Y Drych

LLEN-HODION. QAN ABBUBIN VABDD. Rhif II -Coleddlad y Gymraeg. t lIlae y adyledswydd o goleddu y Gym. '-I. ya aghyda a ohefaogi ein harferioa oael en myayoh annog at y tyaufy ya y eyfaodolioa oylohredol er oyn "I Yz ysgrifeaydd. Achogir hya, y mae ya ^byg, go amoaaioa gwrthwyaebol i hyny. yn aglya ag amddiffya ein hiaitb, aid yr ergydir ac ei gwithwyaebwyr. Ya ^re* Gcmer am Mawrth, 1824, ymddangos- Odd y Uy thyr a ddygodd y fath wrthwyaebiad "yt i'w awdwr Brutus, yr hwn a geisiai brofl mantais genedlaethol faasai trane y Nid yw yr ysgrifeaydd wedi haled dim wedi hyny sad* yw ya gynwys- ^8 ya llythyr Brntr-s. Y prif lythyran r*°B gadwedigaeth yr Iaith ya wrthwyntsbcl Brntns oedd eiddo Gome?. Y mae h debyg mai y oynwrf a barcdd y ddadl f°»o a ddygodd allan y tsstna, Rhagor- y Gymraeg, a'r mantelsion o'i gwrtaith- &o., orbya Eisteddfod Powys, Medi, *824, pan fa yr enwog Barchodig John Iftekwell (Alun) ya faddngol. Tybiaf mai Traithawd bwa a ymddaagosodd ya y Qykhqrawn, odan olygiaeth Blackwell, ya ddle. ar Goleddiad y Gymraeg. Ni ddy- 'n&! o ho3to oad yr hyn a gyhoedda o fara- eawogion Ssisaig. fcechreua: "Dywad yr envog Dr. Johnson h ei lythyr ya cghylch argrafla y Bibi yn Q&elaeg—'Nid wyf am ddifodi na faith yn J t>yd, os gellir peidio, oblegid oddiwrth ieiiboedd yr ydym ya ceall oren ^caioa cenedloedd a'n symndiadan o i uiad. Y maett yn fyayoh ya oadara- haaesiaeth; &o yn ami, tarddiad ieith- Oedd ydyw yr naig golnod sydd geaym am dieigUad oesoedd na adavsant ysgrifeaiad. o'n hoi. Oofaoda eirian yr Esgob ya Elst&ddfod Gwrfcsaro, 1820: "Nid dim a waa fwy at lyffetbeiiio dav?a gys- aa diystyrn 90 aangfcefnogi iaith tftllwynoi gwleii." "Rhoddwa y diweddar i ateb y rhai a haeraat y dylem new. 14 eila hiaith er mwyn byrwyddo trafaid- "eth a masaaob. Madd efe: 'Pa na ai bod y oh Wan eg aag un iaith mewPl teyraasye 149bvtens i yobydig fasaaohwyr ariaagar, %On boitbmya oyfrwysgali, at peidio, sydd hlholiad rhy ddiweith i haoddu sylw col- •^dwyr leithoedd a llenyddiaeth, gan fod SIV persoaol y oyfryw o lawer llai pwya ma 11. tymhorol a thragywyddol miloedd o boõl'" Ya wrthatebol i'r bactiad y dylid Iftfer faith eyfraith y wiad dywed Mr. Black. *eU: "Gweiayddwyd y gyftaith yn mbiith 7 Saeaon yn y Fftancaeg Normaaaidd am -oadd o flyaeddosdd, ao ni soniodd aeb ft ddiddymn y Saisnaeg er mvyn dysgn IaIth y gyfraith." Oadarabeir yr ymreaym- nohod gan aaaibynoliwydd gwahaaol leaedloedd ya yr Uuol Dalactban, ya bea- at Raa y German laid ag ydyat a'n hysgolioo dyddiol ya en hiaitb gyahenid. Ya yehwaaegol at trrnau y Beisaig a euwya tybiaf fod adroddiad o'r kyn a gyhoodswyd yn Ngweithiln HMTTJB (Qome»),ya darawtedol ya y fan yma: Syl 1radau o eiddo'r Parch. Bohett Hall, M. A., o Leicester, y rhai a waaeth efe mewn cyf. riaach ya Abertawe, ar amser y Oyfarfod Oeaadol a gynaliwyd yao ar y 19ag a'r 20fed o Gorphenaf, 1815: Yr oedd amryw o wela. idogion Oymreig ya yr ystafeil ya yr hwyr wedi dyohweiyd o hoayat o'r addoldy; gof- yrodd Mr. Hall, yn mysg pethau eraill, i na o hoayat, 'A ydyoh ohwi ya pregethu Saisneg weithian?'Anfynyoh iawa (oedd yrateb), o horwydd aid oos aagea wrth hyay ya yr ardal lle'r wyf ya trigo.' 'Da iawa (meddai Mr. Hall), oaaya yr oeddwa wedi olywed fod yr iaith Gymraeg agos a daifod; attolwg a oes rhai llyfran yn oael eu oyhoeddi yn y Gymraeg yn awr ?' Ateb odd nn o'r Oymry, a dywedodd fod yoh- waneg aag a fn ar na amser arall erioed, ond mai tra dymnaol fyddai i'r holl deyrnas fod ya Biarad Saisaeg a en Gymraeg i gyd.' Yaa dywedodd Mr. Hall gyda ohrya fywiog- 'Nid felly mewfc nn modd, syr, byddei ya golled tra phwyaig i ddysgeid- iaetb, ayr; ai fynwn i agos am y byd i'r iaith Gymraeg ddarfod. Path oywilyddna a gwatthnaywfodneb ya peidio ymdreclin oadw iaith ei genedl thag myaed ar goll. D Ilid ei ohadw yn grefyddol; y peth nesaf at grefydd, syr, yw hyn. Dylai pob dyn wedi oael gwasanaeth oyneddfan y meddwl, adnabod at Dduw ya gyntaf, 80 yaa iaith ei geaedl. Ool!ei neiildnol fyddai diddymiad iaith; oaays po fwyaf o ieithoedd a fyddo neb ya wybod, helaethaf oil fydd ei wybod- aeth. Y mae pob iaith yn oymyagaeddn'r meddwl ag amgyffredioa newyddioa ar yr un pyaoian. Yr ydys yn ymboeai ao ya myned i dranl lawer i gyraedd gwybodaeth o wabaBOl ieithoedd, ond ya Nghymrn gell- ir bod ya hyddysg ya yr iaith Gymraeg, yr hoa fel yr ydwyf ya olywed, sydd yn dia ohyawysfawr, ar deleran hawdd iawa, Mawr- hewch eioh braiat; dylai pob Oymro ym- drechu ei tbragywyddoli." "Nis gallaawn let aa rbyfeddn," meddai Gomer, "paD glywals Sais ya llefarn ya y modd uohod ya aghyloh y Ffythoneg gyn- wysfawr, ya neiildnol Sais o enwogrwydd Mr. Hall ya mysg dysgedigioa Lloegr, am yr hwa y dywedai y Parch. Mr. Owen, off eiriad, ao na o gofladnroa y Beibl Gym. deithas Frytaaaldd, mewa oyfazfod blya- yddol o aelodan'r Gymdelthes nchod, ar y 5ed o Ped, 1813, ya agblyw Tywysogioa, Es gobioa, Arglwyddi a Ohyffrediawyr, ei fod o ran dysgeidiaeth, hyawdledd a dnwioldeb, ya ddya heb ail iddo odJi fewn aen oddi allan i'r Eglwys Sefydledig." Fy aybea ya oofaodi baraan yr enwogion nohod yw daagos mor aahaeddiaaol o sylw yw tybiadau rhyw siomedigioa a fethcsaat gyraedd sefylifa o gaaoligiwydd ya mhlith y geaedl Gymreig. Ao yn agwyneb y sylw a delir i'r oyfryw, ao fod traacegigaeth y Gymraeg, pa bryd bynag y oymer hyny Ie, yn cael ei briodoli i'w gwrthwynebwyr, fy amoan yw daagos mai nid yn ymddygiadon yr withblsid hono y mae y perygl o ddifod- iad y Gymraeg, ao o ymdoddiad y Oymry i ddefodan estrosol, gan golli en neilldnolioa oeaedlaetbol; ond fod y prif berygl oddiwzth y rhai a broSesaat eiddigedd dros baihad yr ialth a'i defodan ojabeuid. Nid wyf ya oredn y gallai holl ymdrechioa gwrthwyn. ebwyr agored Iwyddo i gyraedd en ham. eanion, ya agwyaeb aaoliaoth oarwyx y Gymraeg i'w hamddiffya, ond defayddio yr iawn ffordd i'r dyben hwaw. Fally mi a af oddlar y llwybr oyffredia o feio y rhai ydys mor barol i'w galw ya Dio Sion Dafyddion, i nodi arferiadan eoleddwyr y Gymraeg, y rhai a dneddaat i ddirywio yr faith, a (11. brisio ela oymmeriadau oenedJaethol. Nid yw md ofer dirmygngwrthwysebwyr, arfoli ein hynafiaid, desgrifio godidogrwydd y Gymraeg ar lea ao ar lafar, pan y mae prif weithrediadan y geaedl ya eJIeithio ya wrthwynebol i hyay. Now York, Bhay. 12, 1883.

XWNGLODDIA. U COLORADO. GoiN G. D. OBOTITH, SOCTZHXD, OOL. gorrnxD, Oor., Rhag. 4 -Ya fy llith d1- weddaf i'r DBYOH soniais am y oynwrf mavr oedd ar y pryd ya Swydd Garfield; oad er. byn hyn mae wedi dystewi a'r bobl wedi dod i'w pwyll. Pan ddiflaaodd yr eira daeth y twyll i'f amlwg. Yr haf blaeaorol oymerodd amryw ddya ion diegwyddor dir i fyay ar dop y mysydioedd lie ymae y bell carbonates ya crofsi y wlad; a ohaa fel Hayden fel y gwyddys, wedi orybwyll ya ei lyfr am y He fel un o'r meusydd oyfoethooaf ya Color- ado, hawdd oedd oyahyrfn y bobi, ao ya abrymder y ganaf diweddaf oymerodd sm- ryw fantais ar byny pan oedd yr eira tea 10 troedfadd o ddyfgder. Aethant a mwa o wahanol leoedd i Denver, gan ddweyd idd- yat ei gael o'r lie hwnw, ao fod oyntwnder I o boao. Draaoeth yr oeid papyrau y Dill. aeth wedi en Heawi a'r newydd, a deohren- odd dynion ddylifo yao o bob man-Gai-field or burst oadd hi gan bawb; a llwyddodd y dynion hyn i wertbu gwertb miToedd o ddoleri o lotlau ya y draf. Pa fodd bynag, paa ddiflaaodd yr eira, gwelodd pawb idd- ynt gael eu twyllo, ao y mae rhai o hoayat ya dlil i felldithio eta. Nid dyma y tto r oyataf i ddygwyddiad o'r feth gymeryd lie yn Colorado, se mae yn debyg nad y diwedd- af. Mse ya debyg r ol i'r eira ddod ya ddfgoa dwfa y oawa wybod ya mba 18 y bydd yr excitement aesal. Gellir dweyd fod dygwyddiadau o'r fath ya niweidio y wlad, a dyma na aohos o'r marweidd-dra fa dros y Dalaeth trwy yr haf. Oafwyd arddaagesfa lfyayddol yn Deaver, oad profodd o'r braidd yn fethiant; ao ya 8ior, aid oedd i'w ohydmarn a'r U8 y flwydd ya o'r blaea; eithr da geaym weled nad yw Denver wedi digaloai, a'n bod ya parotci at gael na eto y flwyddyn aesat. Gobeithio y out fwy o gydwaithrediad ya hODO; mae yil debyg fod i arddaagoafeydd fel pethau er aill en llaaw a'n trai. Mae owmni yn adeildau rheilSordd yn bieasnol o Manitou i dop y Pikis Peak, He y mae un o arsyllfaoedd y Talaethan Uaedig er's blynyddau bellaob, ao o'r hwn le y mae rhai o'n phrophwydiyarhagfyaegi dyfodiad ystsrmydd. Mae top y myaydd ya agos i wyth mil o droedfeddi ya uwoh aa Maniton, yrhwn le sydd wrth ei droed; ond bydd y xheiiffordd agos yn ngain milltir o hyd. Sydd y daith ar y oars i'w dop ya un hynod o ramantcs. Ar na Haw gwelir y gwastad- eddanacnherfynol; ao ar y llaw arall yMyn- yddoedd Creigiog, y naill fel pa bae am ddyrohafn ei bea ya acs i'r aefcedd a.'1 11all-y ooedwigoedd fel pe baeat ya oropiaa i'w peaan, a'r llyaoedd a'r afoaydd try- loewoa megys ya adlewyrohn golenni yr hanl i'r byd. Mae rhwag Ooloiado Spxiags a Manitou fath o deml fawr o eiddo aatur, a dyma lie mae gardd y dnwian gyda'i thyran nohelfrig. Betyd, ya Manitoa y oeir ffya- oaan meddygol enwog, ao ogofan mawrioa. Dyma y He i ddyn sydd ya oaru aatnr a'i golygfeydd i fwynhan ei hna ya misoedd yr haf, a lie i ddyaioa ymadael a'r darfodedig- aeth. Dlameu y bydd y rheilSordd newydd ya gaffaeliad mawr i Colorado Spriaga a Maaiton,gaa y Hnosoglr miloedd at en hym. welwyr. Hefyd, dywedir en bod wedi dar. ganfod ffycoaan olew yn ages i Oaaaoa City; os felly, dyma faes aewydd i rai ym- gyfoethogi a ohynydd at gyfoeth y Dalaeth. Ya awr rhoddaf dipyn o haaea Rock Oretk a'i hamgylohoadd: Adeiladwyd Coaoeatrat- or ya Soofleld, ond mae wedi ei ohan i fyay am y ganaf. Oavaom ddwy btfoias yma yn yr hydref; ond y drwg am daayat yw en bod wedi lleihan rbifedi ela meaywod. Nid oes ond tair ya y camp ya awr, a'r rhai hyny wedi mya'd I Bhaid i'r hea laaoian aewid en testya y ganaf hwn. Hefyd, bu na farw ya y oamp. Mae marw ya ddifrifol ya mhob man, ond ya fwy felly yn y mynydd. oedd. Mae myaweatydd ya Colorado, ond aid ya y mynyddoedd-y He y bydd dyn farw yma, dyawr lie y'i oleddir. GWRelr math o foes fel aroh iddo, a tborir twll i'w gladdn ya y He mwyaf cjfleas; ao os bydd par o esgidian am ei draed, tabyg yw aa thynir hwy. Dyna fa tyaged oaaoedd o'r prospectors. LIe y syrth y prea, yno yr erys efe. Bawyd yn dysgwyl am amser bywiog ya Gotbio trwy i'r Sylvanite Company aafoa i Lnndain am expert i waeyd adroddiad am y mwagloddian. Daeth hwnw droaodd, ac yr oedd ya bregethwr mawr. Derbyniai ddwy 111 o ddoleri am fyaed i bob mwa- glawdd; ac felly talodd y owmni ddeng mil iddo am fyaed t bump on mwagloddian. Wrth fyaed yma a thraw, denai ar draws prospector weithiau; ao yr oedd pob aD ya gofya ei fara am ei fwaglawdd. Ei ateb oadd fed gaaddjnt fwn yn rhyw le i lawr. Yr oedd syaiadan y bobl mor wahuol am Jano ag oeddyatam leaB Gtiat. Er t aatur, drwy daflu y mynyddoedd by a i fyay, ddadguddio miloedd o droedfeddi, a gwa- hauol haenan oedd nnwaith ya sghrombil^ ddaear, eto myn y dyaioa hya i at gredu mai i lawr etc mae y mwa; a thyna lie y maeat ya daagos doethiaeb. Mae ya ddig on Jsei fel nad all neb ya yr oes hon eu oy- huddo o aawiredd; ond Duw a belpo y dya- ion sydd yn tala iddynt. Yr hyn sydd ya en oyhuddo fwyaf ydyw fod y mwaglodd- ian goreu wedi en darganfod nwohla v deilg mil o droedfeddi; ao weithian ar beaan y myayddoedd uebif. Gofyawyd i'r (xpert hwa pa b6th oedd yn faddwl o'r wlad, a'i atsb oedd, ei bod ya wlad gyfoethog, oDd yn rhy agos i'r nefoedd Mae yn debyg ei 01 ef fel pob pregethwr Colflaaidd, ya baron fod arian yn ddiwesth yno, gaa fod y ddyled wedi ei thaln, Y piti mwyaf wyf fi yn ei weled ydyw fod oymaiBt o arian ya oael en gwarlo am ffolineb. Mae ya ym- ddaatos ya rhy debyg o lawer i ddyn yn oeisio lleawi ei fol trwy edryoh er y BiU of Fare mewn hoteL Yr eiddooh— G. D. GBIFPETHS.

-Hysbysir fod P. T. Birnnm, yrarddaag- oswt bydeawog, wedi derbya telegram oddi. wrth el ornchwyliwr yn yr Iadia Odwyreia- iol, ei fod o'r diwedd wedi aicrhan oawrfil gwyn, am yr hwn y rbaidtaln$200 000. Tal- wyd$50,000 i lawr errhwymo y far gen. -Dywedir y oyaygir meanr i Ddeddfwrfa Talaath New York, ya yatod y ganaf dyfodol i wabardd bela oeirw gyda chwa o gwbl; fail; rbaid i'r helwyr en gwyiio a'n saethn o eu gallant. —Gweithwyd 24 o gsffylan y diweddar John Baber, Lanosster, Ohio, yr wytbnos ddiweddaf am 127.000. Talodd Mr. Mackey, California,$8 300 am uu ystalwyn. —Derbyniwyd adroddiaHan o Kassas, Ar kiasas, Nebraska, Missonri. I n"a, Dakota a Mioaesot), yn rho ldi a? ddeall fod y gwen- ith ganaf mewn oyflwr o^mpaa.

-.ir y 63d oyflail, oaaiodd y (iymdeitbas Ddir«e*tol Genedlaethol ya New Yoik, benderfysiad i &nfon deiseban i r Gydgyag- otfa i ofyn am welliant ar Gyfaaeoidiad y Talaethan Uaed'g, i atal gwnenthnriad a gweithiad diodydd meddwoL -Mae dynas o'rjsaw Miss Watford, ya Weir. swydd Herts, Lloegr, aewydd gyraedd ei 104 mlwydd oad. Bn ya ddibriod ar hyd ei hoes. —Rhagfyr y 6 >d, fel yr oedd J. L. Duval, ya oer idel ar yr heol ya Montreal, Canada, daeth tar ffyraig ar el draws, qaa ei goraio i farwolaetb, a thafla ei gorff dros teaoe nohel. —Mewn Itai Jl8 deag mlyaedd ar kngain, aefydtwyd 300 o eglwysi Bodyddiedig yn Sweien, yn oynvys 20,000 o gredinwyr.

GEORGETOWN, COLORADO. TECS CIOTDDIOH LLKNTDDOIr-SAFLIE GROBGXTOWB —ANSAWDD Y GWANTRUS-IMCHYLLPERAU. GEOBGETOWN, CCL, Rhag. 4 —R^iag i mi fod ya llai na'm haddewid, wale fi yn anfon gair unwaith eto i'r DBYcm; ao yr wyf ya sior y bydd ya Hawer mwy derbyniol a dy- ddorol gas eioh darHeawyr yn gyffrediaol aa llythyran y ooraohod asnynol ac aaystyr- iol hyay sydd brth a hefyd ya "rhodio ya mysg bsddan," Joaea Liangollen, aen Dio Aberdaron. Ooid yw yn bryd i'r per- sonau hyisy a geisiant dafla aamharoh ar goffadwriaeth y meirw, ystyried pa beth y maeat yn ei ysgrifean ? Oaid yw yr ysgrifan hyny sydd ya barhans ya dal bryohaa a gweadidan gorenoa aia oeaedl o flaea llyg. aid yr ienenotyd, a'r oea sydd ya oodi, ya dylanwada ya ddrwg araynt? Ydynt; oblegid os yd ym am gael oyrff oryfioa, rhaid i ai ymborthi ar fwyd oryf; ao os yw oeaedl y Oymry mewa ystad o wendid lleayddol a meddyliol o'i ohydmarn a oheaedloedd er- aill, oal ddylem ymdreohn hnlio bord y DBTCH, a phob bord arall, a bwyd oryf tnag at feithria a dyrohafn meddylian yr 081 sydd ya oodi, trwy osod ger en broaan ya barhans, aid gweadidan a diffygioa el. oaaedl, ond ei rhagoriaethan, A a. Ao os yw rhagoriaetban oeaedl y Oymry yn brinioa, byddaf ya eithnf boddloa i ohwi fyaed I blith ei meirw i ohwilio am ral; o raa hyay y mae digon o ddiffygion a gwendidan ya mhlith y byw, am hyny Daw a'n oynorth- wyo i adael yn lloaydd y meirw. GEOBOZTOWN.—He byohan dinod yr olwg ydyw hwa, eto dywedir foi yma gyatal mwagloddian ag ya narhyw le yn y Dalaeth. Saif y dret oddentn 8,400 o droedfeddi ya nwoh aag arwyaebedd y mor; oad er mor nohel ydyw, amgylobir hi gaa fynyddan llawa nwoh, y rhai meddir sydd 010.000 i 12 000 uwohlaw arwyaebedd y mor. Ao mae's myayddan hya wedi en britho yn mhob cyfeiriad gan lwybran gwyrgam y mwawyr, a man domeaau y gweithfeydd, a'r prospect- ors, o'r rhai y cladir y mwa i'r meliaau ar asyaod, y rhai ydyat yr aaifeiliaid mwyaf defnyddiol, a thrwy hyay mwyaf gwertb- fawr ya y De, o herwydd- Ar asya dygir elstau-y mwawr I'r myaydd gilfaoban; A'. glo a ddyga yn glan Os nohel, oU mewa eMOhan. Golwg lied farwaidd sydd ar 111e mewa ystyr weithfaol J dyddiau hya-rhai mwa- gloddian wedi stoplo, ond y gweddill ya rhedeg ya gysoa, ao ya tain am en gweithio. Nid wyf ya gwybod am na owmni aatnr- iaethns gyda ohyfalaf ya y He o gwbi, yr hyn sydd ya myaed yn mhell i broil eyf. oethogrwydd a llwyddiaat y lie. Y m&e'n wlr ofldos gorfod dweyd mat isel iawa yw sefylifa foeaol a ohretyddol y lie. Nid oes yma ond un addoldy, lie y cyaelir gwasanaeth Sabbothol rheolaidd, perthyaol i'r M. E. I hwa ymgyanlla oyanlleidfa dda bob Sibboth; eo mae yabryd yr Arglwydd ya oydfyaed a'r gwaith, fel y mae'r gyfeill- aoh ar ol y bregeth boreu Sibboth, y modd- ion mwyaf gwlithog a beadigedig y barn ynddo erioed. Pob ensid pawb a uaa-I foil Yn felns bob bora; Y ddan ryw am en Daw da, Yn uchel Illw. ddioloha. Y mae yr holl saloons a'r stores ya agored ar y Sabbothan, hyd faehlnd haul, a phawb ya masuachu, marohaata, a gamblio ar y Sabboth fel rhyw ddydd arall; ao ya wir mae y Oymry, er elD plar, wedi syrtbio mor ddwfa a aeb i afael y llygredigaethan trnea- us hya. Nid wyf yn eredn fod mwy itag na men ddan, heblaw yr ysgrifeaydd, ya proffesn orefydd o'r llnaws Oymry sydd ya y lie, yr hyr., hwyraoh, sydd i'w briodoli i'r ffaith nad oes yma ddim gwasaaaeth Oym- reig. Hefyd, mae ya arfeiiad gan y rhai hyay sydd ya gweithio am gyflog ya ystod yr wythaos, fyaed i weithio sen I brospecti9 iddyat en hnaaia ar y Sabbotb! Ychydig ddyddiau ya ol torwyd i mewal gaban ar y myaydd gaa ddan yabellydd, as yr oedd y preswylydd ar y pryd yn tori coetl gyda'r drws yn g*aedig arao, a tbra yr ym- dreohai y truau. gadw y drws, daeth y lleUl I mewa trwy y ffeaastr. Y preswylydd wedi oaafod ei fod ya orohfygedig, a rnthrodd ya mlaea i geisio diogeln y $600 oedd ya gndd- iedig daa ei obeaydd, ond ya ofer, gaa i'r dyhiroi ei bastyan a'i gigyddio ya ddidrn- garedd, ond aid ya farwol fel y tybiwyd ar y oyataf. Ya ddylynol i'r dygwyddiad uoh. od, fel yr oedd dya ya marchogaeth i'r dref, dyohrynwyd ei geffyl g ia ddau geffyl arall, y rhai a redent i'w gyfarfod gyda phedrolfea, ao wrth i'w geffyl droi i ddiaao gyda'r fath sydyBrwydd, taflodd el farohog i'r Uawr, &o ya y oyfamser daeth y badrolfea dros el gorff gan ei ladd ya y fan. Yr wythaos ddi- weddaf draobefa, mewa oweryl a-gymerodd Is ddydd yr etholiad, gwaietb na ymgaia amryw weitbian i sasthn ei withwyaebydd (yr hwn a amddlffynai ei hnn trwy afael ya y revolver a'i droi oddiwrtho), ond o'r dhr- edd llwyddodd y gwrthwyaebydd yn ei gais, ao aetb y belen trwy law yr amddiffynydd, giB slilio ya el glna. Ymgasglodd tyrfa i'r He, agalwentam raff i'w lyaohio; ond yr oedd ef ya eithaf tawel gyda'i ddan revolver

44 IIUI A WEEKLY NEWSPAPER. ESTABLISHED 1851, ^•wasd Every Thursday Morning, w. J GRIFFITHS, Proprietor, UTIOA, N. Y. 1 Kftiwrtut to )Ldvertimo"-ThO attention 1 fctuoness men In general is called to Y DBrcm: II 11 raperlor advertisimz medium, being read fc? thousana who cannot be reached by any IQlCt publication; and having a sbroOatitm emoecding of an the Weith tMeitMet and monthlies publithed in 4* Vaiw statu combined.

OFFERYNAU CERDD A CHAN- IAD AETH EGLWYSIG. T&3SIT Vin—GAN W. KVANS, LOOXPOBT. ILL. Y Cabinet Organ yn rhy wan i gynull- elcu, Gymreig—C jrnllun o Pipe Organ m <• raddf<t fochan, a eJlid wneyd am brig bythan. Os oymerwn yn ganiataol fod ofleryasydd ya meddu awn digoaol i ddal lleisian cyn- nlleidfa o 3 i 5 cant ya gynorthwy i'r gyn olleidfa hoao, y mae ya awlwg aa fyddai offeryn gwaaaob, awn yr hwa a foddid ya gyfaagwbl gan 15 aen 20 o leisian, o na oyaorthwy ymarferol i'r fath gyanlleidfa, fel y profwyd ya ysgrifan 2il Y wir Organ, neu y Pipe Organ, fel y gelwir hi ya awr, yw yr unig offeryn sydd yn feddiasol ar y oymwysder gofynol mewa oyanlleidfa; oblegid fod ei swa o'r fath aasawdd, fel y gollir ei glywed ya amlwg trwy leisiau y dyrfa, ao do heb en boddi; heb son am ei bereidd-der a'i nrddasolrwydd, ynddo ei hnnaa. Y rheawm a roddlr ya gyffredia dros ddefnyddio y Cabinet Organ mewa eglwysi gweiniaid yw, sad ydynt yn allnog i dalu mil non ddwy 111 o ddoleri am Organ iawa, ao Bad ydyw na o'r rhai byohain geir am o bnmp i saith gant o ddoleri fawr well i gyn- ulleidfillll." Cabinet Organ a geir am odden- tu can' dolar. Gall y goaodiad oyataf fod yn wir, as y mae yr ail yn wir mown rhas, Gwelais rai organan byohain o'r fath, a'r rhai hyny o waenthnriad da, aad oeddyat fawr well i gynal oyanlleidfa nar Cabinet Organ, er en bod yn annhraethol bereidd- iaoh. Nid yw pereidd.der, yaddo ei hun, er mor ddymnnol yw, ya ddigon i gynal lleisian tyrfa; mae yn rhald hefyd cael aerth. Ya gyflradla, nid yn agwaenthnriad yr Orgaaan byohain hya, ond yn enoynllns, y mae y diffyg sydd ya aohos o'u hanaigon- olrwydd; er y oeir hwynt, mewa rhai am. gylohiadan, ya ddiffygiol ya y ddan. Ya awr, a wel y darllenydd oyffredia ya dda gydymdeimlo a mi am ychydig fraw- ddegan, tra y byddaf ya rhoddi eglurhad ar hyn, er mwya y rhai sydd ya oael dyddor. deb yaddo. Y mae y rhai fn ya darllea y ohweched ysgrif o'r fityfrea hon, yn ooflo fy mod wedi eglnro y gair stop yn el gysylltiad a'r Pipe Organ, set mai dyna yr eaw roddir ar gyfres aen set o bibellan, o'r na aifer aga fydd o allweddi ar yr allwedd fwrdd^ )i bydd yr olaf ya oynwys 56 o allweddi, sef o 00 i G, bydd stop ya oyawya 56 o bibellan. Coflr hefyd mai stop sylfaeaol a phwysioaf yr Orgaa, yw yr hoa a elwir Open Diapason, a bod y bibell iaaf o honi, aen yr boa sydd ya perthyn i CO, ya 8 droedfedd o hyd, a thna 6 modfedd o drewjfeanr, ao ya lleihan o na i U., bob hazer ton, i'r bibell nchaf, sef G, yr hon sydd 4 modfedd o hyd, wrth ychydig dros haser modfedd ar ei throws. Mae pibellau y stop boa yn unsain a'r lla's dynol, ao yn oyayrobn own olir, soniarns, oryl, a rhywbeth ya fawrsddns i'w glywed ynddo. Y stop hoa ydyw asgwra oefn pob Orgaa a waeir yn rheolaidd. Oa bydd hon yn ddiffygiol, bydd yr Organ feUy hefyd, hyd yn nod pe byddai y rhansn eraill yn ddifai. Yn yr Orgaaan byohaia y s:aiwyd am danynt, ai obeir ond pibellan trebl y stop sylfaeaol bwysig hoe, a'r rhai hyny ar raddfa feohan; a gwneir y baa i fyny o bib ellan coed oanedig.awa y rhai sydd ya llaw- ergwaaaoh ao fsraddol i'r hwn a geir gan bibeHi agored mawrion yr Open Diapason. Oeir hefyd, ya gyffredia, ran o stop arall, ao weithian ran o ddwy stop ya y trebl, ya bib- ellan ysgeifa, ya umsain a'n gilydd, ond o aasawdd gwahaaol, a oheir stop nen ddwy 8awd yn nwoh, ao weithian na arall ddwy 8awd ya nwoh. GWDetr Orgaaan bycballl Ir gynllna tebyg i'r uchod er oya oof, a chya- wyaant o tea 150 i 300 aen yohwaneg o bib- ellan byohaia, st-thelir am danyat o 4 I 7 gaat o ddoleri, ya ol rhif y pibellan fydd yaddyat. Y mae pob Orgaa ya ol y oynllna nohod ya amddifad o'r Hawnder a'r aerth sydd ya aahebgorol i gyaal lleisian tyrfa; oblegid eu bod ya oyawys gormod o'r pibellan byohain ohwibaaHyd, a rhy fyohaa o'r rhai trym- ion, pwysig a sylfasaol; cc o gaalyaiad, y maeat ya rhy wiohlyd. Y mae yn debyg mai oddiwith y ffaith hon y daeth y s\aial oyfeiliorans aydd gas rai, set sad yw P P Orgaa o werth ilai na, tna dwy 111 o ddoleri yn fawr o werth i gapel, so o ganlyniad, y mae oanoedd o eglwysi sydd yn analluog I daln y swm nohod am Organ iawa, ya cael Cabinet Orgaa am o gaat i ddan, pryd y gallar,t, drwy daln dan non dri chant yn yohwaneg, gael Pipe Organ a fyddai yn am. geaaeh as dwsia o'r Cabiaet Organs am UR. rhyw bria. Ya awr rhoddaf gyallaa, ya ol yr bw. y gellir oael Pipe Orgaa, aid i ahwareu Fagnes arai, nao i ddyawared yr O ohestra, cofier; ond Orgaa yn meddu y awn peraidd a mawreddog a gyayrohir ya naig gan y Pipe Organ, a digoa o hoao i gynal liels-an yr oil fydd ya arfer oaan mewa oyanlleidfa Gymreig o dri i ohwe ohant, a horo heb goatio mwy nag na o'r thai byohain y goo- iwyd am dany&t Er engraiSt: bydded yr allwedd.fwrdd ya bedwar 8"»wd a haner, o 00 i F, saf 54 o 110 an, a ohy n&rwa y stop sylfaeaol, sef yr Opm Diapason, oad ooflar mai nid rhan o liosi, eef pibellau y trebl, et I rhai hyny ar raddfa feohan, a gwneyd bas iddynt o ryw bibellan israddol, fel y gwaeir ya yr Organan byohaia y soaiwyd am daa- yrt, end Open Diapason gyfan, ya oyawya 54 o bibellan agored i lawr ya groew i CO. (8 droedfedd), a'r rhai hyay ar raddfa fawr, yr na faint a'r rhai hyny a ddefayddir mewn Organ yn werth pum' mil o ddoleri ;a bydd i at wneyd tna 17 o'r pibellan isaf (mwyaf) o goed, am fod pibellan agored o goed yn oyayrohn swm trymaoh, dyfnaoh a mwyaaoh na metl, ao felly yn gwneyd gwell a ohyfoethooaoh has. Dyma genym Organ ya bafod, yn meddn, nid ya nnig y fath bereidd-der, oud ya meddu neith digonol, a hyny ar y nodan a genir, i gyaal lleiaian unedig oyanlleidfa fawr. Eithr am y byddai y stop hon yn rhy gref ar rai amgylohiaian, oymerwa stop arall o 54 o bibellan ati, pibellan yr hon is gyn. yrchant own gwauach a meddalaeh, ao o an- aiwdd hollol wahaaol i'r gyntaf, ond yn nn- sain a hi, fel y gellir oi defayddio pan fydd y gyataf yn rhy gref, nen gymeryd y ddwy gyda'n gilydd 03 bydd eisian yohwaaegn at gryfder y gyataf. Y mae pibellaa hoa ya agored, ao nid ydyat ond haner hyd pibelli y gyntaf. Oymerwa stop eto o bibellan metl agored yn oynyrohn own oryf a oblir, fal yr Open Diapason; eithr am nad ydynt ond ban- er hyd pibellau y stop hoao, y maent yn swnio 8 iwd ya nwoh. Dyma geaym yn awr 3 stop gyfan, sef 3 pibell i bob nodyn o 00 i fyay i G. Y gyataf, set yr Open Diapason, ya glir a nerthol; yr ail ya naaaia a'r gyataf ond o leisiad gwanaoh a meddalaob, ao a ddefayddir yn He y gyntaf, os dewisir, nen ei ohymeryd gyda'r gyataf, 08 bydd angen am fwy o aerth; y drydedd yn meldnswa oryf, olir, ond 8.wd ya nwoh na'r ddwy er. aill, ao felly ya gwaeyd y oorff o own ya gliriaoh ao ya fwy treiddiol. Nifer y pibell- au. 162. Byddai Organ yn ol y oynllna hwa, ya ddigon nettbol i gynal oian oyanlleidfa- ol ya nnrhyw gapal Oymreig y bum ynddo ya y wlad yma. 03 amganir y pibellau mewn swell hex, fel y gellir ei gan a'i agor a'r troed, ychwanega hyny lawer at yr amryw. iaeth a ellid waeyd arai. Byddal maintioli y fath Orpa o 6 i 7 o drodfeddi o led, o 10 i 12 troedfedd o noh. der, a thna 3 troedfedd drwyddi, o'r gwya. eb i'r oefn, a gellid ei gwneyd, yn nghyd a gtoeUao 8iwd a haner o aliveidi i'r traed, am tna$600. Byddai yohwanejn y stop a elwir Dvieiana at y ddwy stop sylfaeaol, ya weiliaat gwerthfawr, er mwyn cael mwy o amrywiasth, ao yahwaaegl1 Flnte non Viol- iaa at y Priacipal, a Picoolo, yr hoa sydd 2 8iwd ya uwoh aa'r stops sylfaeaol, roddai yohwanegiad at yr amrywiaeth a'r nerth;ond yohwaaegai at ei phris gant aeu ddan. Y mae Pipe Organ fel yr nchod, wedi ei gwaeyd yn dda, yn fwy parhaol na'r Cabinet Orgaa; byddai y flieaaf oystal ag erioed wedi i'r olaf fyaed ya grybibioa, a hyay o daa yr na gofal. Yr fiohoB fod Orgaa feohaa ar y oynllna uchod, ya rhagori oymaiat ar y rhai byebaia y orybwyilwyd am daayat, tua deohren yr yagtif hoa yw, ya beaaf, am ei bod yn oya. wya yr Open Diapason ar raddfa fawr, ao ya gtfan. Ni feldylid hyd yn ddiweddar am roddi bon mewa Organ ya list ei gwertb Jaa mil nen bymtheg out o ddoleri. Profwyd yn yr ysgrifan blaeaorol, fod yr offeryn tafodog a elwir Cabinet Organ, ya syrthio yn fyr o fod o nn eynorthwy ymar- ferol i'r oann oynnlleidfaol Oymreig (a ohy- meryd yn gamistsol fod nnrhyw fathyn gyn- orthwy) oherwydd fod ei own ya rhy waa a theneu i alln dal llefsian y gyanlleidfa ya ei own. Daagoswyd hefyd mai y wir Organ yw yr unig otferya sydd yn meddn y oym- wyader gofynol, ond fod hyd yn nod y rhai llai na'r canolig o'r fath yma ya rhy gostus i'r onpelan Oymrsig i yn y wlad hoa alln en oael. Dangoswyd hefyd gynllna, ya ol yr hwa y gellid gwneyd Organ feohaa a fyddai ya feddianol ar bob cymwyader ym. arferol i lanw yr hyn sydd ya ofynol mown offeryn tmgat gynal ileisian oyanlleidfa Gymreig, a hyny am bria y gallai y rhaa fwyaf o'r eglwyai Oymreig ei gyraedd, 08 byddaat yn dewis. Felly, oyaghorwa yr eglwysi hyay sydd ya dal na allant addoli heb offeryn, i gael rhai o'r fath, ya lIe rhyw degan a elwir Cabiaet Organ. Yn yr ysgrif Desaf, amoanaf ddanges aad oes ar eia heglwysi Oymreig aagea o gwbl am offerya o fath ya y byd, yn enwedig y rhai sydd yn meddn wyth neu ddeg o gaa- torioa, a bod yr offeryaan mewa llawer am gylobiad, yn gwneydfmawr ddrwg yn ein heglwyai Oymreig, yn lie daioal.