Yr Herald Cymraeg

CEFNOGI'R PRIF WEINIDOG (AT OLTOYDD "YR HBBALD CYMKAEO.") Syr,—Yn y rhiiyn, di-weddaf o'r "Herald" dan y penawd uchod dywedir i mi wrth eilio penderfyinad yng nghyfarfod y Coaltion yn y Blaenau yma wneyd y sylw Ihwn, "Tua i un papur ym Manceindon roi lie i bum' oolofn o airaeth Mr. Lloyd George n; roddodd 'Y Genedl Gymreig' ond pum' llinell." Nid hynny ddywedais, abuasai ihynny yn gamar- weiniol ihollol. Yr hyn a ddywedais i oedd iia roddodd y "Genedl Gyimvig". ond chwe* modfedd i'r araeth tra y rhoddodd y "Man- chester Guairdian" chwe' colofn. Nis gwai pa. But i gyfrif am y eamgymerLld." Ond er ch v.areu teg i'r "Genedl oymrei-g" a minnau byddaf yn ddioldhgar os cauiatewch i'r nod- jrn hwn ymddangos yn eich rhifyn nesaf.— Yr eiddoch, etc., R. E. JONES. Bron Eirian, Tanygrisiau, Blaenau pfeatin- iog. Rhagfyr 20.

RHEILFFVKOD V AF CynUuniau Pwysig Sir Gaai carton Ðdydd Mercher, mewn cyfarfod arbeunig o Gyrigor Sir Caeraarfon, cyflwvnwyd adrodd- iad ynglyn ag yinweliad dirprwyaeth a Llun 4ain i drafod cynlluniau i ddatblygu rheil- ffyrdd yn y sir. Aelodau yddirprwyaeth oedd y Parch. Wm. Morgan (Cadeirydd y Cyngor), Mri. R. Gwyneddoa Davies, M. E. Nee, a T. D. Stubbs (Cadeirydd y North Wales Manganese Company). Ymwelsant a Gweinyddiaeth Trafnidiaeth, c anogwyd yn gryf i'r Weinyddiaeth roddi svlw i'r cynllun- iau canlynoliRheilffordd o B|?llheli i Alber- daron; llinell o Drefor i Dina5; a gwneud y rbeilffordd gul o Dinas i Gaernarfon yn rheilffordd gyffredin, a'i hestyn ymlaen Borthmadog er mwyn dathlygu amaethydd- iaeth ac adnoddau mwnawl y sir; ac hwyias- dod i ymwelwyr. Cynlluniau ereill a aw- grymid os • anghytunid a'r uchod ydoedd gwneud llinell o Drefor i Benygroes, ac estyn y rheilffordd gul bresenol i Gaernarfon. Ar ol cryn drafodaeth, dywedodd Ysgrifen- tiydd y Weinyddiaeth na bvddai i'r Trysorlys ddarparu arian tuag at gario'r cynllanivi alliin heb gynorthwy Adrannau Amaethyddol, Masnach ac lechyd, ond cymhellai Weinydd- iaeth Trafnidiaeth i ran os nad yr oil o'r cyn- lluniau a awgrymwyd i gael ea cario allin os ceid y cynhorthwyy cyfeiriwyd ato. Wedi hynny aeth y ddirprwyaeth i'r Bwrdd Masnach, a dywedodd swyddog yno nad oedd y Bwrdd yn grvybod dim am y materion y cyfeiriwyd atynt. Gofynai y Bwrdd am fanylion ynghylch y chwareli a'r mwnfeydd yn yr ardaloedd lie yr awgrymid i wneud y rheilffyrdd. Cytunwyd hefyd i gyn- rychlolydd y Bwrdd Masnach i ymwe'ed a'r •M.

r 0 BANT IBENTAN YN LLEYN Tra yn synfyfyrio a'm pwys ar v fegin yma yr wythnos o'r blaen, am y naill beth a'r Hall, dyma jRoibyn i fewn a'i wynt yn ei ddwrn, "Glywsoch chi foi diwedd y byd i fod ddydd Mercher nesaf," meddai. "Taw a dy lol; wedi clywed lot o hen ferched yn gybaidian wrth yfed te yr wyt," ebra finna, -Nage'n wir, yr oedd Mr. JOB y Post, yn deyd fod yna rhyw Broffesor Porta o'r 'Merieia, yn sicr- hau y byddai rhyw alanastra mawT yn siwr o ddigwydd am fod yna bum' planed yn cyd- ymuno i dynu yn groes i'r haul." "Wyt ti ddim mor wirion debyg a derbyn pob stori ddaw dros y mor, ac oni biii fod genyf ormod o barch i'r Wasg Gymreig buaswn yn gwnerd coelcerth ac yn llosgi pob cyninyn bapur newydd am roi sylw i botes Porta, yn 11* bod fel Sian William a mwy o ffydd yn Naw a threfn natur." Rhyfedd fel y mae amgylchiadau yn newid 'barn polbl. Bu cyfnod ar ein byd pan nad oead mwy o sylw yn cael ei roddi i'r torrwr cerrig na'r domen o rwlbel oedd vn ei ymyl, ond y RIM- dynion y ffordd wedi dod yn L l' 1. 'I 1 n aeioaau o gymaeitnas er mwyn cael nyraa addu i'r modur a'i drag. Cofiaf fel y byddai gweithwyr y Rhiw yn lefelu ac yn turio ar ol y mango, gaai adael y cerrig haiarn yn do- meaydd o wast," pan mewn gwirionedd nad oedd y manganese" ond sylwedd ail-raddol i'vr roi ar lestri pridd a delff. Yr oedd yr Abnaenwyr wedi cludo cyr. y rhyfel r3i can- noedd o dunelli o'r cerrig hyn fel baiast, a isicr eu bod wedi eu bwrrw yn gawodydd am ben ein bechgyn. Ond daeth adeg ar ein gwarthaf fel y dywedodd ein Prif Weinidog yn yetod y rhyfel, pan ar vmweliad ag Aber- daron. Ymroi i guro Germani mae'r Rhiw a'i gerrig. Rhaid eu cael, costied y ffyrdd a gostient. Cludwyd cannoedd ar gannodd dunelli o honynt i gyflenwi'r gofynion am -gad-ddarpariadau, a chlywais ar sail greda- dwy fod ennillion un o'r cwmniau sydd yn gweithio yn Nantygadwen, ger Porth Ysgo, dros bedair mil a'rddeg o bunnau mewn blwyddyn, wedi talu pob costau. Nid rhyfedd oedd i Gwilym Hira-ethog pan yn pregethu rywdro yn Nghapel Nebo, ddweyd, wrth son am y gwahanol feusydd aur fel vr oeddent yn symud o Hafilah i California, Periw, a lleoedd ereill, Efallai mai yn y Rhiw y ceir yr aur crii pea llawer o flynyddau. Dywedwch amen bo'bol, er mwyn plant eich plant." Ued brin oedd yr amen fuaswn yn feddwl fel y tystiai Abram Jones, coffa da am dano, a chwith gennym feddwl am ardal Tindywydd heb ei ddiddanwch a'i gymwynasau. Corff bychan, digon gwanaidd ond calon eang ac arabus ei ymadrodd. Caffed ei lwch heddwch yn naear Nelbo a garai mor fawr. Bellach mae teulu caredig- Bronllwyd wedi ymgartrefu yn Talsarn, hen gartref y cyng- horwr craff a'r amaethwr llwyddianus, Mr. John Thomas. Bu ei ddiweddar dad yu aelod selog o wahanol fyrddau, ond nid oedd cyfleasderau addysgol mor gyffredin yn ei I adeg ef. Da gennym fod ei wyrion a'i wyres aa yn llenwi cylchoedd pwyeig yn myd add ysg, ac nad ydynt yn rhy fursenaidd anghono eu hen gyd-ysgolheigion a'u cydna- bod tua glan Afon Sooh. Hir yr arhoed tra- ddodiadau y teuluoedd caredig a pharod eu rhodd i angen hen a thl'awd. Ofnaf fod yr hen arfer o roi cardod at y Nadolig ae adegau ereill o'r flwyddyn wedi pallu i raddau mawr yn ein phth, oherwydd y camddefnydd wnaed o'r caredigrwydd, ac fod cvmaint o elusenau i r tlodion yn dod o bwrs' y wlad hy"' ond dyna hanes P°W er dyddiau Adda hyd yn bresennol.

0 FAN FAN YN LEEYN (G.!u. GEWYDBYN.J. Yr oeddwn gerllaw capel neilltuol pan elai'r plant i r ysgoiion rhai i'r ysgol hon ereill i'r ysgol arali. Gofynnais i un o honynt, pwy oedd y gweinidoo, ar yr eglwys. Ate-bodd nad oedd neb, ond eu bod yn yr act o ddewis un. Yna gadewais yr ardal gyda dymuniadau cy- wir am i'r eglwys gael dyn da yn weinidog, u.i ya ddigon gwrol i bregethu yn erbyn parchus bechod yr oes, sef ariangarweh, ac i ianteisio ar bob cyfle i ddweyd mai rhyw- beth i'w byw ydyw crefydd ac nid i'w phro- offeau ya unig. Fe aylwais wrth basio Crugeran fod yno fhyvrun yn feistr ar y gelfyddyd o wnevd teisi. Meddyliais am alw yn y Wellington, ond canfyddais nad oedd yno neb yn trigo a'r ty wedi ei gau i fyny. Aethum i mewn i'r gweithdy oedd gerliaw, lie gwneir dilladau gap Rolbert Jones, mab yr Hope, yr hwn sydd ianc tra dymunol, a diddan. Yna aethum i edrych am y cryddion, gan geisio sylweddoli'r urddas a'r cyfrifoldeb mawr sydd yn gorffwys ar aelod o'r Cyfarfod Mlsol. Gwelais Wm. Thomas, Caer, yn edrych yn dda,ond meddai ef mad oedd cystal a'r olwg. Yr oedd Thomas Jones, y crydd, hefyd yn edrych. cyetal ag yr oedd ddeng mlynedd yn ol. Yna aethum gael golwg ar y capel, a bu agos imi a diosg fy esgidiau a'u cario dan fy nghesail oherwydd fod yr hoeJion mor ddrud a'r lledr mor uchel, ac yn parhaa i godi bob wythnos. Sylwais fod y capel angen paent. Gofynnais i eneth oedd gerllaw, pwy oedd y cweinidog, ac ateb- odd mai'r Parch. T. J. Jones, B.A., a'i f"d yn byw yn Brynmawr, a bod yr eglwys yno hefyd dan ei ofal, agwneuthum fy meddwl i .fyny i alw i edrych am dano cyn gadael Lleyn. Gofynnais hefyd i'r eneth a fyddai ef yn pre- getlhu yn erbyn y parchus bechod, sef arian- garweh. Hithau wedi blino arnaf mae'n de- .byg a'm hatebodd na chlywodd hi neb yn son am ariaa, ond am aur Peru. Yria fe adewais y Sarn, heb ganfod yno fawr o gynnydd mewn dim gweladwy, ond yn hytrach leihad o un dafarn, ac felly, nad o yno ond tair yn aros. Meddyliais am weled Wm. Williams. Meillteyrn, ond nid oedd ef gartre. Cof gennyf iddo ef fod yn yr Am erica, a diameu mai ysgwrs felus a geir pan alwaf heibio eto a'i p-ael yn y ty. Cyn i mi igyrraedd Capel Ty Mawr, bu i ddyn cryf yr olwg arno fy holi, a oeddwn yn gwybod am fferm ar werth neu ar osod yn rhywle. Ateb- ais y gwyddwn, ond ei bod yn mhell oddi- yno. Dywedodd yntau nad oedd pellder yn gwneud dim gwahaniaeth pe byddai vn Mhegwn y Gogledd. • ^Ia6,g^in^f glod i r rhai sy'n arfer myned l Gapel Ty Mawr, am fod yr adeilad yn ed- rych yn dda. Mae hyn yn un o'r capelau ihynaf, .a llawer o hanes iddo. Yr oedd braidd yn dywyll imi allu gweled ar y garreg pa .%&ddZn E adeiladwyd ef, ond eredif mai 1700 ydoedd. Wedi imi adael y capel bu'm yn anffodus trwy fyned dros fy esgidiau lyn sydd ar ochr y ffordd, heb gofio ei fod yno; ond yno mae ac yno bydd, mae'n debys hyd Bee y bydd rhyw foneddwr wlychu ei j- v7^-°' rhy^ ddwsin o grwydriaid wedi boddi. Wedi urn adael Tenygoppa, svl- waie fod shop ar y chwith i'r ffordd, ac aeth- m i mewn i I'mofyn tybaco, a deallais mai -;wen Roberts, mab y Muriau, a'i briod sydd yn byw yno. Mae ganddynt shop lawn o wa- hanoI nwyddau. Buont bwy yn groesawus ^onof, trwy bwyso arnaf i gvmeryd lluniaeth eqi imi baeio y Tocia, gwelais rhywbeth gwyn ar y ffordd o fy mlaen, a thybiais mai dafad oedd ond el vr oeddwn vn t1"n" .1" .&.l.QO\& ato canfyddais mai dyn ydoedd; ond nid oedd arnaf lawer o ofn am nad oedd and tua A+W|k5a T Gofynnais pa sut yr oedd ? Ateibodd yntau mai gweddol. Yna safodd o'm blaen, a rhoes imi dri o gwestiynau sydd wedi glynnu wrthyf, ond hvd „n hvn nid wyf wedi gallu ffurfio ateb iddynt, sef "yn gyntaf, pa un air laith Roeg ynte'r Saesneg oedd y mi Yn ail, pa un hawsaf nnyf ai cyfeilio v piano ynte'r harmonium? olaf, pa un ai y 'motor' a'i mul oedd goreu gennyf i'w dreffio? Parodd S gly-^d am ofyT1 iddo a oedd ef yn •Vfdwr Cnw0er Dic AheT- aaron. Atebodd yntau nad oedd, ac vna gadawsom em gilydd, A chyrhaeddais Rhos- hirwaen, ardal v boirrl^ hyd y tro nesaf." (T'w barhau).

TYWYSOG CYMRU Gwledd Gan y Prif Weinidog Nos Fercher, rhoes y Prif Weinidog wledd Dywysog Cymru ar ei ddychweliad o'i daith yn Canada, yn No. 10, Downing Street. Yr 7 oedd amryw o aelodau y Cabinet ac ereill yn bresennol. Ar ol v wledd ymneillduwvd yjtafell arall, i yfed ooffi a oh»el mvgvn ac r iraiano! bethai;.

I CYNGOR DOSBARTH LLEYN Rheilffordd i Aberdaron BEIRNIADU PWYLLGOR Y TAI Oynhaliwyd y uchod dydd Mercher, Mr. GriHith Eyans, Y.H., yn y gadair, a Mr. Owen Thomas yn yr is-giadair. Hjysibyi&odd Mr. Henry Williams ei 10d wedi derbyn 42p. oddiwrth Fwrdd y Ffyrdd at Ffordd Rhiw yn gwneud cyfanswm o 542p. a hyderai dderbyn ychwaneg eto (cyanerad- wyaeth).—H^sbysodd Mr. D. H. Parry fod Mxi. Robert Roberts a Robert Owen wedi ymweled a ffordd Blaenau, Llithfaen, ac yr oeddynt o'r fiarn mai mantaie i'r ffordd fuasai oamatau i'r perchenog gau darn o'r tir allan. -Talw,yd lOp. 18s. am chwilio am ddwfr i Ohwilog. Yr oedd costau y ffyrdd yn nos- ibarfth I'ourcrosees yn 163tp. ac yn nofbarth y Sarn yn 153p.-Adroddodd y Swyddog Iech- yd fod rhif y imarwolaethau am fis Tiachwedd yn 24 a'r genedigaethau yn 18. Bu chwech farw o'r darrodedisaeth. OYiNGHORIWYR CEGIOG. OYiNGHORIWYR CiBGOG. Adroddwyd o'r Pwyllgor lecAyd na<j oedd perchenogion tai yn Fourcroeees wedi ufudd- hiau i'r rhybuddion" a gawsant i (1) roddi dwir yn y tai alian; (2) i ddlarparu oarthffoe- ydd priodol; (3) i ddarparu cyiienwad priodol o ddwfr.—Plasiwyd i roddi rhybudd derfynol i'r perchenogion i wneud y gwediiantau gof- ynnol.-tdywedodd Mr. W. K. Davies (oad- eirydd y pwyiigor) fod cwyn wedi ei gwneud i'r pwyJJgor fod rhyw aelod yn myned y tu ol i'r <2yngor -at y bobl yn Fourcrosses a dweyd rhyw bethau wrthynt a.g oedd yn gwrth- Tveithio yn erbyn dylanwad y pwyllgor a'r Cyngor. Ar ol i'r pwylligor eistedd am criau uwchiben y materion hyn yr oedd yn gwbl annheilwng i aelod fyned at yÛlbl. a dweyd ,wrthym,t can beidio gwneud y gwelliantau ac nias galkui'r Oyngor eu gonodi i wneud y gwelliantau. Yr oedd ymddygiad o'r fath yn ddiianrhydedd ar y Cyngor a'r pwyllgor, a hlyderiai na ohaent gwyn o'r fath eto. RELRKIADU PWYLLGOR Y TAI. Oyllwynodd Mr. W. R. Levies adroddiad Pwyligor y Tai yn argymell fod yr arolygwyr yn gwneud rhestr o'r tai sydd yn y doe barth yn wag ag y gellir eu hactnewyddu i'r diben o'u gwneud yn addas i boIbl i iyw ynddynt. Dywedodd Mr. Davies hefyd y dylid cymeryd mesurlau gyda golwg ar y tai oedd yn cael eu cymeryd gan ymwelwyr. Yr oedd ym Moria Ne,fyn 17 o dai yn wag ag eithrio am rhyw ddeufis yn yr haf, ac niB gailai gweithiwr gael ty yno am gan' punt y flwyddyn,—Syl- wodd Mr. it. Rdberts ei fod yntau wedi gaiw sylw at y mater hwn fis yn ol. Yr oedd gwir angen symud yn y mater.—Y Oadeir- ydd; Credaf nad oes gennym awdurdod yn y mater.-Y Clerc: Jtsuasai cynhygiad o'r liaih yn torri ddwy ffordd gan y gwnai ddrwg i'r wlad fel cyrchian ymwelwyr. iHysbyswyd fod y Liywodraeth wedi cad- arnhiau cynlluniau y tai yn Aberdaron, Rihiw ao Edieyrn. Bu i'r pwyllgor aii-ystyried y owestiwn & gael tir yn Llanystumdwy. Yr oedd Dirprwywr y Tai wedi condemnio'r tir ar ystad y Gwynfryn am ei fod ddwy filltir o'r pentref, yr hwn ydoedd, oanoifan addysgol a chrefydkiol yr ardlal. Ar ol rhoddi ystyr- aaeth belLacih i'r mlater daeth y pwyllgor i'r I oasgliad nad oedd yn bosiibl cad gwell lie i udeiJiadu tJai yn Llanyetumdwy -!OO-'r tir oedd wedi ei ddewia gan y pwylligor, ac yr oedd (Mr. Chapman, un o Arolygwyr Taiy Llyw- odmaefth, wedi ei gymeradwyo unwaith.-Dy- wedodd Mr. Richard Jones, .Netfyn, mai ad- Todddad tila iawn oedd adroddiad y pwyllgor, jac amheuai ef a adteiledid ty cyn pen deng mlynedd yn 01 y raddfa yr oeddynt yn eym- ud ymlaen yn awr (chwerthin).Odr. W. R. Davies: Mae'n anodd gwybod beth yn rhag- or sydd yn bosilbl ei ddweyd. Yr ydym wedi cyflwyno tabl yn cynnwys manylion 11a wn o I nifer a maint Y ttd.J.Nlr. Richard Jones Yr ydym yn talu lOOp. i'r archadeiladydd, ac y miae gennym ddlau swydklog aiall a dylai'r .pwyllgor eu symlbylu ymlaen. Nid oes son am dai i Nefyn na Llithfaen eto. Dylai'r pwylligor yma wneud rhywbeth heiblaw siar- ad hefo'u gilydd bella.ch (chwerthin).—(Mr. iDavies; Rhaid i ohwi gofio fod hwn yn gyn- Ilun aruthrol o flawr, a rhaid i'r pwyllgor symud yn ofalus iawn, onide bydld iddynt axwain y Cyngor i brofedigaeth. Y mae'r cynlluniau yn oael eu newid yn barhaus, a gorfbdir ni i ail-ymweled a lleoedd. Yr ydym yn oredu mewn dweyd yr holl ffeithiau wrth y Oyngor, a dylai'r Dyngor ein cefnogi. Dywedodd Mr. J. Hughes Party mai gwaith anaf iawn oedd, ac nas gellir disgwyl iddynt adeiladu 1,60 o dai mewn un dydd un nos Allan o'r miliwn tai bwriadedig nid oedd ond rhyw gant neu ddau wedi eu hadeiladu drwy'r Deyrnas. Credai ef y buasai'n fan- tais fawr pe y ceid y rheilffordd trwy Leyn i gano r defnyddiau, onide cymerai lawer o amser i gario'r defnyddiau, yn enwediig pan yr oedd y ffyrdd mor ddrwg.Gofynnodd y Cadeirydd a oedd gan aelodau eraill y pwyll- 'g°r lywbeth i'w ddweyd?—(Mr. Richard e«: Wel'ais i ddim pwyllgor distawiach enoed. Afaent wedi cytlwyno rhyw adrodd- iad tila, ac nid oes ganddlynt ond tri cynllun alien21 yn barod, ac y maent yn analluog i ainddiiffyn eu hunaan (chwerthin).—.Dywed- odd Mr. W. R. D-vieq fod y tir wedi ei ddewis ynglyn a'r 21 o gynlluniau. Yr oedd- ynt yn cyflartfod a mil a mwy o anhawsterau J geel tir at adeiladu—iElglurodd Mr. S. R. Jones (clerc cynorthwyol) fod Oyngor Lleyn fwv ymlaen nag unrhyw Gyngor yne N'ftos- le(fe Cymru. Yr oedd v bai am lawer o'r oeduad_ ar yr awdurdodau yn Llundain.— ISyiwodd Mr. J. Hughes Plalry fod y Oyngor mewydid yn gweithio yn dddstaw iawn. Yr o&dd yr hen Gyngor yn gwneud llawer iawn 0 dwrw gyda cherbydau modur, etc (chwer- eu bod yn meddwl nad oedd y vyrugor presennol yn gweithio am eu bod yn gwneud eu gwaith yn ddistaw. Yr oedd- ynt yn awr wedi dod at adran ariannol y evrillun, ac ofnai y byddai i'r aelodau newid eu ton pan gant weled faint o arian a olysa 1 adeiladu y tai.Mr. W- R. Davies: Ao r mae yna lawer iawn o ddirgelwoh yn aros gyda. golwg ar fwriad y Liywodraeth ynglyn a r tai yma. Nis gwyddom yn sicr o ba Ie y daw r arian, ac y mae'r cynllun hwn yn ,golygu gwario tua 100,000p. Nid oedd aic- rwy-dd eto na byddai i'r tai,gootio mwy na y ^Lnt J'r trethdalwyr ar ol saith mlyn- edd. Yr oedd Major Breese wedi methu a ohael eglurhad boddhaol yn y Senedd.-Dr. Lloyd Owen A fuasai'n fantais i'r pwylkor pe y oaent fern y Cyngor ar pa unVilleS symud ymlaen gyda'r cynlluniau oedd yn £ bydd yr ho11 gy^11" V nwn g7"^r- Hui°he8 Parry: Gwaith 7 pwyllgor ydyw arwain y Oyngor yn v mater hwnmv._Y Oadeirydd: Mae'r Cyngor ■wedi rhoddi awdurdod i'r pwyllgor i symud T^ijfen yn ol eu doethineb.—Y Clerc: Pias- i Cyngor ym mis Gorffennaf i roddi hawl i r pwyllgor f fenthyca arion. Ac v mae r Liywodraeth wedi sicrhau droeodd a Wirosodd na ciiyst y cynllun fwy na ohednioe y bunt i r trethi OS V it w j x ■u.'o.uui. gureu posibl am danynt.—Mr. W. Williams Dylid Sr ^kn—Y Cadeirydd (wrth !Mr. Richard Jones): A oes gennych rvw JoneS: Nac o™; cii rhyw Pi? in? f y1" oeddym ar y cynllun {chwerthin).—Oadlarnhawyd gwaith y pwyll- gor. I RHEELFFORDD I LEYN. Yr oedd pn Mr. Richard Jones hmder- .rh?&len yngty* a'r cynhun o gael Aeolffordd i %n.-dywedodd Mr. Jones fod y Peroh. T. E. Owen, M.A., y hwn AjSgrii y wedi aod yno i roddi eglurhad ar y cynSun.—Cafodi Mr Owen dderbyniad tywysogaidd a bawd pen ddketh ymlaen, a dywedodd ei fod wedi bod yn aelod amchwe'blynedd, nd moi dyma'r i ei ddyrchafu i'r set fawr (ohwerthin). Gyda golwg ar y rheTffo.'HJ i Leyn dywedodd fod dirprwyaetfl o Lxmdain wedi ymweled a'r ardal ym Mehefin diwedd- # i v 7 a onfonvryl mor ffafriol fel y bu yn wiw gan y anfon v dynion yma i wneud ymchwiliad. P'1 iddo ef eu cyfarfod yn gwbl ddamweiniol, ac yna galwodd y pwyllgor i'w cyfarfod. Cyrnol Grey oedd y prif ddyn, a gwyddai ef am y gwahanol benderfyniadau a basiwyd yn ffafr y cynllun. Ond dywedodd fod arno angen ffeithiau. Nid oedd penderfyniadau yn dda i ddim os na chyfnerthid hwy a ffeithiau. Nid oedd neb yn alluog i roddi ffeithiau iddo. Su i'r boneddigion hyn fyned trwy Leyn, .Q.11d yr. oedd yr arjr.nff a je'-vso.nt yn. un on- ffafriol iawn. Yr oeddynt wedi teithio drwy'r cymoedd cul fel na chredent fod Lleyn yn wlad amaethyddlol o gwbl. Oyf- arfyddwyd hwy drachefn ym Madxyn, ac awd a hwy i Ben Garn Fadryn, ac oddiyno argy- hoeddwyd hwy fod Lleyn, nid yn unig yu wlad brydferth, ond hefyd ei bod yn wlad amaethyddol gyfoethog. FFERMlWYR DIFRAW. Ond yr oedd yn rhaid cyflenwi'r dynion a rhyw ystadegau, a gofynwyd iddo ef gaeglu ffeithiau i'w hanfon iddynt. Bu iddo anion tua 1,200 o lythyrau allan gydag amleni a stamps i anfon atebiad yn ol. Ond ni bu i ond 500 anfon yr atebiad yn ol. Gwnaeth gynnyg arall, ac anfonodd drachefn atynt gyda'r oanlyniad iddo dderbyn rhyw gani arall yn gwneud cyfanswm o 600. Rhoddai hyn yr ar-greff nad oedd ar amaethwyr Lleyn eisiau y_ rheilffordd. Modd bynnag, ba raid iddo ef anfon. yr' abebion fel yr oeddynt. Oymerodd ddyddiau lawer iddo drefnu'r at- ebion a'u hanfon i Lundain. Derbyniodd lythyr oddiwnh Oyrnol Grey yn diolch am yr ystadegau ac yn dweyd eu bod yn well na llond gwlad o benderfyniadau. Yr oedd y Uywodraeth ar ol hynny wedi peaodi dir- prwyaeth arbennig ynglyn a'r transport, a chredai y buasai'n ddoeth anfon penderfyn- iad i'r qyfryw yn ogystal aig i'r Aelod Sen- eddol.-Awgrymodd Mr. J. Hughes Plarry eu bod yn gofyn i "Mr. R. H. Eviane, Madiyn, iMr. Owen a'r Clerc dynnu allan lythyr i'w anfon i'r lleoedd a nodwyd.—Ar gynhygiad Mr. Parry a chefnogiad Mr. Richard Jones, pasiwyd pendierfyniad eryf yn gofyn i'r Wein- yddiaeth Transport symud ymiaen ar unwaith gyda'r cynllun o reilffordd i Leyn. Oynhygiodd (Mr. Richard JoneS7 ^Nefyn, eu Ibod yn pasio penderfyniad i'w roddi .ar lyfr y cofnodion yn datgan eu gweTthfawrogiad o lafur Mr. Owen tra y bu'n aelod o'r CynIgor ac o Fwrdd y Gwarcheidwaid. Dywedodd ei fod yn golled fawr i Leyn i golli Mr. Owen o'u mysig. Dymunai iddo bob hapusrwydd yn ei le newydd.—Oefnogwyd hyn gan Mr. J. Hulghes Parry, yr hwn a roddai air uchel i Mr. Owen. Yr oedd bob amser yn oneet a chydwybodbl yn ei waith.—Ategwyd gan Mr. Robert Jones, Edeyrn, a'r Parch. H. J. (Mttnley, a phasiwyd yn unfrydol a gwresog. —Oynhygiodd Mr. J. Hughes Parry eu bod yn gwneud math o dysteb i Mr. Owen am ei lafur, a phenodwyd Mri. Henry Williams, Edeyrn, a Richard Jones, Nefyn, i oflalu am y mater.—Diolchodd Mr. Owen yn gynnes i'r Bwrdd, a dywedodd ei fod wedi cael an- rheg gan bobl Aberdaron y noswaith flaen- orol a daeth yr holl ardlal i'r cyfarfod ymad- awol, yr hwn a werthfawrogai'n fawr iawn Ptenodwyd Mr. W. R. Davies yn aek>d ar Bwyllgor y Rheilffordd yn lie Mr. Owen.

CREULONDEB AT DDEFAID Dirwy Drom ar Amaethwr Gerbron ynadon Caernarfon, ddydd Sad- wrn, gwysiwyd John Hughes, Caehoodyn, Llamrug, gain Gymdedthas ex Atal Creulondeb at Anileiliaid, am greulonde.b at ddefaid. Yn ol a ddywedwyd gan Mir. Nee, ar ran y Gymdeithas, cymerodd amaethwr 120 o ddef- aid i Gaehoedyn i bori, a phan ymwelodd a hwy yn ddiweddarach canfu fod llawer ohon- ynt yn dioddef oddiwrth faiwiau yn eu ooesau mewn canlyniad d adael llrffetheiriau aranynt yn rhy hir. Tystiodd Arolygydd y Gymdeithas fod 45 o'r defaid yn dioddef oddiwrth friwiau ac yn amlwg mewn poen dirfawtr. Ymddangosai Mr. Richard Roberts ar ran y diffynydd, yr hwn a eglurodd iddo fod yn wiajel am rai wythnosau ac yn analluog a ed- rych ar ol y defaid fel ag y dymunasai. Hefyd yma,clawodd dau was oddiwrtho a bu theb yr un am bythefnoe. Nid oedd yn ei fwiriad o gwbl i fod yn greulon wrth y defaid. Oymerodd y tainc i yayriaeth yr amgylch- iadau ihyn ond ar yir un pryd ystyrient yr achos yn un pur ddifrifol. Dirwywyd y diff- ynydd i 5p a gorchymynwyd iddo hefyd dalu Ip lis 6c i'r cyfredthiwm erlynol.

——)i' LLEFRITH GWAN m Dirwy o 15p. Yn Ynadlys Llangefni, ddydd LIun cy- huddwyd Elizabeth. Catherine Jones, Cae Uchaf, Llansadwrn, gan Mr. Hugh Pritchard, arolygydd dan y Cyngor Sir, o werthu llef- rith. heb fod i fyny a gofynndon y gyfraith o ran ansawdd. Dywedodd Mr. Walter 0. Jones, yr hwn a efrlynai, fod Mrs Jones yn gwerthu llefrith ym Mhorthaethwy, ac yn ol dadansoddiad sampl a gymerth Mr. W. Owen, arolygydd y dref honno, caed fod 30 y cant o ddwfr wedi ei ychwanegu ato. Nid oedd Mrs Jones wedi dod i'r llys, ac wedibod o'r neilldu gosododd y Faimc ddirwy o 15^ ajrni, gan yr ystyrid ef yn achos drwg, a rhaid oedd a.md$Mffyn y cyhoedd rihag y ,fa.th orelwa. Ac yr oedd iechyd y plant hefyd yn dioddef gyda'r fath drosedd.

MR. LLOYB GEORGE A'R AMERICA a- Paham yr Oedwvd Heddwch Yn Nhy'r Ojrffredin, dydd lau adolygodd Mr. Lloyd George gyflwr y byd fel y mae'n ymddangos dri mis a'r ddeg ar ol i'r brwydro derfynnu ar y Oyfandir. Soniodd am y defnydd hylosg oedd yn gor- chuddio Ewrob ac am y beichiau a ddisgyn- nant ar y wlad hon os na fydd i'r America wneyd ei rhan yn y crwaith mawr sydd eto i'w wneyd. [Rhaid fyddai gwneyd heddwch a Thwrci heb oedi am yr America. '"Nid wyf fin gwy- bod," meddai, beth fydd dvfarniad yr Am- erica, ond nid yw'n edrych yn addawol." Nid oedd gyfnewidiad yn ein polisi yn Rwsia. Hyd nes y ceid Liywodraeth gynrych ioliadol yn Rwsia ofer oedd son am drafod- aethau beddwch. Mor bell ag yr oedd a wnelo'r wlad hon a Chyngrair y Cenhedloedd rhaid oedd iddi fynd yn mlaen. Proffwydai adfywiad yn y wlad hon a llwyddiant masnachol v flwyddyn nesaf.

MARCHNADOEDD DQfBYCH, dydd Mercher.—iFfowls, 12s. 146 y cwpl; hwyaid, 16s. i 1&. y cwpl; wyau 5c. yr un; ymenyn ffres, 2s. 3^c i 2s. 3te y pwys; ac ymenyn hallt (tybiau bach), 2s. myton, lie i 1/10 y pwys; lamb, lie i 1/10 y pwys; lie i 2/3 y pwys; biff 1/2 i 2s. y pwys; moch tewion, 21st y scor; pore, 16 7c i Is 10e y pwys cwningod, 8c y pwyB gwyddau Is 4c y pwys; twrkeys 2a. 2e. y pwys. PWLLHELI, dydd Mercher. -Caed cyf- lenwad da o dda pluog. Gwerthid am y pris- iau canlynol: Gwyddau o 1/4 i 1/8 y pwys; hwyaid o 14s. i 18s y cwpl; cywion o 10s. 10s y cwpl; turkeys, o 2/2 i 2/4 y pwys; wyau 2p 10s. yr 120; perchyll o 3p. 5s. i 3p 15s. yr un. Cynhelir marchnad arbennig ddydd Mawrth nesaf. CAERNARFON.— Ymenyn, manwerthol, 2s 6c, cyfanwerthol as 3,ic; wyau, manwerth- ol 4i-c i 5ic yr un, cyfanwerthol 50s yr 120; ffeettnts, 78 a 6s 6c yr un; gwyddau, 16 80 y pwys; guinea fowl, 7e yr un; tyrewn, 2s 9c y pwys; hwyaid, 2s 3c y pwys (o dan 6 pwys) a 138 6c yr un (dros 6 pwys). LLANGEFNI, dydd lau.— Yinenyn, dim cyfnewidiad; wyau, Be y dwsin; moch, 38s. i 43s.; turkeys, 2s 2c; gwyddau, Is 4c.

MOTOR AR DAN Nos Sadwrn, fel yr oedd motor mawr (per- th-Tnol i un o'r Brodyr Evans, Caernarfon) yn dychwelyd o Beny.groes i Gaernarfon, odd- eutu 11 o'r gloch, a cher y Mriau. Caernar- fon, sylwodd y gyriedvdd ar fflaohiadau o dan. Neidiodd i lawr mewn pryd, a'r foment nesaf yr oedd y motor yn wenfflam Nid oes yn aros ond yr haiarn. Nid oedd ond dau deith- [ iwr ynddi. Aeth nifer fawr 0 bobl i weled V cr^eddillion dydd Sul.

Cyflogau Chwarelwyr Syr.-C,w,wn gael ychydig ofod i diraethu ar y mater uchod, gan fy mod yn credu fod yr amser wedi dod i egluro'r amgylchiad dan ba rai y mae'r chwarelwyT yn byw. Mae pawb yn gwybod fel y mae angenrheid- iau 'bywyd mor ddrud, a faint ydyw gwerth punt heddyw o'i chymharu a'r hyn ydoedd cyn y rhyfel. Dywedir fod costau byw wedi codi oddeutu 140 y cant er deahireu'r rhyfel, ac felly nid yw 2p 5s., cyflog wythnoe y chwar- elwr ond cyfartal i 18s. neu 20s. cyn y rhy- fel Yn awr, fe ddisgwylir iddo gadw gwraag a theulu ar hyn, ac mae pawb synhwyrol yn gwybod nad oes modd i ddyn fyw yn gysurus, ei hun a'i deulu ar y fath swm truenus, ac o ganlyniad nid oes ond dau beth yn aros, un ai byw mewn tai rhad, aaighymwys, a slotyn o de ab-ara syoh yn fwyd, a dillad gwael am dano ef a'i deulu, neu redeg i ddyled gyda siopwyr, ac i ddyn goaiest, gweithgar y mae'r ddau beth yn atgas. Yn awr, beth yw'r xheswm fod y chwarel- wyr wedi bod yn y cyflwTr hwn ar hyd y blyn- yddau cyn y rhyfel, ac yn awr ar ol y rhyfel, pan y mae pob dosbarth o weithwyr yn cael eyflogau mawr? Fy mam onest i ydyw eu bod fel dosbarth o weithwyr yn rhai dienaid iawn. Er eu bod yn galw eu hunain yn ddos- barth goleuedig a blaenllaw, eto i gyd hwy sydd yn gweithio dan yr amodau mwyaf an- foddihaol o neb. Meddylier yn awr am grefft- wyr eraill, megys seiri coed a seiri meini, paentwyr, eglatwyr, etc., sydd yn gweithio mewn lleoedd mwy diogel yn cael bron gym- aint ddwrywaith o gyflog. Mae'r chwarelwyr lawer ohonynt yn fwy parod i fra'dyebu eu gilydd nag i sefyll fel doebarth dros gyflog teilwncr am eu llafur. I Dywedir fod rhai ohonynt yn gweld eu hun- j ain yn cael cyflog mawr o'i gymharu a'r hyn j oedd cyn y rhyfel, ond mae'n debyg nad yw'r I dosbarth ihwirnw yn gwyfbod digon am y byd y tu allan i'w cylch bychan hwy eu hunain i y tu allan i'w cylch bychan hwy eu hunain i wybod fod gweithwyr yn cael 4p, 5p, a 6p yr wythnos, ac nid yw ond cyflog rhesymol. I Cofier nad wyf yn un o'r rhai hynny sydd yn I gwaeddi am gyflog ni awr a dim gwaitlh, a streiciau, ond yn unig <im gyfiog teg am ddi- I wrnod teilwng o wa.iih. I OB nad yw'r perchenogion yn cael digon o ) elw i dalu i chwarelwyr gyflog teilwng, paham I na chodi'r prisiau y llechi i wneyd hynny'n bosibl, fel y mae perchenogion gweithfeydd 91 eraill yn gwneyd ? Paham y rhaid i'r gweitih- wyr ddioddef er mwyn gwneyd elw taawr i'r perohenogion neu roddi'r llechi yn y farchnad am brisiau rhy isel? Nid oes a wnelo'r chwaB- I ewyr ddim a faint y mae'r prechenogion yn ei gael am y llechi, ond dyna glywir rhai ohonynt yn ei ddweyd dros eu !bod yn ddis- taw ar y mymryn cyflog y maent yn ei dder- byn. Betih mae'r dosbarth llipa yna yn ei ddweyd pan mae'r llechi yn cael eu gwerthu mor gyflym y dyddiau yma? Onid yn awr yw'r amser i godi eu prisiau a thalu'n deil- wng am eu cvnihyrchu? Dywedir fod gan y chwarelwyr eu hundeb, ond nid yw'n ddigon byw neu buasai'n hawlio cyflog gwell i'w aelodau fel y gwna undebau eraill. Ond hwyrach fod chwarelwyr yn gwneyd yr undeb thwnnw'n ddiwerth drwy redeg at y meistiriaid i ladd arno, er mwyn cael bod yn "ddyn" yngolwg y "stiward bach Dywedir fod rhai miloedd o chwarel- wyr yng Ngogledd Cymru, ond nid oes gan- ddynit yr un aelod Seneddol i'w harwain. Ai tybed nad oes rai dynion ymhlith y miloedd a allant oleuo ychydig ar eu cyd-weithwyr tlawd, a dangos iddynt mai nid oes o waseidd- dra a thlodi yw'r oes bresennol? Nid yr un amodau a wna'r tro heddyw ag oedd yn bod banner cant o flynyddau'n ol. Yr oedd y gweitlhwyr via ddiddvsg a gwasaidd yr adeg honno, ond yn y blynyddau diweddaf y mae manteision addvsg o fewn cyrraedd hyd yn oed y dosbarthiadau tlotaf, ond nid oes ar- wyddion fod y chwarelwyr wedi gwneyd dim cynnydd, o leiaf yn y byd gweithfaol yn ystod yr hanner can' mlynedd diweddaf. Dywedir fod rhai ohonynit yn gwneyd an-an da yr adeg honno, ond fod eraill ohonynt I ar eu goreu yn bradychu'r lleill, ac nad oedd- ynt yn barod i siarad yn gylhoeddus gan hawlio eu hiawnderau fel dynion, ac maent felly hyd heddyw. Y n'aill do ar 01 y Hall yn dilyn hen draddodiadau, ac yn edrych ar staward- iaid fel duwiau, ac ar y perchenogion fel dyn- ion i'w hofni 1 Chwarelwyr, os ydyoh. am gael yr hyn ydych yn ei deilyngu gadewch i'r wlad wybod am eich tlodi a dysgwch bod yn ffyddlon i'oh gilydd. Ni raid i chwi gywdlyddio dweyd wrth y wlad yr hyn ydych yn ei ddioddef. Ond i chwi wneyd hynny byddweh yn sicr o gael eidh cydnaibod fel y dylech. Cofier nad wyf yn eioh cyfarwyddo i streicio, gan nad wyf yn credu fawr mewn streiciau, ond deffrowch a danghoswch eich bod ehwdth- au yn ddynion.—Yr eiddoch, etc., GWEITHIWR.

Gweithwyr Cyngor Sir Meirion Syr,-Yu y rhifyn diweddaf o'r "Herald Qymraeg" ymddengys llythyr gan un a eilw ei hun yn Ap Idiis" yn gaiw sylw at weith- rediadau y Cyngor uchod yn eu cyfarfod dl- weddaf ynglyn a chwestiwn cyflog y gweith- wyr ar brif-ffyrdd y sir. Teiimlaf yn rhwym- edig i "Ap Idxis" am alw sylw at y mater, oblegid credaf yn onest ei bod yn hen bryd i dynu'r lien oddmr hanes ymddygiad y Cyngor tuaget eu gweithwyr yn ystod y blynyddoedd celyd yr awn drwyddynt ar hyn o fbryd Hwyrach nad yw Ap Idris yn gwyfbod fod dynion 50ain a than hynny yn gweithio ar ffyrdd Sir Feirionydd heddyw am 32s. 6c. yr wythnos, ac nid yw'r cyflog uchaf ond 36s. yr wythnos, tra y mae rhai wedi cyrraedld oedran yn gweithio am gan lleied a lp. yn yr wythnos. Yr wyf fi yn digwydd bod yn un o'r etholedigion, ac yn derbyn y swin anrhydeddus o 36s. yr wythnos, a geill eich darllenwyr ddychmygu pa mor frasderog yw fy lluniaeth pan gofir fod y swm yna 1 gynnal saith o deulu. Oofiai yn dda fel yr oeddwn i a'r wraig yn oerdded pum' milltir y mis Mawrth diweddaf drwy ffyrdd anhy- gyrch gan gario baiban tri mis oed ar ein breLdhiau er mwyn pleidleisio dros un a dyib- iem a fuasai yn sefyll dros gyfiawnder a ohwarae teg i'r "bottom dog," ond pan ddaetth dydd y prawf danghosodd mai ffug oedd y cwbl. Oyn y rhyfel arferai ein cyflog fod yn lp. yr wythnos, ac os y telir i ddyn yn ol ei werth fel y dywedwyd yn y Cyngor Sir, yna dylai ein cyflog heddyw fod yn 0p. as., y fan leiaf, oblegid gwyddom beth yw gwerth punt heddyw ym marchnad y byd. A yw dyn yn llai o werth heddyw nag oedd cyn y rhyfel? A phwy, tyibed, sydd yn mynd i brisio llafur dynol? Fe wyr lliawa ohonynt beth yw prynu a beth yw gwerthu buwch a cheffyl, ac ambeTl un beth yw gwerthu siwgr a the, ond dylai'r rhai hynny gofio mai nid "commodity" yw "human lab- our." ipwy a faidd brisio hwnnw, tybed, ai y Galatiaia ynfyd hynny a lefiarasant megis asyn Balaam am y tro cynt*f ? Diau na chlywir eu linis ailwaith otfdieifchr bod y igweithiwr tlawd yn codi ei lef am rywbeth tefcyg i gyfiawnder oddiar ea dwylaw. Dyw- edwyd yn y Cyngor fod y gweithwyr mewn oedran mawr, a gosodwyd hynny allan yn y Cyiiigor fel rheewm digonol dros eu llwgu. Gallwn ga^glu oddiwrth y ddadl mai dylet- swydd gwlad yn ol barn y or wedi'r elo eu gweithwyr i oedran yw malbwysiadu cyn- nun rhai o'r llwythau Indiaidd, a gosod yr ,hen megis ar lan yr afon i'w porthi gan y duwlau sydd yn ei dyfroedd. Gellir dweyd heb y pe truster lleiaf fod gweithwyr Cyngor Sirol Meirionydd yn debyg o ran oedran i rhyw sir arall, ac o ganlyniad dylent gael eu talu fel gweithwyr siroedd emill, a rhyfedd iawn yw meddwl fod rhai o'r dynion oedd- ynt yn dadleu ac yn pleidleisio yn erbyn codi cyflog y gweithwyr y diwrnod dan sylw yn cynhadledda a'u gilydd -yr un nosom er ceisio oodi pris yr ymenyn i 4s. y pwys. Dywedwyd mai rhyw nifer Sach o'r gweith- wyr sydd yn perthyn i'r undeb. Mae hynny yn gamgymeriad mawr,, ac fegaittT y Cyngor wybod hynny hefyd cyn bo hir. Yr ydym eto yn edrych am waredigaeth dymhorol at y Prif Weinidog. Nid oes un ffordd i ddelio a'r dosbarth yma ond trwy basio deddf is-rif cyflog i bob gweithiwr. Hyd hynny rhaid inni oil wneud ar y cyflog lleiaf posibl oblegid ein dallineb yn ethol dynion i'n cynrychioli or f yrddau cyhoeddus heb y gronyn lleiaf o anrhvdedd na chyd\Tndeimlad.—Yt eiddoch, Ap rOA. <

DON'T YOU SEE THE WISDOM OF OUR "BUY IN TIME" 0 Winter Sale n r Commencing Monday, Jan. 5th. Don t you see-that all Fabrics are bound te cost more than they did last year because of continued world shortage of Raw Materials, constant Transport Difficulties and Progressive Rates of Labour. Don't you see-that if Prices of all Fabrics rise Clothes and Household Goods are bound to cost you more. Don't you see-that if you Purchase Now at Bargain Prices in our "Buy -In-Tt'me" Sale you save even on Present Prices and you will Save Substantially again later when Prices Rise. Of course you see-so "Buy-In-Time" at Watski's To-day. Bargains Bargains Bargains Homespun Tweed Washable Doeskin Pure Wool knitted Coats and Skirts Gloves 4/6. Jumpers in all de- regularly 4 to 8! G r e y Buckskin ligthtful coloura 15/ 56/ Gloves 7/&. bO Coloured Voile Useful Navy and 50 Pure Silk Black Blouses 5/ dark Colour Coats Taffeta Skirts fitted 100 Merino Combina- originally 3! to 5 £ with two pockets, tions 10/ gns 60/ elastic waist remark- 50 New Velour Hate A number of lined able offer 25/- 30/ Raincoats. Special These skirts are Natural Skunk offer 48/ worth 3 gns., and Stoles L5. Black and Coloured make ideal wear 10 White and Grey Cashmere finish hard with Jumper or Tibet Collars animal wearing Stockings Blouse. shapes 40/ 2/U. Delightful Net and Patagonia Fox Ani- 3 pairs for 8/6. Lace Party Frocks mai Collars £ 5. I Wartski's, By the Cathedral, BANGOR.

BWRDD UNDEB CAERNARFON Y Pensiwn a Chymhorth Plwyfol I Oynhaliwyd cyfarfwd o Fwrdd Gwarcheid- waid Gaernarfon. ddydd Sadwjn, o dan lyw- yddiaeth y Oadeixydd r. John Reee), yr hwn a roddodd giniaw Nadolig dan gamp i'r tMlodnu. Cafwyd adroddiad gan Mr. R. James Jones o weithrediadau Pwyllgor Unedig Crwydriaid Gogledd Cymru, a doaeth i fodoiaeth pan gauwyd y casual wards dros ran helaeth o'r Gogledd. Danghosodd Mr. Jones fel y oof- restrwyd dros 26,000 yn y Gogledd yn y flwyddyn 1914, tra yn Awst diweddaf nid oedd y rhif ond 1,632, a phriodolid y gost- yniguad anghyffredin hwn i raddau i waith y Pwyligor Unedig. Yn yetod nifer o ddydd- iau yn ddiweddar ni bu ond un crwydryn yng Nhlotty chemarlOD. Oyfranai pob undeb at gostau y pwyllgor, ac yn y dyfodol yr oedd y draul i fod ychydig yn rhagor nag y bu. Mr. G. G. Jones, y swyOoog eiusenol dros ranbarth Mon, yw'r ymwelydd a phlant a roddir o dan ofal teuluoodd yn unol a Deddf y Plant. (Dafwyd ganddo adroddiad oalon- ogol am sefylMa yr oil o'r plant, 56 mown nifer, yr ymwelodd hwy ag ei yn ystod y deng mlynedd diweddaf. Yr oeddynt oil mewn oartrefi cysurus, ac ni ba ond un ohon- ynt iarw. Penderfynrwyd: rhoddi hen ydbyty y uoty at wasanaeth y Oyngor Sir fel oartref i blant gwan eu meddwl o dan 16 oed oe y gellid dyfod i delerau boddihiaoL Yn ystod. yr wyth- nosau diweddaf bu'r Bwrdd yn bur effro gyda golwg ar gael gan y Liywodraeth i airefnu na byddo l (jderlbyniad o elusen blwy- fol ymyryd a phensiynau hen bobl. Symud- wyd yn benaf yn y miater hwn gan Mr. W. E. WiUituns, yr tlwn's hysbysodd fod y Clerc (MT. m-nn Roiberts) wedi ysigrifennu cyniier a 650 olythyrau at fyrddau cyhoeddus eraill ac at Aelodau Seneddol. Erlbyn hyn yr oedd meeur wedi pasio i godi'r pensiwn o 76 .6c. i LLOS. ac i'w gwneud yn bosilbl hefyd i dalu pensiwn i mi yn derbyn cymorth plwyfol. Tybiai Mr. Williams fod a wnelo dygnwoh y gwilrcheidwaid gryn lawer a dwyn y cyf- newidiad bendithiol hwn oddiamgylch. Caf- wyd llawer o gynorthwy gan Major Breeee, A.S., i*r hwn y diolchwyd yn gaiono. ac lleflyd i Mr. Williams a'r Clerc am eu tra- fferth. Pe nodwyd goihirio penodiad prif nurse i Yslbyty Eryri hyd fis Mawrth nesaf. Ym- igeisiai Miss Annie Rees Jones, Rallt Goch, Llanlberis, Miss Grace D. Williams, yn awr yn yr ysibyty, a Miss Jennie Phillips, Llan- rug, am y swydd o nurse gynorthwyol. Pen- odwyd yr oJaf gyda- mwyafrif mawr. Y mae Mise Phillips ar hyn o bryd mewn vsbyty preifiat yn Leeds. y Dygwyd ymlaen gan Mr. W. J. Jones, rlsl Bryneiencyn, bende-rfyniad i ystyried y pri- odoldeb o godi safian ac yohwacegu y cymorth allanol drwy yr holl undeb, yn enwedilg i blarit amddif.aid. Oblegid byrdra amser /gohirwyd y mater am fis. Hysbyswyd fod sefyllia ariannol yr undeb yn foddhaol, gan fod l,500p. mewn llaw ar ol talu'r holl gyfrifon dyledus y diwrnod hwnnw.

SYR R. J. THOMAS, A.S., MEWN CYFARFOD CYNHYRFUS — ♦ Y dydd Sadwrn o'r blaen cynhaliwyd cyf- arfod o amaethwyr yng Nghaerfyrddin, dam nawdd Undeb Amaethwyr Oymru. Yr oedd mwyafrif y rhai oedd yn bresennol yn aelodau o'r Undeb Cenedlaethol Amaethyddol (Natio- nal Farmers' Union). Ar y diwedd, ar ol peri cryn aflonyddweh yn y cyfarfod, pas- iwyd penderfyniad i lynu wrth y National Farmers' Union. Nid oedd ond tri yn erbyn. Pan gyrhaeddodd Syr R. J. Thomas a Mr. Morgan James (Ysgrifennydd Undeb Am- aethwyr Cymru) i'r cylarfod bodolai cynwrg mawr. Cafodd Syr R. J. Thomas beth tawelwch i annerch y cyfarfod. 'Sylwodd y dylai Oymr. .gael Undelb Amaethyddol iddi ei hun. Can. edl o fan-dyddynwyr oeddynt, a dylent fod yn unol Yr oedd 40,000 o ffermydd yng iN'ghymru dan 50 acer. etih Mr. Daniel Johns or y llwyfian a Och., Ahy$io& benderfyniad yn condemnie ym ddygiad y sianadwyr yn dyfod yno i geis- 10 rhwygo'r Undeb Cenedlaethol. Plasiwyd hyn trwy fwA-afrif mawr. iLLWYDSDIANT YiR UtNDEIB OYMRflEIG. Nos Lun bu Mr Chambers yn annercb cyf- fod o amaethwyr Llangadook, Llanwrda, « Oan^dwrn (Oaerfyrddin), lie bu siamdwyr y N.F.U. yr wythnos flaenorol yn oeisio eW gan yr amodau i barhau yn ffvddlon i'r Un- deb Seisnig, ond. fel arall y bu. Penderfyn- wyd yn nmfrvdol i godk caoxgen o'r Unclefc ^fymreig, a phenodwyd swyddogion. Ymum- <>»dd yn bre^nnofar dda- wedd y cyfarfod. .Dydd Mawrth bu Mr. Chambers yn Ck>w- L CSaerdydd) yn trefim cyfarfod ^yhoeddus l w gynnal yno y mis nesaf. Hef- vl' yn codi canghenan, ym iMhontardulais a Throe 01,08868 n06 Iau a Gwener'. y ?Jadolie bydd yn annerch cyfar- Sir Gaerfyrddin yn GymraS^c yn Sir Forganwg a Bzyohemiog yn Saesneg.

-= bario e: 70ain

MAKE YOUR. CHRISTMAS ;;iJD-T)LVGB AND MINCEMENT WITB SHltEDJJED ATORA." SU^dy' s&eddS for etc., Ïn for &oee as far as 2 ^s. raw suet • F fSfTS ^lsfacturers- HUG0^a-<1 co'bSJ;

byd'dus, Mr. J. T. Owen, Poikshop, hefyd i Ip. am godi m-wy o arian na. ddylai am jam I O we«thodd i Mr. Owen. Davies, Post Office, SDaajrtBrisiau. OflftAV.— Ddydd S»ul, Rhaigfyr 7ied, bu SarweEre. Jlane Kerfoot, Uoi'gtar regtkhi, a hi jrri 7# mlwydd oed. Bu'n orweddiog am hir Binser, a ehaifodki bob caredilgrwydd yn ei gwaeledd mawr gan ei merch, Mrs. Robert 'uighee, Dolgarregddu. Yr oedd yn aelod Belog o eglwys Tabernacl (IM.C-). Claddwyd hi (fdlvad Inu, ym Mynwent Bethesidia. gwas- B/naeitbwyd gan y Ptarch. D. F. Roberts, B.A., B.D., M'aenoffeiren. Gedy bedair march ac un mab i alaru ar ei hoi. Qydylm- jHeimlwn o galon a hwynt oil. MAGRWOLAETIH BARDD. — Ddydd Mawrth bu iarw 'r eyfiaill did dan, ,1r. Owen Jones (Saronfaib), Ffestiniog, yn 77 oed. YA pedd yn wr hoff a diddcln, ao yn gymeriad pur a dilychwin. Cyfansoddodd amryw o englynion pert a ohymerai ddiddordeb mawr mewn llenjyddiaeth. Cwyraai er's misoedd llawer, ond ni feddyliwlyd fod y diwedd mor i, a<gos. Chwith fydd',gweled yr hen Lan beb- ddo. CQaddwyd ef rnwii lau. Cydymdeiim- lwn a'i briod a'r perthynasau oil. Hedd i'w Irafldh. OY1FLWY1NI0 LLYFRAU.— Nos Lun, yn eglwys Bethesda (IM.C.), cyflwiynwyd aniryw o gyfrolau gwerthflawr i un o blunt yr eg- IWYB ar yr achlysur o'i ymildawiad i fugeilio Oglwyai Oelyn a. Llidiardau, ger y Bala. Nid Des orrd ychydig o flynyddau er cpan oedd -Air. Roiberts yn gweithio fel chwarelwr yn y lUeohwedd, ond dyma fe heddyw yn un o bregethwyr ieuianc mwyaf golbe-ithiol y Oyf- andiab. Ymlaen eto, John. HIWDfCWICfH ,GAN A f'TiLe.—Tra yr oedd gweinidogion y Methodistiaid yng nghyfarfod aci^dioinii r Oy; u ndol) amonodd y gwr hael- ikmius, Major Davies, LLandinam, iddynt y ww:m o 100,000p. at wasonaeth y Cyfundeb. Ardderaboff yn wir. CALM EI DAJRJAJW NIN BUR WAEIL.— I*rwg gennym i Mr. Lloyd, y watchmaker, our crosses, gael ei daraw yn bur wael ddeoh- Peu r wythnos. ID'ymunwn iddo adferiad lman. OYINpEtRiDD.Noe lau, Rhagfyr 18, yn y Neuadd Gynnull, cynhaliwyd cYllgerdd- pern- er budd y sefydliad ardd'erohoc v flf i Oafwyd cynulliiad rhagorol. ° GAIJW1AD I WiEHNTDOG. — Da sennvm Id^l fod eghvys Cartmel .(A.), Tknygriaiau, ^di pasio i roddi galwfid i'r Parch. Dayid msvliT y* OTJOO 1 ARTHim.-Rhoddodd e-lwye ^rmel (A ) gloc ^d^Tch { Mr «JJ«. tobwr, Tanyigrisiauf am y gwW %wm%hA eglwys Ctomel 3^ K'^ 7m °d^:Mr- Jones i'r Blaenau t f Jf1 mJSOedd- a gofalodd pobl Ten- r ddtu%os eu parch iddo. MARfW KEN FR'ODOR O'R ARDAL fcjn Ohurch-stiet, ac eTyn^n OM. Ca.odd ei em ym Moesneuadd, Tany- f "V° "? 'MW • gorff a fa.godd yr ardal hon. CyMfid ef Fla ciiiwarelwr medrus a deheuilg aUu i ffwrdd fag flgwiahanol drefi mawr mewn gvvahanol «Khi(bitionB yn hollti a naddu Uec'ni. Yr oedd jn gymeriad diddan ac hoff, a bu ynghwmni Dew, Haflesp a Deio'r Cfentwr ac erlill pan 5^ oedd yn ems yn hen feucfv Barbara Penny ers talm, yn y cae lie y mae -regol panolraddol yn bresennoJ. Oefaig ugeiniau |o ertglymon anghyhoeddtedig Dewi gttnddo Wiwith yw gweled cymadnt o hen frodorion |T ardal yn ctael eu symud mor ami i'r dis- 7 h ef y™ A'ynwent Be*,h Rihagfyr l,7eg (angladd anghyoedd). Gwasanaethwyd: gan y Pfl.rch. Enoc Jonea, Bowydd. lGedy ddau fialb i alaru ar ei ol, •0f Mr. Richerd Owen a Mr. John Owen, yr J-wn aydd mewn eafle dda yn yr Amerig. IVdymderail wn a hwynt yn eu galar. MARW.—Prudd yw cofnodi marwolaeth Mr ietJh Roberts. Tanvmanod Terrace. Bethajnia. Yr oedd yn wr diddan ac yn gymeradwy neill- tuol ^Tnhljth ei gyd-w< ithwyir. Claddwyd af rn mynwent Bethesda uawn Sadwrn, Rihagfyr 13eg. Cydymdeiinlir a'r teulu oil yn eu galar.