Yr Herald Cymraeg

GARS9 AT Y MILWYR.-Agh John Pritchard, mob Mr. a Mrs. John Pritdhard, Golan, i Wrecsam, ddydd lau diweddaf, i ymuno a'r mil wyr .Bu am y ddwy flynedd ddiweddaf ynlg ngwasanaeth Mr. Williams, Hafodyr- hysig, Beddgelert. Y mae ei frawd, Willie, yn rhingyll gyda'r P.,W.F., ac wedi ei glwyfo ddwy waith yn y rhyfel. ARiW!BRfDHH!AtMT.— Ddydd Llun bu Mr. R. G. Jones, yr arwertfhwr enwog o Gaernar- fon, yn gwerthu fltoe fferm Cambrian House. Oafwyd prisiau uchel am y gwartheg a'r. eeffvlau a'r cerbydau a'r hernia. Y mae Mr. Carey Williams yn rboddTT fyny ainaetba ae yn gosod y tir. YIMADAEEL—■ Y mae Mr. Thomas Jones, Brithdir Mawr,Pennant, wedi prynu Tuhwnt- i'rafon, Llanystumdwy, ac wedi symud i fyw yno. Yr oedd Mr. Jones yn amaethwr Ilwyddiannus, yn gymydog heddychol, ya flaenor yn eglwys y Pennant. Yr 05edd Mr. a Mrs. Jones yn toarchus iawn ac yn hynod o giaredig a chymwynasger Bydd y golled ar eu hoi yn y Pennant mewn llawer ffordd. Owyddiant a hir oes iddynt yn eu 118 new- ydd. ,ER OOF.—Y mae Mr. David Thomas, eig- ydd, Porthmadog, wedi rhoddi oof-faen pryd- ferth o waith Mr. Buckingham, Porthmadog, ar fedd ei daid a'i nain ym mynwent Dolben- maen, y diweddar Mr. a Mrs. Roberta, Ty Coch, Garn. Buont am flynyddau yn y Ty Coch, eu heiddo hwy oedd y tyddyn. Gel- wid y nain yn ''Lowry Ty Oooh." Yr oedd hi yn 99 mlwydd oed pan fu farw. Y mae Mr. David Thomas yn haeddu canmoliaeih am ei garediigrwydd a'i barch tuaga;t ei hyn- afiaid.

HEBRON LLEYN MARWOLAETH.-—Drwg gennym orfod eof- nodi maanvolaeth Ca.pten Richard Jones, Cae'n Cefn, yr hyn a igyimarodd le nos Lun yr 8fed. cyfisol. Mae i'r teulu ein qydymdeimlad llwyraf.

LLANBEDROG CYMDEITHAS UNIDlEBOL YR ANiNI- BYNWYR A'R WESLEAID.— Cynhaliwyd cyfarfod cystadleuol gan y gymdeithas uchod nos Wener, Rhagfyr 5ed. Llywydd, Parch. R. M. Edmunds; beirniaid, Mr. W. E. Lloyd, Rhydyclafdy, a'r llywydd. Dechreuwyd trwy ganu ton gynulleidfaol. Cystadleuaeth ad- jodd, Yr Eneth Ddall." 1, Miss Lizzie Adams. Cystadleuaeth cyd-adrodd yr -emyn "Wyt ti llwythog," etc., Misses C. Gri- ffith, a A. Thomas. Cystadleuaeth unrhyw unawd, 1. Mri R. C. Humphreys ac 0. Row- lands; traethawd, "Prif nodweddion cymer- iad Joseph," 1, Miss C. Griffith. Cystadleu- aeth unrhyw bedwarawd, pedwar parti yn cystadlu: 1, Parti yn cynnwys Mrs. Row- lands, Mrs. Thomas, Mri. R. C. Humphreys ao O. Rowlands. Can gan Mr. Oweii,, Jones, (Plas, "Hen bethau fy Nain." Cystadleuaeth' cyfansoddi pedwar pennill, Teulu Bethania," 1, 0. Rowlands. Cystadleuaeth unrhyw un- awd, cydradd cyntaf, Miss P. Jones a 0. Rowlands. Cystadleuaeth adrodd, Ti wyddost beth ddywed fy ncrhalon," 1, Miss A. Thomas. Traethawd, "Oriau hamdden a'r modd i'w treulio," 1, Miss C. Griffith. Cys- tadleuaeth parties ar ganu'r don "Lyons, dau barti yn cystadlu, 1, Parti Mr. Owen Thomas. Canodd y Llywvdd gan gwerin \(folk song), nes gwcfreiddio'r cyfarfod, yn 'gymaint felly nes yr amlygodd Mr. Lloyd, y ibeirniad cerddorol, ei foddhad o glywed un o'r caneuon hyn, a gobeit.hiai deuent i gael eu harfer eto yn fuan. Cafwyd cyfarfod llwydd- ianus iawn. Rhaglen chwaet'hus, trstynau buddiol er dyrchafu chwaeth y bobl ieuainc, yn gystal a bod yn adloniant. An- noethineb ynom fyddai ceisio gorliwio. Gwyr yr ardal yn bur' dda am y goreuon. Digon yw dweyd fod cyfarfod o'r natur vma yn sicr o greu argraff dda, a chodi awydd i fwy o sel a gweithgarwch. Gwnaeth y Llywydd ei waith fel arfer yn rhagorol. Yr un modd Mr Lloyd. lD\ma'r tro cyntaf i ni gael y fraint o wran- do arno yn beirniadu. Gwnaeth ei waith vn rhagorol. Medd wybodaeth g-erddorol eani-r. a gallu i oscd allan ei wyibodaeth i'r fath Taddau nes boddhau pawb oedd yn bresennol. Melus moes mwy. GWASANAETH COFFA.Nos Sabboth, Rhagfyr 7fed, cynbaliodd Eglwys Penie' M.C. wasanaeth coffndwriaethol am v di- weddar Mr. W. T. Williams, Meirionfa (,Pen- morfa. gynt), pryd v daeth cynullind da yn nghyd i dalu parch a gwarogaeth i wr a osod- odd gymaint o urddas arnom fel eglwys. Caf-I wyd pregeth rymus ac effeithiol iawn gan y Parch. J .Parry Jones, gweinidoig, oddiar I Salm 37 a'r 37 adn. Wedi In-nny gwnaed sylwadau priodol gan yr oil o'r blaenoriaid. ynghyda Mri. Roibert Jones. Henllys; W. H. Williams,.ac R. Pent-ir Roberts, yr oil yn datgan eu gofid a'u.chwithdod o golli brawd | mor fedrus, a chyflawn yn mhob cylch. Yr oedd Mr. Williams vn ddvn o feddwl ac ys- bryd siriol a charedig. Yn ddyn o ewyllys gref, cadarn, wrol—cref i ddarostwng ei natur ei,.huV-ev?ylIys a chyngor Duw. Gweithiodd allan Gristionogaeth mewn bywyd ac ymarfer- allan Gristionogaeth mewn bywyd ac ymarfer- iad. Yr oedd ei fywyd, yn ei holl agweddion yn werth l edrych arno, a diolch am dano, a 'gwneyd pob ymdrech i'w feddiannu. Dydd- aned Duw y plant sydd yn aros a holl gysur- on ei Efengyl gyfoethog. G'WELLA.—Da gennym ddeall fod Mrs. j Roberts, Ty Isa, yn parhau i wella'n rhagoroi ar ol bod dan weithred lawfeddygol yn Ler- pwl. Eiddunwn iddi adferiad llwyr, i fod yn gysur I w phriod a'i phlant am flwvddi lawer i ddod CYMDEITHAS LENYDDOL PENIEL NI.C.-P-arhau i, fynd ar gynnvdd mewn didd- ordeb a gwaith y mae'r uchod, cynulliadau lluosog, a selog. Nos Fercher diweddaf, caf- Mkvd dadl "A all dvn ddod "n ovfoethee trwy Cymerwyd yr ochr gadarnhaol ^an.Mr.. E. Evans, Rhiwsennar; R Pent-ir Roberts, W. H. Williams, Mrs. Roberts Bryn CasteH ar nacaol gan Mri G. M. Roberts, Robert Twist, Robert Williams, a Mrs Ro- berts, Bryntwrog. Llywyddwyd gan y Parch J 'f Parry Jones, gweinidog. Caed cyfarfod difyr a phawb yn yr hwyliau goreu.

PENLLECH LLEYN AN ALLUOG.—Gofidus gennym fod Mr. William Griffith, Ty'r Capel. yn analluog i gerdded o gwmpas *el byddai arfer, ohemwydd anhwylder sydd yn bod ar ewynau ei goes. Dy- munwii i'r hftn wr gwbl iaohad a hynny'n fuan.

PENYGRAIG, LLHY" CYNHALIWYD CYFARFOD o Gym- deithas Lenyddol Penygraig a'r cylch, nos Fercher, Rhagfyr 3, pryd y cymerwyd rhan mewn- cami gan Misses Jennie a Lizzie Wil- liams, Llangwnadl; Mri. John 0. Roberts, Ty Mawr, Penllech; John Griffiths, Ty'in Ddol; a chaed adroddiadau gan Mr. Griffith Grif- fiths, Penygongl, a Miss Ella Wil- liams, Brymgeinaah. Cafwyd inifer o stadleuthau diddorol yn ystod y cyfarfod. Ennillwyd gwobrau gan y rhai oanlynol: Spel- ling B., taim yin .gyfartal, Jane A. Jones, Ty Rhos; Mattie Griffiths, Ty'n Llan; Annie Griffiths, Ty Capel. Rhai mewn oed Araeth fyfyryr, Mr. Griffith Griffiths, Ty Capel; spelling B., Mri. John O. Roberts, Ty Mawr, a John Griffiths, Ty Ddol, yn gydradd. Darn heb atalnodau Miss Maggie Jones, Cefn Gwyn; a Mr. Willie Thomas, Plas, yn gyd- radd. Qyrhiaeddodd y cyfarfod ei derfyn, o dan arweiniad medrus y doeth a'r hwylus, Mr. Evan Williams, Minafon.

PENRHVNDEUDRAETH PRIODAS BRYDFERTH.—Dyd-' Ma^rfh, Rhagfyip 2, yng Ngihapel Enigedi, daernarfon, gam y Parch J. Owen, M.A., yn mhresenoldeb Mtr. Daniel Hughes^ unwyd mewn priodaa Miss Jennie Eiajnes Jones (merch Mrs a'r di- weddar Mr. >J. Bennett Jones, Birynfelin, Peiuihyndeudraeth), a Mr. Stanley G. How, ells 7 Brook lands Terrace, Abertawe (oyn- ysgrifenydd y Y.M.C.A. dros Ogledd Cym™)- Rhodd wyd y brioda^ferch ymaith gan y Parch R. T. Owen, Rihoetryfan. Gwasanaeth wyd fel morwyrn gan Miss E. M. (Evans, Tyddyn Dafydd Groeelon (cyfnither y briodasfeirch), ac fel gwas gan y Parch J. Parry Jones, Llanbedirog. Wedi boreufwyd yn y Bee Hive Restaurant, ymadawodd y par ieuanc ynghanol dymuniadau da llu o gyfeillion. Ma Golwyn Bay a Lerpwl. Eiddunwn iddynt hir oes, Uawn o (heulw^n.

PWiLHEU GWYLIAU'R NADOLIG,-Nawn Gwener, cynhaliwyd cyfarfod o fasnach wyr y dref pryd y penderfynwyd cau y m:i.achdai ddydd Nadohg a'r dydd Gwener dilynoi. Hefyd, eu bod yn cau a.r ol tri o'r gloch dydd Sadwrn. Hefyd, bydd y masnachdai yng ngh-au y dydd cyntaf y flwyddyn newydd, sei dydd lau.

RHYDLIOS CAEL RBYDDHAD.—Mae Mr. A. E. Beard, Bodffordd, wedi ei ryddhau o'r fyddin, ar ol bod 'i ffwrdd am dair blynedd a hanner.' Llawen ydym o'i weled ym edrych mor dda ac o'i gtroesawu i'n plith T ^kTHIWED.—Drwg gennym fod Mr. John Jones, Oa/e Rhos, wedi ei gaethiwo rhag gadu ailyai ei arferion, oherwydd anhwylder sydd yn bod ar ti law. Dymunwn iddo well- 'iiad Luan. AR AIVVELIAD.—Da o-edd gennym weled Lieut. W. Griffitili, Glanrh.yd, a'i briod, yn talu ymweliad a ni, ac hefyd Privates R. L. Mann, Tynlon, gartref am seibiant o'r fyddin. Difgwyliwn y caiff yntau ei ryddhau air fyr- der.

YSBYTY IFAN "MOR, 0 GAN YW CYMRU I GYD."—Yn yr Ysgoldy, nos Sadwrn, Rhagfyir y 6ed., cytnihaliwyd un O'T < yngnerddau goreu fu yma er ys talm, er budd co y plant sydd dan a-rweiniad y oerddor diymhongaiT, Mr. 0. E. Jones, Ysgoifeistr, Pentrefoelas, a diau y sicr- heir elw sylweddol i gojoni ei ymdrech. Yr arweinydd ydoedd y ^arch J. W. Roberts, yr thwn oedd yn ei hwyuvu goren, a cadwodd y dtarf yn ddiddig a bywiog hyd y diwedd. Wele'r rhaglen yr aed drwyddi: Chwareuad ar y piano gan Miss Eirlys Roberts, yn wir feistrol gar; adroddiad can y Proffeswr King- ston Jones, Llynlleifiad (encoriwyd). Deuawd gan y Mri. Tom Charles, Treffynon, ac Evan Roberts, Penmaohno. Unawd gan Mr. Bob Ellis, Pentrefoelas (encoriwyd). Adroddiad "Yn yr Ysitorm" gan y Proffeswr. Penhill- ion "Meibion yr Yeby y, gan Mr. Evan Ro- berts (encoriwyd); unawd gan Mr. Tom. Charles (encoriwyd). Dawns gan Miss Nellie Griffiths Roberts, Yr Efail Newydd, a Miss Annie Davies, Ty Mawr, dana,neiniad Miss Eirlys Roberts, Ficeriy. Adroddiad, "Dewis Blaenoiriad," gain y Proffeswr (encoriwyd). Unawd 'gan Mr. Bob Ellis. Can gan Mr,

Early Deliveries of t6vL lous Brisc o e C -"V 17/24 h.p. £495. ▼ SOUE DISTRIBUTING HOEflTS FOR FLINT, CARNARVON, ANGLESEY, MERIONETH, MONTGOMERY and SHROPSHIRE The Sun Motor Co., LLANGOLLEN. Pbone: 17. TELEGRAMS: MOTORS.' AGENTS WANTED. WRITE FOR PARTICULARS. J. 0. ROBERTS & CO., MASNACHYDD COED PRYDEINIG A THRAMOR, VICTORIA DOCK, CAERNARFON. I!Ø8 MA'EBA* 0 GOES) MBWX STTOC. JKKROOfliD." ØEF SWTDDFA: V., LJiVTERtPOOL. 944 OKfUESAiL. lYHLBGiRAlMB GEIRIOfNTDiD."

Mr. ASQUITH A'R COALITION f 1 Gwaith Mr. Asquith y dyddiau hyn yw mynd o fan i fan i ymosod ar Lvwodraeth Mr. Lloyd George. Gwell ganddo wneyd hynny øa. mynd i'r Senedd i heipu i sd-drefnu ar ol y rhyfel. Ceisio codi baner plaid y mae, ond nid yw'r bobl yn talu llawer o sylw i'r hyn a ddywed. W{:di'r cyfan, nid yw Mr. Asquith ond arweinydd rhan fechan o'r Blaid Rydd- frydig; y mae'r mwyafrif gyda Mr. Lloyd George, ac maent gydaa; ef am eu bod yn credu mai amser i'r pleidiau gydweithredu er lies IF wlad yn gyffredinol yw'r amser hwn ac inici amser i ymrannu ac ymgecru fel y gwnaed cyn y rhyfel. 'Fel y sylwodd Mr. Herbert Lewis yn ei araeth ragorol yn Ffestiniog, nos Wener, yr hyn a wna plaid yw ceisio cael J goruchafiaeth ar blaid arall a throi allan y < Llywodraeth; gwrthwynebir mesurau da fel n: cha'" blaid a fydd mewn awdurdod y I cradyd o'u pasio. Ac y mae gan Mr. Aaquith a'i ddiiynwyr eisieu mynd yn ol i'r hen ctrefn honno. Rhyfedd mor anghyson j mae'r rhai a gon- demniaut y Coalition. Mewn araith y dydd ¡ o'r blaen dywedodd Mr. Runciman, a fu'n aelod o Lywodraeth Coalition Mr. Asquith, yr hoffii weled yr elfennau goreu yn y Pleid- iau Rhyddfrydig a Llafur yn uno a'u gilydd. Ond nid yw am i'r elfennau goreu yn y Pleid- ia", Rhyddfrydig ac Undebol wneyd yr un, peth! "Llywodraeth Gymyscr" yw disgrifiad i rhai o'r Llywodraeth bresennol. Onid cym-1 ysgedd a fuasai cyfuniad o'r Pleidiau Rhydd- frydig a Llafur. Yn wir, cymysg^dd yw'r Lg Blaid Lafur ei hun. Y mae ynddi wyr tlawd gwyr cyfoethog, gwyr cymedrol 3 gwyr eithafol, rhai yn perthyn i'r LL.P. a rhai na fynnant ddim i'w wneyd a'r Maid konno. A dywed y Blaid Lafur y dylid cen- j edlaetholi'r glofeydd. A yw Mr. Runciman 1 yn bleidiol i hynny, tybed ? Nid yw'n dweyd. Ond os, fel y tybia Mr. Runciman, y medr y Blaid Ryddfrydig a'r Blaid Lafur gydweithredu, onid yw'n bosibl i'r Blaid Ryddfrydig a'r Blaid Undebol wneyd hynny hefyd? -Nid peth newydd 'on hanes y wlad ton yw Coalition. Onibai am y cydweithred- iad a fu rhwng y Blaid Ryddfrydig a'r Blaid iWyddelig yn ystod Gweinyddiaeth Mr. Gladstone yn 1886 a 1892, ac eiddo Syr Henry Campbell-Bannerman yn 1906, buasai'r Khyddrrydwyr wedi eu gorchfygu a'r Ceid- wadwyr mewn awdurdod, yn eu lie. Y Blaid Wyddelig oedd yn cadw'r Blaid Ryddfrydig mewn awdurdod. Ac onibai am gysylltiad y Blaid Ryddfrydig a'r Blaid Wyddelig diau y buasid wedi pasio drwy'r Senedd fesur dir- westol teilwng o'r enw cyn bod son am ryTel. Ond ofnai'r Rhyddfrydwyr golli cefnogaeth y Crwyddelod y rhai fu bob amser yn bur bleid- iol i'r fasnach feddwol. 0 berthynas i hyn gwnaeth Mr. Herbert Lewis yn Ffestiniog un sylw teilwng o ystyriaeth. Dywedodd y buasai hanner tafarnau y wlad heddyw wedi; eu cau pe buasid wedi mabwysiadu cynllun. Vu. Lloyd George yng Ngwanwyn 1915, ond; rhwystrwyd hynny gan fragwyr a distyllwyr l Gwyddelig, yn cael eu cefsogi gan yr Aelod- 19 91 Gwyddelig. Y dyddiau hyn y mae rhai dynion yn awydd- us am weled y Blaid Ryddfrydig a'r Blaid Lafur yn uno i geisio gorchfviru'r Llywodr- aeth bresennol er mwyn rhoi Coalition arall yn ei lie! Dengys hyn inni wendid y natur ddynol. Cyfiawnheir y Coalition presennol i gan yr hyn sydd wedi diigwydd yn yr Unol Dalaethau. Yno gwrthododd y pleidiau gyd- weithredu gyda'r canlyniad iddyiit fynd i iwxthdarawiad a'u gilydd gan wneyd y Cvtundeb Heddwch a'r adrannau yn dal perthyiias a Chynghraix y Cenhedloedd yn ddiddym mor bell ag y mae a fynnont a'r America; fel y mae holl waith vr Arlywyddi Wilson wedi mynd yn ofer. Dyna y madt diffy undebwedi ei gostio i'r America. On gadawer inni weled beth a wnaeth Llywodr- aeth y Coalition yn y wlad hon. Wrth ei ffrwyth y mae inni ei hadnabod, ac nid wrth yr hyn a ddywed Mr. Asquith nac unrhyw I' leirniad arall am dani. Mewn un Senedd- armor gwnaeth gymaint acr a fuasai unrhyw iLywodraeth arall wedi ei wneyd mewn saith mlynedd. Wele rai o'r mesurau a basiwyd Mesur Gweinyddiaeth Iechyd, Mesur y Clud. iad, Mesur Llywodraeth yr India, Mesuriu Tai, Mesur Pwrcasu Tir, Mesur Tir Ysgot- aidd, Mesur Coedwigoedd, a Mesur Llysoedd Gweithfaol. Yn ychwanegol at y rhai hyn' y mae oddeutu 00 o fesurau ereill. Ac y mie'r rhai hyn yn fesurau Rhyddfrydig wedi eu lytain gyda chynhorthwy Undebwyr. Nid oes ttewm gan hynny dros newid v Llywodraeth ) bresennol, a phe gwneid hynny nid oes aicr- (Wydd o gwbl y buasai gan Mr. Asquith ddi- gon o fwyafrif i fod yn annibynol ar bob plaid arall, ac ni fyn y Blaid L»for wneyd gin a'r Blaid Ryddfrydig.

Y LLAWR DYRNU Dysgu Cymraeg Y'sgrii'enna Syr O. (.Nl. Fdwards fel y can- lyn yn Oymiu" am y mis h.wn: Peth rhy- fedd, ynfyd, oherwydd y gweetraff ar ad- noddau'r bachgen, yw i ysgol beidio dysgu Oymmag i Gymro. Peth creulon ydyw gwrthod gwneud hynny pan y bydd y bach- gen neu ei rieni yn deiayf. Nid oee ond ych- ydiig ysgolion yng Nghymru lie mae atgas- rwydd anwybodaeth yn rhwystr ar ffordd y Gymraeg. Feallai fod rhai nas g-wn i am danynt. Ond nid oes neb yn ddigon hyf i bregethu ei ragforn arbyn hyn; ymgywil- eiddiant o oleu dydd." Yn anffodus y mae lLawer o Ddic-Sion-Dafyddion yn ysgolion ac hyd yn oed yng ngholega-u Cymru. A hyn sy'n rhyfedd, y mae mwy o lawer o'r aos- -barth hwnnw yn nhrefi'r oolejau nag mewn trefi fel Caernarfon. Llawysgrifen Dywed Syr O. M. Edwards yn "Dymru" (Rhagtfyr Y mae llaw brinit yn dod i lawer o'n hysgolion yn lie llaw redeg. Ac yr oedd ¡ yn hen bryd iddi ddod. Y mae'n well i ni i gyd ysigrifennu. Gai, ac ysgrifennu yn fwy eglur a gofalus. XJn o nodweddion yr oes hon yw ysigrifen fler, hell, a bollol anarllen- eglur a gofalus. Un o nodweddion yr oes hon yw ysigrifen fler, hell, a. bollol anarllen- adwy. Oymrwch ohwi urddasolion y wlad, prif afchrawon, cyfarwyddwyr ariandai", heb- law rhai llai,—ni fedrech byth godi eu Ilaw- ysgrif oni buasech yn gyfarwydd a'u pentwr aneglur o ^lythyrennau o'r blaen. Gobeithir y daw'r genhedlaet-h newydd, wedi "tiysgu ysgrifennu drwy'r ysgriren brint, yn ysgrif- ennwyr llaw eglur, ac y mae Haw eglur yn ibrydferth. Gwyddoch mor brydierth ac eg- lur yw ysgrifen ysgolhaig sy'n ysgoiiennu llawer o Roeg. Ysgrifen brint, pub llythyr- en ar waiuan, yw'r ysriiennu hwnnw. Credaf mai Cyfarwyddwr Addysg Sir Gkieatnarfon yw un o hyrwyddwyr y mudiad deinyddiol hwn." Etholiad Spen Valley Y" mae Mr. Asquith a'i ddiiynwyr yn 'gwneud llawer o stwr ynglyn a'r ethoiiad uohod yn Swydd Efrog. Beiant y Rhydd- frydwyr sy'n cefnogi'r Coalition am ddod ag ymgeisydd i'r maes yn erbyn Syr John Simon, Rihyddfrydwr Anilbynnol, ac un o ddiiynwyr Mr Asquith ;ac y mae Mr Asquith ei hun wedd mynd mor bell a d-weyd fod dialed d dan wraidd y cyfan, ac y gwneir ymgais i esgymuno pawb nad yw'n cefnogi'r Coalition. Ond beth yw'r ffaith ? Cefnog- ydd y Coalition (y diwedtdar Syr Thomas Whittaker) oedd yn cynrychioli'r etholaeth ddiweddaf, ac felly yr oedd gan bleidwyr y Coalition hawl i enwi ymgeisydd. Y mae gwaith Syr John Simon yn dod allan fel ym- geisydd yn her i Ryddfryckwyr y Coalition. Bu i'r boneddwr hwnnw ymddiswyddo o Lywodraeth Mr. Asquith yn J916; gwrthod- odd gefnogi Mesur GQrfodaeth Filwrol a mesurau eraill oedd a'u hamoan i ddiogelu'r wlad. Yn fyrr, taflodd i fyny swydd o gyf- rifoldeb mewn oyfnod diSrifol yn hanes y wlad. Ac oherwydd hynny nid yw ei ym- geisiaeth yn dderbyniol gian Ryddrydwyr y Coalition yn Spen Valley. Rhyw ddyrnaid 0 Ryddfrydwyr Annibynnol yn y.Senedd sy'n gwneyd: yr holl stwr yn awr, a hwy sy'n gyf- rifol i fesur helaeth am y rhwyg yn y Blaid Ryddfrydcxl. Ar ddechreu'r tymor Seneddol cyfarfyddodd pedwar a'r hugain o aelodau Rhyd'dfrydol Annibynnol a phenderfynasant mai hwy yn unig oedd i gyfiansoddi'r Blaid IRyddfrydol Seneddol ac i gael meddiant o gron§ft'r blaid. Gwrthodaeant gydnabod fel Rhyddfrydwyr 140 o aelodau Rhyddfrydol ereill a fabwyeiadwyd gan eu Cvmdeithasau íRJhyddfrydol lleol, megys y mabwysiiadwyd Syr John Simon. Bu iddynt esgymuno'r 140. Ac yn awr wele'r dynion hyn yn creu stwr am eu bod yn cael triniaeth gyffelyb yn Spen Valley. Meddwi ar Ymladd Yr wythnos ddiwedda» £ gwnaetham sylwad- au ar yr ymladdfa gywilyddus a fu'n Llun- diain rhwng Prydeiniwr a Ffrancwr, pan y tarawyd y blaenaf yn ei wyneb gan y Hall nes y eyrthiodd i'r llawr yn ddiymadfearth. Yn i "Nodioadau o Babilon Fawr" yn y "Tyat," dyma. a ddywed Eynon am. yr ymladdra: — I "Lie rhyfedd iawn yw Llundain yma. Y gfwir yw, y mae y ddinas mor anferthol fawr, fel nad yw'r gwahanol ddosbarthiadau sy'n ibyw yma yn deall fawr am ei gilydd. Mae yma Lundain girefyddoi a Llundain lenyddol, Llundain boliticaidd a Llundain fasnachol. Ond yr wythnos hon gesllid tybio wrth ddar- llen y papur newydd fod Llundain wedi meddwi ar ymladd. Y prize fight rhwnfg dau hdgyn. pump ar hugain oed yn dyrnu eu gil- ydd oedd yn brif bwno y dydd. Yr oedd y ffordd fewr lydan yn Holborn yn Uawn 'dan sang' o ynfydion wedi dod yno o un pwrpas i. glywed ai y Ffranowr neu yntoer,Sais oedd y paffiwr goreu. Goreu'r modd, y Ffrancwr gariodd y dydd—cyn pen munud a hanner. Gofidus oedd gweld Btifedd iauanc y Goron yn eoatedd ynghanol y fath gwmni! Arwyd^ wael yw fod cymaint bn ar hyn o bryd ar y fuenes anifeiloidd non. Dywedir fod 15,000 yn bresennol, ac yr oedd pum punt i'w dalu am hawl i sefyll yn y crowd! Ac y mae pobl yn dweytt fod yr ugeinied gamif hon yn gan- irif wareiddiediig. Y nefoedd faddeuo i ni!" iFel y dywedir, talwyd pum' punt am le i | sefyll, ond yr oedd yn rhaid talu 25p. am le j go dda i eistedd I Ac aeth y F&iafl'C'wr budd- uigoliaethus yn ol i'w. wlad ei hun gyda. XS",000p. 6 arian yntydion" Prydednig. Oaf- odd y Prydeiniwr a orchfygwyd" 3,000p. Gwaherddir ymladd ceilioigod, ond caniateir i ddau ddyn gam ei gilydd yn annhrugarog. Ond dyma yw gwar&iddiad yn ol syniiad rhai dynion!

PERS0NAU A PHETHAU I Y mae'r Parch. Oanon Nicholas wedi bod I yn Rheithor Flint am 39 o flynyddoedd. Y mae'n aelod o Gynigor ,Six Fflint er's 16 mlyn- edd. « Y mae'r Parch. J. Luther Thomas, Conwy, a Llandudno Junction, wedi gweila ac wedi ailymaiiyd yn ei ddyietswydaau gweinidog- aethol. < Dychwelodd y Parch. Ellis Jones, Bangor, adrei ar 01 gwasanaethu gyda'r Y .iAI.C.A. yn .Fa-ainc. Yn Rouen y treuliodj y rhan fwy- af o'i amser. < < Y mae aniryw o Gyfariodydd Chwarterol wedi enwi'r Parch. 0. L. Rooerts, Lerpwl, i lanw LSgadair Uncleb Cynulleidiaoi Cymru y flwydd'yn nesai. » » Penodwvd yr Is^aipten John Elias Pritch- ard, Glan -Ifori-a, B-^enau Fitatinlog, yn brif archwiliwr ariannol dan y Weinyadlaetli Awvrennol yn yr Alban. m # ♦ Derbyniodd y Parch. E. Cemi Jones, Hir- waen, Sir Forganwg, yr alwad a gafodd i bugeilio eglwys Penuel (iB.), Bangor. Brodor o Llangedni yw Mr. Jones. (Hys-bysir fod priodas i gymeryd lie oyd- rhwng y Parch. Owen Davies, M.A., Ficer Gorsodd, Tredfynnon, a Margery (ail ferch (Mrs. Humphries Roberts, The Hollies, Din- Ibych). Fel amlycDad o werthfawrogiad o 30 mlyn- edd o lafur fel ymwelydd Oymreig ag ysbytcfl Lenpwl cyflwynwyd rhodd o 600p. i'r Parch. John Evans, Lerpwl. Gwna Mr. Evans ddwy fil o ymweliaaiau a'r yabytai yn Lerpwl mewn blwyauyn. • < Y mae'r rhai canlynol wedi pasio yr arhol- bad am i-ynediad i Goleg y M.C. yn Aber- ystwvth: -Niri. David Bamford, Idris I?avie-3, R. E. Ellis, W. Lionel Evans, Philip J. Jones, L. M. Lewis, D. J. Morgan, T. Nich- olas, Edgar D. Notnan, David Owen a. Robt. Rees.

AR DRAWS GWLAD Upob o-ohebiaeth i'r golofn hon i'w hanfon i "Clerwr," Swyddfa'r "Herald Cymraeg.") Mae prydydd nid anenwog o Eifionydd yn methu'n lan loyw a chael Daeargi Cymreig dLsgymysg. Ymddengys na fedr firynd i'r piydydd hwn fyw yn ei groen heb gi bach o'r math yna, a hwnnw yn rhyw ddeufis oed— v daeargi wyf yn feddwi! Dy wedwch i mi •fi\ awr os medrwch-a fedrai Ymreolaeth ein cynorthwyo ni mewn pethau fel hyn? Nid matr chwerthin yw popeth na fedrwch chwi mo'i ateb, cotiwcn. Ac a welsoch chwi gi ba-ch Miy ar werth yn rhywle ? Ci, cofiwch chwi. Seuthwch air yma. « » Mae lladd arswydus ar werthwyr llefrith yn Nghaergytbi, ac un gwr o safle yn galw deg ceiniag y chwart yu "bris ysgeler." A yw "geiriau mawr felna'n deg?" Medr pawb regi tipyn weithiau, ac ni warafun neb hynny Ibach o "godi'r ffiodiart" ar lyn teimladau dvn ond beth am siarad cryf o'r math yna. mewn cynhulliad cyhoeddus, ac yng nghiyw ilawer o bobl ddigon "drwg eu tyiner" eisys? i()nid gwell mynd ar streic dan un? 0 Yr cedd f'esgidiau ysgeifn i "n ICs. y par c, U y rhyfel, am hesg<idiau gwisgo yn 12s. 6c. Ond bu raid imi dalu 35s. am bar gvvisgo fi-, yn 01, a 6s. am wadnu vr hen bar; yr oedd hi allan o'r cwestiwn i gaei par ysgafn y tro h .vn! Pa eiriau, 'sgwni, a arferwch, chwi dan amgylchiadau o'r math yna? "Ys- geler?" Ie, drybeilig u:w! Ond faint ha>»vs yw neb o siarad fel hyn nac fel arall chwaith Byddwn yn y wyrcws bob copa walltog, too iawn. • ♦ !Son a wnaeth gwT o bwys yn y Cwrdd Llefrith acw yng Nghaergvbi am i bob tref a phentref ddosbarthu eu llefrith eu hunain, hynny yw, Cadw gwartheg" eu hunain. Yrw- an, syr, a yw peth felly vn bosibl? Ac od yw hyii yn "ddigon hawdd" ym myd llefrith, pan*, nad yw felly ym myd'esgidiau hwythau litfyd? "Pawb a'i fys lie bo'i ddolur," neu (beidio, ni ddylem fynd a'r holl fraster oddi- ar y ffarmwr a'r hogun llferith," er mwyn y crydd, yn enwedig. Sut bynnag, y cwest- iwn yw hwn a fedr pobl y llefrith ei werthu'n rhatach heb fynd i ddyled eu hunai. Sut y profwoh eich dadl? < < < Pan oedd hi yn rhyfel nid oedd ball ar dciwylo i weu hosanau a gwnio crysau i'r nig- wyr, a chodwyd gweithda-i i'r perwyl hwnnw mewn llawer 11e. Er hyn, aut bynnag, prin y ceir neb i dywyllu" ,r,hen.welth.(iai hynny a gwaith tinodd ar y naw yw taro ar na chrya 1" iiosan heo grog-bris sy'n poethi mwy ar ddyn na'r gwlan goreu erioed Pam na fyn yr hen 'ddwylo' diwyd barhau'r gwaith da. Nid-ees neb yn-disgwyl iddynt weithio 'ani ddim.' Cael ein hangenrheidiau'n weddol re- symol eu pris, ac o wneuthuriad da yw'n cri n" Ond i waeth inni gilo ar y gwynt flewyn, pwv a n hetyb? • Aeth geneth facli i gyfaill imi i de parti'r ysgol bob dydd y Gwerier diwaethaf, ac nid Aeth geneth fach i gyfaill imi i de parti'r ysgol bob dydd y Gwerier diwaethaf, ac nid y A- hi byth vr un un a chynt: cafodd ormod o ryw gacennau yno, a gwael 5w hi hyd heddyw. Yn awr, yr wyf yn codi fy lief yn 1j t- ffordd hon, ac yn galw ar ddyn 'Herald' y Plant" i wneuthur yr un peth. A gwae rob, y te partis a fo'n ddiofal: gwell bod heb de parti o gwbl na difetha iechyd y plant er- ddo Nid wyf yn dywedyd bod gwenwyn" o fath yn y byd yn y cacennau a nodais; ond os oeddynt yn iaeh" sut yr aeth y gariad iac.i acw mor wael ar ol eu bwyta. Beth byn- nag, dylem gadw tpob gwyliadwriaeth ar y plant: eiddynt hwy y dyfodol, ac mi a wn yn burion nad aeth y cadnaw o'r Almaen adref o Ffrainc namyn i gasglu mwy o nerth nag erioed yn y Fforest Ddu! Maddeuwn a fu, hab esgeuluso'r dyfodol! Gwae'r wlad a vm. dl iriedo ormod ynddo ef! Ac fel y rhybuddiaf bobl y te parti felly hefyd y galwaf ar ddirwestwyr yr holl wlad, Dyffryn Clwyd, yn enwedig, os gwir a glywaia am danynt, i ymbaratoi i rylel yn erbyn y Fasnach yn ddycnach na chynt. iNid wyf i yn dywedyd bod Dyffryn Clwyd yn hepian yn y mater hwn, ond mi glywais nad yw mor effro av y bu; mae ef fel yn gadael llonydd i'r hogiau a ddaeth adref o'r rhyfel ymlawenhau gyd a'u cyfeillion," a chymryd yn hy gyd a'u cyfeiilion," a chymryd yn by braidd am dipyn. Wrth gwrs, nid oes yn dis gwyl i'r hogiau dewr kyn* fod yn berffaith, "1. hwythau wedi bod yn uffern," chwedl y Parch. W. J. Nicholson, Porthmadog; ond nid yw hynny'n esgus yn v byd dros y diofalu yr wyf yn cwyno arno heddyw. Yn wir, fe ddy- lai fodyn. rheswm dros y gwrthwyneb. A siarad oddiar fy mhrofiad fy hun, yr wyf wedi blino ar glywed oglau diod" byth a hefyd ar wroniaid y Rhyfel Mawr A crwae fi na bae; iddynt well gwaith na hel diod! 0 it 9 Son am relwe o Lanaelhaiarn i Benygroes, Llanllyfni: eithaf son yw hwnnw. Ond o b'le v daw'r pres i dalu am y relwe? A myn rh ti mai digonol v moddion cludo presenpol. Beth a dybygwch chwi, bobl Lanaelhaiarn?' Dywedir bod siarad Saesneg vm mhob man yn v wlad rwan yn Gymraeg byddaf i yn cyfarch pawb, ac ni'm siomwyd ond unwaith erioed! A'r tro hwnnw cefais Tim Cim- Ti.r" fel ateb! A chyn beio Seisnigrwydd pobl ereill, siaradweh fwy o Gymraeg eich hun i ddechreu! Mae cwyno ar ereill fel i b- Tn ar datws yn beth digon hawdd Ysgub- wca eich drws eich hun yn gvntafv 4a chi! Ond mi fyddaf. innau. yn mynd o ngho las uwch ben priod-ddulliau Seisnig mewn pre- geth neu araith Gymraeg, ac yn rhede" adre am fy mywyd. Mewn fiordd o siarad, chwedl Capten Trevor, yr idiomau Seisnig sy'n lladd y Gymraeg fwyaf o ddim; fe chwardd paw o am oen potol Meirion a u tebyg yn clebran eu i biesio Sais, ond fe lithra idiom Saesnig i mewn ar arier heb i neb feddwl,- a gwae finnau wedyn. Beth a ddywedwch chwi ar hynyna? • » » Ar y 23ain o'r mis y disgwylir Syr Henry Jones i Flaenau Ffestiniog i areithio ar Add- ysg Gwerin Cymru. Da gennyf ddeail mai araith i beri gwell dealltwriaeth rhwng Cre- fydd ac Addysg yw hon. A geir hi yn bam- filed, tybed? « ♦ Pam na ddylem gefnogi dawnsfa a dawnsio tan berfedd nos sy bwngc a ddaw yn Ilosg- awl" toe iawn. Myn rhai y dylid atal y pia hwn ar unwaith, a daliant i ddarogan pob diwg- o'i gefnogi. Myn ereill nad yw dawns- fa flewyn gwaeth na the parti Ac os oedd hi yn iawn cadw cyrddau'r Diwygiad yn agor- ed i bawb a phopeth tan drannoeth neu well pam y mae hi yn bechod dawsio tan oriau'r bore gwyn ? Wei, dawnsied a ddawnsio, a chofied ei berygl! Yr wyf -n clywed i'r pwnc b^ri cryn siarad yng Nghyngor Addysg i^flint yr wythnos o'r blaen, ond ni chlywais eto a lyn pobl Fflint dalu'r gost am ysgol i ddysgu dawnsio ai peidio. Mae'r dreth yn drom ar y naw eisys. • Fe wyr pawb a wyr rywbeth am Arifog, Pwllheli, mai bardd o'i enedigaeth yw ef. Ond y peth diwaethaf am dano a glywais i oedd ei fod yn aelod o Gyngor Dinesig yr hen fwrdeisdref ar gwr Llyn iMae hynny, wrth gv.rs, yn gosod y bardd yn y perygl o orfod mynd yn Faer! A piwy a ddywed y trig iBardd a Maer yn un a chytun yn yr un per- son? Neb, symol doeti. Pob llwydd i Ari- fog a'i hoff fwrdeisdref er hy gyd. Try- so: yw cyngor bardd call. « Dyma hi yn bygwtli mynd yn gyfyng ainom am ymenyn unwaith eto. 0 leiaf, fe ddvwedir y myn y Rheolwr :Bwyd )stwng owns yr wyth- nos ar bawb drwy'r wild—owns yr "wythnos ne l owns y dogn, ni wi i hyd yma. Beth bynnag am hynny, fe ddywed y Rheolwr hwn ei fodyn methu a chael digon o ymenyn at ei alwad. Ac yn ei fyw ni fedr dyn cy- flredin fel myn lai na ofyn pa fodd y di- gwydd hyn inni. Ateb yr holi yna yw'r gamp. A beth ped awgrymwn nad yw ein hamaethwyr ni ein hunain yn malio dim a fydd digon o ymenyn Y1 y wlad ai peidio cy i y caffont hwy werthu'r llefrith am grog- ibris ? 'Oorddi llaeth. a. ddwg allan ymenyn ond fe olyga hynny lawer mwv 0 waith a thrafferth na gwerthu'r liaeth ar hyd y draf agosaf atynt! Yn wir, carwn wybod a ydym ni yn cynhyrchu cymaint a ymenyn a"- a fedr- wn < < < JENNY, BETWS. 3uoch braidd yn divstan am unwaith. Ttroedd yn eithaf 11a- turiol i chwi gwyno tipyn wrth Weld Dei mor h.r yn .cyrraedd lle'r oedd, ac vn eithaf nod- weddiadol o'ch meistr, i awgrymu i'r oertei daal ar serohiadau Dei. Ond beth yn y byd a ch rhwystrodd chwi, ya anad neb yn y Bi-tws. i ofyn i'r hen gono a oedd oerfel dech- reu r gannf hon yn arwach nag oerfel canol v ganrif o'r blaen? A ddaliodd vr oerfel at ei serch ef rywdro, tybed; Bhowch hi iddo ny 1 at yr asgwrn. IOILIO, RHOS.—Mae'r pelh yn greulondeb: profi ei fod felly o fwria,d SJ bwnc anos. Beth byi-nag ofer ymladd yn erjyn v duwiau. Ac k « y W* ^Te 711 ddio^*i- Onid voh n iohr. Arddercnog Lu'r Mirthyri ? Ymhle f WfU na hwy. a Phwy a'i caf- odd hi n fryntach ? A gwr na ddvwedwch fv v/y e\Cl11 ffrynd chwL 0 chawn i\<ya a dillad, boddlonwn ar hynnv Ni roddwyd amser maith i#neb i gario'r gro<s. Clywais air da iawn i gor plant FfestinioK- cor a n a fodd wobr yn Eisteddfod Corwen" Y mae r plant tlysion a cherddcar hvn vn mvnd MHvnt 1 ?anu,e"can J'11 awr, a chroeso calon iddynt ym mhobman. Hwyrach v buasai Xia nrirth yn ddiddoro1: 0 bwdin a alall 1ri

BOTTWNOG PRWXDA3 HAfftDD.- Cymerid mawr ddiddordeb yn y bnodas a gymerodd le yng (Nlghapel Methodistiaid Neigwl, ddydd lau, rhwng Mr. R. J. Parry, mab Mr. a Mrs. Henry Parry, Gkinnafon, ger Oaernarfon, a Miss S. J. Jones, unig ferch Mr. a Mxs, R. Jones, Neigwl Ganol. Gweinyddwyd gan y Parch. D. Foulkes Roberts. Miss Winnie Griffiths, Hirwaen, PwUheli, a Miss Parry, cTywaer y priodfab, oedd y morwynion. a iLaeut. J. O. Jones, M.C., Llanrug, oedd y gwas. Rhoddwyd y briodferch ymaith gan ei thad. Yr oedd yr anrhegion yn Uuosog a gwertilifawr. Aeth y par ieuanc i dreulio eu mis mel i Lerpwl.

BWLCHDERWYN YSGOL Y OYNGOR, PANT GLAS: TE A CHYNGERDD.-Trefnodd goruohwylwyr j ac athrawon yr ysgol achod wledd o de a bara brith i'r plant a rhieni'r plant ieuengaf, nawn Meiroher diweddaf. Deallwn y cafodd pawb eu gwa-Ia ac anodd cael a.nsoddair ipriodol i osod allan ragoroldeb y wledd. Gwasamaeth- wyd wrth y byrddau gan Mrs Thomas, Bron Meuach Mirs Jones, Hendre Nancy 11; Mrs Jones, Iago Hwfa; Mrs Jones, Garreg Wen, a. Mrs J. Williams, Braich y Foel. Yn ddil- ynol yn yr hwyr yr oedd cyngeirdd wedi ei drefira. Cymerwyd rhan gan y plant a'r ath- rawon o dan lywyddiaeth Mir. O. Roger Owen, Derwen Ucha, ac efe yn ddoniol fel arfer. Canwyd amryw o Idarnau Cymraeg gan wa- hanol bairtion o'r plant yn swynol iawn, megis "Ha Wyliau Haf," "Cymru," ac amryw alaw- 011. Canmoladwy awn oedd y penhillion telyn ar "Ffrae gau." Cafwyd amryw un- awdau, dadleuon, acboddiadfiu Cymraeg gwych yn ystod y cyfarfod gan amryw o'r plant; diiddarol a natunol oedd actio'r merrched bach yn gwxu hosa'i^u ac yn mynd i'r ffair, etc. M^istrolg-ar oedd ad-roddiad Mr. R. Jones, Ty Newydd, o "Camgymeriad," hefyd. Ni chailiata, gofod illl roddi enwau'r plant a gymerodd raat mor fedr us yn y cyfarfod, ond y mae'r oil yn adlewyrohu clod mawr i'r ath- rawon am eu llafur a'u hymdrech i barotoi'r plant mewn amser mor Jyr. a sdarhau cyngerdd mor ragorol, a 'hyn heb esgeuluso gwaith ar- ferol yr ysgol. Nid oe- ond ychydig o fisoedd er pan ddaeth y Prif Athro, Mr. Morris W. Jones, ac un o'r is-athra;wesau, Miss Grace Roberts, atom, ao maent mewn llawn asbri gyda'r gwaith. Disgwyhwn y bydd y cyn- gerdd bellaoh heifyd yn sefydliad iblynyddidl yn ein myeg. Mantais fawr tydd cyfarfod cy- hoeddus i'r plant ymarfer, ac i'r rhieni, y gor- uchwylwtyir, y plant a'r athrawon gydgyfarfod yn achlysurol. Yn ysitod y cyfarfod cyflwyn- wyd alithe,, hardd o frekilled aur i Miss Sally Will ains, Talysarn, ar Tan y plant ac ardal Bwlohderwin, gan Mri. J. W. Davies, Baron Hill, a J. Roger Owen, Gyfelog. Bu Miss Williams yn athrawes gairedig a llwyddianus dros ben gyda'T babanod y.n yr ysgol am y chwe' blynedd* diweddaf a gwnaeth waith r.hagorol gyda'r arholiadau sirol a sa.fonol yniglyn a'r Ysgol Sul a dosbarthiadau canol ya' wythnos y hlynyddoood diweddaf yn Eg- lwys Bwlchderwin. Ei hymdrechion hi yn ymarferol a llwyddodd i ennill i'r Y Slgol Sul y safle annhydeddus a gyrhaeddodd eleni. Ar ymadawiad Miss Williams, yn athrawes i Dal- ysarn, teimlid ,rhwynreddaeth annom i gydna- bod cly.ed fawr y cylch iddi, a'n dymuniadau gOTe am ei llwydiaait yn y dyfodol. Cafwyd cyfleustra yn y cyfarfod i ^yflwyno rhodd. Yr oedd Miss Williams yn bresennol a diolchodd mewn geiriau pwrpasol i Ibawb am eu cared- ignvydd. Mae clod y. ddyledus i Miss L. Williams, Llanllyfni, cyd athrawes, am y rhan ddeheuig gymerodd i ga.rio'ir trefniadau ym- laen gyda'r anrheg. Cyfeiliwyd yn tedrus yn ysto.d y cyfarfod gan Mr. 0. OWemB, Derwen Ucha. Oafwyd cynhulliad lluosog a chyfar- fod diddorol.—H.J. Cyflwyno tysteb i Miss Sarah Williams, Taly- saam. Teilwng yw rhoi "ty.stiolaeth"-i un fu Mor fawr ei gwasanaeth— Yn a thrrwy ei hatbrawiaeth Lla weir un yn well yr aeth. Sarah 'r atihrawes sii::oi—heno gaiff Gylch o :aUT dewisol,— Am ei braich sa'i mwy heb rol Yn addurn-meroh rinweddol. Eurgylch i fun syn'wyrgall—yw y rhodd Ore 'rioed, 'rwyn deall, Felly'n ddioed, boed heb ball I chwi wr-a "chyich" arall. J. IR, OWEN-

CRICCIETH FFAFIRIO NEU ADD GYKOEDDUS.— (Mewn cyfarfod lluosog o gynjfilwyr a chyn- forwyr y dref nos Ferherc, dan lywyddiaeth Miss Leah Thomas, aelod o'r Cyngor Tref, pasiwyd penderfyniad unfrydol yn ffafr codi neuadd gyhoeddus yn goffhad am y dewrior syrthiedig. MARW.—Bu Mrs. Ellen Jones, priod Mr. Hugh Jones, Salem-terrace, farw yr wythnos o'r blaen yn 72 mlwydd oed GW'LlEDD.—Bu .horydi Leah Thomas, yn cael ei chynorthwyo gan Miss Edith Thomas, roddi gwledd ragorol i'r cyn- filwyr a'r cyn-forwyr yn y Drill Hall nos Wener.

FOURCROSSES GWESTY Y PENTREF.- Nos Lun, yr 8fed, yn festri Ebenezer, M.C., cynhaliwyd cyfarfod o BwyUgor C'yifredinol y Gweety,- dan lywyddiaeth Mr. John Williams, Ty'n- ion. iMater cyntaf a ddaeth ar y bwrdd yd- oedd, "iPa enw ellid gael i'w roddi ar y sef- ydliad, a hwnnw yn un Cymraeg?" Gwedi peth trafodiaeth pasiwyd i roddi i'r cymerwr y cyfle cyntaf i awigrymru enw a ystyriai ef yn oreu, i gael y lie i sylw, etc. Gafwyd tra- ,fodaeth ar ddodrefnu'r ddwy ystafell oedd i f(>d at wasanaeth cyhoeddus. Dywedwyd fod y pwyllgor oedd o'r blaen yn gweithredu. wedi gwneud ei waith yn foddhaol iawn ymhob eyfeiriia.4, ac ystyriwyd felly y bydd- ai yn fanteisiol gan fod ganddynt bellach brofiad gyda'r gwaith, i ymgymeryd a'r gwaith hwn eto, ac felly y pasiwyd yn un- frydol. Mater o gael pobty at wasanaeth y cymerwr (h.y., un at wasanaeth cyhoeddus). Oafwyd trafodiaeth fywiog ar y mater hwn, a chan nad oedd neb oedd yn bresennol yn gwybod prisiau, etc., ymddiriedwyd i Mr. Henry Roberts, Tynewydd, i wneud ymhol- iad parthed y pris. Oyfeiriodd y Parch. Clement Davies (B.) at garedigrwydd lliaws mawr yn yr ardal oedd wedi cynorthwyo a chludo dodrefn y cymerwr o'r orsaf, etc., a hynny ar adeg brysur. (Hefyd y merched dir- wMool wedi gwasanaethu yn y ty ddiwrnod y ffiair, a theimlai ei fod yn ddyletewydd i ddiolch o galon i'r oil, a phasiwyd yn un- frydol. iDy"inuna*r~jj5wyilgor ar i'r oil gyda'u gilydd dderbyn eu diolchigarwch cynhesaf trwy'r ayfrwng hwn.- GiWYL LENYDDOL. A OHERWDOROL. — Ar ddydd Sadwrn, Ohwefrol 7fed nesaf, y cynhelir yr wyl uchod yn Ebenezer, M.O. Y llywyddion ydynt; Prydnawn, Mr. Samuel Owen, Pwllybontbren; yr hwyr, y Meddyg Wynn«> Griffith, Pwllheli. Arweinyddion, Ur. David Jones, Victoria. Shop, a'r Parch. G. Salt, Bodfean. Oyifeilyddes, Miss Ella Dtavies. A.RC.M., Glwysfa, Abererch. Beirniaid: Rhyddiaeth, Pardh. Wyn Wil- liams. LLanystumdwy; barddoniaeth, Isfryn, Uanarmon; cerddoriaeth, Mri .H. Griffith, A.C., Uithfaen, gyda Mr. T. J. Griffith, Plasdu; darluniau, Mr. John Evans, Ysgol y Oyngor; adroddiadau, Isfryn a Mr. R. Lloyd Roberts, Bryn Llaeth. Y GROINS GOfCIH.—fDyma yw'r manylion parthedi cyfraniadau rhai o eglwysi'r cylch at y Groes Goch am y ddwy flynedd 1916- 1918, yn ol y fantolen Abererch (A.), lp. 7s. 9c.; eto, M.O., 9p. 17s.; eto, Eglwys Sarit Cawrdaf, 8p. 16s. 3c.; Ebenezer, Fourcroeses, 9p. 18s. 6c.; Llwyndyrus, M.C., 1&p. 10s.; IRhosfawr, Soar, 4p. 14s. 9c. Pencaenewydd, 35p. 8s. 3c. Penooed, 10p. Os. 6c.; Eglwys Llanarmon, 22p. 13s.; eto, Llangybi, lip. 17s. Oafwyd amryw rhoddion trwy law personau unilgol. DOD IW PUMH.Pleser gennyw yw es- tyn croesiaw i Mr. Ipaac Jones a'r teulu, cym- erwr newydd y gwesty. Hydeirwn y bydd iddynt wneud eu hunain yn gartrefol yma, a.c y bydd i'r anturiaeth o ba gyfeiriad byn- nag y byddont yn ei gymeryd yn cael cefnog- aeth yr holl ardal yn gyffredinol fe. ag i ddod yn llwyddiant, YtN .AJNlNiEROH.- Y I' wythnos o'r oiaen oa Miss Williams, Yr lEifion, Oricieth, yn rhoddi anerchiad i'r ganigen o ifetydtiad y Merched yma. LlywyddwYd gan Mrs Williams EllM, Glasfryn. Ymddengys eu bod yn dra didd- orol. AM AETiHYDDLAEHH. Nos 'Fercher, 17eg cyfisol, bydd yr Athraw Evans, Madryn, yn traddodi damlitlh ar y testun uchod yn Ysgoldy Abererch. Disgwylir y bydd i'r amaethwyr ao eraill yn y cylch roddi eu pre- senoldefb. Dechreuir am 7 o'r gloch. YiN ORYiETHAfU.—Llawennydd i mi oedd gweled yr henafgwr, Mr. John Griffith (Maesyn), Gwarhos, wedi cryfhcku cymaint y misoedd diweddaf. (Mhe'n adinabydfdus mewn llawer cyl-ch, yn enwedilg gyda'i enwad, sef y fBedvddwvr. Hefyd, mae'n fardd gwych. AT Y WETiNYtDDES. —«Bu amiyw chwior- lydd yn yr ardal yr wythnos ddi-weddaf yn tcasglu at. y weinyddes. Gwnaeth y chwaer fu yma ddiweddaf yn gwasanaethu waith canmoladwy iawn yn ystod yr amser, ac yr oedd yn sercihog a ohymeradwy gyda phawb yn gyffredinol. Teimlir yn dra chwithig yn yr irdal Heb weinyddes, yn enwedig pan mae gwaeledj mawr mewn teuluoedd, etc. Pryd hynny gwelir ei gwerth. Teimlad fu fod y dosbarth yn rhy fawr, fel yr oedd yn ormod ,o waith i un. Hyderwn na fydd y pwyllgor yn hir heb gael un broflodol eto i wasanaethu yn y cylch.

MORFA NEFYN I CREFYDDOL.—Nos Sadwrn, y 6ed cyfisol, yng Nghapel y Bedyddwyr, bu Mæ. Tom Wil- liams, Pistyll, yn cynnal cyfarfod. Yr oedd yr addoldy yn orlawn o wrandawyr, a Tom yn yr ihlwyliau goreu yn siarad. Bti heifyd i Mr. T. Ellis, Pwllheli, a'r Parch G. Parry Hughes ei gynorthwyo trwy siarad yn dra effeithiol. I'R MOR.—Yr wythnos ddiweddaf bu i'r morwyr camlynol ein gadael i'r diben o ymaf- lyd yn eu gorchwylion ar y mor: Mri. G. T. Williams, Cefnamwlch T. Jones, Pengongl; a /H, Husrhes, Tai Isa, yr oil o Edeyrn. NEUADD.—Cl'ywsoan sibrwd fod symudiad ar drocd yma i gael math a neuadd a fyddo'n 'A: cyfaddas i gynnal amrywiol gyfafrfodydd, ac i gynnwys darpairiaeth a.r gyfer yr ieuainc. Da ia .vn. Bydd1 ei chaffael yn rhagorol.

PORTHMADOG GCifF'iO'lR DEVVLUOlN—Uynhaii wyd cyler. fod nos Fawrtti o Bwyligor (Jotinau r Milwjf lleol ynghyda pherthynasau r mil wyr syrth- iedig i ystynea pa Run o goieh leol i'w mabwysiadu. Uywyaawyd gan Mr. W- tMorne Jones. Wecu traiociaeth iaith daeth y cywood i-:ï: farii mai nia-til o gofgolofn ar flurf croes. a. TuaeaL i^yai a^sithio^a phetl- odwyd dirprwyaeth i weled Arolygydd Ystad Tremadog gyda goTwg ar gael lie cyfadda* ? osod y gofeb. EFAIR,- Cynhaliwyd flair Tremadog ddydd Gwener diweddai, a ctiwynid mai lied isel oedd y prisiau ag eitnrio gwartheg eyf- loion, y rhai a werthid o 30p. i 35p, Gwerth ai y stores o 12p. i 18p. MARWOfLAETIH M'ORWR. —Bu Mr. Thomas Blaokmor, Penmoria, peiriannydd morwrol, farw pan ar fbrdaith o Gaerdydd i Londonderry. Yr oedd yn 42 mlwydd oed. Cydymdeimlir yn fawr a'i fam. FI UG EillHOlLLAlD.—iNos" Fawrth, oymer- oau ffug e-tholiad Ie yng JSfghymdeithae Len- yddol Annibynwyr y dref. Vr ymigeiswyr oeddynt; Rhyddiryawr, Mr. O. E. McLean: Oeidwadwr, Mr. T. Thomas Llafur, Mr. D. Da-vies Y llliyddifrydwr a oriu. ER ClOfF.—IMlae cyfeillion y diweddar Dr. Walter Williams wedi anrhegu'r Yabyty Ooffhruol a bwrdd er cof am dano. lPŒINI()IDiLAID.-J.\1.ae ,Mr. J. R. Owen, Y.H., Aelygarth, wedi ei benodi'n llywydd Cyfar- ftwl Chwarterol Annibynwyr Lleyn ac Eifion. ydd. Mae Mr. Owen wedi gweithredu fei trysorydd ers blynyddau lawer. GWEULA.—Da fydd gan luaws cvfeillion Miss S. Bonner Thomas, merch y diweddar Mr. a Mrs. Bonner Thomas, ddeall ei bod yn gweila n dda ar ol bod dan wei-thred low- ieddygol yn Llundain.

SARM .cYF'AR¥{}D YSGOL.—Cynhaliwyd cyfar- fod ysgol dau-fisol Dosbarth Pen Lleyn y (Saboth diweddaf, yn Ty Mawr, pryd v daeth yr holl gynrychiohvyr ynghyd. Holid y plant y bore gan yr arholydd v Parch. J. W. Jones, B.A., Tydweilioj;) yn Act v., a'r rhai mewn ced oddiar Act Ill. vn v prydnawn a'r hwyr. Cafodd y naill a'r Hall o h'onynt hwyl dda ar ate ). Ond yr hyn a dderbyniodd glod a. chanmoliaeth ffyttredinol ydoedd y "Dysgu allan" a'r. adroddiad ohono ar ddech- reur vyfariodydd gan y plant a'r rhai mewn oed. Tueld v-r ces hon yw dirprwyo'r gwaith hwn i'r plant a'r dosbarth ieuanc. Ond caf- wyd adroddiad grvmus gan rai mewn oed yn Ysg-ol ry Mawr. Efeiych-ed Ysgolion. ereill hwynt vn y gwaith rhasrorol vma. Yroedd un item o gryn ddidacrdeb a llawenydd: i-ni y:' cymeryd lie yng nghyfarfod y prydnawn, jji cjmeryd lie yng nghyfarfod y prydnawn, seE cyflwyno anrheg, silver tea service a foun- tain pen i'r ysgrifennydd diwvd (sef Mr. D. Jones, ysgolfeistr, Rhoshirwaen) ar achlysur ei briodas am ei ffyddlondeb a'i sel gyda'r Ysgol Sul, ac fel ysgrifennydd medrus y cyf- arfod ysgo:ion am y 16 mlynedd. Cyflwynwyd j vi iddo gan y Llywydd (Mr. J. Jones, Brvn- odol) gan egluro'r rhwyddineb a'r parodr- .wydd a ddanohosodd yr ysgolion i gyfraunu tuag at yr anrheg, ac yn dymuno ar ran yr ySv? °n bob haPusrw.ydd a llwyddiant i Mr. a Mrs. Jones. Datganwyd i'r un cyfeiriad gan y arholydd, Mr. Wrn. Jones, Penygraig, ae eieill. Diolchodd Mr. Jones mewn geiriau cymwys eu diolchgarwch i'r ysgolion am vr anrhegion ac am eu dvmuniadau da. Dywed- odd ymhellach fod yn dda anddo mai yn Ty ,Mawr y cyflwynid yr anrhegion iddo am mi yma y cafodd y fraint o feirniadu gyntaf er- ioed mewn cyfarfod cystadleuol; am mai yma y dewiswyd ef am dymor yn ysgrifennvdd v gymanfa ganu, ac yma hefyd v dewiswyd ef i'r swydd hon, ac vma hefyd y mae'n de-- byn anrhegion prioda.sol mewn cvfarfod cv- hoeddus gyntaf. A gallesid yehwanegu ml f dyma gapel hynaf LIeyn. Mae llawer yn awr Y,1 rhoi ar "hen" greiriau, etc. DOD ADREF.-Uawen gennym groes an, Wr Harry Griffith, Bodgaeaf Uchaf, adref, wedi bod o hono yn morio'r tro hwn am dr flwyddyn a hanner cyn bod yn abl i dalu vm- weliad a chartref. Da sennvm ei weled" vi edrych mor dda. Gwelodd lawer o iryfeddodau yn ddiau o.ddiyma i New Zealar ond y bennaf yn dietbyg a welodd ydoedd v ddyfais fawr "Camlas Panama."

TREFOR CYNGOfR PffiWYF.—Cynhaliwyd eistedd ia,d o'r Cyngor uchod nos Wener, yn Yscoi Y CYnpr, o dan lywyddiaeth Mr. Evan Hughes Llwyn-y-Brig. Yr oedd yr aelodou canlynol yn bresennol: Mri. Richard Robert lNrrÍB Jones, Owen Davies, J. F. Thome Hugh Jones, W. J. Evans, Hugh EVttn, Owen Roberts.—Pasawyd i adgyweiro'r llwv- bmu canlynol; Bryngadfa, Hendre Fa, Gedha, a Gapes Lwyd.—^Dewiswyd Mr. E Rowlands, Bungalow, yn aelod o'r Cyng yn Mr. W. John Jones, sydd wedi ymad a6l. Dewiswyd Mr. R. Lloyd Jones yn over- seer—^Dewiswyd chwech i nodi allan Iwyb- r'aur pIwyi ar fap newydd y mae'r Cjn')I' wedi ei brynu, sef Mri. Hu.gh Jones, William jT&nes, Richard Rolberts, G. Jones Roberta, (Roberts Davies, y Cadeirydd, a'r Ysgrifen- nydd. Elusen Core y Mynydd Pasiwyd yn unfrydol ein bod i wneud casigliad drwy'r plwyf fel ychwanegiad at yr elusen uchod fel v gallo'r rhai sydd yn derbyn cymorfh plwyf pael rhodd sylweddol at y Nadolig, ac y bydd ymdrech arbennig yn cael ei wneud yn y gwahanol addoldai i gofio'r tlawd a'r weddw vn vr amseroedj celyd hyn.—<5ohir iwyd mater hadyd tatw- hyd y Cyngor nesaf. —(Pasiwyd i dalu r gwahanol filiau oedd wedi dod i law.

TREMADOG ANPJHEGU"R GW,-RONTAID--4Nos Fawrth cynhaliwyd cyfarfod er anrhegu'r milwyr djychweledig er cof am eu dewrder a'u haJberth, Cymerwyd y gadair gan Miss Greaves, Tanrallt, ao arweiniai Mr. David Williams, Porthmadog. Cyflwynwyd yr an- rhegion gan Mrs. Greaves, Mrs. Percival, lMTS. Stokes, a Mrs. Hugheston Roberts. Allan o 6a o fijwyr ni cholhvy d ond 10. Can- wyd amryw weithiau yn dra awynol gan y plant. Cymerwyd rhan hefyd gan Misses Nellie Jones, Lizzie Evans, Mary Pritchard, IMri. J. Ellis. Jones, Goronwy O. Lloyd, W. R. Williams, Mr. J., Lewis Jones yn cyfeilio.