Y Clorianydd

LLEFRITH CAERGY BI. Syr,—Erfyniaf gongl 0'011 gofcnl -an y tro yma yn unig. N:d ffermwr wyf (DlWY- af greayn), ond yr wyf yn d-ool¡ ajngylch- ladani ffermwr yn eithaf da. Mae "Chwar- eu Teg" yn anturio yn ea ffigyrali, y rhaa eydd l ra-i heb wybod am dir vn gamar- weinioL 03 y oaiff tir ei hadu bolb obwe' blynedd ni raid cwyno; hefyd, nid yw yn ofynol gaoel celti newydd yn feunyddiol, ac mae cyflenwad /'artificial manure" yn llai ojwy na hamiex y hlynyddocdd cyn y rhyfel Betih am y "natural manure ?" Dylai pawob gael pris marchn'ad«l (hyd yn oed yr hen liermwr druan yn ei fodur a'ri gerbyd!); ac ax yr un pryd oni ddylai v tirfoddiaTinwr gael y rhont ma.rchnadol Wrtih gwrs, gwn am gyfraith y rhenti, ond mae yn yrnddangcis yn oi y pris a Toddwyd iam dir yn ddiweddar liad yw hanner landlords Mon yn cae! dhwarter digon am eu tir. Gyda'ch caniatad dyf- ynaf yn Sae^neg adroddiad y .FooJ Min- istry Committee of Investigation on Win- ter Milk Prices:— In their general findings the com- mitter recoil their ujianimouo opinion that thS evidence on which t'je Ministry based winter prices was unreliuble. Opinions sought were largely those of interested persons, agricultural intereete predominating in a marked degree. The interests of the consumer we,re III- sufficiently represented, and wholesale and retail distributorfi of milk whose re- cords would ■have given a valuable in- dex to the pre-war value of milk did not appear to have been taken into consulta- tion at all. Opinions of agricultural ex- perts were eo divergent that it was im. I possible to treat them in the light of relialble evidence. Dvriui y gair diweddaf gennyf, Mr Gol., a dioui'i. gan y bydd pris llefrith Gaergvbi yn gyfryw ag y gall y tlodioii )I rael cvflenwad ohono yn fuan.—Ydwyf, etc., W.R.L.

——- '— -— • After Christmas. BROWN'S are always expanding, always forging ahead, always keen to attract and add new Customers to those many thousands who know the advantages of Shopping at this Comfortable and Up-to-date Establishment* ffiOWN'S ANNUAL STOCK-TAKING SALE is just one of those Special Occasions that provide a ready in- troduction to the definite and real advantages that are so genuinely offered once a year gATURDAY, JANUARY 3rd, 1920, is the day fixed for the opening of this Annual Event, when we shall offer to old friends and new our Entire Stock of Fashionable. Seasonable and Reliable Goods at Reduced Prices. The Special Number of Brown's Booklet No. 7, containing. 48 pages of Illustrated Sale Goods can be had on application. i BROWN'S of CHESTER KBROWN & COMPANY (Chester) Ltd.) 34-40 Eastgate Row.

fHE 1920 i'OIll) KLCCTRIC LIGHT IN G AiiR AN G KMEN T. Mr R. T. Nicholson, in an interesting article in the current issue of "The Motor," describes main features of the new self-startmg Ford i\920j model Ite new lighting equipment, it is pointed Oltt, represents- aai.-iher great advance over the old. H the eJedric hght wiring has b<».n III series, so that If one bulb burn. cut. both headlights went out. Now, each jigut-tbe two head-jghts md tail-light is lLJ independently an parallel, so that if one of them bums out, the other two sMJ continue to give full illumination.

A HINT TO FORD OWNERS. To avoid wear on clevis pins take them wit, and cover with a good coating of greaae before replacing. The lubrication hoiea in the chassis side members just over where the haudbrake exoss rod is attached to the chassis on each side are often o\ cr ta £ d. SSod tabhcaU™ of «)>»««', h«Ap greatly to the easy working ol th harndbrake.

,CHANGING FUELS. One of the most uneconomical ways of tunning a car is (says keep on changing over from • benzole. Benzole is quite easily obtauv able now by garages, and it ™ interests of all that motorists should no* be put off with the ro^dy Plea tijat fee garage proprietor can find no benzole and therefore does not SSSdSg to Mr A. Newton, the ohaef engineer of the Automobile Association, the N.B.A. specification benzoleWillE no signs of freezing up to 15 deg frcst.

THE NEW G.W.K. At the recent Show tho new model of 10 h.D G W.K. was the cheapest four- seater exhibited at ine £ 275. Numerous modifications ^-ve been incorporated, and it standardise the car and m large quantities next year, for which pu pose considerable extensions are ^ug Sade to the G.W.K. works at head A large petrol tank is a .eature pf the latest model.

AMERICAN ENGINEER FOR BRITISH WORKS. Mr T. Conroy, formerly superintendent of the equipment and tools with the W-Ilys-Overiand Company, takes over the eontrol of the new and extensive plant of Harper Bean, Ltd.

PRACTICAL WORK OF THE R.A.C. A little recognised but hioast valuable 7wrork regularly carried on by the Royal 'Automobile Ciub is that in connection with the improvement of hotels. yuite unostentatiously, but very effectively, they have long been striving to re estab- lish the hotel service of the country on a general basis satisfactory to motorists and other hotel users. The dub makes the utmost effort to secure the right facilities for motorists wherever it sees that. t. ose are in ary way lacking.

USEFUL AID FOR MOTOR- CYCLISTS. The Auto-Cycie Union are now ap- pointing conz-uls in every locality through out England and V» ales, each of worn covering approximately a radius of 25 miles from their respective headquarters. TOiey comprise gentlemen of special tech- nical qualification and experience, whose office it is to assist motor-cyclists in the many and varied ways in which member- ship of the A.C.U. entitles them to help.

SHOWROOM DECORATION. 'An entirely new note has been struck in the decoration of motor showrooms by Nlessrs J. Blake and Co., of Liverpool, 'h whose new premises in Bold-street were opened on Saturday. In carrying out the interior decorations. Mr Ashby Tabb, of Liverpool, has endeavoured to create a normal setting for the cars on show, and has turned the showrooms into a court- yard of a French chateau, of the petit Trianon type. The result is that Messrs Blake and Co. can rightly boast of hav- ing one of the finest showrooms in the country.

THE MEXICAN HAIR RENEWER. Do not let Grey Hairs appear. Reetores Gre, or White Hair to its original colour irkere the gland* are not destroyed. Pre- Tent* Dandruff, and the Hair from coming oat. Reatorea and Strengthens the Hair. IB NOT A DYR •

HIRAETH AM FON. YN YR AIFFT HIRAISTHU 'RWYF. Trwy orfod yma 'rwy'n rhodio a niwl Anialwch i 'nghudd' Hyn bar i mi ddybyrio, A brwjua'm cjru—"rwyf bron o'm co' Yn yr Aifft no 'rwyf, a myfyrio Am fy Erwig 'rydwyf: Tra'n canu, nychu mae'm nwyf, Am Fona ymofynwyf! Is y rhod, a oes brodlir, Gymharol l'in swynol sir? Fy Mon hen, fy niaii enwog, ti ydwyt Hudol a mawreddog; AnnOOd gyman goleddog, A mwynaf wyt— man fy og. PTE. W. R. HUGHES, 68463, Mudtapha., Alexandria. Gynt o'r Valley.

Dyma chwactli yr oes! Mewn cyfaxfod ynglyn a oiymdeithas lenyddol capel yrn Mangor rhoddwl gwobr j'1' fercli fedrai chwibannu or en 1 Ac yn y coJ- egau I Mab oedd y diweddar Mr W. Evan.91 fo'r. Dderbynydd Swyddogol dros Ogledd Cymru ac a godwyd wedyn yn arolygwr yr unrhyw swyddwyi- dros Gymm a Lloegr, i'r diwldaf Mr Daniel Evaas, a {u'n ysgolfeietr yng Nghaergybi. Gadawixid Arglwydd Boatoai Ligwy am Hed<OJ> Wharf. Parhau'n ddigon gwaai ei tiievhvj y mae ei briod. Bu peiriannwyr Cwmni'r Rlteiifforrld yn profi gTym y dwfr a red dan bout G'arjn- wwi, ar gob v Valley, gyd.a'r aAicvi o gynyrchu trvdafi holl oreafau c Gaergybi i Gaerileoii. UO

PRIODAS. W.illiams-Roosc.-Rha.gfyr 19eg. yng nghapeft Carmel. Aiilwch, gan y Parch. T. Evans, Mr Ridiard Williams, Pen-y- mynydd. Uanfeeheill, a Mias Mary Ellen Roose, Rhoildy, Awah.

Solid Leather Goods MAY BE PURCHASED AT LOVATT'S BANGOR. Purses, School Bags, Footballs, Belts, Hand Bags, Trunks, Portmanteaus, Dress Baskets, ALL PRICES. '10 ( Your Next Concert ? CANTO RIQN PENAF CYMRU For vacant date!, terms and all particulars, write to- CONCERT DIRECTION R. T. EDWARDS, 62, DALE ST., LIVERPOOL, Telegrams: 'Education' L'pooi. I AT EI-N- DARLLENWYR-* AT EIN GOHEBWYR- AT EI DOSBARTIlWYR- NADOLIG LLAWEN ICHWI OLL.

ARGLWTDD FRENCH. YMGAIS I'W FRAD-LOFRUDDIO. Gwnaed ymgaim ar fywyd Ai^lwydd Ra-glaw Iwerddon, ddydd Gwerner, ger Phoenix Park, Dublin. Cyraeddodd ef ao eraill i orsaf AfiihtowT), ac yr oedd tri moduir yn barod i'w cludo gartre. Ar- giwydd French a swyddog iddo ac tun fon- cddiges oodd yn y cerbyd blaemrf; yn yr ail yr oedd eu celfi, ao yn y trydydd gos- gordd o filwyx. Yn ddisymwth taniwyd ax y cerbyd cyntaf gan o 15 i 20 o ddyn- ion oedd yn clisgwyl tu oi i WTych. Yr oedd troJ wedi ei goscd ar draws y ffordd, 000 llwyddodd y gyriedydid i basio. Caed fod tair bwlod wedi taio cerbyd, ond ni niweidiwydi neb. Maluriwyd yr ail gerbyd gani ffrwydr-belen a daflwyd dros y gwT- wh—taflwyd tair eraill hefyd—ond ddang- odd y gyriedydd gyJtI.'i fywyd. Erbyn iijn yr oodd y tryd-ydd oerbyd yn y He a thaniodd y milwyr ar yr ymosodwyr gan ladd un, dyn tuag 20 oed. Ffodd yr jin- osodwyr m-edyii ar draws y caeau.

DEG GORCHYMYN MR LLOYD GEORGE. DEDDFAU NEWYDD 1919. Yn ei areitihiau diweddar hawl-iiai Mr Lloyd George fod efi Weinyddiaeth ef wed; pasio mwy o ddeddfau pwysjg nag a fu. .¡¡¡;aïn bcsibl i unrliyw Blaid Wleidyddol ar eti phen ei hun eu posio. Wrth adol- ygu Deddfwriaeth y flwyddyn sydd, yn awr ar derfynjiu, ceir fod "Deg Gair Deddf" wedi oael eu llefaru gan Mr Lloyd George eJeni drwy gyfrwug Dedd'fau Sen- c-ddol newydd. \\r e!e hwynt:— 1. DEDDF 1ECHYD (Mmietry cof Health I Ad).-Geesyd y ddeddf lion 1 fyny un aw. durdod canolog fydd yn gyfrifol am bopeth cysyllticdig a iochyd y cyhoedd, yn lie bod amryw ad-rannau gwahancJ yn gofaJ"u pob un ar ei (ben ei hun am i faee ei hun. 0 dan y ddeddf hon y crewyd Bwrdd Iechvd Cvmru. 2. DEDDF Y TAI (Housing Act). Gorfoda hon bob awdurdod lleol i dynnu allan gynllun at ddarparu tai newydd i gyfarfod a rhaid y boblogaetili. Trefna iddynt- gymortih ariannol at hvnny. Dileir lioll "shtma" y devrntus. 5. DEDDF Y CLUDO (Transport Act). —Crewrd adaan ar ben-nig fydd vn gyfrifol am wella cyfleuMerau chido, yn ogyftfiJ nwyddau a theithwyr, ar y rheilffordd, y ffvrdd, y camlesd. etc. 4. DEDDF CAFFAEL TIR (Land Ac- quisition Act).—Hyrwyddir y ffordd i sicr. hau tir at amcanion ovhoeddius. 5. DEDDF SEFYDLU'R TIR (Land I Settlement Act).-Da.rperir tiir ymlaenaf oil i filwyr a morwvT, a merched fu'n orweitlnio iar y tir aodeg y rihyfel. Benthycix aria, n at brvnu stoc. etc. 6. DEDDF CODI RHENT (Increase of Rent Act).—Rhwystra hon iherchenogion tai i godi y rhent i'r deiiliaid presennol yng Nghymru lie na. bo y rihent preaennoi dros 52p T flwvddvTi. Pery mewn grym hyd Mawjth 25. 1921. 7. DEDDF Y BUDR ELWA (Profiteer- ing Act).-Sefydlir tribunal ymhob ardal i wrando cwynion He y codif pris afresym- ol am nwyddaii. Coepir y profiteers. 8. DEDDF Y LLYS GWEITHFAOL (IiKlu3t.rial Courts Aet).-Darpaya ihon ar gyfer setlo anghydfodau rhwng meiatr a githwyr drwy Lya Cyflafareddol yn cynnwys cynrychiolwvr v ddwy blaid. 9. DEDDF HAWLIAU MERCHED (Sex Disqualificataon Remoral Act).-O dian hon caniateir i ferdbed weiihredu mewn galw«digaeitha« a gyfvngad gynt i ddynian yn unig. 10. MESUR YR INDIA (Government of India Bill).-O dan bon eir ymhell tuag- at roi Ynvreolaetft Tr InAa.

AT Y GOLYGYDD. fNid ydym yn Ayfrifol md ayiritS*a YSGOL NEWYDD AMLWCH. Syr,-Dyna bwnc y dydd a'r noe yn edu pittti. Oawsom ein sennu a n sionii eirs 1 2Sain mlyiiedd, a chcn^dlaeth gyfa.n o'n plant tvlotaf wodi eu hamddifadu 0'11 gfflttedigaeth-frairbt; a charmoedd lawer, bell", o rai mewn amgylohiadau mwy ffodus wedi teithrio yn ddiwv<i 15 milltar o ffordd, hwyr a bore, drwy oerni a gwrcs, glaw a hindd i Langefni drdw. yn unig oherwydd "sy,em" gyfyng ac anheg ein anhrefn addyagiadoi. Ac eto, rhyfeddir fod anhunedd ac aniddigrwydd yn y wlad. Y syndod ydyw fod pethau moor dawel dan y fath orthrwm. "Paham mae dy wyneb yn ddu?" mcddai'r proiiwyd. "Mcibion fy roam a'm da.Tifonodi i gadw gwinllanoedd eraill," etc., oedd yr ateb. Felly fu an- flawd rhieni a jihlant ardaloedd AmUwdi a'r oyftiniau y 25 mlynedd aertil heibjo— cadw gwinUanoedd Beaumaris, Llangefaii, a Chaergybi, "a'm gwinllan fy hun JÚI cedwais." Nid oes ond cilwg a ddeilliaw bob amser o dtiniaeth mor anheg—cyf- liimiu iniloedd law ei- at foothau a rfiwyd- iannau trcii eraill, a byw ii)(-wn anc-cr aa y co LI fin ein hunaan; ac nid oes lef na neb yu. ateb o'r un o'r trerfi breiiiiol hyn, yr un aillaf 0'11 plaid. Yn hy+.ra-eii, mclus, moee mwy," yw eu cri parhaau. Bu yr olwyn yn hir yii troi, ond ti mt-b rowiid" o r divvedd. Ymwared a gyfyd o Ie aralL Mae gofyuioJl y gyfundrtrfn newydd yn hawlio cynnydd a dutblvgiaa. Rhaid cad ysgot newydd o'r dnvedd; a'r eivestiin-n ydyw p* fath ysgol. Cynhaliwyd dau bwyllg-or campus eisoee, a'r I I ii i-S unfrydo! yno oodd, hawlio vsgol ganolraddol o'r iawn ryw, gyfartaJ ei safon a'i safle i'r tair eraill, ymhob dull a modd —dim llai na mwy, na'r un chware tey i Amlwch a.g i'r holl sir. Mae'r cykil yn cynnwys 8000 o boblogae/th. Dyma salie ein marchnad, ein rlwi J ff ordd. ein portii- ladd, a'n trafnidiaeth. Dyma liefyd ganoil- bwjTit naturiol ("in cyfundrofn addysg. Yma yr fisgyn y llwythau o Gemlyn i Foed- fre, o Landyfrydog i Ijanboibo, o Gemaee i Rhosybol. "It is time for Amlwch to waken up." Ar wahan i gwrnni y rtwil- fIordd, niae mwy o w.2ith heddyw yma na hoil drw.i Mon gyda'i gilydd, a mwy o gyfoeth na'¡ oL yng-hyd. Mae gennym bwrs -ylv.wldo! hefyd at law i gyehwyn- gwaddoJ y ca^gLm-d mawr 30 mlyncdd yn of. Mae popefch o'n plaid. A gyfyd y bob! i fyny I'r amgylduad? Cawn weted yn ebrwydd. Cynhielir cyfarfod cyhoeddus o'r trigolion ddecilre". ilwyddyn newydd, or mwvn cael 14a;s a chydweitivre<liad tin- fryd y dref i gych wyn. Yna drwy holl ysgolion y doc'barth yn fanwl or cael un program clir i weithio arno—un neges, un anican, lID nod i eryrehu ato, ao un ateb digamsyixial i ofyn IOTI y ddeddf new- ydd, a'r un frami kit ddlwyljedig i rieni a phlant eiin hoes ni, a'r hon a ddaw.—Yf eiddoch. Aber EiLian. L. HUGHES.

NADOLIG DJ-GYSUR. Svx, -Goddefivolt air i sylw eioh dari.lenwyr at sefyllfa ddifrifol y dJ-wai'th. Gwelodd y Llywodraeth yn ddbeth atal taJ y di-waith, a thynu i larvw i Ibunt yr hyn gan,: ate id i gyn-filwyr. Mae ilawer o achosion lie y mae'r pwyligarau llcol yn daw el tra y mae eyfran y mil wyr sydd heb waitih nid yn unig wedi ei leihau, ond wedi ei atal yn hollol. Cymerir pob math ar e-sgua drew ieilLau neu atal oyfran y milwyr. Siaradwyd llawer ean wneud y wlad- yn Joilwng i arwyr fyw ynddi. Rhaid fod y ijwyllgorau lleol a'r Cynghorau wedi angholio eu liaddewid. Ymddengys fod methu cael gwaitjh yo di-osedd i'w gosbi, <iA, nid yo unig coebar y dyn sydd yn eitog o'r trosedd erohyli, ond oosbir ei wraig a'i blant hefyd. Cy- hoecklir "blockade" yn eu herbyn, ac ni adewir ond drwp carchar ncn fonwent tn adored iddynt. Mae cyfiraalii gwlad yn (_hi dyn am geifeio rbodidi terfy-n ar ei eindoes en hunan, ond y mae y gyfuntkefn gymdeitliaaol yn uewynnu miloedd drwy wrtihod eu cymial, na rhoddd cyfle iddynt gynnal eu hunain. Nadolig trist fydd y Nadolig hwn i fil- oedd lawer o'r di-waith. Pan y byddant yn gweled y Thai oedd yn ynibci%gi ar eu traui yn y-stod y rb-i-fel mawT oedd i aefnub g-weriniaeth, yn awr mewn llawnder a llawenydd, naturiol fydd iddynt ameu a oedd amcanion ell gwlad yr hyn yr honnid eu bod. Mae'r oyfrifoldeb am hyn yn gorwedd ar y deiliaid oil. Bydded i bob un weled ei fod yn gwneoud ei ran i aymuid ymadtih y oamw-ri h^m o gadw "blockade" yn erbyn y di-waith, a bydded i iiegea Nadol g, sef ewyllys, da, ddod i lefeinio ein cyfreathiau di-<k)etur a'n pwyJl. fforau di-deamlad.—Yr eiddoch, L.O.J.

DAWNSIO A CHWAREU CARDIAU. Syr,—Efallai y caniatewch i mi ychydig o'ch gofod i ymhelaethu ar y mater uchod fiydd yn cael gymaint sylw yr wythnosau hyn, gan y .credaf y dylai proffeswyr cref- ydd godi eu Kef yn erbyn y drygau hyn, sn"dd wedi mynd a bryd a meddwl ieu- enctid ein gwlad. Nis geltir dweyd dim yn rhy gryf.na rhy ddrwg a.m dueddiadau niweidiol y ddawns a'r cardiau, gyda'f bwriad o ry- buddio gwyr ieuainc rlyig anfurio o fewn eu cyffiniau. Hon, mewn modd nediduol, ie. liiewn ffordd o ragoria.cth ar bob drwg arall, yw y ffordd Jydan a'r porth eang sydd yn arwain i ddi,ftryw. Nid yw o:ld ofer siarad beth all v ddawns a'r cardiau fod yn nwylaw y dynion moesol. gan eu bod yn gweithio yn erbyn moes a chref- ydd: nid yn unig fe galeda. y galon yn f erbyn crefydd, ond y mae yn raddol yn rmeud y gydwybod yn ddideimlad at foesau da, a bydd y diwedd yn chwerw fel y wermod. yn llym fel cleddyf dau- finiog; ei tlu-aed hi a ddisgynanti angeu." Mae myrddiynau o wyr ieuanc yn dyddio, eu dinyetr yn y byd hwn o'r noson honno pan yn groes i rybuddion rhioni, ac yn erbyn on cydwybod, yr anturias-

"WYRCWS Y LLAN." EI DORRI I FYNY. Y mae pythefnos, ()I(" er pan y piciaia i Lanerdiymodd i fod yn dyst o "dorra i fyny". y scfyiUiad daionw a ülwid, yn swyJdoogol felly, Brynhafod, and a fynnai barhsui'n a^lnabydclus fel y Wyrews. Aethai'r ydiydig a dderbyniont o lety- garweh Bwrdd yr Undeb rhwng ei fur- iau moolton i'r Yalicy er ys blwyddyn neu ddwy, ac y mac talu am eu lie yno yn llawer llai castas i'r trethdalwyr na ohadw ty" iddynt ym Mrynhufod. Wedi gweld popoth yn mynd ymlae-n nior e.s, mwyth penderfynwyd gwerthu cynnwys y sefydliad drwy arwerthiant cyhoeddus; ac ni ddylid gadael i ddiwmod mor bwysig yn hanes yr Undeb fynd heibio'n ddi- eylw—diwrnod ohwalu'r Wy-rcws Fol Sasiwn" oedd ateb un i'r cwestiwn geir ar ol poob oc-siwn, A oedd yno bcrbl?" Yr oedd atilodau'r Bwrdd yno, lawer iawn ohonynt, gydA gwyr a gwragedd o bob cwr o Fon canvs onid oedd y gair atlaji fod yno dy llawn u. rbagolwg am fargen? A lie bo bargen bydd pob I. Uii- o ddydd- iau oem'r flwyddyn oedd y Sadwrn hwn. Mynnai un brawd fod a wnelo'r dwyrein- wysit deilial a'r achiysitr-6 fod yn ar- wyddooaol o'r gwyntoedd croesion ac oer ion oedd wedi gyrru ami un am loches i nawdd-dy'r Undeb. Er byotled yr ax, werthivr--a Mr Hugh Thomas Owen oedd hwnnw-w, er mor glochaidd ei lai-s er ei barabtiad oyflym, yr oedd Morus yn ciiwi- bannu mor uchcl rhwng ca-rigau'r coed uwohben fed rriai ymwasgu ymlaen oedd 0 rou-i glywod ac i geisio cad w'n gynnes. A bu yno wasgia tawr ar brydiau, nes vllolefain o'r merched. Dringasai nifer o wyr ieuainc i nen l'haj adeiladau. ac un yn eLstedd yno mewn cadair freioliiau fei llywydd cyfarfod. Uadwai gwr y morth- wyl—neu wr y tron, yn bytrach-bawb i anghofio'u traed oer ion, a llawer hefyd yn anghotio fod eisieu bod yn rhymoJ hyd yn oed wrth gynnyg mewn oesiwn. Aeth pawb adre'n siomedig-pawb ddaeth a'i fryd ar gaej bai-gon. Elai popoth i'w la\m wertti, a mwy ran fynycha. SaJWII i'n syn he-b aHu synnid. Pota-wn eisieu cynnyg ar rywboth, braidd yr oedd yrw ddigon o le i mi ysgwyd fy nhafod. Es i fyfyrio wrth weld y peth yma a'r potib arall yn cael eu daJ i fyny ar werth. Ie, dyma bar o "faglau" fu dan geeedl- iau rhyw diawd « ohloff, i'w helpu i ddod o'i lom i lwybro'r axdd ac i dolu ei drem draw i'r moyaydd lie pramciaa'r oem a'r obol. Maine y orydd, dacnv hithau yn peri imi hoii pie mae'r hen Crispin fu'n ooblera. ami. Ac wele'r hen forthwyl-ioai malu oerrig, a.'u peiinau pwt yn dweyd hanes llawer tasg. Gyda'r rhain y talodd ami grwyd TyT) gynt am let lioewaith ar ei daith ddJi, amoan, Buont hefyd yn llaw trigolion" y ty am or iau bwygilydd, fel y tystia t oen-ig man sydd ar livyl.) rali Brynhafod. Yr hen ddeiliaid" syml a dmiwedl Bu'm yn edryali arnynt droeofl; ond ni chiywid enoe eu morthwyl ddiwrnod y SU6. x inae rhai ohonynt yn y Valley, a llawer wedi mynd drwy'r Valley of Dea,th. Nid am eu bai eu hunain y gorfu iddynt i gyd "droi i mewn;" na, plant anffawd oeddynt, a gm-tliryohau gwir dosturi. Dan wres ta.nba.id yr haul, a phan fyddai r dwylaw yn gla.su gan oemi hefyd, hanee ou bywyd am flynyddau yiiocdd caioc, ouoc, onoc. Dyma eu humg fiwsig; a-c ar y carneddi aethant yn hen. gan grino fel pren yn yr hydraL Codent wrth reoa i fynd at eu gwaith-cnoo, cnoc. enoc; wyiient wedyn, a dychwelent i'w hystafcl ac eoo'r morth wyl ar eu olyw. Nis^ gallaf lai na dyohmygu gwold dOT y Net yn agar le-d v pen wrtih glywed «iml lion ooir'wr cerrig o'r Wyrcws yn euro wrtho—cnoc, csioc cnoo. Gwelais betiia.u eraill a ddywedont yn eu hiaith nad segur a diffrwytii yehwaith fu'r hynai-wragedd" ddaali yno i ddis- gwyl y diwedd. Ac mae arnaf eisieu dweyd hefyd fod popeth yn tystep "r glan- weattidra a'r gofal oodd yn nodweddu dyg- iad ymlaen y sefydliad hwn. Gwyn ed fyd a ystyrio wrth y tJawd — ond, ysywaeth, y mae ambell dlawd a fynn ymgyndynnu a mynnu ei lwybr ed him ao y mae'r gwynfydodd hwnnvr yn eiddo r gwvr sydd a chydwybod ddirwystr yn gwasanaethu'r Byrddau Undeb, oanys eu hymgais gyntaf yw gweini eff cyur yr ad- fydus P|rha Gwarcheidwaid Llanerchy- medd'i ymgynull ym Mrynhafod, orid nid Wyrcws mohono mwy. t'"

"BRAWDLYS" Y COLEG. HWYL FAWR MYFYRWYR BANGOR 'Vedi'r ffug-etholiad Seneddol gan y myfyrwyr dygwyd pedwar cyhuddiad yn erbjai yr ym|ckydd LWur (W. P. Wil- liams), sef (1) rhoi lOOOp i ddyn^ 'shop chips" am dretio'r rnyfyrwyr gyda'i dabys seiinlyd, (2) ilioi "dtcque" am llc Mr Bowen Thomas, ymgedsydd y Coalition er ei gaeJ i dynnu'n ol, (3) cael gan Miss Cean- wen Lloyd Hughea sniyglio papurau ar- holiad, a (4) rhai csnio yn y Britosli Hotol i amryw sw:Aldogion etholiadol. Nos Werner y bu'r Brawdlys, a'r Barn- wr Valeaitine ar y fame. Y ewnsderia.id oedd Mr Emrys Thomas, K.C., a Mr Sin-ioil-Joties (yn erlyn), a Mr Emlyn Jones, K.C., a Mr T. 11. Jone-s (yn aniddiffyn). Galw'yd tystion lawer, yn eu mvsg Dugee Siliwen, Shan Goc4i, Twm Torn on y Bvd, Llwyd Bach, a Shoai Vala. Bu hwyl all- arferol wrth groesholi. Caed y carcharor yn euog, ac wrfcft gyhoeddi dedfryd dywedodd yr Arglwydd Brif Farnwr fod yn. rhaid go-od cosb briod- ol am y feth droseddau anheilwng. Y ddedfryd fyddai gorfocli'r carcharor i gym. ryd .sedd ar Senedd y Coleg a bwyta dysglia-d o bwdin reis o flaen y llys. Amlwg oedd fod y ddedfrvd yn wybyddus, oliegid dygwyd y pwdin i inewu, ac yr oedd y carcharor yn llawn fwjuhau y rhan hon o'r ddedfryd. Ond yn weU na'r cwol, wde"r Arglwydd Farnwr ei hun a lawr o'r fainc ac yu helpu i roi'r pwdin o'r.gohvg!

ilERC'H ANFFYDDLON 0 FON. Oania.tawyd Uythyr ysga.r i rlTiomas W. Field. Woolaston, Sir Gae.r, am fod Jessie, •i wraig, yn anffyddlon iddo. Dywedodd mai gweddw oedd hi pan briododd ym Mawrth, 1918. Paii am dro ga-itref o'r fyddin y bu'r briodas, a thrigent gyda'i rieni of. Wcdyn dychwelodd hi at ei rhieni i Fon. Past ddyehwelodd o'r fyddin yn Ionawr nid oedd ci wra.ig i'w chael, ond cyfai'fu hi yn Lerpwl ar ddamwain, a buont yaghyd rai dyddiau. Cyhuddodd hi o anffvddlondeb, hrthau'n dweyd mai camgymeriad fu eu priodas. Wedyn gwy- bu fod ei wraig yn cerdded allan gyda svvyxldog milwrol o'r enw Crisp, a phan apeliodd ati i ddychweJyd at-o ef dywedodd mai arall oedd biau ei ehaion.

ALCOtTK WEDI EI LADD. Ym Mehefi.n am John Aloook y siaradai pawb, eife wedi croosi r Werydd ar aden- ydd. Galwodd y Brenin ef yn Syr am ei garyw. Wrth ehedeg i Paris yr wythnos ddiweddaf disgyimodd ei beiriant ger Rou- en, a bu yntau fa.rw mewn canlyuiad i'r niweidiau a gafodd.

ant i'r ddawns ac at y cai-diau. Credaf nad o-,s angen i mi ychwanegu dim at hyn, oddieithr i mi eidli cynghori i beidio gwneud fel y gwnaeth llawer, er dinistr jddynt hwy, sef myned nnwaith mewn trefn "i farnu drostynt eu hunain." Na phrofweh y gwenwyn i farnu pa faint yw ei nerth niweidiol, na (hyKyrddweh .& cJiolyn y sarff i wybod ei lymder. Mae yn hawdd bamu trwy dystiolaet-h eraill, ac y ma.c ewmwl o dystion nad oes yr un ffordd yu cychwyn yn fwy union i golled- ipeth,- Y dwyf, etc., LLEF 0 MACEDONIA.

Y BRAWD BACH DEWR. ) (Hanesyn i'r Plant.). I Mawr yw y parch a delir ymhob oes a gwlad i'r dewr: ^c nid oe? genedl gonia fwy am ei chyndadau dewrion na'r Cymry. Yn wir, oni bua.sai am "ein gwroi ryfei- wyr. gwlaidgarwyr tra mad," y rhai "dros j'yddid gollasa?it eu gwaed," ni fuasai yma genedl o Gymry mewn bod o gwbl heddyw ar wyn-eb daear. gan ni&r greulawn ac mor fawr ydoedd rhifedi ein gelyn.ioiii gynt. Ac y mac y dewredd sydd yn gal,lu abcrthn ei blUl, yn gallu rhoddi ei fywyd i lawr dros arall, wedi dringo i binacl uchaf ei ddyno4iaoth. Yn y dewredd cariad- fawr yna y rnae yn gudd-iedig wreiohionen glaer-ddwyfol o'r Itlam angherddol gadarn gref dorodd allan yn oddaeth ar Galfaria. Rhyw ddiwrnod yr oedd yna ddau frawd bach, Robert a James, yn myned heibio i eglwys lie yr oedd dy-iiicii yn adgyweirio y to. Yr oedd y dynion wedi myned ynraith—yr awr girii,aw ydoedd. Gan fan- teisio ar eu habsenoldeb, ffwrdd a'r bet-h- gyn I fydy'r ysgol. Yn y to canfyddent glamp o dwll trwy y lleohi. I mown a hwv, gan gaol eu hunain yn yr eglwys, yn sefvll ar y. ty lath an oryfion oedd yn cynnaJ y to, ynghrog, megis uwohben y gwagle erch, a'r llawr ymhell odditanynt. (kid gan eu bod yn ddringyddian gwyoh, diotn, nid oedd arswyd cwympo axnyrbt. Ymlu9ga.sant ymlaen yn araf ochelgar ar hyd y trawstiitu a'r tylathau i ben pellaf yr eglwys, He yr oedd agorfa neu fvnedfa gul trwy'r mur i'r twr Ilu'r oloohdy. Aethajit trwy hwn, g-a-n ddringo i ben y cloehdy, lie yr oodd y gloch yn grogedig. Yn ystlysau yr ystaiell hon yr oedd am- ryw dyllau ftenegtrol hirgul trwy y rhai y galleiit weled y wlad oddiamgyloh am fill dir oedd. Dyna Robert yn gwaeddi yn sydyn:- "Rhaid i ni fynd i lawr gynted ag y gall- Wl]: dacw'r dyjiion yn dod yqi eu liolau at eu gwaith; ac y maent yn siwr o fod yn ddig iawn iawn am i ni ddTingo'r ysgoi j'r fan yma." Prysurodd y ddau o'T clochdy ar hyd y tylathau, nes cyrhaeddyd y twll yn y to draoliefn. Yn eu gwy'lltineb rhoddodd y ddau eu troed yr un pryd ar ben rhyw blanc bychan, yr hwn a roddatsid i orwedd ar y tylathau dan draed y dynion, a dyna'r plane yn troi dan eu pwysau. CoLlodd y ddau faohgen eu mantoledd, ac ni chadd Robert ond prin aniser i gra- fangu gaiaesl yn un o'r tylathau yn ei gwmp-a dyna De yr oedd yn hongian da-no gerfydd ei ddwy law. Metbodd James a dhaei crap arno, ond llwyddodd yn ei godvn-n i gythru gafael yng nghoes- au ei frawd-a dyna. llo yr hongiai yptau druan am ei fywyd, uwch y djfnder du a'r llawT caled peli islaw. Yn y sefyUfa ofnadwy yna yr homgiai y ddau faohgen, gan wac-ddi yn groch am gymoctli-"Hetp! help!" Ond yr oedd y dynion yn rhy bef] i giywed dim o'u llais. a cshan nad oedd ha eto yn llawn ade,g ail- ddeohreu gweithio, corddont yinlaan yn ddigoai araf a dida.ro. O'r diwedd aeth dirdyniad y pwysau dwbl yn fwy nag a allai dwylaw Robert druan ei ddal. Yr oedd ei nerth yn prysur ballu, a dywedodd wrth James na fedrai ddim dal ei afael yn hwy. "Feclix-t ti acbub dy hun pc bawn i yn gollwng gafitol!" ebai James. "Medrm-n, 'rwy'n meddwl," ebai yntau. "Well, good-bye, ynte; a bendith Dduw its ebai'r bachgenyn jrwrolwych, gan ollwng ei afael a disgyn bendramwnwgl i'r llawer creulawn islaw. Wcdi ei ysgafnhau folly, llwyddodd Ro- bert i godi oi hun ar y tylath uwch ben, gan gyrraedd pen yr ysgol tu allan yr un pryd a dyfodiad y dynion. Pan glywsant am yr anffawd brudd, prysurasant i lawr, gan redeg i mewn i'r eglwys; ac yno yn farw ar lawr y cawsant gorff y bach gen yn dewrwych a roddasai ei fywyd yn aberth gwirfoddol i achub bywyd ei frawd. Ie, yn ddiau, ar ddelw Duw y creod(I efe ef;" er gwaethaf diafol, cnawd a byd, y mae'r stamp" a'r ddelw yn aros yn eglur ddiamwys byd heddyw.

DRUAN OHONYNT! Bu orwner Lerpwl yn gwrando hane* prudd ddydd Merchetr wrth gynnaJ cweet i achos inarwolaeth Mary Gray ac Ann Coy]e, a drigent yn 32, Old Swan. lllwior- ydd oeddynt, Mary Gray yn weddw 81 mlwydd oed, ac Ann yn ddibriod ac yn 74 oed. Nid oedd gandidynt I)ortbyna-ati. Gwerthwr glo a'u gwolodd ddiiiweddaf ddydd Sadwrn. Oanfu'r Rhingyll Howoll y cyrff ar lawr y gegin. Nid oedd bwyd yn y ty—dim ond crystyn bach sydi—ao yr oedd y ty mewn cyftwr gresynus. Nid oodd yno wely, ac ychydig iawn o ddod- refn. Cysgai Mary Gray mcwn hen gad- air freichiau yn y gegin, a gorwoddai'r cliwaetr a-raJl ar hen soffa gorllaw. (aerit bension, a 7s bob pythefnos gan gyfeill.ion. Tystiodd meddyg fod corti Ann Coyle yn. fudr iawn; andwg oedd na chaiodd ei olehi ers blynyddoedd; ac nid oedd ei dillad ond cadachau. Yr oodd adieehyd wedi gafael yn yr holl organnau. Posibl iddi yn ei g wen did syrthio a tharo'i phen, yna methu codi. Tebyg oedd cyflwr Mary Gray, ac yn deneu ofnadwy, ac yr oedd prohon iddi newynnu. Ar ol e.i chwaer y bu farw hi; yr oedd wedi eistedd yn ei chadair am ddiwrnod neu ddau heb ddim i'w fwyta. Yr oedd yn ddall. "Peth dychrynllyd yw meddwl fod hen bob! fel y rhain wedi marw mewn dinas fel Lerpwl cian y fath amgylchiadau," oedd crwner. Ond ni fedrai ef ond da,t- ga.n barn yn ol tystiolaeth y meddyg a dat.gan ei ofid dwfn.

DAU ENGLYN GAN DEWI WYN. I Yn 1804 yniwelodd Dewi Wyn a Bangor, ac aed ag ef i'r Eglwys Gadeiriol gan yr hen fardd Macwy Mon Dyma fel yr cnglynodd:— Teml esgob, ty mclysgor. pinaglawg Yw Pcn-eglwys Bangor; Ac organ fwyn gan i gor- Mawr gyntedd amryw gantor. Yr oedd Macwy Mon yn gweithio fel saer maen yng Nghaergybi yn 1821, pan ddaeth y Brenin Sior IV. yno. Daeth Dcwi Wyn a.m dro i'r dref, ac yp ddi fyfyr eyfarchodd Macwy Mon a'r englyn canlyiiol:- Gwr a c-hyn yn gwrcichioni y gar- Ar gwr morfur Cybi: (reg Gwyo 'rnhen yw'r gore i mi, Na chellwair, rhag f'archolli.

"ER COF." Byddaf yn darllen anibell dro salmau hir y "Roll of Honour" yn ein papurau new- ydd. Blodau prudd glyn cysgod angau ydynt. Oes, y mae drwg ynom a direidi lawer, and di'olch i Greawdwr dyn, y iiiae ynom (klaio)i.i lawer Ihefyd. Ffrydiajn glan yw y Salmau hyn sy'n rhedeg a.Ua.n o galotin.au tadau a mamau a theuluoedd, yn hiraeth mwyn. Nid daear ddrwg mo'" galon; y mae dagrau hiraeth yn (■asglu'n ffynnon o'i mewn. (iwir fod rhyw wedd o hunan ar gam tetilu paji elo'n "teuhi ni" yn eiia-id y gan. Y mac earu ein oerainit yn help i gasru eyftiillion. a oharu eyfeillion yn help 1 garu dyii-laaait yr un aelwyd fawr. plant yr un Too sy'n y Nef- oedd, a phlant y c-ydofid ydym i gyd. <

MOURNING. MOURNING. Relief of dr««a details is always wel- oomo We devote the moat con- siderate attention to all drew require- ments. COSTCMM, DBESSES, BLOUSES, MILLINEBY, readv to wear, fashion- I WAHTSKI'S, BANGOR. able. refined, and right in price. liiitiiiiftiiititiiiiHmiiiiiuiiuiiiiiomnfHimrtiiiimiiiiiHiiiiiiifiiiiiiiHtiHiiHiiiHimtitiiiiiftffiHiiitniHiHimmuiififiiiiuii; æ I More Cupfuls! ¡. i That's the economy-test I of ROVA. It takes only half a teaspoonful j j of ROVA to make a breakfast- cupful of delicious cocoa. ¡ Its FLAVOUR will delight you. I -ANN& ih lb Kqva QpoPk | I i A i-lb. tin costs only 9d | Buy a tin TO-DAY. mum Chfuatmeus Qifte Uu&t_Ir "'FAKADAYS 4.IIOLID LIVERPOOL I caristmas tune H dove Uue and we are p. >pared M ■ & Bj wltD an enornaas neck et Gloves ai every JUad by Bk H H Wk tbe Best EBglish and FreacH Masers, is all sixes H S ni S Jv J asd ai ail onces, but ol really depeodaote quslity asd priced at lbe lowest prices. T V Are always a nsefnl anil aeccpinble H l/B 11/ Bk.B ■■ a. BI jjLi Ku^- present. We have a fine assortme^ | ■ II ||ft |V||1 M| | Id Irlsb Linen and Lawn, beaudlully II IW I | ||1 | B\ K | g|| g embroidered Also Initial Handier. IITIl lUIVLIVvl ULlClrjiS'• ——- JM——U' !'JJ.' JL 9 ) RICHARD JONES & CO., ( Drapers & House Furnishers. | f GREAT ANNUAL j I WINTER SALE COMMENCES • Saturday, January 3rd, 1920. j i Great Reductions in all Departments as usual. :1 CATALOGUES UPON APPLICATION. ——————————————— • X Richard Jones & Co., Ltd. Eastgate Street and Bridge Street, CHESTER. «•••••••«•• II ■ ■■■■"■■ SHELL AND COMFORT- There is nothing just like the comfortable feeling given by a pair of SHELL SPECTACLES—but they must be FIRST GRADE and FITTED by an EXPERT. We SPECIALISE in these Articles, VAUGHAN & JONES (E. R.. VAUGHAN, B.Sc, D B.O.A., Ophthalmic Optician), The Apothecaries' Hall, BANGOR. PERFECTA BOOTS and SHOES Back to their old Standard of Quality. DICKS 217, HIGH STREET, BANGOR. TKL W, M. Walter McK. Williams, WATCHMAKER, JEWELLER. SILVERSMITH AND OPTICIAN. FOR Xmas Presents and other Gifts. CALL AND INSPECT OCR STOCK. REPAIRS A SPECIALITY. SIGHT TESTED. 5, HIGH STREET, BANGOR. (Opposite Railway Station), Tel. J 13. =z:= THE CITY'S NOTED PROVISION AND GROCERY SHOP. Splendid Show of Xmas Goods. VERY BEST QUALITY. NO SHORTAGE OF FRUIT, &c. Special Line in Iced Xmas Cakes at 1/6 each. W^"V 117 r* \T 214, HIGH STREET, OWEN, BANGOR. • t