Y Drych

BHODDWYD y rhybudd synwyrol a ganlyn i fyny mewn lie amlwg yn ngweithfeydd dur EDGAB THOMSON, Pittsburg: "Ni ohania- teir i un person dan ddylanwad diodydd "meddwol weithio, a throir pob un felly ymaith. Ni chaniateir i un person adael ei waith i ymofyn gwirod. Rhaid di- ddymu meddwdod yn y gweithiau hyn, a rhaid i bob dyn y gwyddys ei fod yn arfer "meddwi ymadael." Hyderir y dylyna llawer o feistriaid eraill esiampl dda y cwm- ni hwn. r

YN ol adroddiad diweddar y Pasteur In- stitute yn Paris, allan o 2,682 o bersonau fu dan driniaeth rhag brathiadau, brathesid 2,164 gan greaduriaid nad oedd amenaeth am eu cynddeiriogrwydd. Ac allan o'r 2,- 164 hyn ni bu ond 29 neu 1,34 y cant farw. Oyn darganfyddiad trinheth Pasteur, eyfpr- taledd isaf y marwolaethau ydoedd 16 y cant. Felly cyfrifa ysgrifenydd y sefydliad fod o leiaf 317 o bersonau yn ddyledus am ou bywyd yn gyfcugwbl i ddarganfyddiad Pasteur.

Y RHYFEL GWRTHDDEGYMOL. CAN 7 PBIFATHBAW M. D. JONES. BALA, Boat fawr yr Eglwys Esgobol yw mai hi yw y wir eglwys, a bod ei hesgobion a'i hon. eiriaid yn yr olyniaeth apostolaidd. "Wrth eu ffrvrythau yr adnabyddwch hwynt," meddai Orist. "A gasgl rhai rawnwin oddi- ar ddraiu, neu ffigys oddiar ysgall ?" Mae eglwys Bhufain yn anwybyddu honiadau Eglwys Loegr, a'r un modd Eglwys Groeg, ond -daliant mai hwy eu hunain yw gwir eg- lwys Grist ar y ddaear. Ond os ydym i gy- meryd rheol Oriet o farnu y naill a'r Hall, "wrth eu ffrwythau," y mae yr arwerthiad- au ar eiddo ffermwyr Oymru yn Llangwm a Moifod, a phethan o'r fath, yn profi en bod yn fwy o eglwysi Nimrod nag o ganlynwyr i'r addfwyu Iesu a'i apostolion. Mae yr ar- werthiadau hyn yn esboniad o'r iawn ryw pa beth yw crefydd wladol, sef crefydd yn cael ei chynal gan y cleddyf, hyny yw, y beilitud, yr arwerthwyr, yr heddwyr, a'r soldwyr. Ac ai moddion fel hyn oedd moddion Iesu Grist tra y bu yn y byd i gar- io crefydd yn mlaen ? Oni raid fod gwyneb- galed-^ob mawr gan eglwys sydd yn defn- yddio y fath foddion i'w dwyn yn mlaen, i honi yn y diwedd mai hi yw y wir eglwys yn Nghymru ? Peth go ryfedd fyddai gweled meddwyn prin yn gallu sefyll ar yr heol yn bloeddio mai efe oedd yr unig ddyn sobr yn y wlad; a pheth go hynod fyddai gweled gweithiwr o leidr ganol dydd goieu glan a baich o wair lladrad ar ei ben, yn bloeddio mai efe oedd yr unig ddyn gonest yn y byd; neu glvwed Clymyn Penygoeden ar ddydd agoriad Ooleg Bangor a'r deuddeg cant punau yn y trysor yn planoio mai efe a'i blaid oedd y gwir Annibynwyr yn Nghymru, ao mai eu ooleg hwy (ond ei fod wedi ei lwyr newid) oedd y gwir Goleg Annibynol a sefydlwyd yn y Bala gan y diweddar Michael Jones a'i gyd- j" .lflC! ?! G<vn am engraifftiau 01 fci pheth uchod, a gellir oaniatau llawer i hen droseddwyr sydd wedi eu geni a'u magu mewn oalongaledwoh teuluaidd ao etifeddol; a maddeuir gryn dipyn i goeg-ddoctoriaid gor-awyddus am fawl a chadair, pynoiau an- wyl eu bywyd, y rhai sydd yn oelu hagrwoh en hanwybodaeth a phlu trawsweryddol. Ond y mae gweled esgobion gwir ddysgedig yn honi mai yr eglwys a gynlluniodd anfon arwerthwyr, heddwyr a bwmbeiliaid, i Lan- armon, Meifod a Llangwm yw gwir eglwys Orist &r y ddaear, ao mai hwy a'u hoffeiriaid yw gwir olynwyr yr Apostolion a weithient a'u dwylaw, fel na phwyssnt ar neb o'r dyohweledigion, yn dangos yn ddigon eglur fod uchel swyddogion ao eraill i'w cael yn yr Eglwys Wladol yn foddion atagu unrhyw ffolineb, os bydd hyny yn oydfyned a gob- aith eu helw. Dywedai Paul wrth grefydd- wyr mai nid yr eiddynt hwy, ond hwynt • hwy,yr oedd efe yn en oeisio. Mae yr Eglwys Wladol yn Nghymru wedi gadael i'r bob! fyned ar ddisperod, a ffordd sicr o chwalu y gweddill sydd yn ol yw yr arwerthiadan presenol, yr hyn sydd yn profi mai eiddo y bobl, ao nid y bobl, y mae yr esgobion ac eraill sydd yn gwneyd i fyny y prwyadwyr (commissioners) yn ei geisio, a dywedir fod ganddynt yn eu trysor yn awr yn agos i ddeng miliwn o bunau; a phe credem yr es- gobion, hwy o bawb yn eu palasau a'u cyf- oeth, sydd debyoaf i'r hwn a ddywedodd "fod gan y llwynogod ffauau, ao adar y nef- oedd nythod, ond gan Fab y Dyn nid oes ganddo Ie i roddi ei ben i Iawr! Nid yw Ymneillduaeth ychwaith yn gwbl rydd oddiwrth bob anghysondeb. Ei hucU elgais y dyddiau hyn yw ymdrwsio mWii addurniadan o ynadon dimai ao ynadon ffyrling, a dywedir fod un os nad, rhagor o'r rhai hyn wedi bod yn dra phrysur yn Sir Drefaldwjn yn tyngn heddwyr i fewn i osod y gyfraith mewn grym yn erbyn gwrthddeg- ymwyr Meifod! Dichon y oeir olywed yr un rhai o dan dal eto dros Gymdeithas Rhyddhad Orefydd yn siarad yn erbyn an- nghyfiawnder y degwm. Pe oaffai degwm- dalwyr Meifod eu pwrpas byddai dadgys- ylltiad ar ben yn ddioed, ao felly byddai tal "gwyr rhyddhad crefydd" ar beu. Eu helw hwy yw parhan y oysylltiad. En dadl yn ddiau fydd cadw y gyfraith, a pheidio tori yr heddwoh, a gwyn fyd na fuasai y rhan a basiodd o'n heinioes hwythau yn dangos eu bod yn rhyw gymaint o dangnefeddxyr. Hoffwn glywed y darlithiwr cyflogedig yn pregethu ar y gair, "Ao efe a fydd yn ddyn gwyllt, a'i law yn erbyn pawb, a Haw pawb yn ei erbyn yntau," Genesis xvi, 12. Preg eth gwerth ei chofio yn ddiau fyddai hono. Er fy mod yn credu mewn cadw y gyfraith, ao anog pobl i ymladd o fewn ao nid tu all- an i'w therfynau, ar yr un pryd, nid wyf yn meddwl mai ynadon Ymneillduol sydd i fod yn flaenllaw gyda chosbi y gorthrymedig- ion, pe dygwyddai iddynt droseddu. Ni ddysgwylid i grogwr grogi ei fam pe euogid hi o lcfruddiaeth. Ar y prwy&dwyr, yn ddian. y mae y bai mawr o herwydd y terfysg presenol sydd yn ymledu yn Nghjmru. Pan y mae tirlwyddi ao offsifiaid yn gostwng en tsliadan, y mse y coxff hwn, lie y mae esgobion yr Eglwyrj Wladol yn elfen gref yn gwrthod gostwng dim. Sibrydir eu bod o\ diwedd yn ym- ostwng i wneyd; ond gwaith anghariadus yw llyfu ar ol lladd. Y mae y bobl yn wir dlodion-llawer yn methn cael bwyd priod- ol i'w plant, ond ni wnai y corff eglwysig yma ddangos y drugaredd leiaf, hyd nes tori yr heddwoh. Diau y dylid cofio mai Gweinyddiaeth Doriaidd sydd mewn awdur- dod. Ni synwn fymryn na ddangosir toster Ilym at droaeddwyr oyfraith, ond parotoa hyny y wlad yn iawn at etholiad y tro nesaf. Ceir gweled gwir natnr Toriaeth. Mae y meistri tirol yn awr a'u holl egni yn gwasgu ar y ffermwyr, ac y mae castiau etholiadol yr hen amserau yn oael eu ohwareu drosodd drachefn. Mae Syr Watoyn wedi warlinio amryw ffermwyr yn Nrawsfynvdd, y rhai na thalent ddegwm. Mae ymddygiadau treisiol meistri tirol Edeyrnion wedi oael eu condemnio mewn cwrdd cyhoeddus yn y "Bata. Olywaf fod amryw ddegwm-dalwyr tua Chorwen wedi en warlinio. Mae eraill yn Sir Drefaldwyn yn gwneyd yr un peth, ao y mae y Senedd wedi gwrthod gofyn owestiwn ar y mater. Nid oes gan feistri tir/wy o hawl ymyraeth yn mater y degwm nag sydd ganddynt rhwng deiladon a'u dyl- edion eraill. Nid rhyw fwmbeili unben- aethol a ohrefyddol i gasglu dylsdion yr Eg- lwys yw'r meistri tir i fod, ao y mae yn iselu ei hun wrth wneyd hycy, ao yn cyfyngu ar ryddid y ffermwyr, a dylai y deiladon ddangos iddynt en bod yn myned o'n oyloh wrth wneyd y fath iselwaith gormesol. v

ADDYSGIAETH MERCHED CYMRU. GAN MISS E. P. HUGHES, PBIFATHBAWES Y CAM BRIDGE TBATNING COLLEGE FOB WOMEN TEACHEB8. Yr wyf yn meddwl mai Mazzini a ddywed- odd fod i bob hawl ddyledswydd yn nglyn a hi, 80 fod yn llawer gwell tynu sylw pobl at y ddyledswydd ritg at yr hawl. Byddem yn arfer olywed llawer am hawliau merched; yn awr yr wyf yn meddwl ein bod m; ferch- ed, yn meddwl mwy am ein dyledswyddau. ) Yn yr amser ofnadwy yma o gynyrfus yn mha un yr ydym yn byw, pan y mae syn- iadau newyddion yn berwi yn nghalonau y genedl, a hen gaerfeydd o bob math yn malurio ymaith, y mae y merched mwyaf meddylgar yn gofyn iddynt eu hunain y ddau gwestiwn difrifol yma: Beth yw ein gwaith, a Pha fodd y gallwn oren ei wneyd? Ni allwn ateb y naill na'r llall yn foddhaol nes y byddom wedi ein baddysgu. Yr wyf yn meddwi y gellir amddiffyn addysgiaeth gyfartel i feibion a merched ar dir oyfiawn- der, ond nid wyf fi yn meddwl defnyddio y ddijdi hun; oblegid, yn un peth, y deuai yn llawer mwy hyfryd oddiwrth ddyn. Fy nadl i ydyw hyn: Fod merched Oymru yn teimlo fod dyfodol mawr yn ymagor o flaen eu gwlad, a'i bod ar unwaith yn ddyled- swydd ac yn fraint iddynt hwy gymeryd rhan ynddo. Mae arnom eisieu eich cyn- orthwy i alluogi genethod,a merched Oymru i chwareu eu rhan yn hyny yn deilwng. Mae yn eithaf gwybyddus fod y Cymry yn dra brwdfrydig. Yr ydym yn teimlo yn faan, ac vn teimlo yn gryf; ond fe ddywed- ir fod ein brwdfrydedd yn ebrwydd yn di- flanu. Yr wyf yn gobeithio y bydd i Gym- ru &r yr achlysur hwn, ao ar lawer o achlys- uron eraill, brofi fod y oyhuddiad hwn yn anwireddns. Y mae perygl teimlo yn gryf dros achos a pheidio gwneyd dim erd.do, oblegid mae yn rhaid i frwdfrydedd wywo dan y fath amgylchiadau; ac os oyfyd oyf- leusdra i weithio dros yr achos yn ddiwedd- arach, y mae yn anhaws cynyrfu brwdfryd- odd yr ail waith. Y mae Oymru yn dechreu teimlo yn gryf ar y mater o addysgiaeth; gadewoh i ni droi rhan o'r brwdfrydedd hwn i weithrediad, a thrwy hyny ar unwaith ei berarogU a'i wneyd yn fwy fyth. Y mae eisoes aneirif bethau i'w gwneyd, ac mi a anturiaf awgrymu ychydig: L-Dylai pob un sydd yn teimlo dyddor- deb mewu addysgiaeth Gymreig ymuno a'r Gymdeithas er Hyrwyddiad Addysg Geneth- od yn Nghymru, fel y gallo Oyngor y Gym- deithas hono gael cydweithrediad ewyllys- gar a difrifol yn mhob rhan o'r Dywysog. aeth. Y mae wedi ei drefnu yn arbenig fod y tanysgrifiad blynyddol mor isel a haner coron, er ei wneyd yn bosibl i'r Gymdeithas rifo miloedd o aelodau. Yr wyf yn dweyd o fwriad "addysgiaeth Gymreig" yn hytrach nag "addysgiaeth merched Oymru," am fy mod yn hoffi yn fwy yr esgynlawr eang; ac, fel yr ydwyf wedi anturio dangos, am fy mod yn oredu fod addysgiaeth merched Cymro mor bwysig i Gymru oil y mae y ewestiwn mor ryfeddol o ddyddorol i mL Y mae o gryn bwys fod cangenau Heol, yn gynM yn mywyd ein Gymdeithas, yn cael eu sefydlu mewn gwahanol ranau o Gymru. Y mae cangec flodeuog eisoes wedi ei ffurf- io yn Nghaerdydd; ac mae yn debyg y bydd ysgrifenydd mygedol egniol y Gymdeithas ya ailuog, gydag aelodau eraill y Cyngor, i fod yn bresenol mown oyfarfodydd mewn gwahanol ranau o Gymru mewn trefn i sef- ydlu y fath gangenan lleol. II —Pun gawn ni y Ddeddf Addysg Gan- olraidol i Gymru, edryched pob dyn a dyn- es yn y Dywysogaeth ar ei bod yn cynwys darpatiaeth ddigonol ar gyfer addysgiaeth g Dylai fod barn Oymru wedi ei gwneyd i fyny ar y pwynt yma cyn i'r Mes- ur Addysg gael ei ddwyn i fewn. Mi ddy- wedais y dylai addysgiaeth y ddau ryw fod yn gyfartal; a gaiff ef hefyd fod yn debyg? Y mae dan gwestiwn yr wyf fi wedi bod yn en gofyn am lawer o flynyddoedd: A ydyw addysgiaeth Gymreig i fod yn union yr un fath ag addysgiaeth Seisnig? ao a ydyw add- ysgiaeth genethod Cymru i fod yn debyg i addysgiaeth bechgyn Oymru ? Mi gynygiaf ateb y cwestiynau mor bell ag y gallaf yn bresenol. Ymddengys i mi fod llawer o debygolrwydd ihwng y ddau gwestiwn, ao ymddengys fod yr egwyddor a'm cyfar- wydda i ateb y naill yr un mor briodol hef- yd i'r llall. Dyben addysgiaeth ydyw ein parotoi ar gyfer y dyfodol; a gwna hyny mewn dwy ffordd: y mae yn ein dadblygu yn anianyddol, yn feddyliol, ao yn foesol- hyny yw, gwna ni yn gryfion a galluog; a chynysgaedda nf hefyd a'r wybodaeth hono a fydd yn fanteisiol i ni yn y dyfodol. Gan fy mod yn credu y bydd dyfodol y genedl Gymreig a'r un Seisnig mewn rhyw ystyron yn wahanol, mae yn ymddangos i mi ei fod yn canlyn, yn y pen draw, y bydd cyfun- drefn addysgiaeth y ddwy genedl hefyd, mewn ystad o ryddid, yn tueddu i wahan- iaethu. Yn bresenol yn Nghymrn, ao mae yn debyg am beth amser i ddyfod, ein hun- ig obaith am addysgiaeth gyfartal ydyw der- byn y gyfundrefn Seisnig. Gan gredu, fodd bynag, yn y gwahaniaethiad dyfodol hwnw, yr wyf yn meddwl ei fod o'r pwys mwyaf fod i'r Oymry gael mesur helaeth o Lywodraeth Gaitrefol mewn materion add- yagawl, fel, yn y dyfodol, y bo y rhai a all- ant yn unig arwain yn iawn y oynllun o wa- haniaethiad, yn meddu y galln angenrheid- iol i wneyd y oyfnewidiad. Ao yr ydwyf yn defnyddio yn gymwys yr un ddadl ar y owestiwn o addysgiaeth gyffelyb i fechgyn a genethod. Fel y mae meibion a merohed yn hanfodol wahanol, ac yn meddu gwaith gwahanol i'w wneyd, yr wyf yn credu y bydd err baddy?Tjiaeth hefyd yn y pen jbraw yn wahanol; ond yn bresenol ein hunig ob- aith ni, fel merohed, am addysg gyfartal, yw cael un gyffelyb. Mewn blynyddoedd i ddyfod, gallai y byddwn ni, ferched, yn all- uog i gynllunio cyfundrefn addyagawl wedi ei ohyfaddasu yn arbenig at yr hyn ydym, a'r hyn sydd genym i'w wneuthur. Mae y diwrnod hwnw, fodd bynag, mae yn debyg, eto yn bell; ni allwn yn awr ond cymeryd yn llawen yr addysgiaeth a gynlluniwyd gan ddynion ar gyfer dynion. Eto, mi ddadleu- wn, o herwydd y gwahaniaethiad tebygol hwnw yn y dyfodol, y dylai merohed yn awr gael eu gosod ar gyngorau pob sefyd- liad addysgawl lie y mae merched yn oael eu haddysgu. Yn y cyfamser, ein dyled- swydd bresenol ydyw dal yn gryf y rhaid i'n Deddf Gymreig o Addysg Ganolraddol ddarpar addysgiaeth gyfartal a chvffelyb i en- ethod a bechgyn. III.-Mewn yehydig amser fe fydd nifer mawr o ysgolion i enethod yn cael eu hagox yn Nghymru, ao ni allwn ni, sydd yn addys- gu, lai na gofyn y cwestiwn, Pwy sydd yn myned i'w dysgu? Nid oes genym yn bres- enol gyflenwad o athrawesau cymwys i gyf- arfod yr alwad newydd. Y mae dwy ffordd yn agored i ni: yn gyntaf, cael athrawesau o Loegr a manau eraill, o leiaf i ddechreu; yn ail, edrych yn mlaen a pharotoi ar gyfer y dyfodol, trwy ddarpar cyfienwad 0 athraw- esau Oymreig da. Ymddengys fod y rhes- ymau oanlynol yn erbyn cymeryd athrawes- au Seisnig:—Yn gyntaf, os na thalwn gyf- logan uwoh na'r rhai a roddir yn Lloegr, yr hyn yn sior na allwn wneyd, ni allwn gael athrawesan Seisnig o'r dosbarth cyntaf; de- wisant hwy yn naturiol aros yn hytrach yn Lloegr; ao nid oes arnom eisien lianw Oym- ru ag athrawesau Seisnig o'r ail neu y tryd- ydd dosbarth. Yn ail, fel rheol, y mae yn llawer gwell i rai fo yn dysgu fod o'r un genedl a'u hysgolorion; y maent yn deall ao yn cydymdeimlo a'u gilydd lawer yn well, o herwydd y mae oymaint yn yohwaneg yn gyffredin rhyngddynt. Yn drydydd, yr wyf yn oredu y dylai merched Oymru wneyd athrawesan rhagoroL Am lawer o flynydd- oedd yr wyf fi wedi rhoddi rhan fawr o fy amser i'r cwestiwn, Pa fodd i wneyd meroh- ed sydd yn myned i addysgu yr athrawesau goreu sydd yn bosibl; ac yr ydwyf yn oael fod llawer o nodweddion yr hil Geltaidd yn fawr yn eu ffafr fel athrawesau—eu bywiog- rwydd a'u cydymdeimlad oynes, eu ffraeth- ineb a'u parodrwydd i dderbyn argraffiadau, eu galln i fwynhau pleseran syml-fe ddylai yr holl bethau hyn eu cynorthwyo i raddau helaeth i ddeall plant, ac i gfiel eu deall gan blant. A chymeryd yn ganiataol fod genym yn Nghymru y defnydd addysgawl da yma, y mae yn ymddangos yn fawr resyn i beidio gwneyd defnydd o hono. Mae y fajrn gy- hoeddus yn Lloegr yn deffro yn araf i'r ys- tyriaefeh mai y ffordd oreu a beraf i wella addysgiaeth gwlad ydyw gwella ei haddysg- wyr, ac y mae rhai o honom yn dechreq. meddwl mai ein hangenrhaid mwyaf yn awr mewn materion addysgawl ydyw hyffordd- iant proffeswriaethol ar athraweaau i'n hys- golion uwohraddol. Mi a awgrymwn fod oronfa am amser yn cael ei chyohwyn yn Nghymru, trwy danysgrifiadau blynyddol am chwech neu wyth mlynedd, ac fod y gronfa hon yn oael ei defnyddio mewn hyff-

GRYFFYDD LLWYD. GAN n, J. DEBFEL, MANCHESTEB. I. Mae Gryffydd Llwyd yn wr o frI- Ete yw pen y plwy'; Kolud ganddo ef el hun, Gynalialslr neu ddwy; Olid yn y wlad ac yn y plwy* Mae Hu heb fwyd na gwlsg— carpiau grogant am eu cyrff 8Ydd warth I'r oes a'l dysg. M a6'Q lawn 1 Gryffydd Llwyd gael byw Mewn anedd lawn a chlyd; Ond Pa'm y rhald 1 erelll tod Gerllaw mewn rhald o hyd? aham y rhald i fach na mawr Ddyoddef eisieu bwyd? dlgon yn y byd I bawb Heblaw 1 Gryffydd Llwyd? ill. awQ betyd yw 1 Gryffydd Llwyd Gael gwlsgoedd hardd a drud, A newld gwlsg bob dydd, os myn, Ar hyd el oes 1 gyd Ond pa'm y rhald l'r lluawa tod Mewn carpiau hyd y plwy', "'r golud brya y gwlsgoedd hardd, Yn ftrwyth eu liafur hwy? 0 IV* 8 Swych yw gwel'd aneddau hardd brltho tref a gwlad, yw'r oytlau wnelr l'r bobl, Otid trawsder a sarhad? a ^arthrudd mwy na bod y rhai 8yn gWneyd palasau'r 11awr, 11 gorfod byw mewn gwaelach tal lla chwn yr Tswain mawr? Gryffyjd Llwyd heb ddlm l'w wneyd— neb otal yn y byd; 'l'ra. ttae y bobl heb segur awr Mewn llafur dwys o hyd. ko,O"l rhald fod rhywbeth mawr o'l le ^a ddylal gael parhau, atl allai'r segur fedl'r ffrwyth, ol l'r gwelthlwr hau. D?*eded neb a fyno fod drefn yn ddedwydd lawn, ^edaf luau gar eu bron 5yd eithaf nerth fy nawn— ^aradwydd yw fod rhald 1 neb ^dyoddef elsleu bwyd, ^Igon yn y byd 1 bawb heblaw I Gryffydd Llwyd.

O'R WLADFA BATAGONAIDD. ObDIWRrn WILLIAM HUGH WILLIAMS, 0> ^^BYN Y GAMWY. EbriU l.—Yn y rhifyn d: ^SYCH am Tachwedd 4, 1886, yr ym- 0^^gosodd y llythyr diweddaf & anfonais pryd hefyd yr ymddangosodd gan y Parch. M. D. JONES, ar ragol- y Wladfa, pan yn un-ar-hugain oed. 61 mwyn y rkai allant fod 3m teimlo 0jdeb ynom, yr wyf efco yn ysgrifenu ^ig linellau am helyntion a dadblygiad £ 8efydliad anbygyrch a neillduedig. bw £ weithiau bron rhoddi i fyny yr ys- 'tyb beidio an^on UineU» 0 berwydd an- ^j^dod y llongau o Buenos Ayrea, yn a difaterwch estroniaid i ddanfon i g0 Hytbyrau a'u rhanu wedi i'r llythyr- 90d .^raedd. Mae i ni ddeng milldir i fyn- fcostswyddfa; ie, mae gan breswylwyr y sefydliad 40 milldir rhyngddynt a w, liaison. Bydd cynifer a saith neu Ub *hify& o'r DBYCH yn dyfod i'm llaw yr a phan wyf yn ysgrifenu y mae 14 w, 15 rhifyn yn ddyledus. Gwelir oddi- ty ^yn ein bod yn byw wythnosau ar ol y w ^id wyf yn gwybod pa nifer o'n llyth- yn myned ar goll; mae un at fy William Evans, Lockport, modd myQed ar gyfeiliorn. Ond San-'01 °'r i'r HOD—a son gair am rhanol ein oynllun 0 ddyfrio— iawn mewn gwlad mor syoh a h a2°rwyd dorau y gamlas fawr ar yr i'r afon, & daeth y dwfr ar 01 am 50 milldir o ffordd, gan redeg yn 1^°° bedair miildir islaw i ni; ond gan o^8a ^ely neu ddyfrffos wedi bod yn °'r b*aen ydyw r^an ^awr o r f £ 0ith" y aae llawer 0 waith eto oyn y per- ^;rhi > so y idygir dwfr i dyddynod sydd J Wu ar lanau yr afon. O herwydd yr Ydd erffeithrwydd hwn, y mae yr ysgrifen- beb Utl 0 luaws sydd heb ddwfr, ao felly t*oedf oedd y dwfr ddwy neu dair i yn rby isel yn y gamlas i ddyfod btojj ein tyddynod ni. Mae y oynauaf fcn. T- .0s°^d a'r peirianau yn prysur ddyr- 1,500 t lchon na fydd y cynyroh yn fwy na 11ne11, yr hyn yn ol 5p. y duneli fydd yn werth 7,500p.; a dyma y pris isaf a gaed eto. Y gwaith o fesur y wlad yw y peth pwys- ioaf sydd yn myned yn mlaen yn bresenol. Mae y Llywodraeth wedi anfon ugain neu ragor o dirfesurwyr yma i fesur y tir hyd at odrau yr Andes; ao maent wedi deohreu ar eu gwaith, gan gymeryd yr un safon a thir- fesurydd y dyfiEryn hwn, gan dynu llinell unionsyth i'r Andes. Bnm y dydd o'r blaen yn siarad ag un o honynt yn y dref, pan oeddynt yn dadlwytho y polion terfynau— o'r rhai yr oedd yno domenydd—llawer o honynt o haiarn. Oynwysa y fintai oddeu- tu eant, rhwng negeseuwyr, cludwyr y pol- ion a'r chains, yn nghyd a'r oogyddion, ugeiniau o filwyr, ao ugeiniau os nad can- oedd o fulod.oeffylau a gwartheg at eu lladd i gael oig. Ar gefcau y mnlod y maent yn cario y polion coed a haiarn a'r holl gelfi. Oyn y gorphenant byddant wedi teimlo ias- au main, miniog, gwynt misoedd Mehefin a Gorphenaf ar Diriogaeth Patagonia. Mae mintai arall yn oychwyn am yr Andes, sef Mr. Bell, peirianydd penaf, a rhanddaliwr o gwmni y Ffordd Haiarn. Yn ei ganlyn ef mae nifer o filwyr Ysbaenaidd ao Indiaid; ond ni ohlywais i ond am ddau Gymro yn myned gydag ef, sef y peirianydd Llwyd ap Iwan, mab i'r Paroh.M.D. Jones o'r Bala,ao Evan,mab Isaac Davies,gof, o'r Bala. Os oant fywyd ao iechyd i ddychwelyd, fel y gobeithia llawer, heblaw eioh gohebydd, bydd gan y "Llwyd" fwy i'w ddweyd am y wlad hon na'i dad, er mai efe (M. D. Jones) sydd wedi dweyd mwyaf, hyd yn hyn, o neb o rywbeth am Wladfa y Ohupat. Mae yn debyg fod gan Mr. Bell amryw o amoanion dros wneyd y daith hon, megys edryoh an- sawdd y tir, chwilio am wely i'r ffordd hai- arn, a gwneyd llygaid baoh am y mwnan oyfoethog a ddywedir eu bod oddiyma i'r Andes. Diohon yn ddigon hawdd, pan ddaw y ddwy ftntai yn ol, y bydd llawer o bethau wedi dyfod i'r amlwg na chanfu llyg- aid yr un Oymro erioed yr un o honynt; ao y oawn ni fel ychydig o Gymry tylodion beth o'r aur a'r arian, yr haiarn a'r paent, samplau o'r rhai a welsom gan y brodorion Xndiaidd yn eu harddangos yn Ngwladfa y Oymry. Braidd yn annyben y mae gwaith ar y rheilffordd yn myned yn mlaen, am fod llawer o anfanteision ar y ffordd-syohder y Camp, a phellder y ffordd i gludo dwfr i'r bobl gyda oheffylau a gwageni; y pellder i'r dynion fyned a dyfod at eu teuluoedd, sef o 30 i 35 o filldiroedd i'r dyffryn; a dichon peth afierwch o du y goruchwylwyr a'r gweithwyr, oanys mae y nifer o fan Btreios sydd wedi bod yn mhlith y gweithwyr yn myned yn mhell i brofi rhywbeth. Y mae yma yn awr er's tro 40 o Italiaid wedi dyfod, a dichon fod oyfansoddiadau y rhai hyn wedi eu gWDeyd i ddal mwy o anghyfleus- derau nag eiddo y Oymry. Dywed rhai y bydd y rheiliau wedi eu gosod o New Bay i'r orsaf yr ochr hon erbyn diwedd mis Mai. 0 fewn Uai na dwy filldir yn unionsyth o'm ty i bwriedir sefydlu tref; y mae yno amryw dai a maelfa gan y owmni eisoes, ac yn ddi- weddar yr oedd papyr allan yn cynyg gosod 50 o dai i'w hadeiladu. Enw y dref hon fydd Tralew, neu Tref y Llew, er anrhyd- edd i ffugenw Mr. Lewis Jones, prif ysgog- ydd y meddylddrych am reilffordd i'r Ohupat. Nid wyf yn hoffi y seboni sydd ar rai pobl fyth a hefyd, ond waeth i'r gelyn- ion dewi, Mr. Lewis Jones yw prif ddyn y Wladfa, canys pe hebddo ef bnasai y Wladfa yn deilchion er's llawer dydd. Mae ef yn awr ar ganol adeiladu palas mawr ysblen- ydd; a gobeithiaf y cawn ei efelychu pan ddaw pethau oddiamgylch i ni gael cyflawn- der o ddwfr ar ein ffermydd, er na raid i lawer o honom gwyno o herwydd ein tai yn bresenol. Y mae yma gais at gwmni y gamlas fawr ar yr ochr ddeheuol, am le i osod dwy felin flawd a ffaotri wlan i fyny. Yn awr am dani gyda y melinan, fel y oaffom flawd wedi ei beillio, yn lie fod ein gwragedd a'n marched yn gorfod gogrynu pob defnydd torth o fara er's yn agos i ddwy flynedd ar hugain, nes ydyw eu breiohiau yn cyffio yn ami. Dyma un anghyfleusdra mawr sydd yn y Wladfa at gael bara, heblaw y gwaith o gludo coed i godi agerdd at falu,a thalu un sachaid o bob pump am ei falu, a gorfod ei gymeryd wed'- yn heb ei beillio. Pwy bynag sydd a gallu ganddo i osod melin dda i droi ar ddwr y gamlas hon, ni raid iddo ofni am ddyfodol llwyddianus; a'r un modd gyda'r ffaotri wlan, canys y mae yma ddigonedd o gwymp- iadau dwfr i'w gosod o'r top i'r gwaelod, a chyflawnder 0 wlan yn bresenol, gan fod o 10,000 i 15,000 o ddefaid yn y Wladfa. Rhaid gwerthu y gwlan yn awr &m lai na 12 sent y pwys i'w anfon i Buenos Ayres; ond pe codid ffactri yma caem ddillad gwian, a'r rhai hyn sydd yn gwisgo oreu yma. Dy- wedodd Gol. y Celt o Bangor fod Madog Jones o Abertawe, yn cychwy-a i'r Wladfa gyda ffaotri gydag ef, er's rhai blynyddau bellach; mae yn rhaidei fod wedi camgy- meryd, a myned i ryw blaned arall, nea bu- asai wedi cyraedd yma oyn hyn. Mae cwmni y ffordd haiarn yn gosod pont dros yr afon yn y Drofa Fresycb, er cyfians- dra i'r ffarmwyr groesi i Drelew, a gorsaf y ffordd haiarn. Hefyd, maent am roddi ar- gau wrth enau y ffos fawr yn yr ochr og- leddol yn y dyffryn isaf; yna bydd y rhan hon o'r dyffryn yn oael dwtr yn wastad yn lie ymddibynu ar godiad ansior yr hen afon, yr hon sydd wedi peri i ni gymaint o bryder a siomiant. Mae ein llywydd newydd, L. J. Fountania, heb ddyfod yn ol yma o Buenos Ayres eto, so mae rhyw son ar led na ddaw ef ddim yn ol am fod rhyw gyfoeth tirol mawr iawn yn dyfod iddo ar ol ei ewythr, yr hwn sydd newydd farw. Gellir ofni mai owmwl a chwelir gan amser oedd ei addewid o dair milldir ysgwar o dir i'r 30 hyny o'n Gwlad- fawyr aethant gydag ef i fyny i archwilio y wlad. Amhenaf ei awdurdod i addaw y fath beth, yn annibynol ar ein llywodraeth; a gwell, neu mae yn fwy unol â synwyr cyff- redin i or-bleidwyr y Wladfa beidio gwneyd rhyw hobi o'r fath addewid er dallu JUygaid neb. Nid oes son am y peth yma yn bresen- ol. Mae deddf y llywodraeth i roddi tir am ddim wedi pasio er's yn agos i ddwy flynedd, oblegid am ddeng mlynedd yr oedd y gyf- raith hono yn addaw tir am ddim, ao yn 1875 y pasiwyd hi gan y Senedd yn Buenos Ayres. Yr oedd mintai fawr y Hong "Vesta, 460 mewn nifer, mewn addewid cyn cyoh- wyn am dir rhad yma: wel, gan bwy nid wyf yn gwybod, ond gellir dweyd en bod oil mewn pryder a siomiant wedi cyraedd yma. Gwir fod gan gwmni y ffordd haiarn dair milldir bob ochr i'r ffordd, ond cymer amser maith i wneyd hwnw yn gymwys i ddwyn llysiau at wasanaeth dyn. Y mae ychydig o ffermydd eto heb eu cymeryd ar y dyffryn hwn, ond pa un a ydynt i'w cael am ddim ai peidio yn awr, nid ydyw y Gwladfawyr yn gwybod. Mae deddf newydd y Oyngol i fugeilio yr anifeiliaid yn peri oyffro rhwng llawer cymydog, sef gorfod talu 30c. y dydd a 50o. y nos am bob anifail a drosedda, a pherchen y gwenith sydd yn cael y doleri i gyd. Mae hyn yn anogaeth gref i'r ohwanog i arian ddal pob anifail a wel yn ymylu ar ei dyddyn. Y mae yma rai wedi cael degau, os nad ugeiniau o ddolefi o ddirwyon eleni, a hyny pan nad oes na chlawdd na dim er rhwystro yr anifeiliaid. Tra y byddo pethan yn y sefyllfa hon bydd yr holl gymydogion allan a'u gilydd, a drwg-deimlad yn bodoli; ao nid gwiw dysgwyl i grefydd a gras fiodeuo yn y fath dir. Barn yr ysgrifenydd yn os- tyngedig ydyw, y dylai fod y tyddynod oIl wedi eu can a'u ffansio i fyny yn ol gofynion y gyfraith genedlaethol, ao yna os trosedda anifail, dirwyer. Ni ddylem oddef i ryw bum' dyn, yn ol eu mympwy eu hunain basio bylaws anamserol cyn i amgylchiadau y wlad ddyfod i'w lie, ac i bawb allu eodi ymborth i'w hanifeiliaid fel yrhai sydd wedi bod mor Iwcus a chael dwfr ar eu ffermydd. Priodasau: Mae Miss Humphrey, y feroh gyntaf a anwyd yn y Wladfa, wedi priodi gyda R. A. Davies, mab i Adna Davies o Dolyddelen, G. 0., bachgen parchus iawn. Hefyd Mr. Morgans, siopwr y co-operative store, gyda Miss Jones, ysgolfeistras y llyw- odraeth-efe o Gaerfyrddin, D. O., a hithau o Dinorwig, Llanddeiniolen, G. O. Hefyd, John Evans, mab Daniel Evans o'r De, gyda Miss Lizzie Jones, nith i David Jones ddaeth yma yn 1875 o Pennsylvania. Marwolaethau: Ba dau o'r fintai archwil- iadol farw, sef Billy Thomas a Zechariah Jones. Hefyd Thomas Harris a Sarah ei wraig, hen sefydlwyr, o'r Deheudir; Daniel Evans, hen sefydlwr arall o'r Deheudir; John Griffith a thri o'r plant—efe yn frodor o Dinorwig; Rosa, meroh y Parch. Abraham Matthews, yr hon a gafodd ymosodiad o'r pleurisy, pan yn 17 mlwydd; a Denio Owen, saer, o Ddeheudir Cymru. O. Y. Yr ydym yn oael pleser mawr wrth ddarlleu y DRYCR; a gallwn i a John Davies, brawd W. D. Davies ("YGardotyn") gael nifer o dderbynwyr newyddion iddo, po byddai modd anfon arian heb orfod myned i Buenos Ayres. Nid oes bane yn nes na'r ddinas hono i brynu draft, yr hyn sydd yn anghyfleustra mawr i ni ar lawer o gyfrifon. Yr eiddooh—W. H. WILLIAMS, gynt o Ffestiniog.