VT. Bum yn ddiweddar miewn cyfarfod, pryd y dadleuid, "Pa un a,i y meibion ynte y merched yw yr aelodau mwyaf defnyddiol mewn cymdeithas;" a dyna yr hyn a'm symbylodd i ysgrifenu y llith fechan hon i'r 'Drych." Cbf genyf i mi fod yn gwranido ar genadwr wedi bod ami fiynydldau yn yr India, yn traethu yn dda a helaeth ar iselder cyflwr y rhyw fenywajidd yn y wlad hono. Pan y cymerai genedigaieth le mewn teulu y peth mwyaf pwysig fydd- ai pa un ai mab ai merch fyddai y new- ydd-ddyfodiad. Os mab, arddangosid nawenydd a gorfoledd mawr; ond os merch, tristweh a galar nid bychan. Dywedai y g|wr enwog hwnw hefyd mai, yr efengyl yw yr unig 1'oddion sydd wedi yr efengyl yw yr unig foddion sydd wedi codii y rhyw, fenywaidd i'r safie y mae ynddi yn bresenol, yn ein gwlad ac yn mhob gwlad Gristionogiol arall; gan hyny dylai y merched yn neillduol ddi- olch llawer am yr efengyl. a gwneyd llawer dirosti. Ond er cymaint mae yr efengyl wedi ac yn ei wneyd o ddaioni i'r byd, mae yn ffaith amlwg, fod an- sawdd cymdeithas yn isel, ac i raddaii mawr yn llygredig. Nid anmhriodol yw gofyn, pa un ai y meibion ynte y merched sydd yn llygru mwyaf ar gymdeithas. Wrth gymeryd golwg eang a chyffredinol ar y mater, dywedwn mai y dynion sydd yn euog o wneyd hyny fwyaf o lawer—yn un peth mewn arfer iaith isel. Dichon ein bod ni fel cenedil yn dueddol i feddwl mai y Gwydldel a cheniedloedd eraill sydd yn euog yn y pechod hwn, ond y ffaith yw fod cenedl y Cymry yn mhell iawn yn y camwedd. Yr wyf wedi bod yn cyd- weithio a llawer o, Gymry yn fy oes, y rhai arferent iaith hynod isel, yn g,y- miaint relly fel na didieuai nemawr fraw- ddieg o'u genau ar hyd y dydd na bydd- ai rhyw air anweddus ynddi. Pe buasai y dynion cystal a'r merched yn y peth hwn, gwelid gwell agwedid ar gymdeith- as. Peth arall, y mae y merched yn tra lbagori air y dynion ynddo yw peidio ar- fer tobacoi. Edrvcha llawer ar y pechod hwn yn beth dibwys, a hyny mae'n deb- yg am ei fod mior gyjfredin, ond y ffaith yw fod mwy o arian yn: caiel eu gwario am dobaco nag am fara bob blwyddyn yn ein gwlad. Nid yw y ffaith fod llaw- er o ddynion da yn arfer y myglys yn un rheswm dlros i iieuencrtydl yr oes wneyd hyny. Mae y merched yn gallu gwneyd hebddo, gan hyny yn enw syn- wyr cyffredin, palham nad allwch chwi- tbau wneyd yr un modd? Peth arall, y mae y nuerehedi yn tra rhagori ar y meibion ynddlo, yw peidio yfed diodydd meddwol, a meddiwi. Mae llawer o fy nghydnabod yn fy ngalw erbyn hyn yn hen wr, a da y maent yn grwneyd, canys felly yr ydwyf, rue felly wedi gweled •llawer iawn o wahanol gymeriadau, ondnidl llawer o ferched a welais er- ioed yn) feddwon. Fy miarn fach i yw, nad oes gan y dyn ddim mwy o hawl i yield a meddwi na dynes. Clywais rai dynion, yn dweyd fod dynes feddw yn beth gwrthun; yr wyf finau yn meiddio dweydi fod dyn mieddw hefyd yr un mor wrfchun! Weil, gadawer i ni fyned am dro drwy garchardai ein gwlad; gwelwn fod yno lawer iawn mwy o ddynion nag o ferch- ed. Pe dywedwn fod yno ddeg o ddyn- ion aim bob dynes, yr wyf yn meddwi na bvddwn yn mhell iawn o fy lie. Rhywbeth yn diebyg yw hi hefyd yn y lie truenus hwnw, y dienyddle. Anfyn- ych y clywir am ddynes yn gorfod cy- mieryd ei harwain i'r lie isel a thruen- us hwnw. Na feddylied y darllenydd fod y duedd leiaf ynwyf i ddyrchafu y merched ar draul darostwng y dynion; na, rhaid dweyd fod genym iiloedd ar filoedd o ddynion gwir rinweddol yn ein gwlad, ao o'r ochr arall, rhaid dweyd hefyd fod y marched yn euog o lawer o gamweddau. Pa foddl bynag, fy nadl 1 yw eu bod yn llygru llai o lawer ar y gymdeithas ddynol na'r dynion. Cyn terfynu yr wyf dan demtasiwn i adrodd hanesyn neu ddau yn y rhai y mae yn anhawd.d peindlerfynu pa un ai gwr ynte y wraig sydd i'w beio fwyaf yniddyint. Clywais aim: wr a gwraig yn byw yn Nghymru, a phob un yn gymer- tad ar ei ben ei hun. Perthynai i'w ty ardd, lied helaeth; ac un tro gorchymyn- odu y wraig yn gaieth i'r gwr fyned i agor rheisi tatws. Yn fuam aeth y wraig i edrych pa 1 wyddiant oedd y gwr yn gael, pryd: y gofynoddl ef: "Ydyn' nhTr yn iawn, Beti WillianiB ?" ^'Nac ydynt; ohwala nhw i gydi, a gwna nhw yn ddyf- naeh o lawer mi ddo'i yma eto yn mhen tipyin," ao felly fu. Erbyn i Beti Wil- iams fyned yno wed'yn, nid oedid ond prin ben yr hen frawd! yn y golwg. Yn yr amgylchiad uchod, pa un ai y. wmig am dra-awdurdodi ar y gwr, ynte y gwr am wneyd peth y gwyddai nad oedd! yn iawn, sydd i'w beio fwyaf? Adrodidir yr ystori a ganlyn am wr a gwraig yn y wiad hon. Yr oedd y gwr dipyn yn hoff o'r dldliod gref, ac un tro pan yn dychwelyd adref o'r dafarn, troddi i'r farchnatd a phrynodd ddernyn o gig ffres. Wedi cyraeddi i'r ty gorch- ymynüdldi i'r wraig ei goginio mewn trefn iddynt gael tamaid o swper da; end cyn i'r swper fod yn barod yr oedd yr hen frawd! wedi cysgu yn drwm, fel ,nra chlywai y wraig yn galw arnc at y bwrdd, ae nid oedd1 ganddi hi d'dim gwell i'w wneyd na chyfranogi o'r swper ei hunan. Wedi helpu ei hun hyd ddigon, cynierodd beth o'r brasder a rlioddodd ef oddteutu genau y cysgadur, gan fyned i'w gwely. Yn nihen ysbaid deffrodd ei phriod, ac aeth yntau i'r gwely dan lyfu ei enau, a meddwi, wrth gwrs, ei fod wedt cyfrajnogi yn helaeth o'r swper. Yn yr amgylchiad1 hwn eto. pa un ai y gwr am feididwi ynte y wraig am dwyllo ei gwr sydd1 i'w beio fwyaf? <

1) APt (t A N F Y DDI Al) NEWYDD. ————— GAN Y PARCH. JOSEPH ROBERTS, D. D. Tybia Charles E. Tripler o New York ei fod wedi darganfod sylwedd newydd, set awyr hylifoI (liquid air), yr hw ■ sydd yn debyg o wneyd ymaith a'r gwaith a wniek gan, rew, glo a gun- powder. Gellir gweled yn helaeth, gan y darganfyddwr ei hun, mewn erthygl yn McClure's Magazine am y mis hwn, yr hyn a ddysgwyliir oddiwrth y dar- ganfyddiad hwn. Ni fwriadaf gyfieithu yr erthygl a nodwyd, ond yn unig, gan fod y Cymry yn teimlo dyddordeb yn mhob peth gwyddonoJ, rhoddi mynegiad syml o'r hyn a ellir ei ddysgwyl oddi- wrth y darganfvddiad nodedig hwn. Llwydda Mr. Tripler i ddarostwng yr awyr yn ei law-weithfa, i sylwedd hylif- ol mor oer a gloew fel y mae yn rhewi al- cohol pur, ac yn llosgi dur fel gwellt. Gellir codi i fyny y sylwedd hwn a llestr fel dwfr o ffynon; eto nid ydyw i'w dieimlo yn wlyb; ond llosga fel haiarn eiriasboeth, ac wrth ei ddal am fynyd mewn awyr agored diflana fel tarth oer a llwyd, gan adael yehydig o rew gwyn ar ei ol. Pain roddir yr awyr hylifol hwn lliiewn peiriant bychan deehreua ei ohvynion droi fel pe byddai o dan ddylanwad agerddl nerthol, a hyny heb ddlirwasgiad awyr, heb dan, lludw na I berwedydd. Y mae ei olwynion yn sy- mudl yn ddiswn, heb fwg, na'r un gallu gweledig yn ei redeg. Dadl Mr. Tripler ydyw hyn: Can ei fod ef yn llwy-ddo i redeg y peiriant bach sydd yn ei ar- weithia, ar awyr hwn, y gellir hefyd redeg y peirianau mwyaf gydag ef, yr hyn: a wnai ymaith a choed a glo. Awyr ydyw y peth rhataf o bob peth, eto yehydig a ddteallir gan y byd hyd yn hyn! pa foddi i ddefnyddio y gwres sydd yn yr awyr. Y mae y byd wedi arfer chwilio am ddefnyddiau ei wres o'r pethau a dyfant ar wyneb y ddaear, a'r glo sydd wedi ei drysori ynddi. Pa beth yw hwnw? Dim ond; egni yr haul wedi ei drysori. A'r cynllun newydd ydyw trysori yr egni hwn o'r haul, yn un- iOlliglyTchoL I redeg agerdd-beiriant rhaid wrth ddwfr a glo. Tynir y gwres o'r glo, ac antfondr ef i'r dwfr nes ei ferwi; hyny yw, trwy ei boethi i 212 o radidau troir y dwfr yn nwv (gas) neu agerddl. Pan ollyngir allan yr agerdd hwn cynyrchir gallu i symud peirianau, ac weithiau i ysgwyd y ddaear a lluch- io mynyddoedd ac ynysoedd o'u myn- wes,. Mewn trefn i ddeall enaid y ddyfais hon, tybied y darllenydd ei fod yn ed- rych ar hinfesurydd ar ddrws ei dy, a hwnw yn rhedeg o'r zero i fyny 10,000 o raddau, set gwres tybiedig yr haul. Dyro dy fys, wr da, ar y zero, a symud ef i fyny yn raddtol. Ar 30 o raddau, rhewi; ar 60, tymerus; ar 100, poethder y gwaed; ar 212, dwfr yn berwi; ar 3,500, dur yn berwi fel dwfr; ar 6,300,