Yr Herald Cymraeg

Y SYMUDIAD YMOSODOL Cyflwr Presennol Cymru Yr ydwyf wedi cael fy nharo lawer gwaith cran y tebygTwydd eydd rhwng hanes moesol a chrefyddol 'Israel yn ystod ei hymdaith yn yr aniaiweh ac yng Nghana«n a hanes cenedl y Cyinry yn y biynyddoedd diweddaf hyn. Yr ydym yn darlien. ddariod i'r Arglwydd ddsisgyn l .fysg Israel ar gopa. mynyaa 1l1 & rnwng fod y taranau yn rhuo'n groch a'r mellt yn gwilbio yn ofnadwy, fe ddychrynodd y bobl, ac y maent yn dianc i Ifwrdd gan ijoeddio "tNa lefared Duw wrthym ni Ileier- rid Moses wrthym rtiag i ni farw." Ond aid hir y buont cyn anghofio'r tarannau a'r mellt, ac hyd yn oed presenoldeb y Jehoia, ac un o'r bmwddegau nesaf a gyfarfyddwn yw "A'r holl bool a god odd i iy.ny i chwarae." Ci-edai i Dduw ddisgyn mor wir- ioneddol i Gymru yng ngwamidogaeth yr hen bregethwyr ac yn y divs ygmdou pan y dis- gynntodd ar Sixifl-i. G'.veiwyd mellt yn yr odSaeon a chlywyd iwn tarannau nes dych- rynu'r cynulleidfaoedd, a ffodd llavver am noddfa i gysgod Iesu Grist. Ond erbyn hyn v mae'r hen bregethwjT wedi marw a'r dL wyigiadau wedi peidio a'r gwirionedd difrifol yw fod y bobl eto wedi oodi i chwaxae. Y TXbfoedd a faddeuo i ni. Fe ddlaw cymill- eidfa lio6ocach ynghyd i weled dau ddyn yn paffio iwug a ddaw i wrando'r Eifengyl. C'eir • mwy torfeydd yn edrych ar ymdrechfa pel droed nama ddaw i Sasiwn. Chwaraeyddiaeth a phlaser o wahanol fath- au sydd wedi mynd a biyd y bobl yn yr ar- daloedd gwedthfaol. Yn lie golalu am eu tai a choginio'n deilwng ar gyfer y teulu, bydd lliaws o wragedd yn treulio tafell dda o'u hamser yn yr ystafell ddarluniau (cinema). Hapehwiame sydd yn uchel ei ben, a hynny, meddir, ymysg llanciau sydd yn arfer gwran. do'r EfengyL Dywedir y byddant yn betio igycla golwg ar pa emyn a gaiff ei chanu gyn- taf ar fore Saboth yn yr addoliad cyhoeddus. Gellir ca&glu'n weddol gywir pa-rthed y lie a fedd hapchwarae ym mywyd y bobl wrth y lie a roddir i hyn yn y newyddiaduiron, gyda golwtg ar redegfeydd ceffylau. Ynglyn ag agos i bob ngjsyddiadur ceir proffwydi yn rhagfynegi pa greffyi eydd yn debyg o ennill yn y rbodegfe. -N,id oes linell derfyn glir rh wngmoeaoldeb ao anfoesoldeb. Ychydig o (bwys a roddir ar briodas. Ac y mae'r dat- iguddiedigaefchau a wneir yn fynych yn y Uysoedd barn yn ddigon i beri i'n clustiau ferwino. Yn boll ystod fy oes faith ni wel- ais anfoesoldeb mor hyf a digywilydd. Gwir mai estroniaid sydd wedi bod yn foddion i Iygru'r wlad yn bermaif, fel y darfu i'r bobl ddieithr lygru Israel, ond erbyn hyn y mae lliaw8 o'r Oymry wedi snddo mor isel a neb pwy .bynnag. Tybiodd rhai ohonom y ceid diwygiad mawr a chj-ffredinol ar derfyn y rhyiei; y caem fel o ysgerbwd y llew, ac y byddai ein dynion ieuainc yn cael eu sobri a'u diirifoli oiiexwydd yr agoerwydd at fyd arall adeani- lid ganddynt." Yn hyn cawsom ein siomi. Yn wir y dymuniad oedd tad y drychfeddwl Erbyn ystyned, hawdd gweled nad oes dim mewn rhyfel a thuedd ynddo i grefyddoli. Yr wyf yn ofni mai oaledu yr oedd y 11an- iau wrth weled eu cymdeithion yn syrthio'n farw wrth eu hochmu. 'Ein profiad ni yw (fod y rhai oStidynt yn grefyddiol cyn myuied a 11an yn dychweiyd yn grefyddol. On& io-d y rhai oeddynt yn anfoesol yn dychwelyd yn waeth. Ac y maent yn dod yn eu holau i ganol proiedigaetheu hynod o ddeniadol. Ffnrfir clybiau ar eu. cyfer He y gallant ail- fyned droe hanes eu brwyarau. Yno bydd cyflawnder o, ddiodydd ynghyda phob math o chwaraeon a chardiau, ac yn ddistaw cryn lawer o fetio. Riaid wrth ewyllys gref a phenderfyniad di-ildio i wrthseryll y temtae. iymau hyn. Heiblaw hyn, y mae erlid crefydd a. chre- fydd'wyr wedi oodi ei ben yn y wlad eto. Efallai mai'r Ifurf fwyaf poenus ar erledig- aeth yw eiddo'r cwmniau o fechgyn ieualinc anuwiol ac ystwrllyd, y rhai sydd yn ym. gynnull mewn lleoedd cyfariod, megys conglau yr heolydd, yn ddyddiol, ond yn en- wedig ar y Saboth, adeg yr addoliad cyhoeddus. Hawdd g-weJed wTth osgo y rhai hyn ao oddiwrth eu chwerthiniad ffol sydd megys clindarddach drain dan grochan, iod yr ymddiddanion yn hynod o isel a'r chwed- lau a adroddir yn hynod o ailan. Ymgyn- u1!a'r rhai hyn mor reolaidd a chyda'r fath gysondeb a. phe byddent yn aelodio-u mewn eeiat. Gwoont sylwadau gwawdus ar y per- sonau fydd yn pasio, yn arbennig ml reived ieuainc a rhai yn myned i le o addoliad. Pe •hai un o'r ewmni yn aLsenoli ei hun i fyned i gyfarfod crefyd4 gwae e. Caoffai ei eflid a'i waradwyddo Saboth ac wythnos yn y gwaith ac alian o'r gwaith, ar y rheol a phob man arall nes gwneud by -vyd yn faich iddo. h v pwynt hwn y m.ae gennyf bennod a-c adnod. Dywetkii gwernidog. nid anenwog, wrthyf y dydd o'r blaen iddo gael eyfle i wneud cymwynas bwyeig i fachgen iauanc. yr hyn a'i oadwocia rnag oaei ei vmryd i'r carchar. Dan deannau o ddiolchgarwch daeth y llanc i'r capel amryw Suliau yn ol- ynol i wrando arno yn pregethu, ond ei golli o'r gynulleidio. a wnaeth yn fuan. A phan ofynnodd y gweinidog iddo am ei absenoldeb dywedai fod y owmrl y perthynai iddo yn ei wawdio, yn gwaeddi ar ei ol ac yn ei wara- dwyddio ymhob rhyw fodd nes peri iddo deimlo fod yn rhmd iddo adael gwrando yr Eiengyl er ei fod yn deckreu cael bias arm. Ac y mae hyn yn cymryd lIe yng Xghymru yn yr ugeinfed ganrif. Rhaid addef nad oes gan yr Efengyl ond ychydig o ddylanwad ar weithwyr y wlad. Prawf o hyn yw, ob bydd rhyw helynt ynglyn a'r gwaith yn galw am sylw, neu os bydd rhyw ymraiael rhyngddynt a'u meistriaid byddiant yn cynrial y cyiarfod i ymdrin a'r mater ar Ddydd Duw. Pe nas gallent gael hamdden ar unrhyw adeg arall byddai yn howddach maddeu iddynt. Ond y mae'r gweithwyr yn breeennol yn gadael yn gvn- nar. Gwelir hwy yn rhodianna ar hya yr heolydd neu yn mynd i'r tafa-rndai a'r clyb- iau. i dreulio eu hamser ham'ddenol, ond rhaid lladrata Dydd yr Arglwydd at eu oyfarfod- ydd. Dyma paJiam y mae dynion crefyddol yn cadw i ffwrdd a dyma'r rheswm am lawer o'r penderfyniadau sydd yn cael eu pasio. Yr wyf yn ofni fod dynion crefyddol. ao hyd yn oed pregethwyr, yn deehreu colli eu iffydd yn yr Efengyl. Yng Nghwm RJiondda aeth amryw o~ bregethwyr i'r Oyngor Rhan- barthol i ofyn am i'r halls gael eu hagor nos Sul er cynnal oyfiarfodydd addysgol a chre- fyddol ac fel rheswm aywedent fod "orgtiu ioed Ohnstdanity" wedi profi ei hun yn feth- iant. Tybed? Os ydyw betb eydd ganddynt hwy i oeod yn ei lie? Ofer tybio y gellir canu dynion oddiwrth eu pechodau a'u har- ferion drygionus. Yng nghanol y dylanwadau hyn y mae'r Symudiad Ymosodol yn cyflawni ei waith ac yn oadw'r faner i chwifio, baner Calfaria. iNid yw ein hefengylwyr wedi colli eu ffydd yn y Groes, credant mad gallu Duw yw hi er lachawdwriaeth, a bod ynddi ddigon o rin- wedd i gyfnewid y gwaethaf a'r aflanaf. Gaerdydd. J. MORGAN JONIESL

YN GANT OED f h Ma.e'r Brenin wedi infon llythya- i Mrs Eli- zabeth Owen, Moelfre, Mon, yn ei llongyfarch ar y ffaith ei bod wedi cyrraedd ei oha.n' mlwydd oed ac yn dymuno iddi iechyd a llwyddiani. >

(Parhad o'r golofn flaenorol). hanes 4adar ac anifeiliaid eu gwlad. Ceir yn y llyfr hwn hones yr ymlusgiaid a'r pyegod hefyd, ac y m.a,e'n llyfr nodedig o werthfawr a difyr, Ei dotil ydyw A Handbook to the Fauna of North Wales," a gellir ei gael am 6e. Ac. oddiwrth y cyhoeddwyr, Mri. With- erby and Co., 326, 55ugh Holborn, Llundain. TftY'R TELffFOi. Clywed i Mr. E'van (Roberta, y Diwygiwr, ysgrifennu llythyr at Awatin i ddywedyd ei fod yn dyheu em ddiwygi»d crefyddol arall yng Nghymru.

"v-v r YNADLYS PORTHMAD6G Cwn yn Crwydro 'ynhaliwyd ddydd Gwener gerbron Mri. Jonathan Davies (Cadeirydd), J. R. Owen, D. J n hughes a )). iowden Joneis. 'joiyinnodd Mr. Johin Humphreys am dros- gHyddo trwydded y Ship and Castle, Porth- madog, oddiwrth Mr. Owen Jones i Mir. Al- lied 0. Jones, Manchester Arms, Bangor. Cyf- Iwrnwyd ilythyrau canmoiiaeth gan Mr. R J. WJliams (Maer, Bangor), Pairch J. D. Jones Fi(,ar Bangor a,'r Parch J. D. Mathews, gwmidog y Bedyddwyr. Rhoddai'r Arolyg- vui uimitns air uonel IT apelydd. Caniata- y cais. Oyhuddai'r Aro.lygydd Griffiths dd o'r env Robert Lloyd, b.-b ga.rtref sefydlog o fod yn feddw. Mewn atebiad i r Cadeirydd dy- wetodd mai eaeglu cocos yr oedd wrth ei al- weligaeth. Y Cadeirydd Rhaid eich bod yn enrjjl llawer o arian gan eich bod' yn gallu mel.dwi.-Y Diffynydd: Cyfarfod a dau filwr a wnaethum, a hwy a roddodd ormod o ddiod imi Rhwymwyd ef dsrosodd am chwe' mis yn 1 swm o bum' punt. Cyhuddai'r Heddwas Jones, Garn, Robert Prwhard, Ty Newydd, Tynffridd, Garn ) o "day i'w gi grwydro yn y nos.—Tystiodd yr hediwas iddo weled ,?i alian chwarter i han- ner nos a chan fod cwynion fod own yn tres- past yn y nos aeth ar ei 01 a gwelodd nad oedd ci'r diffynydd adref. Dyw'edodd y diff- ynyid ei fod wedi oau'r ci i mewn ond ei fod wed' dianc. Dywedodd yr Arolygydd Griffiths fod yr heddlui wedi cael igoirohymyn i erlyn yn llyrr d'an ddeddtf v own am fod cymaint o "wyiion yn nghylch cwn yn crwydro yn y noe. RhoAdwyd dirwy o bunt.Y Diffynydd: )Iaen drwm iawn a minnau wedi lladd y ci. Chuddwyd bachgen bach, lleg oed, o hd- rata lamp beisicl perthynol i Mr. David Wil- liams, Ivy House. Tystiodd Mr. Williams iddo adael ybeisicl allan am ychydig funudau pryc y lladmatawyd y lamp. Tystiodd yr Hedlwas E-dwards -'r bachgen gyfaddef wrtho ef icdo ladrata'r lamp.—Rhwymwvd v tnd ,(k,m)dd am 12 mis yn y swm o 5p ei fod i ofalt dTos iawn ymddygiad y plentyn.

L IM AJJ. »J L■■ OF ARFOD MISOL I.C. ARON Cyfthaliwyd yr uchod yng Nghapel Engedi, Caerterfon, dydd Llun diweddaf. Llywydd- wyd an Mr. R. J. Williams (Maeo Bangor). Rhocdodd llythyr cyflwyniad i'r Parch O. T: Jones, B.A., Rhostryfan, i Gyfarfod Misol Mon. Dewiswyd y Pirah O. T. Owen a Mr. Gilbert Williams, Rhostryfan, i gymrychioli'tr Cyfaifod Miaol yn ei gyfarfod sefydlu. Dw- bynivyd y rhai canlynol fel blaenoriaid ne- wyddion Mri. 0. T. Hughes. J. F. Williams (CefnTwaeii); J. W. Evans, R. Owen, J. Wil- liams (Talysarn); W. Evans, J. W. Hughes, Humfhrey E. Williams (W3enfawir); T. J. Ba^i#, E. T. Hughes, J. O. Hughes, W. J. Robefta. Evan Williams (Baladeulyin); Abra- ham Villiams, T. O. Jones (Rehoboth); R. H. Jones, Ellis Roberts, S. D. Williams (iHirael, Bangtr): a Mr. Roberts (Preswylfa, Uan- beris)—Dewiswyd y Parch J. E, Hughes, B.A,, B.D., Felinheli, a Ma*. Rowland Wil- liams. Talysarn, yn llywyddion am y flwydd- yn ,nejaf y Parch R. Dewi Williams, ,B.A., yn gynrychiolydd ar B-vyllgor Coleg Bala, a Mr. Rhys Williams, Caernarfon, ym a/rchwiliwr; a'r rhii canlynol yn gymychioiwyr i Gymanfa Gyffr<dinol: Parchn H H Hughes, B.A., B.D, Bangrr; R. M. Jopes, Glafej-oed; Mri. R. J. Williams, Bangor; a Rhys Wmiamil. Caernai- l°n.—Pre?ethwyd yn vr hwyr gan y Parchn John Williams, D.D.* Bry^jsiencyn n, William Thorns Hanrwsrt,

LLWYFAN Y CERDDOR (Daa Ofal Idris) Cyfeirie* pob g«b^naetli 4 "Idris," Swvdd- &'r 0ksbkI»I AMODAU COFRESiRIAD ATHRA WON I Cymwysterau.- Bydd yn ofynnol i'r sawl a apelio foq yn DhAld ar y cymwysterau a nodir aJlan yn yr "ychwanegiad" a welir isod. Nid yw r aimod hon yr ofynnol mewn achos y bydd yr hyfforddwr yn gallu rhoddi bodd- JonTtwydd i',r Cyngor, iddo gael dim llad na tnair blynedd addysgol o bnoliad fel hyffoi-dd- wr cydiiabyddedig mewn athrofa, neu seiyd- had tebyg a gymeradwyix gan y Cyngor i'r amcan. II. Hyfforddiant mewn addysgu.— Rhaid i'r apelydd ofalu bod ganddo dystiolaeth fodd- haol i'w rhoddi i'r Cyngor. iddo orffen i fodd- lonrwy dd gwrs dlsgybleclig., yn egwyddorion a duiJiau gwaJianoi mown addysgu, yn cyn- nvvys ymarieiriad mewn hyfforddi o dan arol- ygiaeth. Rhaid i'r cwn; fod o leiaf yn flwydd- yn addysgol, neu rywbeth cyfystyr a gariwyd yn miaen o dan amgy 1 tilliadau a gymeradwyir gan y Cyngor i'r amcan hwn. Nid yw'r amod non yn Ofynnol i'(r rhai y crybwyllir am dan- ynt yn ail ba,ragraph y beamod gyntaf. Ill Pmofiad.—Rhaid cael tystiolaedh fodd- haol i'r Cyngor i'r apelydd gael profiad fel hyfforddwi' mewn prifytgol, coleg, yggolion, neu mewn sefydliadau addysgol a gydnabyddir gan y Cyngor i'r amcan. Rhaid i gyfnod y profiaa fod un ai tair blwydldyn addysgol o amser llawn, gyda'r gwaith, neu bump blwyddyn addysgol o roddi mian o'r amser at y gwaith. Os y diweddaf bj dd raid i dystysgrif o birofiad gael ei han- iad ychwanegol. L)ibynna maint y cyfnod .hwn ar gyfanswm yr amser a rgddwyd i'r gwaith. Y ng nghyfnod y profiad bydd (raid bod dwy nynedd yn yr un ysgol neiu sefydliad, neu o dan yr un arolygiaeth, neu bydd raid i'r holl gyfnod gael ei dreulio mewn dim mwy na dwy o ysgolion neu sefjdliadau. Bydd i gyfnod golyrinol profiad gael ei wtieyd yn llai, i ateb ihyn fydd yr apelydd wedi ei .roddi yn ystod y rhyfel, o amser yn y fyddin, llynges, ambulance, gweinyddu, etc., a gymeradwyir gan y Cyngor i'r amcan. Bydd raid i dystysgrif o brofiad gael eu ihan- fon i'r Cyngw, ynghyd a thystiolae.th fodd- hl fod yr apelydd wedi dangos teilyngdod i'r gwaith. Iy. Oed.—Bydd raid i'r apelydd fod yn 25ain oed. Oddigerth i un foddloni'r Cyn- 'gor ei fod yn dod i fvny ag amodau'r cof- restriad, pryd y cai ei dderbyn. Ond ni cha dvstysigrif y cofTesrtriad hyd nes y bydd yn 25ain oed. V. Taliad.-Y taJiad am gofrestru yw un taliad yn unig o bunt a swllt, yr hyn a dros- glwyddiT yn ol, os y ca'r apelydd ei wrthod yn ei gais. VI. Tystysgrif Cbf i-es triad.-Bvdd i'r apel- ydd a lwydda yn ei gais gael y dystysgrif, a bydd yn rhaid iddo ei hanfon unwaith bob naw mlyinedd i'r Cyngor, er ei hadnewyddu. Ni roddir ail-dysty^giof aT unrihyw gyfrif. VII. Bydd y dyatysgrif mewn girym am y cyfnod o naw mlymdd o'r dyddiad a fydd I arlli. Yn nghwrs chwe' mis o amser ar ol i'r naw mlynedd ddod i ben, bydd rhyddid i gael adnewyddu'r dystysgrif yn ddi-dal, ond iddi gael ei hanfon i'm Cyngor, gydag apel ar ffurf- len i'r amcan a geir gan yr ysgrifennydd. Ca r ffui flen hon ei hanfon i ibob athraw a gofrestrwyd, o leiaf chwe' mis cyn i'r zia-v mlynedd ddod i ben. Bydd l dystysgrifau na chant eu hadnewyddu fel hyn, fod yn ddi- rym, a thynnir hwy oddiar y rhestr swydd- ogol. VIII. Os y tynnir un oddiar y rhestr, bydd raid i'r apelydd wneyd apel hollol ne- wydd am dystysgirif. Ni cha. scil-io ei apel ar ddim oedd yn yr hen dystysgrif. IX. Bydd i'r rhai a gofrestrir dderbyn yn ychwanegol at y dystysgrif gopi wedi ei ar- wyddo o'u cofrestwiad yn cynnwys eu hen- wau a ohyfeiriad, dyddiad y oofrestriad, rhif ar y rhestr, ynghyd a datganiad o'u eym- wysterau, disgyblaeth, rprofim, ar ba rai y caniatawyd iddynt 'od ar y rhestr gofirestredig. X. Call athrawon fydd wedi cofrestru os y dymunant, gael ychwanegu unirhyw gymwys- ter, neu ddisgyblaeth, neu brofiad a ganit ar ol cofmestru, er eu rhoddi aw y rhestr, ond bydd raid apelio art y Cymgar i hynny, gan amgau eu tystyagrif, y copi arwyddedig o'u cymwysterau, tystiolaeth foddbaol er cadarn- hau'r apel, a tshaliad o hanner coron. Os y bydd i'r apel gael -i chaniatau, bydd i bob peth gael ei newid i'r amcan o ddanzos hynny, a chaiff yr apelydd gopi arwyddedig Tr per- wyl. RhsViid hyislfiy.u ar unwaith, unwhyw newid posilbi mewn cyfeniad (address) ac fe II gydnabyddir a chi-oniclir hynny yn ddi-dal. XI. Os y dyimuna atihraw cofnestredig gael copiau yohwanegol er profi ei fod wedi cof- irestru, rhaid iddo apelio a/t y Cyngor, gan amgau ei dystysgrif, ynghyd a swllt am bob copi ychwanegol y bydd arno angen am dano. XII. Os y bydd i 71ivwun apelio am gael ei gofrestffiu, ac hab fod yn dod i fyny a'r amodau, y mae'n bosibl iddo gael ei dderbyn, os yn achos eithriadol fel athraw arbennig, ond rhaid i'ir holl fanylion gael eu rhoddi o flaen y CvngOT, ac i hwnnw drwy fwyafrif o ddwv ran o dair o rai fydd yn bresennol, basio ipenderfyniad arbennig i'r amcan o'i dderbyn. NODIA D.-Y mae'r Cyngor yn bwriadu sicrhau awdurdod i ymud oddiar y rhestr, enwau personau a geir yn euog o unrhyw ym- ddygiad a'u gwna'n Thai anghymwts i d-Q,ysgu eraill, ond ni wneir hyn cyn i'r cyfryw gael cyfle i amddiffyn en hur.ain. YCHWANEGIAD 1. Tystyagrif yn arwyddo fod yr apelydd wedi myned yn llwyddiannus drwy'r arholiad iteTfynol a.m radd, mewn umrthyw bTifiysgol a gyme.radwyir gan y Cyngoi. 2. Tystysgrilf yn arwyddo fod yr apelydd wedi mynd drwy arholiad a drefnwyd neu a gymeradwywyd .gan v Bwrdd Addysg, fel un i drwvddedu athraw i hyffordd* mewn ysgol elfenol. Y mae ynia 3. 4, 5, yn yrr adran hon. Er gweled yn fanwl beth a gynwysant, yn ogys- tal a'r gweddill, cynghorwn y irhaj y pertbryn iddynt anfon am bob manylion at Ysgrifen- nvdd v Cyngor, 47, Bedford Square, London, W.C.I.

MR. ASQUITH AR DAITH j Ateb Air. Lloyd George Y dyddiau diweddaf bu ir. Asquith ar Aaith areiihyddol ym Manceinion a Preston ya oeiaio ateb Mr. Lloyd George, yr hwn, fe yr hysbyswyd yn yr 'Herald" diweddaf, a yri.welodd a Chlwb Rhyddfrydol 'Manceinion ac a draddododd yno araith benigamp gan aaddiffyn y Goalntion. Er 1 Mr. Asquith ei h.a x ffurfio Coalition yn ystod y rJ-yfel nid vw'n galiu dygymod a Choalition dan ajrwein- laa Mt. Lloyd George, ac mae am inm fynd yn ol i'r hen drefn oedd yn bod cyn y rhyfel pan yr oedd plaid yn eptyn plaid2 a phawb am y gerem ymgecro. Ym Manceinion nos Iau roedd Mr. A& quith yn siairad yn y Clw'b Rhyddfrydol lie bu Mr. Lloyd George yohydig ddyddiau'n flaenorol, ond mae'n ymddangos fod y gyn- uliaidfa'n w>ahanol ar y ddau aohlysur. Dyn- ion yn awydducj am gydweithtediad er mwyn eu gwlaod oedd yn gwirando ar Mr. Lloyd Grange, ond gwyr plaid oedd yn gwrando ar Mr. Aaqui/th, a'r CatJeirydd oedd Arglwydd Sheffield, yr hwn ers peth amser, yn y waeg ao ar y Uwyfan, sydd wrth y gwaith o feumiadu r Prii Weinidog. Haerai Mr. Asquith m ddarfu irun gwlad- weinydd cyirifol roddi'r fath gamesboniad ar iianee diweddar a .vtr. Lloyd George. Ceis- iodd W. Asquith brofi na .chariwyd y rhyfel ymlaen gyda mwy o yni cag yn 1916 pan yr oedd yn iBrif W einidog. Ilaw^iai mai yn y ftwyddyn honno y gosodwyd i lawr sylfaen iwddugodiaeth. Wfftiai Mr. Asquith yr bye. a ddywedodd y Prif Weinidog ax ran y Coalition, ,a dadleuai fod y Blaid Ryddirydol yn hollol giymwye i yægymøryd a liywodraethu'ip wlad. ARAITH YN PRESTON. Now Wev--r bu Mr. Asquith yn annerofe. cyf- ariod cyihoeddus yn Preston, ac yno fe oarffen- odd ei ymowdiad air y Coalition, end ni ddy- wedodd eat, yr oedd 5 ychydig Ryddfaydwyr a veiiair garuldo ef yn mynd ddwyn trefn or bethaia. Ymdriniodd a'r Mesur i Rwystjro Dympio, YmreoLaetih, meth,iant Llywodiraeth v Coali- ttoo, ynsrlyn & deddfwriiicth gaxtrefol? syV "wodd mad oedd yn bosibl i Ryddfrydiadth wirioneddol ddatgan ei hun drwy gyirwng y fath gymysgedd. '7' Heriodd MT. Lloyd George i ddweyd a, oedd yn cytuno a phenderfyniad Cynghrair Cleawdl- aetibol y Rlvyddlryd-vyr a pondemnipi symiau marwrion a wariwyd w y Fydcfcn a'r Llynges fel yn <idifl.ngemrhiaid ? A fuaeai'r Prif Weini- dog hefyd yn cytuno t r Cynghrair y dylfd tleihaa'r Ddyled Wladol trwy doll ar ennill- ioariiyfdi? Diaa y bydd i'r Prtf W einidog ymdnn ag I miibmv Mr. Aeqnith gyd^i fedru^Twydd aJ-

"O'R GORLAN J'R GAD" Ail Berfformiad Methesda (Gan •" GTWIITHYiN Yn y Neuadd Gyhoeddus, Bethesda, rhodd- odd CwmllÍ Etaamayddol Ogwen ail;berfform- iad o'r ddrama newydd O'r flor-,cii i'r Gad" Coronwyd gwaith y cwmni a llwydd- iant perfEaith ymhob ystyr. Yr oedd y neu- add yn orLawn. Er nas gallwn ddweyd fod y perfformwyr uos Fercher yn rhagoH dim ar y perfformwyr ytro o' blaen, eto rhaid cyfaddef fod yr awdur wedi perffeithio Ilawer ar ei dalentau disgItMr mewn amryw gyfeir- iadau. Yr oeda y perffrrmiad o'r deehreu i'r diwedd yn wirioneddol dda. Elai yr elwo at leihau y d.:1y]ëtt ar Eglwys Treflys, ac yr oedd yn un -y^weddol iawn. Cynhygiodd y Parch. T. L. joeeph bleidlala o ddiolehigBirwch ar ran ei e-gl wy", i'r cwmni a Mr. Uovd, perchennog y darlftniau byw, am eu oaredigrwydd. Wrth eilio, dywedodd y Cjrnghopydld Jeremiah Thomas y cerai gymell yr ardalwyr i werth fawrogi talent amlwg awdnr- y d dram a. Pe buasai yr awd- ur, meddai Mr. Thomas, "?n estron ec yn dod i'r ardal o rywle arft]!, mi gawi y parch edmygieci 1a,f.

LLITH Y LLEW Y CREADUIiIAtID GWYLLTIOM Y FFAU. W08 Sadwra. Faint o drigolion Gogledd Cymru a wyr ivw.beth am y creaduriaid gwylition sy'n Lyw U"L;. cwmpiis: Ycnyd'ig iawn, y maelle -i ohii. iiie yn ardaloedd gwieOig y Gogltdd luaws mawr o bob rhyw fathau o gleauux- iaid. yn anifeiliaid bychain a mawrion, yn hediaid, yn, ymlusgiaid, yn bysg ac yn amffi- biaid(enw newydd da ar y dosbarth hwnnw o greaduriaid sv n .medru /j;jW mewn dwr ar dir sych yw r olaf yna), ac eto ychydlg lawn a wyr odid ddim o haneo y effeaduxiaid hynny. Ond nid oes odid gangen o wybodaeth 1wy diddorol na'r un sy'n delio a hanes creadur- iaid y maes. Byddai ein tadau yn eirydu mwy o lawer na ni ar lyir natur, ac y mae di- aiuebion Cymru yn cynnwys llawer o gyfeir- iaUau sy 11 proli hymiy. l'r sawl a gymer diddordeb ym mywyd gwylit y wlad, y mae pob tait'li a tiiro yn chwanegu a-t ei wybod- a.eth a'i iwy nhad; ac y mae'n syn na bai mwy ohonom yn craffu mwy ar anifeiliaid ac ehed- iaid eill gwlad. Ni wn. ond am uniieu (idau o Gymry a ggrifennodd hanes milod eu gwlad, a hanesion tra chyfyngedig a gafwyd gan- ddynt hwythau, yn ymwneuthur a rhyw ddos- bartiii neu ddau yn unig ohonynt. Y mae mawr angen am lyir wyrnraag da ax y pwnc hwn. Buasai Ilyfr o'r fath nid yn ulug yn chwanegu at ein g'.vvbodaelh o hanes yp ani- feiliaid ac o'u harferion, ond fe gyfoethogai ein hiaith hefyd. Os esgeulusir yn hir ryw gangen o wyt>v>daet'h gaii ienoron tin cenedl y m..e ein hiaith yii sicr o ddioddef, ac ni bydd gennyin yn y man enwau adnabyddus i ddy- nodi y peth hwn a'r peth arali. Y mae yng Ngnymru heddyw lawer o greaduriaid nad oes gennym ellwauadnabyddus arnynt, ac y mae n hen bryd cywiro'r diffyg hwnnw. Y mae aT gael lyfrau tra gwerthfawr air- liaries creaduriaid Cymru, ond y drwg yw nad llyf- -in Cymmeg mohonynt. Mae cryn nifer o lyfrau Saesneg wedi eu oyhoeddi ar y pwnc hwn o bryd i hryd, ac enwau Saesneg, wrth gwrs, a geir ar yr holl greaduriaid a gryb. wyllir yn y llyfmu hynny. Yfigrifennodd Mr H. E. Forrest lyfr mawr uchelbris ar hanes creaduriaid Gogledd Cymru ryw ddeuddeng -9 mlynedd yn ol, ac y mae newydd ysgrifennu llawlyfr arall ar yr un pwnc. I-IlaeT llawlyfr hwnnw yn cynnwys llawer iawn o wybod- aeth dra diddorol, a thyibiais y byddai'n werth galw sylw oorllen wyr yr "IHerald" ato i edirych asymbylai hynny rai ohonynt i gym- ryd diddoordeb yn y pwnc. Y mae'n gywil- ydd inni fel cenedl adael i estroniaid ein euro i ar hanes ein gwlad ein hun. Mi wn o'r goreu mai diffyg llenyddiaeth Gymraeg ar y pwnc yw'r achos o'n difrawder yn. ei gylch. Bu yng INgogledd Cymru gynt wyth-ar- hugain o anifeiliaid sydd wedi mairw o'n gwlad em oesoedd, ac yn eu plith yr oedd y cawrfil, tri neu ibedwar o fathau o eirth, llew, blaidd, afonfaroh, rheinoseros, baedd gwyUt, ci gwylit, cath wyllt, tri neu bedwar o fath- au o geirw, bual, a lynx. Yn awr, beth yw lyn x yn GymiraegOs trowch i eiriadur Bodfan cewch mai'r enw a ddyry ef. arno ydyw, bwystfil brvch llygat-gmff'; ond nid enw mo ddarn o frawddeg fed yna. Pwy a wyr am enw Oymraeg arno? Petesai gennym lenyddiaeth o'r eiddom ein hunain ar filhanes ni buasai angen gofyn cwestiwn o'r fath. Ni cheiir yr anifeiliaid a enwyd yng Nghymru heddyw, ond cafwyd ysgerbydau'r cwlhl ohonynt yn naear ein gwlad o ibryd i bryd. CefwYd hyd i ysgythrddannedd cawrfil yng- nghrombil y ddaeer, dros ddeugain llath i lawr, mewn gwaith pdwm, yn Siir Fflint, ac yr oedd oyrn carw gyda hwynt. Tybir i'r creaduriaid hynny syrthio i agen ddoffi,. ac i'r ddaear igau arnynt ynghwrs amser. Dar- ganfuwyd yegythrddant cawrfil gerllaw Porthmadog hefyd, pan oeddis yn gosod y rheilffordd i Lawr. Mae hanes y creaduriaid a. iu gynt yn heigio yn ein gwlad yn dra diddorol, a phurion gwaith fydd cry.bwyll ambell ffaith amdanynt. ANIFEILIAID CYMRU. Fe dybir bod flbleiddiaid yng INgogledd Cymru mor ddiweddar a dechreu r ail ganrif ar bymtheg—pan oedd IMorgan Llwyd o Wynedd yn blentyn, dyweder, a phan oedd lEdmwnd Pirys yn iganon iLlaneiwy, ac yn nyddu cynghaneddion. Dyna'r farn gyffred- in, ond myn rhai fod .bleiddiaid yng Csgiiymru ymhell ar ol hynny. Dywedai rhyw ycgrif- ennydd yn y "(Nationalist" am Fedi, 1908, i'r lulaidd olaf yng (Nghymru gael ei ladd mewn ogof ar Gadair Idris pan oedd Sior y Trydydd yn teyrnasu, ao yr oedd y Sior hwnnw o'l go' yn nechreu'r bedwaredd gan- rit ar bymtneg, ond yn ddigon byw. fetori go'bethma oedd gan yr ysgrii'ennydd hwnnw. Dywedir fOd bleiddiaid' yn yeglyfaethu ar gyrtf lladdedigion riiyieJ gerllaw Trelfynnon pan ddaeth (Harri'r .Ail a i fyddin i Gymru yn (11166. Am yr arth, dywedir na welwyd un iirodorol yn ein gwlad ers oddeutu mil o flynyddoedd; ao y mae amryw o'r creadur- iaid eraill a enwyd wedi darfod o'r tir ers canrifoedd lawer. Yr oedd cathod gwylltion yng -N-go-ledd Cymru yn nechreu'r ganrif ddiwethaf, ac achosent gryn niwed a choll- ed. Cynhygid gwobrau o'r 'Dreth Elglwys am eu lladd; a cheir oofnod i'r perwyl hwnnw yn llyfr festri iLlanyiblodwel, yn nyff- ryn Tanad, rhwng 17120 a 1825. Cynhygid gwolbrau cyffelyb am ladd llwynogod hefyd. Yn (2849 telid 10s. am hen gadno a 5s. am genaw eirbyn 1852 yr oedd y tal wedi dyblu, end ymhen deng mlynedd wedyn vr oeddynt wedi eu gofctwng drachefn. Mae digon, a gormod, o lwynogod yn ein gwkd eto, ond ni chlywais i y telir o'r Dreth lEglwys am eu lladd1 yn awr. Yr oedd ceirw gwylltion, am- rywT fathau ohonynt, yn gyffredin iawn yng Ngwvnedd gynt, ond ni cheir ers amser m&ith bellach ond y rhywogaethau dofion ym mharciau ein gwlad. Cafwyd penglogau a chyrn enfawr yng nghymdogaeth y Bermo 9 rhwn^p 11912 a (1&14-, ac yn Nhywyn, IMeirion. ydd, hefyd. Yr oedd ceirw mor Uuosog yn iEry-Ji yn yr unfed ganrif ar bymtheg nes an- dv yo cnydau yd y ffermwyr. Mae'I' rhan fwyaf o'r man anifeiliaid yn parhau yn ein gwlad hyd v dydd 'hwn, metgis y dvfrgi, y wenci, y carlwm, y fronwen, y pry llwyd, y wiwer, a'r draenog, etc., ond rhyfedd mor ychydig a wyr ein gwladwy-r am yr anifeil- iaid hyn. ADAR GYMRU. Mae yng (Ngogledd Cymru dros ddau gant a banner o wahanol faabau o acjAr, ac y mae'r rhan fwyaf ohonynt yn gyffredin ymhob ar. dal wledig ymiron. Yr oedd llawer o eryrod yn 'Eryri gynt, ac nid ynt wedi nwy adael ein mynyddoedd eto, er y bydd rhai yn synnu clywed hynny. Gwelwyd un mawr gerllaw Cwm Bychan, ym mis Gorffennaf, 1900, yn cael ei erlyn gan ddwy gigfran am ddwyawr; a chlywais weled un arall yn Eryiri yr haf o'r blaen. N-ld yw hyn yn beth i synnu ato o gwbl. Mae ea»noedd ohonynt yn Tjcheldfroedd yr Alban, ac .nid yw hedeg oddiyno i leryri yn ddim i .adenydd eryr. Mae math arall ar eryr—yr eryr cynffonwyn —yn ymwelydd gweddol fynych a'n gwlad yn y gaeaf a'r gwanwyn. Dywed Mr. Forrest mai ymwelydd anfynych a Gogledd Cymru yw'r barcut yn awr, ona yn sicr nid cywir hynoy. Mae llawer ohonynt eto yn Eryri; gwelais amryw fy hun flynyddoodd yn ol, yn ehedeg yn uchel, a'u cynffonnau fforchog yn ddiganasyniol; a elais un mawr iawn wedi ei d'dal mewn trap, a chryn orchwyl a gaf- wyd i'w ladd. Dywedir yn y llyfr y cyfeiir" iaf ato fod y "buzz-ard" yn ymwelydd cyson ag Eryri, a'i fod yn byw drwy'r flwyddyn mewn maanaa. Cnfwyd nyth un yn Aber a thri chyw ynddo ar y seithfed o Fai, 1909, ebe (Mr. Forrest; ond a yw'n bosibl ei fod yn camgymryd y barcut am y "buzzard," neu yn galw'r wend yn "tx:tzz)ard"—?etb hollol gyfreitilon ? Nid oes rhyw lawer o wahaniaeth rhwng y ddau aderyn hyn, ond ni chlywais i b yn Arfon yn son am y "buzzard," ac ni chlywais enw Oymra-eg iawn arno erioed oddigerth "bod y gweroi," ac enw llvfr yw hwnnw, cyn (belled ag y gwn i. Mae'n ddigon hawdd gw&haniaetiiu'r barcut a'r buzzard ond eylwj ar, eu cynffonnau, gan fod cyraffon y cyntaf yn fforchog. Pwy o dderllenwyr yr "Herald" a fedr roddi imi fanylion am yr adar hyn? Mae'r gigfran, y cudyll coch, a'r hebog, etc., yndin iawn yma eto. Ni ellir hyd yn ood grybwyll ych. waneg o'r 250 o adar sydd yn ein gwlad, ond hoffwn i'r bobl ieuainc gymryd diddordeb yn (?arhad ya y goiotfl P-eeat),

( Gan Fearyn) GYriLITHU. Ceir cystadleuaeth cyfieitha yn y rhan fwyai o'r eisieddfoduu a gynnelir yn ein gwlad; ac y mae Le i ofni nad yw'r beirniaid i gyd yn deall eu gwaith. Mae sylwadau rhai ohonynt yn ddoniol iawn. Clywais un beirn- iad parchedig dro'n ol yn dywedyd i un cys- tadleuydd lwyddo i "drosglwyddo meddwl ac ystyr y gwreiddiol i'r Gymraeg," ond nad oedd. er hynny, "yn ddigon ftyddlon i'r gwreiddioi" i ennill. A oes rhyw-un a wyr sut y gailai neb lwyddo i gyfleu meddwl ac ystyr y gwreiddiol" ac ar yr un pryd fod yn ei "anflyddiozil i'r gwreiddioi?" Dichon mai .Clelsio dywedyd yr oedd y beirniad hwnnw mai gwaith cyfititbydd yw cyneitlu geiriau, nid brawddegau; ac y mae'r athraw.aeth ryfedd honno yn lied boblogaidd ymysg ein beirniaid. Ond ni all neb gyrieithu'n syn- hwyrol, chwaethach yn effeithiol

GYDA CHYMORTK GEIRIADUB a chylieittiu felly yw cyfieithu geiriau. Nid yw hynny yn gofyn gwybodaeth fanwl o'r iaith y cyfieithir ohoni; iond yn sicr y mae gwybodaeth drylwyr o'r ddwy iaith yn han- iodol i gyfieithydd llwyddiannus. Pethau Wbyg i gyfieithiadau hynod George Borrow a, geir os qyfieithir gyda geiriadur. I weed peth mor wrthun yw cyfieithiad geiriol cymerer enghraifft -fel hon. Aeth rhyw ltlinydd. i gwyno wrth berchennog ei dv-Sais wrth gwrs—fod talcen ei dv yn dudfeilio. Dymunai ddywedyd wrtho yn Saesneg fod talcen ei dy yn mynd yn dyllau. Yr oedd yn gwybod beth oedd ystyr prif eir- iau'r frawddeg yn Saesneg, ac fel hyn y traethodd ei neges The forehead of the house is going holes." Dyua. enghraifft o'r peth a tllir ei ddisgwyl o gyfieithu geiriau. Mae pob iaith yn llawn o idiomau, o briod- ddulliau, nas ceir mewn geiriaduron, a chyn y .gall neb gyfieithu'n dda o un iaith i'r llali y mae'n rhaid iddo feddu ar wybodaeth fanwl o

IDIOMAU'R OOWV IAITH. Diystyxu hyn yw'r aclnts o'r cyfieithu truen- us sy mor gyffredin y dyddiau hyn. Diffyg hyddysgrwydd ag idiomau'r Gymraeg yw'r achos bod rhai pobl yn cwyno na ellir cyf- I ieithu amryw o eiriau Saesneg i'r Gymraeg. Dywed rhai, er enghraifft, nad oes gennym ni air cyfysiyr a very" y Sais, mewn rhai oysylltiadau, ac na ellir cyfieithu i'r Gym- raeg ymadrodd fe.. that's the very thing." Clywais rai'n dyweayd h^nny; er nad wyf yn credu bod yn ein gwlad blentyn ysgol na allai ei gyfitithu ar ei gyfer. "Dyna'r peth i'r dim" yw'r cyfieithiad o that's the very thing." Os cyfieithu geiriau a ddylid i geid pethau "synhwyrol" fel hyn yn fyn- ych: "DYllar peth i'r dim" That is the thing to the nothing." Mae rhai beirniaid yn dadleu o blaid gwrthuni fel yna 'Mae'l' .Saesneg a'r Gymraeg yn dra an- ) nhebyg i'w gilydd o ran dulhau ymadrodd; ac y mae mwy o berygi i'n hiaith oddiwrth idiomau Seisnig nag oddiwrth eiriau Saesneg. Dywedodd Emrys ap Iwan, "pe gollyngid miloedd o estron eiriau i'r Gymraeg ni newid- iant nemawr ac ni niweidient ddim arni," ond bod gollwng priod-dduliiau estronol i'n hiaith y i ei newid ac yn ei niweidio. Mae yn yr iaith Saesneg filoedd 'ar filoedd o eiriau Llad. inaidd. ond nid effeithiodd y Lladin ddim. ar ramadeg yr iaith honno. Mae ar ein hiaith ninnau allien am eiriau newyddion, ond gwareded y nefoedd

RHAG IDIOMAU ESTRCNCL. Eto, fe'n hanogir gan rai beirniaid i fabwys- iadu priod-ddulliau iaith arall. Y cynethiad goreu yw'r un na ddeng-ys mai cyfieithiad yd- yw a thrwy gyfleu ystyr ymadroddion Saes- neg, neu Ffrangeg. neu beth bynnag a to, i ymadroddion trwyadl Gtymreig eu hieithwedd y gellir gwneuthur cyfieithiad felly. Dywedodd Mr. Isaac Foulkes (Liyfrbryf) yn rhywle-yng nghufiant Trebor Mai, os wyf yn cofio'n iawn—nad yw cyfieithiadau byth yn cyfoethogi ein llenyddiaeth, a bod un dern- y i gwreiddiol yn werth llond trol o'r cyfryw nwyddau ond rhy brin y cytuna neb a.'r athrawiaeth honno. Gwaith da fyddai cyf- jeithu rhai o brif chwedlau'r byd i'r Gym- taeg, er enghraifft, canys ychydig iawn o chwedlau da sy gennym yn Gymraeg; a bydd- a cael ystraeon pencampwyr y byd yn ein hiaith yn gymhelliad i filoedd o ieuenctid i ddarllen Cymraeg. Da hefyd fyddai cyfieithu rhai o brif weithiau

GWYDDONWYR Y BYD i'n lÚ<aith-lbyddai'r iaith ei hun ar ei man- tais, a ehai miloedd o Gymry uniaith (ac y mae eto filoedd ohonynt) agor eu llygaid ar fyd newydd. Y drwg yw bod llenorion Cym- ru yn ymddangos yn rhy brysur. i ddechreu ar y gwaith da hwnnw. Cyfieithu .byth yn cyfoethogi llenyddiaeth," aie A wad rhyw- un yn ei iawn bwyll i'r Ysgrythyr Lan gyf- oewiogi ein lienyddiaeth ? A chyfieithiad yw'r Llyfr hwnnw ym mhob iaith fyw. Mae'n ddigon gwir nad yw pob cyfieithiad, hyd yn oed o gampwaith, yn unrhyw gaffaeliad i neb. Beth, tor enghraifft, am Gol.l Gwynfa" Dr. W. 0. Paghe? Beth petasai'r Beibl wedi ei gyfieithu i'r Gymraeg ganddo ef? Mae. cyf- ieithu yn dda yn gamp nas medrir ond gan ychydig iawn. Mae gennym amryw o gyneithiadau gwych o iarddwn:aeth gwledydd ereill, ac yng "Nghaniadau" vr Athro Syr John Morris Jones y ceir y goreuon oil. Ceir yno

GYFIEITHIADAU TRA GODIDOG I o saith o wahanol ieithoedd, nid amgen, y Ffrangeg, yr Eidaieg, yr Almaeneg, y Berseg. y Llydaweg, yr Wyddeleg, a'r Saes- neg. Er mwyn gwekd beth yw gwir gamp y cyfieithydd ni wn i am ddim gwell na dar-- ller y cyfieithiadau hynny yn gyfochrog a'r gwreiddioi, hyd y geliir. Nid oes dim yp y cn-fieithiadau yn dangos mai dyna ydynt. Mor llyfn a naturiol yw'r cyfieithiad hwn,o un o benillion "Annabel Lee" Edgar Allan Poe: Canys ni thywyn lloer a'i phelydr oer Na freuddwydiaf am Annabel Lee; Ac ni chyfyd ser na welaf fi der Loyw lygaid fy Annajbel Lee A^r nos faith yn un, gorweddaf fy hun 'Wrth ystlys f'anwylvd, fy mywyd, fy mun, Yn y beddrod yn ymvl y l!i, Yn y bedd sydd yn swn y Hi. neu hwn o gainc wladgar y Gwyddel Sliabh Cuilinn i'w "Hoff Wlad" Gwyr er,ilI fedd ddyfalu'r -wedd I fynnu'r iawn i ti; A gwaith neu gais, a chledd neu lais,' Ei dilyn boed i mi. Y iron io'n ddur gan sel a chur, Nid ofn a'i concra hi; Red angau ddai, merthyrdod dr-oi, Y. n Ifelys drosot ti. Hoff wlad, Yn felys drosot ti. Gresyn na cheid cvfieithiadau penigamp fel 1™°.^ ryddiaith y byd i'r Gvmraeg. Byddai hynny vn ?icr o gyfoetjiogi ein llen- yddiaeth yn anfesurol.

NODION GWLEIDYDDOL Cyflwr Ffyrdd yng Ngogledd Cymru Mewn atebiad i Syr R. J. Thomas, Gwrec- sam, yn Nhy'r Cyffredin, ddydd Llun, dywed- odd Syr Eric Geddes nad oedd ganddo un- rhyw wybodaeth fod y prif-ffyrdd yn Ngog- ledd Cymru yn beryglus ac anghyfaddas i geffylau. Fe wyddai, fodd bynnag, iod per- chenogion celfylau, ac eraill, yn cwyno o her- wydd fod ffyrdd yn cael eu tario." Yr oedd wedi penodi pwyllgor o wyr cyfarwydd i ys- tyried y mater, ac i weled a oedd yn bosibl cael ffyrdd a roddai fwy a afael i geffylau wrth eu teithio. MESUR Y TAJ. Yn Nhy'r Cyffredin, ddydd Llun, cynhyg- iodd Dr. Addison ail-ddarlleniad y mesur uchod, ac eglurodd rai cyfnewidiadau ynddo, yn cynnwys cynnygion y Llywodraeth i roddi 160p., 140p, neu 13tp, o roddion i adeiladwyr preifat, yn ol y math o dy a aaeiledid. [Rhoddid tri mis o "ras" dros ben y deuddeng mis a ganiateid i gwblhau ty, ond fe dynid alian un rhan o ddeuddeg o'r rhodd am bob mis dros y deuddeg a gymerid i adeiladu y ty. Wrth ateb beirniad aeth ar v mesur o ber- thynas i ddefnyddiau adeiladu, dywedodd Dr. Addison fod y Llywodraeth yn gobeithio gillu gwneyd i ffwrdd a'r rheolaeth ar v defnydd- iau erbyn Ionawr laf. Yn ystod y drafodaeth ar y Mesur syiwodd Syr R- J. Thomas ei bod yn amhosibl o saf- bwynt ariannol i babl breifat adeiladu tai. Yr uiAg feddyginiaeth oedd i'r Llywodraeth reoli defnyddiau adeiladu a helpu awdurdodau nad allent godi arian eu hunain. Difudd hollol a fyddai'r rhodd. APEL MRS. LLOYD GEORGE. Talodd Mrs. Lloyd George ymweliad a Cleckheaton, ddydd Iau, ac anerchodd gyfar- fod o ferched o blaid Cyrnol Fairfax, ymgeis- ydd Rhyddfrydol (Coalition) yn etholiad Spen V alley. Cafodd dderbyniad brwdfrydig. Apel- iodd at y marched i gymryd rhan yn yr ethol- iad, a phleidleisio droB Cyrnol Fairfax. Y cwesliwn i'w benderfyiiu oedd—A oedd y Llywodraeth ■ bresennol yn deilwng o'u hym- ddiriedaeth a'u cefnogaeth ? Ddydd yr ethol- i-i-I byddai eu pleidieisiau o blaid neu yn erbyn y Llywodraeth. Cyfeiriodd at y ffaith i Syr John Simon, yr ymgeisydd Rhyddfrydol Aa- nibvnol, wrthwynebu gorfodaeth fiiwrol yn ystod Gweinyddiaeth Mr. Asquith, a phe bu- asai pawb wedi gwneyd fel v gwnaeth ef buasem ni fel gwlatJ- wedi cael ein gorchfygu 'gau yr Almaen (cymeradwyaeth). Nid oeddyrn a-laii o berygi eto,. ac fe wyddai pa mor bryderus yr oedd Mr. Lloyd George wedi bod y.1 ystod yr wythnosau diweddaf ynglyn a phethau yn yr Almaen. Na adawer inni golli^ popeth trwy gweryla yn mysg ein gil- ydd." meddai. "Pan y deuai ffrwyth gwaith Llywodraeth bresennol i'r golwg fe geid gweled ei fod y cyfoethocaf a welwyd erioed yn y wlad hon. (cymeradwyaeth). ATEB MR. ASQUITH. Mae Mr. Asquith yn ei areithiau yn ceisio rhoi argraffar y wlad mai ymosodiad ar tRyddfrydiaeth yw gwaith y Llywodraeth ya cefnogi ymgeisiaeth Cyrnol Fairfax (ymgeis- ydd Rhyddfrydol y Coalition) vn erbyn Syr John Simon (Rhyddfrydwr Annibynol) ac ym Maneeinion awgrymodd mai dialedd oedd wrth wraidd y cyfan. Anghofia mai Rhyddfrydwr Coalition y diweddar Syr Thomas Whittaker oedd yn cynrychioli'r etholaeth, ac felly fod gan y Coalition hawl i enwi ymgeisydd i ym- ladd y sedd. itfrydnawn Gwener cyqhaliodd aelodau Rhyddfrydol .Pwyllgor Coalition Spen Valley gyfarfod, a datganwyd digllonedd fod Mr. Asquith yn gwneyd Ü, h sylwadau o ber- •thynas ir.etholiaid yn y rnanibarth hwnnw. Y chwane-gwyd fod yr hyn a ddywedai Mr. Asquith yn hollol anghvwir ac vn wrthun GRALIO DA BYW. Gofynnodd .Syr R. Thomas i WTeinidog y Bwyd a oedd yn ded;I iod anioddlonrwydd j'ng Ngogledd Cymru mewn evsylltiad a 'gradio gwartheg, ac mai'r farn oedd y dylid atal talu fees i graders yn y gwa'hanol farch- nadoedd a gvneyji i ffwrdd a'u g,vasanaeth; 32 a fuasai'n ;eyd i ffwrdd a'r allowance a ganiateid yngyn.a defaid a gwartheg a yrrid ir orsaf ac anfonid i gigvJdion, gan fod hynny n ychwanegu at gostau byw ? Dywedodd Mr. Roberts nad oedd yn deall mai r teimlad yng Ngogledd Cymru oedd y dvhd gwneyd i ffwrdd a'r cynllun prssennol o gradio. to berthynas i'r trydydd ran o'r c^gstiwn fe ganiateid 5/6 v pen am wartheg a }f: y Pen ddefaid.i gigyddion gan Wein- yddiaeth y Bwyd. 'Roedd yr allowance hwn i*? a c.aos^ Hadd, bwydo, gyrru, cludo, eic. Felly nid oedd y ffigyrau, vn y cwest- ivn wedi eu pennu gan y Weinadiaetb, ond trwy gytundeb rhwng y cigyddion a'r porth- myn. r

PARLWR Y BEIRDD (Dan Ofal Meuryn) Cyfearir y farddoniaeth fel y canlyn "Meuryn," Swyddfa'r "Herald." Caernarfon. Y GYSTACDOjEIUAETH. Cofied y beirdd foa y cyraneoddiadau an* gyfer y gystadleuaeth i fod mewn llaw erbyn Rihagfyr Slain, wedi eu cyfeirio fel y fardd- oniaeth, a dim ond y ffugenwau i fod wrth- ynt. Dyma'r gwobrau a gynhygir:- Y BEIRDD. Telyneg, "Fy Ngwlad," a Ilinell, gwolbr 10s. Cywydd, "Owain Glyndwr," '30 llinell, gWOibr 10s. Englyn, "Y Ddrnig Goch," gwobr, 7s. 6c. Ynglyn, "Bwlad y Gan," gwobr, Sa. Hwi ati. 0 ♦ ♦ Y DISGYBLION. "tMAEN GlWYlN."—Ca-nig seanl & swynol. 9 B. OEINFRYN JIONES.—Darn da i'w ad- rodd. W. IfUWS.—Croeso i mewn. ♦ ♦ » N. W. W]L.LLA[1S, Dolgellau.—Mae'n debylg mai ieuenc iawn ydych, ac eglura hynny ddirgelwoh eich "canu." Rhaid 1 chwi ddysgu sigrifennu CymTaeg gyntaf. A yw Dolgellau, o boibman, yn troi'n Seisnig? m GtLAN LAFAN.—Yr ydych yn deall y gynghianedd yn weddol, ond y mae gennych' igryn waith dysgu egrifennu Cymraeg. Dal. iwch ati ar bob cyfrif. Edryohwoh eto dros f ddau eniglyn. Nid yw'r cyntaf, fel y mae, yn dywedyd dim penodol; ond y mae'r ail yn well, ond bod y llinell olaf yn ddrwg:— "fNba o wen yw hanes hi." IBétlh yw'r ystyr? C'eisiwch ddiwygio'r ddau, a gyrrwch hwy yma eto. "iMIN Y MJY1NY1DD.Ymgais hynod i lunio englyn yw hyn Yr Eryri y Fren-nlnes Sydd heddyw fel angyles; Oer auaf ei eirwin stormydd, Wna gopa gwyn i boib mynydd. Mae'r penillion yn burion a chofio eich oed. Gwyliwoh amdanynt. EJSTGfLYN Y BONT." Ðywed Mr. G. Williams, Miniffordd, mai fel hyn y mae'r englyn yr holai Iseifion yn ei gylch i fod :— Llun enfys. yw ei hystlys hi,-Ilun camag, A Ilun cowman milgi Llun C, llun cerwyn freci, A llun cwr y lloer yn llyncu'r lli. Dywed hefyd mai Jooot,han Hughes yw'r awdur. Y mae'r eniglyn fel yna yn anghywir mewn tri phetli o IeieI: mae'r llinell gyntaf yn rhy hir-un sillaf ar ddeg yn lie deg; mae'r rhagwant hefyd ar y chweched yn He'r pumed sillaf; ac y mbe'r llinell olaf hithau yn rhy hir o dlri sillaf. Gyrrodd J. R. Try- fanwy y ffurf a ganlyn arno;- [lun enfys ei hystlys hi,-Ilun camog, Llun cwman y milgi; Llun 0 ar gerwyn freci; Llun 6wr lloer yn llyncu'r lli. Mae'n berffaith gywir fel yma, ac y mae iddo hefyd gvmeriad llythrennol, sef yw hynny, pob llinell yn dechreu gyda'r un llythyren. Nid yw Tryfanwy yn cofio enw'ir awdur. Y M:EUiDfWY.—iVHX. Pan ganai OwcwElbrill lEi deunod fel y gwin, Daeth Meudwy llwm o rywle A'i gamre'n llesg a blin; iSiaradai'n fwyn a thyner Am gariad melys Duw, Ond er pob dantaith ar ei ran Ni fynnai'r truan fyw. Mi welais wawd ei wyneb Yn ymyl tonnau'x llyn, A chlywais lais. ei ochain, A'r enfys tros y bryn; Ni feddai aur nac arian, Na ffrynd na char drwy'r byd,— Yn nhraigwyddoldeb santaidd Duw Yr oedd ei seroh i gyd. Bu'r Meudwy farw Y Sulgwyn, A'r clychau'n llonni'r wlad, Ac Alun bach a wylodd Ym mynwes gref ei dad; Ac er i'r dyddiau gerdded, A dyfod hafaidd iri, Mae cysgod oer y Meudwy llwm Yn aros gyda a mi. MAEN GIWYN. DARN ADIRODD. (Yr Amddifad ym Marw ar Drothwy y Cyfoethog.) Mae'r annwyl amddifad yn brudd a dihedd, Mae'n teimlo ei newyn yn llymach na'r cledd 0 flaen ei edrychiad rdoes dim ond y bedd, A braw ac anobaith yn gwynnu ei wedd, Yn loesi—yn ohwerwi ei deimlad. Mae'n wylo, ochneidio; mae'n methu rhoi cri I donri ar gydgord y seiniau diri' Sy'n disigyn yn genllif digymysg o hedd Ar glustiau'r dawnsyddion-rhieltwyr y wledd. Ond dyna swn rhywun tucefn wrth y ddor, 'n rhoddi agoriad—mae'n llefain," illY lor," O! bydd yn drugaCrog-rb6 gymorth i mi I ofyn ar ran y cwyniannus ei gri, Am gennad i'w dderfbyn i mewn atom ni, A'i dderbyn 1 mewn--droe y nos—atom ni." Brwd dreiglai ei dagrau, hi deimlai yn wyl, Fed blino ei meistr ar ganol yr "Wyl" Yn Hinder rw chalon—ond blinder d'n hedd Os ffafr dderbyniai gan "feistr y wledd." "iFy meistr," dywedai, "mae llanc wrth eioh dor A'i galon mewn storom, fel Hong ar y mor Mae'n gofyn yn wylaidd am lety a nodded,— Yn wir, mae ar farw o newyn a hed I A gaiff ef dderbyniad i fewn atom ni- DDeilbyniad i fewn dros y nos atom ni?" iEti meistr atebai, "Nid oes yma. le; Dos, dwed wrth yr hogyn fod tloty y dre' A'i ddor yn agored i grwydriaid y wlad, Yn barod i'w dderbyn heb unrhyw nacad." Disgynnodd y geiriau yn seiniau y tant, Cyn oered a'r Uwydrew ar geulan y nant, Ar giustiau'r forwynig ddengairol ei pnryd, A deimlai ei ohaJon yn gariad i gyd. Ar îyn y fwyn forwynig drodd o'r neilltu, Gail- deimlo'n ddrylliog iawn ei natur fmu, Dan wasgfa y teamlSdau hynny A gwyd o galon wedi'i llwyr dirist&u.. Rhwng gwyllt ociheneidiau, dywedai'r nacad Dderbyniodd tm'n eirioi ar ran yr un Had, "Ond O! yr un annwyl, cant croesaw gaech cihwi Pe byddai'r awdurdod yn eiddo i mi. "O! bfrysiwch," dywedai, "i'r I egubor fan Oewch yno ddiddosrwydd o'r oerfel a'r gwlaw, Cøwçh orffwys yn dawel a bwrw'ch .blinderau, A minnau ymweldf a chwi cyn y borau. 10 ibrysiwch. 0 bTysiwch nac oedwph, y IW mae'r gwlanr A'a- gwynt yn darogan fod storom gerllaw." "Nce da!" ebai hi. "lNos. da!" ebai yntau, A'r fqrwyn roes gfo ar y ddor yn ei dagrau. Ond O! yr un annwyl, rhy wan ydoedd ef I symud o'r neilltu na rhoddi'r un lief! Fe deimlai ei newyn, mewn pang yn cryfhau, A nexth ei ewynau yn cyflym wanhau: Fe deimlai ei hunan yn datod fel cwyr, A 'i waed yn ei wythi yn sefyll yn llwyr; IMewn newyn a syched, a chrynfa oer, oer, Heb dremjad o unman ond tremiad y lloer, Bu ef yn ymfrwydro ag angau ei hun, Heb neb i'w eemwytho na gwlychu ei fin. B. CJEINFRIYN JONiES. tPenygroes, Llandeflbie. RiHAJGFY/R. Rhagfyr hen, a ctaryn dy law, Baich yw'th fywyd: Rhuthra'r gwynt, a gyrr y gwlaw • Croesaw aelwyd. Gwylltia'T mor a d'wed ei eri Wrth y ddrycin Gwibia'r wykn dros y Hi, O'i chynefin. (Parhad yn y golofn nesai}..

MISS DOUGLAS PENNANT Dyfarniad y Pwyllgor Y mae'r Pwyllgor o Dy'r Arglwyddi a ,benodwyd i wneud ymchwiliad i achos Miss Douglas Pennant ynglyn a'r cyhuddiadau yn erbyn yr Adran Awyrol wedi penderfynu fel y canlyn:- 1(11) Nid oedd cynllwyn ymhlith y partion a gyhuddid, i geisio ei symud o'i swydd, neu wneud iddi ymddiswyddo drwy foddioA ang- hyfreithiol. (2) Y mae Colonel Bersey yn cael ei lanhau yn llwyr oddiwrth y cyhuddiad ei fod yn rhwystr i ddisgyblu ar bwynt o foesgldeb, a'i fod yn dymuno i anfoesoldeb barhau yn HuTst. Park. i3) Y mae'r boll gyhuddiadau ereill o an- foesoldeb neu'n tueddu at hynny yn "hollol ddisail." (4) Y mae'r cyhuddiadau yn erbyn Colonel Janson, oedd yn gofalu am Hurst Park, a tMis Glubb wedi cael eu profi yn anwiredd. Y mae gwneud y fath ø-vhuddiadau a pheid- io eu cadarnhau drwv dystiolaeth un haeddu'r condemniad llymaf. (5) 'Nid yw'r sibrydion am anfoesoldeb cyff- redinol yn Hurst Park a gwersylloedd ereill perthynol i'r W..R.A.F. yn cael eu cadarnhau gan dystiolaethau.

(Parhad o'r golofn flaenorol*. Rihagfyr oer e'th wallt yn wyn, Rhow yn cronsian: Wrth eu bodd ar war y llyn, .Plant yn '^glefrian. Rhagfyr swrtii a llwyd dy wedd, Owelwa anian Rhoir y flwyddyn yn ei bødd- (Byd y OaJan. Rhagfyr hen. ,ilIa! ieuanc fydd Y Nadoiig: Dyma wawl Tragwyddol ddydd Cysegredig. Tal-y4Bont, Dyffryn Oonwy. W. HUIWB.

_e- AMAETHYDDiAETff (Gan Ffermwr) i O&RI tGWAITH Bu Arglwydd Lee o Fareham (Llywydd (Bwrdd Amaethyddiaeth) yn siarad yn ddi- weddar yn un o drefi Lloegr, pryd y datganai mai ti U::¡ waith ef oedd ceisio cymodi a lladd rhagiarn pohl y trefi at bob! y tir. Gau, meddai e., ei bod yn hynod o bwysig cael ceznagiitta gyjfredinol deiliaid y Deyrnas, yn dreioi a gweithuiol, i hyrwyddo amaethydd- iaeth. Owersi'r rhyiel, etc., oedd ganddo t geisio argyhoeddi'r trefwyr. Danghosai oni- oai am egnion arbennig amaethyddiaeth y buasai newyn wedi goddiweddyd y wlad er un cyfnod yn hanes pethau. Yr oedd y eafi* mor fygythiol fel y cyiillunid i ddod ag ych- ydig gyflemvad o ymloorth i'n glannau hyd yn oed gyda'r submarines. Dywed ef mal's ump; ddiogelwch i'r wlad hon rhagllaw fydd cynhyrchu mwy o'n pridd gartref. IBoed a fyno am yr hyn oedd y safle yn adeg y rhyfel, canmoladwy, yn ddiau, ymhob ystyr fydd codi mwy o gynnyrch cartrefol. Owestiwn i'r ffermwyr, er eu lies eu hunain, yn y lie cyntaf, ac befyd er lies y wlad yn gyffredinol, ydyw pe. fodd i ychwanegu'* cynnyrch tirol. Fel llawer cwestiwn anall, nid llawn mor hawdd ei ateb a'i ofyn. }Ie.e', amigylchiadau mor amiywiol, a'r ClAM OYiNTAtF fydd cael pab ffermwr mor fyw a selog fytk ag tt fedrir i'w amgylchiadau ei hun. Rhaid i'r awdurdodau gael rhyw gynllun fo'n ennill I ymddiriediaeth y ffermwyr yn gyffredinoi; Rthflia eu hargyhoeddi fod-cynlluniau Bwrdd Amaethyddiaeth yn rhai ymarferol. Tuedd gwr o rxxfevedd anturiaethus fel Llywyd43 presennol y Bwrdd ydyw creu cynUuniau rhy anhawdd en cario allan. Ar y cyfan da cael arweiniad a svmbyliad cyifiedinol, ond rhaid o artgenrheidrw-ydd cael y sawl sydd yn deall yr amgylctnadau lleol ac arbennig i gymeryd y mater i fyny yn ymarferol. Rhaid rhoddi'r amodau priodol o sicrwydd ac ad- u al dtllia-d i'r ffermwyr eu hunain yn y He cyn- taf. Yna os na fydd eu cynlluniau a'u irein o amaethu i fyny a'r hyn yn rhesymol ddie- gwylir oddiwrthynt y mae HAWIL GAN Y WLAMVIRI-KEM i'w galw i gyfrif a rhoddi rhai cymJiwysach yn eu lie. Yr hyn svdd wedi 'bod yn digaloni torraeth y ffermwyr yn y gorffennol ydyw methu cael cyflog rhesymol a. 11 og am eu harian. 08 dyfodo'l a graddau rhesymol o lwydd- iant fe ddaw hefyd a mwy o ymroddiad ar du'r ffermwyr. "iNothimg succeeds like suc- cess," meddai'r Sais, ac y mae'n Hawn o'r natur ddynol. Bydded i'r awdurdodau hyr- wyddo pob rhagorach trefniadau a gofalu fod y ffermwr yn cael ei arwain ao nid ei orfodi. iRhaid i ninnau fel ffermwyr, ar yr ochr anall, gofio nad ydym uwchlaw ein dysgu. Mae llawer o bethau beius ac ar ol ynom. Nid gwiw diystyru arweiniad a threfniadau gwell, newydd, a mwy gwyddonol. A ellir gwneud yn well o'r tir sydd dan ein gofal. (Dan yr amodau priodol, fel y cyfeiriwyd, y mae ¡mae GWfFXELA'lR TIR yn sylfaen ,gwelItl'r cynnyrch a'r anifeiliaid, ac yn arai deig yr amgylchiadau hefyd. Mae gwella'r tir yn gofyn sylwmdaeth ar- bennig i anghenion y tir sydd yn ein daliad- aeth. Mae mwy hefyd nair un math o dir braidd ar bob dnHeh. ld dal mewn oof nad trwy wrteithio'n unig y mae gwell tir. Mae modd gwastraiffu llawer o arian yn yr ymgais i wrteithio. Yn y Tie cyntaf. mae eisiau ?ddo fod mewn ystad priodol o sych. Daw treinio i fewn vrrm am sylw. Os bydd dwr arhosol yn y pridd yna y mae yn debyg o'i niweidio i dyfiant llysiau, waeth faint wrteithir. O hyn i'r rwanwyn dylid eg-rveh &r ol y ffosi trwy rhai sydd yn ddi- ffvgiol neu gynllunio rhai newyddion yn y rhannau yr ambeuir fod eu heisiau. Os nad oes agoriad naturiol yn N ATUiR Y PRIDD i'r gwJawogydd gael treiglo trwyddo, yna rhaid gwneud toriadau coliyddydol iddo, sel ffosi. Mae cynllunio ffosi yn beth yu gofyn cryn fedr a phrofiad. Heib hynny, gellial gwneud llawer o waith ofer. Gall torri'r ffos mewn rhanuau arbennig o'r tir gaal mwy na cliymaint ddwywaith o efflaith na. phe y'i tor- :rid mewn rhannau eraill Nid ydym heb wybodi fod hwn yn gsvestuyn ,¡, a didd- orol, ac yn un ag y mae poh amaethwr hlaen- llaw yn p4irhiau i'w efrydu trwy ByIwadaeth neu rhyw foddion eraill. Cyfeiriw n ato yn unig heddyw fel un o'r pethau cyntaf mewn gwella'r tir dan lawer o amigylchiadau. Dyma'r adeg ar y flwyddyn y rhaid i'r ffermwr osod ei gynlluniau i lawr mewn trefn i weithio wrthynt, nid yn unig trwy a (PVOPL A GiWRTEITKTO, ond trwy feddwl pc. dir ydyw'r rheitwf iddo ei droi. IRhaid iddo hefyd feddwl am ei dir glee neu'll" borfn. Carai llawer yn ddiau droi i'r drefn hwylusaf o dan yr amgy 1 chiadtau japsennol o borfa'r tir yn ehelaeth. Ond nid gwirw dligaloni yn y oyfnod annr o draws-newid pethau chwaith. iBydd eisiau meddwl yn ddioed am y ffordd oreu i'w wrteithio gyde. dechreu'r flwyddya newydd. Y mae wedi ei brofi alian ac a 11am fod rhoddi i fyny i wyth cant yr erw o Imisig slag yn effeithio er ,gwel1 yn fawr ac yn talu'r costau os bydd amodau y tir yn, weddol ffafriol. lAFae'n tlieddu i feiysu'r borfa ac i godi'r cloferi. IMae sicrhau cloferi mewn porfa yn gaffaeliad mawr i'r tir ao i'r anifeil- iaid.

went Priobt; Warro GENEDIGAETHAU. JOiNES.—Rhagfyr 3, i Mr. a Mrs. W. H- Jones, Plas Llanfaglan, ger Caernarfon, mab. JONiES.—'Rhagfyr 1, yn 37, Hendre-stree'l- Oaernarfon, i Mr. a Mrs. J. Allen Jones-- mab (cyntaf-anedig). PRIODASAU. WIILLIAMS—GfRHFlFlTh.. —.Rhagfyr 5, Mr. J. R. Williams, Boot Shop, Groeslon, a Miss Katie Griffith, Glanv-ors Groesion. WILLIAMS—HUGHES.—Taohwedd 29, yn Nghapel y Garth, Porthni idog, gan y Parch Griffith Parry, Robert Williams, Pen, trefel'in ac Ellen Jane Hughes, Garreg- Goch, Morfa Bychan. Priodas Mr. Jonathan Jones, Carmel, gyda Miss Maggie Jones, Penygroes I'r ddau hyn mawr ddaioni—a lifo Fel afon ihieb oedi. Edmygiol fywyd Maggie Ddygo wir hedd i'w gwr hi.-Cylaill. MARWOLAETHAU. JONES. Rhagfyr 6, Mr. Henry Rees" Jones, fferyllydd, Caernarf m, ya 47 mlwi-dd oed. THOMAS.—\n Ffrainc, Mr..Richard Thomia (mab Mr. Wm. Thomas, trraianfryn. High r nl Street, Penygroes), 41 31 mlwydd oed. •ROBERTS.—Yn 1, Abbotsford Terrace. Newo castle-on-Tyne, ar y 12fed cyfisol, Ellen (gweddw Mr. Hugh Roberts), vn 90 mlwydd oed. Cymer yr ang-add le vm Myn went Edeyrn, Sir Gaernarfon, nr v 16e 'vrisol am 12 o'r gloch nnv/n. < ER SERGHOG GOF Am Lewis Ellis Jones, annwyl fachgen Evan ao Anrne Jones, gynt o Benygraigwen, -Mynm ytaho, ond yn awr o Asheton-in-Makerfield, yr !hwn a gollodd ei fywyd yn Ffrainc- Rhagfyr 14, 1916, >n OA mlwydd oed.—. Mewn hiraeth dwys, Ei Dad, ei Fain, a'r teulu oil. l Hefyd, Richard David Huglies, or un cyfeir- iad, yr hwm a gollodd ei Ilywyd yn y pwll glo, Rhagfyr 23, 1918, yn 42 mlwydd oedL Da was da a ffyddlawn.—Oddiw^pth ei ddy« wexidi, Mary Jones, i'r teulu oil. Er aerchog gofam Ellie Pairy, North Peto ralllt, Caernarfon. Ilunocla y T j, Rihagfyr lQfed., 1918. Mae amom hiraeth ar dy ol, Rhown ddeigryn ar dy fedd; Ond gwyddom na ciiawri weled mwy Dy siriol. hawddgar wedd. -Ei Wraig, "i Deul..i Argraffwyd a Chyhoeddwyd dros y Peroneno gan William Griffith" Williams, C;iiotlo, Square, Caernarfon. t