Yr Herald Cymraeg

CHWILOG NODACHFA.—Nid oes ball ar lafur ac ymdrech chwiorydd yr ardal hon yn darparu at gysuron y milwyr a'r morwyr, ac nid oes ball ar eu Uafur. Dydd Iau, Rhagcr-fyr 21ain, yr oedd ganddynt nodachfa yn Ysgol y Cyng- hor, yr hon a agorwyd gan Mrs Lloyd Evans, I Broflm Hall. A deailwn fod yr elw a wnaed ar ol clirio pcfu costau wedi cyrhaedd y swm sylweddol o hanner cant o bunnau. Wrth welad y gwaith da uchod wedi cael ei wneyd, y cwestiwn a ofynir genym ydywth sydd na all cariad ei wneyd? Ac ni raid i'r un chwaer fod yn segur am gyfnod eto, gan fod gwahoddiad i ibawb i ddod i mewn i gymeryd gwaith gwnio, neu wau, er mwyn troi yr elw uchod i fod yn ddefnydd cynheerwydd a chysur i'r ta,(iau a'r meibion sydd allan mewn Heocdd enibyd. CYST AD DluUOL.—Nos Wener cyn y Na- dolig fe gynhaliodd plant Goibeithlu Capel M.C. eu cyfarfod cystadleuod, a chan fod rhan helaeth o blant Siloh wedi ymuno a'r fyddin oibeithio! hon, yr oedd sylw neillduol yn cael ei roddi iddo. Llywyddwyd yn hynod o ddoniol a medrus gan Mr. Owen Thomas, Llwynanas, a chlorianwyd y can torion gan Mr. Griffith Owen, Glanllynau. Cyfeiliwyd gan Elsie Jones-Griffith. C'orian- wyd yr adroddwyr gan Mr. Owen Thomas, a Mr. Hugh Roberts, Plas Hen. Wele restr o'r buddugwyr:—Adroddiad dan 10 oed: 1, John 0. Roberts. Cefn Cvea cydradd ail, Mair Jones, Inn Farm, a Johnnie Morris, Noddfa; eto. dan 13 oed: 1, Thomas Lloyd Hughes, Bronrhiw; cydradd ail, Katie Jones, Noddfa; Maggie E. Roiberte, Station Villa; a Griffith Jones, Inn Farm; eto, dan 16 oed 1, Jennie Lloyd Hughes, Bronrhiw. Canu, dan 10 oed cydradd 1, John Thomas Jones, Ty Cape", a Olwen Elias, Compton House; cydradd 2, Maggie A. Williams, Glanwern, a John 0. Roberts: eto, dan 13 oed: cydradd 1, Lizzie G. Williams, Brynhafod, a Mary Jones, Pentre'ucha; 2, Maggie E. Roberts; 3, Katie Jones; eto, dan 16 oed: 1, Kitty Elias, Compton House; 2, Nellie Davies, Tyn- Sgors; deuawd, dan 16 oed: 1, Maggie E. oiberts, a Mary Jones; 2, John Thomas Jones, a Olwen Elias; triawd, dan 16 oed: 1, Mary Jones, Maggie E. Roberts, a Jen- nie E'ias, Compton House; unrhyw ddadl, daeth chwe' parti: 1, John Thomas Jones, Maggie E. Roberts, a Jennie Elias; 2, Katie E. Jones, Ty Capel, a Rachel EliM, Comp- ton House; jsgrifenu emyn: 1, Katie E. Jones; 2, John Thomas Jones; crynhodeb o'r Maes Llafur: cydradd 1, Mary Pritchard, Arfryn, a Katie E. Jones; arholiadau, dan 10 oed 1, Maggie E. Roberts 2, John 0. Roberts; dan 12 oed: 1, Katie E. Jones; 2, Thomas Lloyd Hunes: dan 14 oed 1, Mary Pritchard: 2. Jennie Lloyd Hughes; dan oed Jennie Davies, Tvnygors gwnio: 1, Alice Vaughan Jones. Glanwern; 2, Mary Pritchard.

LLITHFAEN EIN GWEETHWYIR.—Yr oedd nifer fawr o weithwyr y gymydogaeth hon pa rai sydd yn gweithio oddicartref, wedi teg edrych tuag adref y Nadolig, ac oil yn edrych yn bur dda; ond yn hiraethu am gael dyt'od yn ol fw cartrefi i aros gyda'u teuluoedd. Ceisiem eu cysuro gan gredu na phery ddim yn hir yn ddu dymhestlog new, ac fod y cwmwl du yn awr yn mron a ffoi. Bydded i Weinyddiaeth newydd Mr. Lloyd George ddyfod a heddwch a chysuron eto yn ol yn fuan yn y flwyddyn newydd i gartrefi ac aelwydydd ein gwlad. YiSlGOL Y CYiNGIIDR.-Dydd Gwener yr oedd yr ysgol hon yn tori i fyny am y gwyl- iau, pryd y cafwyJ cyngherdd rhagorol gan :b ant yr ysgol o dan lywyddiaeth Mr. Evan Williams, Tanyffynon. I ddechreu cafwyJ detholiad ar y berdoneg gan Nell Owen a Private M. Roberts, ac yn canlyn ton gan y Safonau uchaf; adroddiad gan y Safonau I, II; caneuon gan "y babanod adroddiad gan y Safonau uchaf; detholiad ar y ber- doneg gan Ella El'is, a Letty Griffith; ad- roddiadau gan y babanod; ton gan y Safonau uchaf. Rhoddwyd oriawr gan y Cynghor Addysg yn wobr i Lizzie Jane Roberts, Fron- hyfryd, am bresenoldeb cyson yn yr ysgol am bum' mlynedd; ac hefyd rhoddwyd oriawr yn wolbr i Katie Hughes, Mount Pleasant (gynt o Ysgol Portnant) am gadw ei phreu- enoldeb am yr un amser. Pasiwyd cydym- deimlad cynes ag un o bant yr yegol, set Barbara Jane Williams, Gwynfa, yr hon sydd yn dioddef o dan wendid mawr ers amser. Yr oedd v plant yn canu ac yn adrodd yn rhagorol a rhai ieuainc iawn yn gallu per- fformio yn gywrain iawn ar y berdoneg. Yr oeddynt yn dangos yn amlwg fod ol llafur a disgyiblaeth dda arnynt oil. Diau fod yr ysgol hon yn sefyll yn uchel iawn ar restr vsgo ion elfenol v sir, yr hyn sydd yn glod mawr i Mr. Griffith, y prif athraw, ynghyd a'r athrawesau, Mrs Davies a'r ddwy Miss Pierce. Anerchwyd v plant a'r athrawon yn galonogol ar eu gwaith gan reolwyr yr ysgol, set Mri. Evan Williams, Tanyffynon; Wil- liam Evans, Liverpool House: a William Grif- fith, Bryndirwest. Ar y diwedd rhanwyd oranges a melusion i'r plant.

BWLAN, LLANDWROG DRAMA.—Peirfformiwyd y tddjrama bohh logaidd, "Y Ferch o Gefnydfa," gan Gwmni Dramayddol Penygroos, yn Ysgold^ Bwlan. nos Iau. Daeth tvrfa fawr ynghyd, ac yr oedd eu hymddygiad ar hyd y perfformiad yn g)arvmoladv(<y iawn, pawb IyiD 4wrando yn astud, ac yn sylwi yn fanwl ar bob symudiad ac yn eu mawr fwynha/u. Gwnaetk y ewmri waith rhagoroL Swn canmol glywir ar bob Raw. Llongyfarchwn y cwmni ar eu llwjy- ddiant ac yr ydvm o galon yn dymuno dy- fodol disglaer iddynt. Elai yr elw at flY- Tmrtlhwyo'r milwyiy, ia olhafwyd swm ayli- Aeddol. Methodd y Oadeirytdd, Mr. 'R Gwyneddon Davies, a bod, yn bresenol oher- wydd ymrwymiad arall, a gofidiai yn fawr oblegid hynv, ond eofalodd anion irhodd deilwng i'r drysorfa. Y mae Mr. Davies mewn cydymdeimlad llwyr a phob symudiad sydd a'i osgo i'r cyfeiriad yma.

j: fr \1 I < ITpan Y°u make Bender's This was the first mioo+;„ S PrepS"eddh0SPita1' Ths g "J1"™ b* 'he Matron combines milk inu. u delipiAH. u- preliminary WWk flavoured cream I thing to delicate infan ti f y ?^rr(^y done. This tin" by vervwli'r.0 W"er?*' P and manof — -M*nc»- — St. SYDNEVMA N C "S s .> L:'j_

BETHESDA Y MILWYR.—'Da oedd genym weled y milwyr can'ynol yn cael dod gartref o Ffrainc tros wyliau y Nadolig: Pte. William John Williams, Gornal; Pte. Ernest Morris, Braichmelyn; Pte. Johnnie Jonee, Hill St. Gerlan; a Pte. Robert Hughes, Fronibant. Bu'r pedwar milwr ieuanc ym maes y frwydr am dros flwyddyn, a chymerasant eu rhan yn y "brwydrau mawrion Jdechreu Gorffenaf di- weddaf lie syrfhiodd llawer Cymro dewr. Hefyd daeth Pte. Robert Parry, Cilfoden, gartref am ychydig wyliau o Salonica bell ar ol treulio oddeutu deunaw mis yng ngwlad y Groegwr. Y CLWB UNEDIG.—jNos Nadolig yn y Neuadd Gyhoeddus cynhaliodd aelodau y Clwib Unedig eu cyngerdd blynyddol. Cym- erwyd rhan ynddo gan y cor merched dan arweiniad Gutyn Mawrth, a jrherfformiwyd y gantawd dlos, "Fairy Matchgirl" gan nifer o enethod ieuainc sy'n gweithio yn ystafell y Clwb Unedig ar gyfer y milwyr dan ofal Miss Jones, Pant ivfrydlas. Yr oedd ol llafur a gofal dirfawr ar berfformiad y rhiaa- edd hyn o'r gantawd a diau i'r arweinyddes dalentog gael traiferth mawr i'w dysgu. Yn ail ran y cyngerdd cymerwyd rhan gan y rhai canlynol :Canu penillion telyn yn feis- tro'gar iawn, Miss Annie Augusta Parry, Gerlan; a Miss Morfudd Williams, Coetmor Mount; unawdau, "Y Plentyn a'r Gwlith," Miss Elsie Davies, Victoria Place; "Un- waith eto'n Nghymru Anwyl," Miss Emily May Jonefc, Minogwen-, "0 na byddai'n haf 0 hyd," Miss Ceridwen Williams, Coetmor Terrace; "Baner ein Gwlad," a "Galwad y Tywysog," gan Pte. William Roberts, R.W.F., Croesoswallt; unawd Saesnig, Mr. R. R. Davies, Victoria Place; deuawd, "Ar- wyr Cymru Fydd," Pte. William Roberts, a ilr. Tom Roberts. Cafwv4 adroddiadau di- grifol campus gan Mr. William Rowlands, Nantlle, ac nid oedd ball ar y gymeradwy- aeth a roddwyd iddo. Arweinydd y cyng- herdd ydoedd Mr. R. W. Roberts, Gordon Terrace, a llwyddodd i gadw'n llonydd y dyr- fa fawr bron i'r terfyn heb ymdrech eithriadol ond pallodd amynedd rhyw nifer fechan o'r gwrandawyr ymhell cyn y diwedd fel mai nid gorchwyl hawdd ydoedd canu neu adrodd tra yr oedd y rhai hyn yn cyngerdda a'u gilydd mewn rhan araU o'r neuadd. Llywyddwyd gan Dr. Gruffydd, ac yn ei araeth crylbwyll. odd am eangfrydedd y Clwb Unedig a'r croesaw cynes a roddir i'r milwyr yno yn (rhad. Pan yn nesu at derfyn y rhaglen ceis- iodd yr arweinydd gael tawelwch i ganu yr Anthem Genedlaethol ac i ddiweddu mewn trefn, ond hi wrandawyd ar ei apel daer, a chododd y llywydd yn sydyn ac erfyniodd a lief uchel am ddistawrwydd i ganu'r anthem pe ond er mwyn parch i'r milwyr a gollodd eu bywydau ym maes y frwydr. Ni thyc- iodd sylwadau y llywydd nemor ddim ar ddegau o'r gwrandawyr, a rhoddodd "lef uwch adlef" a "gwaedd uwch adwaedd" am i'r gwylwyr gloi y drysau fe! i atal rhuthr y rhai oedd ar fyned allan cyn canu'r an- them. Wedi rhai mynudau o'r anrhefn mwy- af a'r gwaeddi dibaid am dawelwch, Ilwydd- wyd i gau y drysau ac i gael gosteg ynghanol y jitorm a chanwyd yr hen anthem anwyl gyda hwyl anarferol. LLYS APEL.—Nos Wener cyfarfu'r ilye dan lywyddiaeth Mr. David Llywelyn, ac yr oedd y rhai canlynol yn bresenol Mri. John Jones, Y.H., R. 0. Williams. David Davies, William Owen, Dr. Arnold, Bangor, fel Cyn- xychiolydd Milwrol, a'r Clerc, Mr. Lemuel Thomas. Yr achofc cyntaf ydoedd apel Mr. Hughie Jonee, Penybryn Place, eydd yng ngwasanaeth Mr. T. J. Hughes, chemist, Hign Street. Ymddanghosai A&. Hughes ar ei ran.—Y Cadeirydd: Beth sydd genych i'w ddweyd ynglyn ag achos y bachgen yma, Mr •Hughes?—Mr. Hughes Nid oes genyf ddim yn ychwaneg na'r hyn a ddywedais wrthych o't blaen, ond ei fod we<ii ufuddhau i'ch 0"1' blaen, ond ei fod wedi ufuddhau i'ch cais trwy fyned i Wrecsam i'w archwilio gan y meddygon ac wedi ei roddi yn y dosbarth blaenaf Al. Yr unig beth yr wyf am ofyn i chwi yw caniatau rhyddhad amodol iddo am y credaf ei fod yn gwneud gwasanaeth i'w wlad fel y mae trwy ofalu am gleifion y cylch. Pe yn fugail yn edrych ar ol rhyw ddwBin 0. ddefaid neu yn efrydydd ar gyfer y weinidogaeth buasech yn caniatau rhydd- had iddo, ac yr wyf yn credu fod y bachgen yma yn gwneud gwaith sy'n anhebgorol i'r wlad. Goibeithiaf y byddwch yn drugarog wrtho f e' yr ydycBr wedi arfer bod yn y gor- ffenol. Dyna eich hanes chwi fel tribunals, Ibod yn drugarog.—Y Cadeirydd A ellwch chwi ddim cael merch 1 wneyd y gwaith? Mae digon. ohonynt i'w cael yn awr.—Yr Apelydd: Mae'n rhaid ,eu dysgu, ac y mae wedi cymeryd dwy flynedd i mi i ddysgu'r bachgen yma, ac y mae o wasanaeth mawr 1 mi am ei fod ar y drydydd flwyddyn, ac y mae i sefyll arholiad mis Mawrth nesaf.- Dr. Arnold: Pe byddai yn y fyddin gallai gynyg yr arholiad.—Yr Apelydd: Pa fodd y mae" i barotoi ar gyfer yr arholiad felly?— Dr. Arno d: Y mae wedi cael haner blwydd- yn eisoes, oherwydd y camgymeriad a fu gyda'i oedran, a dylasai fod yn y fyddin yr adeg hono.-YT Apelydd: Mae myned a'r ibachgen yma i'r fyddin yn golygu dyrysu fy musnes. ac ni byddai yn waeth na hyny pe deuai y Germans yma.—Dr. Arnold: Yr wyf wedi clywed llawer yn dweyd yr un fath a chwi er pan yr wyf ynglyn a'r tribunate, ond y ffaith yw mae'r busnes yn myned fc-hagddo yn yr un modd ar ol cymeryd y bechgyn i'r fyddin.—Y Cadeirydd :'Yr ydym yn gwrthod eich cais.—Yr Apelydd Mae hyny yn golygu fod. yn rhaid i'r bachgen fyned.—Y Clerc: Gellwch apelio i'r Llys Apel Sirol, ond i chwi wneud hyny cyn pen tri diwrnod.—Yr Ape'ydd: Rhaid chwilio am drugaredd os yw i'W gael yn y wlad.—Apel- ;r,rW Mr John Henrv Jones. Penybryn Ter- race. Bu yn Wrecsam aphasiodd yn G2. Pen- derfynwyd rhoddi ei enw ar v rhestr i fyned i'r' gweithfeydd cyfarpar, ond nad oedd i fyned o'r chwarel hyd nes y ceir dealltwr- iaeth terfynol rhwng.vr awdurdodau milwrol a Mr. W. D. HObson.ffihodd wyd rhyddhad 'amodo' i Mr. David D. Williams, Bryn- gwenith, Llanllechid, am ei fod yn gweithio ar y tir.—Rhyddhad amodol i'r masnachwyr canlynol ac i ymuno a'r GwiTfoddolwyr: Mri. D. T. Williams, rheo'wr y Star Tea Company William Edwards, Gwalia Stores; Harold Foster, Carneddi Shop; a Mr. El- ward Jones, Central Stores.

CLWTYBONT GARTREF DROS Y GWYLlAU-Bu am- ryw o'n milwyr yn ogyatal ag eraill sydd ar wasgar yn gweithio mewn gwahanol fanau ajrof dros wyliau y Nadolig, yn edrych am eu fceuluoedd, a'r oil yn edrych yn hynod o dda. CYDYMDEIMLAD. Mae ein cydym- deimlad yn ddwfn fel cymydogaeth pvdatr Parch William Griffith, M.A., Dis^wyifa, wedi colli ei dad, sef Mr. Rowland Griffith. Ty Newydd, Biynsiencyn, Mon. Bu farw foreu Nadolig, yn 63 mlwydd oed, a chafodd I Mr. Griffith y fraint o weinyddu arno yn ei oriau olaf, gan ei fod yn pregethu ym Mon v Sabbath. MARW A CHLADDU. Chwith iawn genym orfod cofnodi marwolaeth ein cyfaill Mr. Ellis F. Ellis, View Terace, Ebenezer, anwyl briod Mrs. Grace Ellis, yr hyn a gy- merodd le yn ei breswvlfod foreu Sadwrn. Rhagfyr y 23ain, wedi dioddef cystuJd J poenus iawn yn hynod o dawel a dirwgnach am bum' mis. Yr oedd yn 60 mlwydd oed, ac yn gymeriad ar ben ei hun. Dyn plaen didderbypwyneb |ydioedd. DywecHaii yr hiyn a fyddai ganddo i'w ddweyd yn ngwyneb I dyn bob amser, digied neu beidio, ond yr oedd crefydd wedi nawseiddio llawer ar ei ysbryd y blynyddoedd diweddaf. Yr oedd argpei- ¡ ion amlwg arno ei fod yn oeddfedu i fyned I oddiyma. Yr oedd yn hawdd dftall hyny ar dine ei weddiau. Tystiai wrth ei weinido^ yr wythnosau diweddaf ei fpd yn cael llawer 0 fwynhad wrth gadw yr allor deuluaidd i fyny. Yr oedd yn aelod defnyddiol o eglwys Disgwylfa, yn athraw ffyddlon yn yr ysgol Sul, ac yn aelod o bwyllgor y capel. Daetn nifer dda o gymydogion a chyfeillion ynghyd i dalu v gymwynas olaf iddo brydnawn Mer- cher, Rhagfyr 27ain. Gwasanaethwyd wrth v ty ac ar lan y bedd gan y Parch W. Gri- ffith. M.A., Pisgwylfa. lHebr,yriig*wyd ei weddillipn i fynwent Macpelah, Clwtybont. Gedy ar ei ol briod a merch ac un chwaer yn yr America. Mae ein cydymdeimlad gyda'r oil yn eu galar dwfn. YR EURAIDD GWLWM—'Foreu Nadolig, Rhagfyr 25, yng Nghapel M.C. Bontnewydd, gan y Parch. Richard Thomas. B.A., y gweinidog, yn mhrcseno'deb y cofrestrydd, Air. J. !R Jones. Bryn Mair, I,lan rug, trwy drwydded, unwyd mewn glam hriodaa Mr. T. G. Hughes, fferyllydd, Ebenezer, mab y Ji- weddar Mr. William R. Hguhee a Mrs. Hughes, Caxion Houee, Ebenezer, gyda Mis9 Myfanwy Evans, merch Mr. Daniel Evans a'r ddiweddar Mrs. Evans, Garoedd, Clwtybont, a nith i Mrs. R. B. lEULS, Bronant, Bontnew- ydd. Gwasanaethwyd ar y priodfab gan Mr 0. Thomaa, B.Sc., Penybont (cefnder) ac ar y briodferch gan Miss Priscilla Ellis, Bro- nant, Bontnewydd ((iqhwaer). Wedi'r setter aioni mwynhawyd y wledd briodasol yn Bro- nant ac ar ol hyny ymadawodd y par ieuanc am Landudno i dreulio eu mel rawd yn nghanol dymuniadau da Uu o gyfeillion. Yr Qedd yr anrhegion yn Iluosog a drudfawr. Dymuniwn i'r ddau hir 0811 a Ilawer o hapu.s- rwydd. CYFARFOD COFFA.-Nos Iau, Rhagfyr 28a.in, yng Nghapel Disgwylfa, dan arweiniad Mr. John WiLiame, Post Office, Clwtybont. yn ahsenoldeb y gweinidog, y Parch. W. Griffith, M.A., oherwydd marw ei dad, cyn- haliwyd cyfarfod coffa am y diweddar Pte. Evan J. Hughes, mab Mr. a Mrs John Hughes, Shop Newydd, Clwtybont, yr hwn a gollodd ei fywyd tra yn ymladd dros ei wlad yn Ffrainc, ar y 4ydd o Ragfyr. Dechreuwyd y cyfarfod trwy ganu emyn cyfaddas i'r am- gylchiad, a darllenwyd rhan o'r Ysigrythyr, ac arweiniwyd mewn gweddi gan y Parch J A. Morgan, Ebenezer. Anerchwyd y cyfar- fod an v Parch. Hugh Edwards. Libanus. Talodd deyrnged o barch i goffadwriaeth y (|yfaill ymadawedig. Yr oedd yn fachgen caredig tawel, a diymhongar, hynod o ofalus o'i riena, ac yn aelod ffyddlon o'r Ysgol Sul. Pwysleisiodd Mr. Edwards y pwysigrwydd o gredu yn Nuw, ac yn arbenig credu yn ei ddaioni. Mae yn bwysig i ni ynghanol yr amgylchiadau tywyll a phrofedigaethus pre- senol gredu mai Duw da yw ein Duw rid, ac ma.i Ef sydd yn Hywodraethu pob peth. Siaradwyd yn mhellach gan Mr. Henry D. Thomas, Pencraig, blaenor hynaf Diagwylfa,, afr Parch T. W. Thomas, Llanddulas. Yr oedd Mr. Thomas wedi bod yn gyd-efrydydd a'r cyfaill ymadawedig yn yr Ysgol Sul am flynyddoedd, a thystiai ei fod wedi colli y cyfaill goreu oedd ganddo, ac yr oedd yn teimlo yn ddwys iawn oherwydd hyny. T«rfynwyd y cyfarfod trwy wedai gan Mr. Thomas. Chwareuwyd y "Dead March" gan Mr. David B. Jones, Arwelfa, Bryn Teg. .L- _11_ _11 r. ir* yx oeuu y gynuiieaoia yn seiyii. v><nwii.ti meddwl fod ein cyfaill wedi ei dori i lawr yn mlodau ei ddyddiau, pan nad oedd ond 29 mlwydd oed. Caffed ei rieni a'i frodyr a'l chwiorydd nerth* i ddal y brofedigaeth. Bydd yn gysur iddynt gofio «i fod wedi ei gladdu yn barchus gan nifer o gyfeillion yn naear Ffraiac. OYMDEITHAS LENYDDOL DISGWYL- FA.—Cynhaliwyd nos lath. Rhag. 21. Cafwyd aaerchiald gan Mr Griffith M.A., y gweinidog, ar y teetyn "Pa fodd y cawsom y Testament Newydd." IDechreuwyd trwy ganu y don, "Dyma Feibl anwyl Iesu!" Yna cafwyd ad- roddiad yr ysgrifenydd a.cychydig sylwadau gin y llywydd, Mr. T. D. Williams, Brynteg. Yna galwyd ar Mr. Griffith i anerch y cy arfod. iNi ddaeth y Testament Newydd i lawr o'r nef, yn gyflawn fel y mae genym ni heddyw. Trwy i Paul ysgrifenu Llythyr at y Thesaloniaid aeth yn gynwrf yno, ac an- fenwyd llythyr wedyn atynt, sef ail Lythyr -Piul at y Thesaloniaid. Dyma'r ddau Lyth- yr cyntaf, ac ysgrifenwyd hwy oddeutu'r flwyddyn 57. Prif bwne y ddau Lythyr ydyw yr ail enedigaeth. Pan yn Rhufain gwelodd Paul Iberygl i'r bobl dynu Crist i lawr ac yn ei wylltineb anfonodd Lythyr at y Galatiaid. Prif bwnc y Llythyr hwn ydyw cyfiawnhad trwy ffydd. Yna cawn y Llythyr at y Rhu- feiniaid a ysgrifenwyd o'r flwyddyn 57 hyd 65, ar yr un pwnc, sef bod ffydd yn Iesu Grist yn ddigon i gadw dyn. Y llyfraa a ys- grifenwyd nesaf oeddynt yr Ephesiaid, Col- ossiaid, Philemon, a'r Philipiaid. Yn ystod e. ail garcharariad ysgrifenodd Cyntaf a'r Ail Timotheus Titus, Petr, loan, Judas, lago, He(breaid—dyna ddylai safle y llyfrau fod o ran amser. Ysgrifenodd yr apostolion ea cenadwri fel Llythyrau, mewn llythyrenau Ibreision. Lledaenwyd y gwaith trwy i'r eglwysi anfon y Llythyrau at eu gilydd. Mae yr Efengylydd yn ysgrifenu hanes bywyd Iesu Grist. Cawn Luc yn teithio gyda'r Apostol Paul ac yn ysgrifenu Llyfr yr Actau. Epistolau Paul a gasglwyd at eu gilydd. gyn- W. Cydgyfarfyddai'r eglwysi a gorchym- ynid gasglu y gwahanol Lythyrau at eu gi (Ir ydd. Yn nechreu y drydedd ganrif daeth Constantine, yr Ymerawdwr, yn Gristion, ac yn y flwyddyn 300 daeth i ni drwy Eglwys Rufain yr Efengylau yn gyntaf gyda hanes Iesu Grist yn gryno, yna yr Actau yn rhoddi hanes yr Eglwys, yna Epistolau Paul a'r Llythyrau eraill yn dyfod yn eu trefn fe, y maent heddyw, ond nid fel yr ysgrifenwyd hwy gyntaf. Ysgrienwyd y Llythyrau gyn- Uf ar grwyn a phrintiwyd hwy yn y C4. Gofynwyd ychydig o gwestiynau gan Mr. Henry Thomas, Pencraig, yn ddifyr iawn; hefyd, gan Mr. David Jones, Penygroes, Ebenezer gynt; a Mr. John Williams, Helen Villa. Cynygiwyd .3iolch.ga.rwch gan Mr John Williams, Helen Villa, a chefnogwyd yn wresog gan Mrs Prichard, Llys Edlfwd, iteiniol Road. Diweddwyd trwy ganu ton. CYFARFOD ADLONIADOL.- Cynhal- iwyd cyfarfod ad'oniadol yng Nghapel Dis- gwylfa nos Nadolig, dan lywyddiaeth Mr. T. D. Williams, brynteg. Aed trwy y rhaglen iganJynol1:—Ton (gyfqredmol. B*eixniadae(th arholiad llafar: Xdran A (20).—^Nellie Dav- ies (19); Adran B (20).—Ifor Williams (19), Vera Griffith (18), Eirlys Morris (17), Nell Williams (16). Safon I (20).-Gwynne P. Evans (20), David John Davies (17). Safon II (30).-ctlannah Ellen Rooberts (29), Mary 0. Williams (29), Helena Owen (27), Dilys May Jones (Z7), Elvet Roberts (26), William Wynne Davies (24). Cystadleuaeth canu, "Fe elai plant at Iesu Grist," i rai dan 9 oed: 1, Mary O. Williams; 2, ftlvet Roberts; 3, Helena Owen. Beirniadaeth arho'iad llafar, Safon ill (30) 1 Muriel Williams (30), 2 Alun Williams (28), 3 Annie Davies (25). Cystadleuaeth canu dan 12eg oed, "Y Fron- fraith" 1 Jane E. Roberts: 2 Elen G. Wil- liams; 3 Maggie Roiberte. Cystadleuaeth cyd-adrodd Salm 65 (dau barti yn ymgeisio) goreu, Hilda Jones a'i chyfeillesau. iBeir- niadaeth ateb cwestiynau ar loan i.—v. Safon IV (60), William John Williams (56), Emyr Pritchard (50), David John Davies (48), Emrys Williams (48), Jane L. Thomas (48), Maggie 'Roberts (42); Safon V (60), N. Wil- liaihs (30); Safon VI (60), Emrys Roberts .(50), Ceridwen Hughes (48), John O. Ed- wards (47), Robert David Roberts (45), Elsie Williams (30), Tom Roberts (29). Cystadleu- aeth canu gyda'r tannau, dan 18 oed ar yr alaw, "Serch Hudol" 1 W. T. Roberts; 2 Annie Wi'liams. Cystadleuaeth unrhyw ddadl chwaethus (pedwar parti): 1 Buddug ac Evan John Griffith, Bryndu; 2 Jennie Roberts a Jennie Williams Clwtytbont. Cys- tadleuaeth canu, "Y Balban Gwyn," dan 16eg oed: 1 Eunice Williams: 2 Jennie Roberts a Jennie Williams. Beirniadaeth ar- holiadau ysgrifenedig Safon vn (60), Hi'da Jones (56), Jennie Williams (52), Jennie Roberta (44), Eunice Williams (36 Safon

THE REAL WELSH CURE II. I Z ;I KB A B NJN <S N) a BALSAMz fCOUGHS & COLDSB j^l Invaluable in the N ^rscry i:f111 ¡ IIII I Ii .t'. 'ai" Furs 0 D -I lr Furs Furs I GRE MERJS LFurs ii ift E The World Famed Furriers, 56 BOLD-S TREET, LIVERPOOL 56 0 9 COMMENCE THEIR Great Annual Sale ON Monday, the 1st of JANUARY. Reliable Fur Goals, Fur Sets. I Fur Ruqs. &c. Sweeping Reductions. Unusual Bargains. Coats, titS, Stales, Collars muffs in Unlimited Variety. Best Value in the Country.

NANTLE-C- 4'» CYLCH liLWYDtDO.— Mate y Rhingyll Palmer J. Par,ry, Minerva, Snowdon Sti-eet, Penygroes, wedi pasio fel sergeant-inetructor. Ef& oedd yr uchatf al-lon o 150 o ynugeiswiyr. Jsid ydyw eto yn 19 mlwrydd oed. ANERGHIAJD.— Yn Bwlichyllyn (A.) nos Saibboth diweddaif cafwyd anerchiad gan Mr D. R. 0. Prvtherch, M.A., ar "Addyac gre- tfytcklol yj- ipieaiit^yn." C^ytnuiletidfa daia yn mwyniiau yr anercliiad. NiEJB YN BJUliNU.—iY.' oedd Neuadd Drefo, Peaygnoes yJT^rlawii no& FawrUi Vn ^wran-cit. ein jjwimni iiieoi yn penfforxmo y ddraana i roh o Gein Ydiat. Yr oeda aonryw ai au yn met-hu cael tmynediad i mewn. iSieryd h7iv yn dda, pan y cofir fod y cwmni yn y neu- add am y trydydd tro. WEiDi SYRTH10—Daeth gair yn hysoyeu fod Preitat Toon Hunt, Ty'nweirglodd, wedi syrthio ar faee y rhylfe. yn llencyn hardd a char yn 19 mlwydd oed. iBrodor o Lun» .thi.n ndoedd. ond nriododd uwda Mi&s Mary Hughes, Ty'nweirgLodd, un ö'ÏeOOhed ieuainc Penygroes. Cydymdeimlir a'r weddiw ieuanc yn ogystal a'r teullu yn y briii-ddinae. SYDYN .wg iawn genym hY"" ibysu am faxwolaieth Mr Ro'bert Thomas, Be.le Vue, neu yn fwy adnaib yddus, Robert Thomas, Pemibroke." Ycli yiditg waeledd a gafodd, a bu farw jnos Fieaxher cyn y ddiweddaif, yn 79 mlwydd oed. Cladd- wyd. & brydnawn Sadwm dilynol yn St. Rhedyw, LlalÜiJiini, y Parch. J. M. Wiiliaois (A.) yn gwasanaethu. Yr oedd yn ee.od flyddlon o Elglwye Soar. Cydymdeumlii yn ddiwys a'r teulu. CANTJ AC ADRODD.—Noe Iau, yn SDai, bu cyfarfod gan aelodau Cynndeithas y Bobl Ieuainc i ganu ac adrodd, o dan lywyddiaeuh y Paa-oh J. M. Wiiliams. Cyieiliwyd gan Miss M. Barlow Pritobard, A.T.C.iL., Lian- llytfiii Gwaeajiaet!hwyd gan Mrs K. Roberts. Mrs L. Jones. Mrs G. J. Morris, Mrs Hywel Williams, Miases M. Hughes Jones, L. Blod- wen Hughes, Myfanwy M. Williams, B.od- wen Hughes. J. Alice Lloyd, Mary WiHiaans. Mary E. Evans," MriN Philijp Thomae, E. J. Morris, ac 0. W. Jones. Am dd-ariteii enil wyd gan Mr Philip Thomas, Mri G. Pritchard ac R. T. Roberts yn beirniadu. Ti-efrnwyd y cyla-rfod gan Mists J. Rowlands,^Factory, a Miss Annie WiJliame, Gortphiw-ysfa. Caiwyd cylfarfod chiwaethus ac adeiladol. CADW'R WYlL.Trefnodd Bethel (M.C.), Calf aria {B.), a Soar (A.) gyrddau cystad- leuol nos Nadolig. Cadeiriwyd yn Soar gar. Mr E. Piryce Evans a Mr M. J. Hughe#, Pearl, yn arwiain. G^naeth v ddau eu qwaith yn fedrus. Oyfeiiliwyd gan Mr Evan J. Mo. ris yn ddeheuig. jjyma^r Kudduigwyr :—Ad- rodd (dan 7 oed), 1 Eluned Morrie a Mail Alwen Williams, 2 R. Myrddin Etvans, Katie Thomas, Arthur Jones; adrodd (dan 11 oed). 1 Ethel Jonee, 2 Sallie Lloyd. 3 Millie Price, 4 Edith Roberts ac Eknilyn Hugbee; adrodd {dros 11 oed). 1 Heniny Rolberts, 2 Lena Wil- liams, 3 Blodwen Hughes; dad!, 1 Ethel Jones a Mair Alwen Williaane a. Enilyn Huighes, Hughie Roberts a Dan Lloyd; cof- nodi enwau. 1 Jennie Roberts, 2 D. Glyn Jones ac Henry Roberts; tlynu darlun "Santa Claus," 1 Eimlyn Hughes ac Olwen Price, 2 "Eimliyn Hughes. Robert Ivor Jones, Gwiym Jonee a Gwit. Thomas; darlun o fasnachdy, 1 Henry Roberts, 2 David Price Thomas; canu (dan 10 oed), 1 Johnnie Jones a/C Bmlyri Hughes; deuawd, 1 Mary Williams a Mary E. Evans; penillion telyn, 1 Magigie Williams, 2 MelEe Price, 3 Blodwes Hugh,es, Jennie Roberts. Catfiwyd hwyl gyda dwv ddrama o dan olfail rrs E. J. Morris a Miss L. Jones, Ysgol v Cynigor. )Bu gorfod i'r ddau barti ail-ymddangoe. Gweitihredwyd fel beirniaid gan v Parch J. M. W,niamu; Mri Hugh Hughes, XjlanlXytfni; J. E. Thomas. Yagol y Oyngor; Mrs Ca/pten H-tighe, Mrs E. J. Mor- rLs, a Mias L. Jones, Bryn Goleu. Oafwyd cylfariod llwyddianus iawn. Yr Vsgrifenvdd yidoedd Mr ttwel Wil^'aims. OounW Road, a "lanrwodd ei fwydd yda moor.

FFESTINIOG PRiODAS.— Yng Nigihapel y Ta/bernacl, [Dolgellau, gan y Parch W. Pari Hughes, B.D., priodwyd Pte. John Idwal Griffith, mab i Mr John Griffith, High Street, gyda Miss Jennie Jones, Park, Dolau. Treu;iasant v gwyliau meJ y1n yr ardal ohn. 'Hir oee idd- ynt. 'ENGffiYiN NiEWYKD.— Fel y oanlyn yr englynodd i^fion Wyn. yn hynod o dlws arfer. i'r Nadolig Y Nadolig hwn deled—i'th dy oil Fendith Daw waered Cadw'th ddor yn algored Gwr fo had, rhagor a fed. Y V.T.C.-For-eu v Nadolig g,-oi.. iodd 'byddiin y V.T.C. o'r neu adA. •; GapeJ Ebenezer. yn oael en blaenori gan Seindorf v Boy Scouts. Prejgethwyd iddynt yn effeithio gan Parch R. Jonea Williams, gwelndo^, CETbenezer. Daeth nifer dda vnglhyd. MAcRW GWR HYSfBYS.Foreu G vener, wedi ond vichydig gystudd. bu "iarw Mr S. S. Jones, ma^nacihydd. The Don. High Street, ac are yn 59 mlwydd oed. Bu yma yn trigo aim oddeutu 40 mlynedd, a bvddai yn urol yn pre>get3iu gyda'r Bedyddwyr. Cladd- wyd ei weddidiorn ym mynwent Bethesda ddvdd Mawrth .iiwedda# (angladd anghy- oedd). Nawdd y Nef 10 droe y teu.u yn eu ^MAIRW BRAWD HY8CBYS.—Drwg ^enym orifbd wfnodj marwolaeth Mr Robert Jomes. 5 Newiboroutgh Stneet. Yr oedd vn gymeriad pur adrurbyddu* ys yr ardal. Ru am lawar < o amser yn un o aelodau mwya: gwerthfawr o Gor Meibion y Moelwyn. CaJfodd enyniad ar yr ysigyfiaint- ychydig ddyddiau yn ol. yr hyn a brofodd yn angeuol iddo. Ei oed oedd 45. Ged" briod a dau blentyn bach i alaru eu coLed ar ei ol. Ni wywodd ei garedicach i fedd erioed. Qv'dymdeimlwn a'r teulu oil yn eu dwfn alar. EISTEDDFOD YR ANNilB YN VV tfR. — Trodd Eisteddfod yr Annilbynwyr allan yn ulw/yddiant neiLduol eleni, ac er oymain t yr ofnad mentrwn ddweyd y gall pwyllgor yr eisteddfod hon gynal yr eisteddiod nesaf ar laddjia m,wy eang y flwyddyn ne^at. Wele restr o'r buddug\Vyr y flwyddyn hon Trwsio clwt ar iian, 1 Hannah Griffiths, Jerusalem, 2 Siarajh J. Jonee, Tanygrisiau, 3 Sallie Wil- liams. Jerusalem; eet o d'oyles, Miss Gweu E. Jones, Bethania; canu y don "Lluesi," i rai dan 10 oed, 1 Dorris Jiones, Ffeetiniog, Ls Ill log, 2 Elwyn Jones, 3 Percy H. Roberts; black board drawing, 1 David Emiyn Davids. 2 William H. Lewis; sichool song, 1 Megan PTioe, 2 Dorothy Price; adrodd, i rai dan b oed, 1 iiiunioe Pobcrts, 2 Uewi Rowlands a J. R. Jones, 3 Laura Thomas; canu gyda'r tannau, 1 Vora Eirye Lewis, 25 The Square, 2 Eiwyn Roberts a Glyn Williams; deuawd, "Y deryn pur," Misses Amelia Edwards a Rossie WiLiaime; penilli-on coffa am y di- weddar Mr Evan Pughes, Patagonia, 1 Bryf- d:r; unawd, "Cawrdai," i enethod dan 14 oed. Mary W. Williams, Manod. Margaret E. Roberta, Annie Jones Williams; adrodd, "Can v fam i'w phlentyn," 1 Hannah Jones Evans, 2 Emrys Roberts, 3 Dorris Jones; corau plant daeth tri dhor yimlaen, sef Hyfry-dfa, Beth- ania a Jerusalem, dyifarnwyd Jerusalem yn gynt.af a Bethania yn aL. Cyfarfod yr Hwyr Adrodd "Croee a Blodeu," cyfartal oreu Mies Bertha Williams, a Mise Barbara Roberts; canu ,gJ'Xia'il' tannau. Miss Gracie Hughes; ad- rodd, "Oerdd yr ten wr," 1 Dilvs Ol-wen Jones, 2 Olwen" Roberts; parti pump o fer- ched, "fY tyner oen," parti Bethania (Misa A. Jonee) "Daw meddyliau am y Nefoedd." Misses Jennie Ll. NVil a-mo ac Ellen K. Ed- wards; hir a thoddaid, beddargraiph i Mies Lizzie Jane Jones, 1 Hedd Wyn. Trawsfyn- ydd; ehwareu ar y berdonoi.r. 1 Miss Blod- wen Evans, 2 Mise Kate Davies, 3 Miss Edna Jones; da.rlun o n.emtdy Pengweril, 1 William J. Hughes. 2 Rees Parry, 3 Peter Roberts unawd i 'fechgyn, "Plas Gogerddan, 1 Willie Jonee, Tabernaci, 2 Ro- bert W. Rowlands, Bethania; b&ddargraph i Mr Joseph Jones. Oromwell Street; 1 Eifipn Wyn. v vn ol v feirniadaeth bu bnon i Glyn LvfYT ci bod yn oreu; unawd, "Hosanna Halu iwa," 1 Mary Myfanwy Roberts, I Bertna Williams; adrodd. "BWniad Elias v i'r Xefoedd," r Mr John Henry Jones, Beth- ama,: unrhyw alaw, i rai droe yir oedran mil- wrol. 1 Richard Jones. Salem. 2 Mri Ellis Thomas a Oiwen H. Evans yn cryfartal. Prif 4v igyefcidleuaeth gor awl. Yrcigeisiodd Bethania íR M. Jones), GwyUa (J. Edwards), a JeifU- &aAnn iThoaiuis H. RobertO. Rhoddvk-yd marciau gan y beirniad fei v canlyn Jerusa- lem 39 allan o 40; -Bethania. 37; a Gwyifa, 36. Dyfarn/wyd Jerusaliem yn oreu. Beirn- iad v canu ydoedd yr athraw a'r cantwr ad- nalbyddus, Mr Evan Lewis. Bangor, gynt o Ga,pel Dirig, gan yr hwn hefyd v oaed can- tuon poblogaidd yn ystod y d,dau gyfarfod. Arweiniwyd yn gamp us igan Gerallt, ac yr oedd ei aiweii yn ei hwvliau goreu. IiLynvydd cyfarfod y pliant, Mr J. 0. Williams, Church IBtreet, a'r nos Mr J. D. Daviies. y "Rhedeg- vdd." Olorianwyd y farddoniaieth gan Elfy*, a'r adroddiadau gan Hedd IVi-n, Trawsfyn- ydd a ohylfeiliwyd yn feistrolgiar gan Mia Laura Pritchard. A.R.C.M.. Ffestiniog, new- ydd, enill ohoni y radd hon vn Iiundain. A ganlyn ydoedd-r hir a thododaid buddugol Jir ol y diweddar Mr Joseph Jones, o waitj) Eifion Wyn: Hoff oedd a hynaws—ibro goffai ddoniau, ,Ti,'1 Av^ineb llan-iaidd a'i ddyfn bwyll eiriau. Oarai geinedd, liais mawl ar- organau, A than y teimlad ym mhyrth ein temlau, M. nelf oodd ein cymanfau-a. dibaid iSwynid ei enaid gan dlysion idnnan. Dyma eto yr un buddugol ar ol diweddar Miss L. J. Jones, UJye Owain, a dyflarnwyd Hedd Wyn yn oreu Arunedd i weddi fu calon ddiddig Yr addfwyn isefl, bnraidd fontesig. 0 wawr ei heinioee hyd ei hwyr unyr Owasgarai hudol naws g^*eeigiredi(g. Ar enw'r seint forwynig—rhos rinwedd 'Ei neW nodwedd anniflanedig.

X> ANEDD. MR WILLIAMS Garmon House, Bt. Ffestiniog Gellir ei weled yn BLAENAU FFESTINIOG Bob dydd Llun a Mercher, ond y dydd Mer. oher o flaen y dydd Mawrth cyntaf yn y nia, yn Garmon Houae. LLANRWST. Bob dydd Mawrth a phob Ffair (ond v dvdd Mawrth o flaen y ffair), yn nhy Mr. JOCM*, Comet Stores, Station Road, drws neaaf i Mr. Idwal Parry, Chemist, o 1-30 hyd 5. PENRHYNDEUDRAETH. Bob dydd lau. yn nhy Mrs. Roberta (gyfw. byn a Griffith Hotel), o 2 o'r gloch y pryd- ujtvvu hyd J. PORTHMADOG. Bob dydd Gwener, o U hyd 5, yn nhy Mr. Hughes, Photographer, 67 High Street (gyl. erbyn a'r Post Office newydd). TRAWSFYNYDD. Y Sadwrn cyntaf a'r trydydd ym mhob mi8 yn nhy Mr. M. W \1<>tls, Draper, Cliftoa House, o 3 hyd 6 o'r gloch. Goaodir mewn Aur, Platinum, Ebonite, not Vulcanite, am bl"siau hynod rhesymol. GWARENT1R FRT DDA. Yyuir neu lleuwir dannedd uatoriol, a goeodir rhai newyddioti yu y dulliau diwedd. araf a mwyaf celfy ild > dol, y Poh cyfarwyddyd y: rhad. Af R. WI L L I A S. GAR.UO.: HOUSE, IDLAENA-I FFEST1MOG <

IX (60), Annie Williams (54); Jane Thomas (32), T. Buk Jones (25); Jennie Morris (15). Cystadleuaeth y parties ar "Awn Ym- laen," cystadleuaeth ddyddoroi iawn oedd y gyetadleuaeth hon, dau barti yn ymgeisio: 1, dan arweiniad Tommy Buk Jones; 2. dan arweiniad R. D. Roberts, dyfarnwyd y wobr i'r ail barti gyda chanmoliaeth uchel i'r ddau. Beirniad y canu oedd Mr. David W. Morris, Talybraich, Dinorwic; beirniaid yr adroddiadau, y Parch H. Edwards, Liibanus; a Mr. R. O. Daviee; beirniaid yr arholiadau, y Parch W. Griffith, M.A., Disgwylfa, a Mr. T. O. Jones, Deiniolen. Rhanodd y parch us ywydd geiniogau newydd i'r plant oedd wedi ymgeisio, ond heb fod yn llwyddianus i gael gwobr. Tystiolaeth pawb oedd eu bod wedi cael cyfarfod da iawn.