Y Goleuad

GOHEBIAETHAU. Nid ydym yn ystyried ein hunaill yn gyfrifol am syniadau vi ysgrifenwyr.

CYDNABYDDIAETH 0 GYDYMDEIMiLAD. AT OLYGYDD Y GOLEUAD. Anwyl Mr. Evans.—A fyddwch chwi garediced a chynwyno, trwy gyfrwng y GuLKFA]), ddiolchgarwch puraf teulu y diweddar Mr. John Ellis, Llwynraawr, i'r lliaws cyfeillion amlygasant eu cydymdeimlad a hwy yn eu profediga,eth chwerw. Bu y llythyrau a dderbyniwyd yn foddion cysur a diddanwch neill- duol iddynt yn eu trallod dwfn ar ol un anwyl iawn ganddynt. Dros y teulu, yr eiddoch yn gywir, Weston Rhyn. R. HUGHES,

THE SYNODICAL EXAMINATION. TO THE EDITOR OF THE GOLEUAD. Dear Sir,—Some years ago the question was dis- cussed in your columns as to what was meant by General Knowledge concerning the Holy Scripture, and if my memory serves me rightly I believe that it was ultimately decided that the. word "concerning meant that the questions should be asked as to the Canon; Inspiration, and Integrity of the Bible: If this is so how is it that Examiners continue to give questions in the above Exam. regarding the General Knowledge of" the Scriptures and ask such questions as those asked in the last Exam. when seven out of the twelve were not concerning" but out of the Scripture. It is time this matter were decided once for all," so that candidates may really know what they are to expect. Thanking you for a small space in your column. I remain, yours truly, U.\K THAT WANTS TO KNOW.

MERCH YR AMORIAD. AT OLYGYDD Y GOLEUAD. Syr,—Yn Nghyfarfod Misol Llangranog, pan yn pregethu ar y testyn, A mi a'th ddyweddiaf am i ty hun yn dragywydd," cyfeiriodd y Parch. Evan Phillips, Castellnewydd Emlyn, at yr Eglwys fel merch yr Amoriad. Cof genyf fod yr Hybarch John Jones, Blaenanerch, yn gwneyd yr un pcth ryv/ dro, "Welwch ch'i hi?" meddai "mat mor ofnadwy o ogoneddus." Pwy yw hi? 0 ho-o-o, ond merch yr hen Amoriad yw hi. Dyna y penill wedi hyny— Trwy rinwedd y gwaed Boddlonwyd y Tad, Mae merch yr Amoriad yn rhydd." Dranoeth y Cwrdd Misol gofynais i un o'r hen weinidogion, beth oedd tarddiad y dywediad. Nos Fercher neg, gofynodd rhyw wraig y cwestiwn yn y seiat; yr oedd y bugail yn bresenol, ond ni chafwyd atebiad. Erbyn hyn mae y cwestiwn yn enyn dydd- ordeb cyffredinol. Pwy o'ch darllenwyr a ryad yr atebiad trwy gyfrwng y GOLEUAD? Mae y Parch. William Jones, Aberystwyth, yn hoff iawn o ofyn cwestiynau, hwyrach y cawn ni atebiad i hwn ganddo ef. Ydv/yf, &c., Llangranog. D. GRIFFITHS,

A WORD TO PREACHERS. TO THE EDITOR OF THE GOLEUAD. Dear Sir,—I once read of a minister who was called to the bedside of a dying man, and was greeted by the question, "Do you remember having preached in- Hall on a certain date? I was in the audience, and! was deeply moved by your appeal. Thank God for that," .exclaimed the minister. Dont think God yet—wait until you hear it all. At the close of the service I asked permission to walk down the road with you, hoping that you would speak to me concerning my soul's welfare. But in- stead you spent the whole time in frivolous conver- sation. When you stopped in the house for a few minutes, I stood outside, stamped my foot, and said that religion was a farce.. From that day to this I have been a confirmed infidel, but I know better now. I am a condemned sinner about to appear, before the Bar of God, and there I lay my fall to your charge. How many preachers of the gospel see themselves in the unfortunate minister. Are our theological students as earnest as they ought to be. Are their actions in the train and around the fire those in whose hearts should burn a heroic passion for saving souls. Do our ministers preach Christ? Do our Church members live Christ? To quote the words of Dr. Campbell Morgan :—" Are we recommendir/g Christ to those about us? Are we true to the great moral standards of Christ? Are we doing our ut- most to win men to Christ-not only the near but the far off? In a word, how far is the paralysis of the Church the fault of her own children?" There would be no need for Dr. Morgan to have asked such questions if we realized with Philips Brooks that "religion is not something that is fastened on the outside of life, but is the awakening of truth inside of life." If Christians awoke to the fact that they were soul winners, what a happy land Wales would be. If Monthly Meetings and Presbyteries assembled to plan the salvation of souls, then the cause of Christ would not stagnate. Colonel Brengle of the Salvation Army says: "Not until a man can say with Paul, Neither count I my life dear unto myself, and I am ready to die for the name of the Lord Jesus,' can he hope to be largely used in winning souls. He that is anxious about his dinner, and eager to get to bed at a reasonable hour, and concerned about his salary, and over* solicitous about his health, and querulous about his reputation and the respectability and financial con- dition of his appointment, and afraid of weariness and painfulness, and headache and heart-ache and a sore throat, will never make a great soul-winner." And no one can deny but that he speaks the truth. Who will act up to it? KAPPA.

DEFNYDDIAU HANES. AT OLYGYDD Y GOLEUAD. Anwyl Syr,-Y mae symudiad ar droed yn Sir Gaerfyrddin i gasglu hanes yr eglwysi Methodist- aidd o fewn y Sir, a'r Parch. D. Geler Owen, Cyd- weli, yw'r ysgrifenydd. Hoff em. yn fawr i gael o hyd i hanes dechreuad yr achos yn Soar, Ponty- berem. Adeiladwyd yr hen gapel yn 1834 mae'n debyg. A oes rhywun a wyr unrhyw beth am yr amgylchiad ? A oes cofnodiad o ryw fath yn llyfrau cofnodion y Cyfarfod Misol: Byddai Mr. W. Thomas, Club Ilouse, Pontyberem, yn falch o'r hysbysrwydcl lleiaf yn y cyfeiriad hwn neu unrhyw gyfeiriad arall ynglyn a'r achos yn y lie. Yn niwedd Mai cefais y mwynhad o edrych drwy 'Y Drysorfa yn llyfrgell gyfoethog Trefecca, gan sylwi yn weddol fanwl ar gynwys y copiau hyd 1839. Nodais i lawr y cyfeiriadau at Siroedd Caer. fyrddin ac Aberteifi. Ynglyn a'r olaf tvnai Gogledd Aberteifi fy mryd yn benaf, ac yn arbenig Penllwyn a'r cylchoedd. Telais sylw manwl i dref Caer- fyrddin ac i Bontyberem a'r cylchoedd cyfagos. Credaf mai nid gwaith ofer fydd taflenu yr amrywiol gyfeiriadau ynglyn a'r lleoedd hyn a dangos drwy hyny lie y gellir cael o hyd i ryw gymaint o ddefn- yddiau hanes. Ncdwn hefyd ambell beth y tu allan i'r cylchoedd a enwyd — Y Drysorfa Ysbrydol ('Rhif I): 1799.—Jenkin Mor. gan, Gwr o Sir Gaerfyrddin; Llyfr gan Mr. Jones, o Drelech, Saron (A.), Sir Gaerfyrddin: Y Gym- deithas Ymneillduol gvntaf yn Sir Aberteifi; Tyst. iolaeth i undeb y Corff, gan Williams, Pantycelyn. Y Drysorfa, 1831, dan oJygiaeth John Parry. 'Y Drysorfa gyntaf.—Cymdeithasfa Caerfyrddin; Dy- wediadau y Parch. D. Charles Marw-restr, y Parch. T. Jones, o Gaerfyi-ddin Pregeth y Parch. T. Jones; Pregethwyr Sir Gaerfyrddin; Capel newydd ger St. Clears; Cymdeithasfa Aberystwyth; Yr Ysgol Sab- bothol yn Sir Aberteifi; Y Galon Ddrwg, gan Llew- elyn Llwyd, o Ceredigion. 0 Y Drysorfa, 1832.—Pregeth y Parch. Thos. Jones, Caerfyrddin (Ebrill); D. Charles, Caerfyrddin; Ys. gol Sul Aberteifi (dau gyfeiriad); Robert Morgan, Aberffrwd; Marwoiaeth David Evans ac Ebenezer Morris, gan E. Richard's; Charles o'r Bala; Cym- deithasfa Talgarth; Cymdeithasfa Tredegar; W. Williams ar Emynau Darlun cyntaf yn y Drysorfa. Y Drysorfa, 1833.—Ymadroddion D. Charles; C ymdeithasfa Chwarterol Caerfyrddin; Galareb ar farwolaeth Mrs. Charles, Caerfyrddin; Parch. R. Davies, LIansadwrn; Agoriad addoldy yn Swvdd Aberteifi; Agoriad capel Penygarn, Aberteifi; Cof- iant David Lewis, Llwyniorwerth, Penllwyn Pumed cylchwyl Sir Aberteifi; Adeil.adu capel Aberporth Capel Aberayron Enwau Gweinidogion y Method- istiaid Cymdeithasfa Aberhonddu. Cyflwynir y blynyddoedd dilynol y tro nesaf. Yr eiddoch, &c., Pontyberem, Huw EDWAHOS, Hydref 26. 1908.

THURLOW. AT OLYGYDD Y GOLEUAD. Syr.—Ni fyddaf unrhyw adeg yn cael fy adgoffa am y gwr hynod uchod na fydd datganiad am dano sydd hefyd yn ddeffiniad clir yn d!od yn fyw i fy meddwl. Tybed,' gofynai rhyw edmygydd llaw- chwith o'r Canghellydd enwog, i rywun rywbryd fod mor ddoeth ag yr edrych Thurlow.' Dyna fe ar unwaith 'mewn du a gwyn." Onibai ofn y Nodwr, a'i gasineb o eiriau Saesoneg dan unrhyw amgylch- iadau, buaswn yn arfer y gair 'Silhouette am y des- grifiad. (Ond caiff hwnyna sylw eto). Yn awr y camgymeriad penaf fyddai casglu fod Thurlow yn fach, neu yn gyffredin, neu yn ddwl. Gall dyn dwl, mae'n wir, ddringo yn bur uchel wrth gael ei bropio. Ond gallodd Thurlow aros yn y goleuni llachar sydd yn taro ar yr orsedd.' Am ysbaid bu yn geidwad cydwybod y brenin.' Gall hyny hefyd feddwl llawer neu ddim. Beth oedd maint ei gydwybod ? Mae yna lawer ° hobl na chym- erwn y byd am fod yn geidwad eu cydwybod. Mae mor hawdd colli peth bach. Dywedir fod rhai yn cadw y pisiau tair yn gymysg a'r punoedd (' rhai,' all wneyd hyny). Eto nid yw yn beth diogel. Ond i ddychwelyd at y cig oer-nid pisyn tair oedd Thur. low. Ac nid punt yn nghanol pisiau man mohono ychwaith. Ond y drwg oedd ei fod yn edrych llawn gymaint ag oedd ef. A phrofedigaeth oedd casglu fod yr holl siop yn y ffenestr. Y canlyniad oedd mai ychydig oedd yn myned i fewn. I beth, os caent wel'd. y cwbl o'r tu allan Cymered siopwyr yr aw. grym, er mai nid pob dydd y caiff dyn y fraint o werthu reel o gotton i wraig wedi dangos yr oil yn y siop. Ond y mae ambell un yn myned i'r siop ar fusnes a phwrs yn ei Haw. Ac wedi edrych yn ffenestr Thurlow a gweled y prisiau uchel ymresym. ent. Tybed fod y peth gymaint o werth a'r pris.' Rhaid i mi fyn'd i fewn a'i examinio fo (' arholi,' fuasai Nodwr yn ddweyd). Yr wyf yn cofio ysgar- mes air-iol rhyngwyf a benyw lygadog unwaith (nid wyf yn awgrymu mai eithriad oedd peth fel hyn) pan y gofynodd. 'Pa un fyddai oreu genych ai bod mor ddoeth ag yr edrychwch-ai edrych mor ddoeth ag yr ydych?' Cefais ras i anfon y gofyniad yn ol. Ac er mor lygadog syrthiodd y ferch i'r fagl.. O, fe garwn fod mor ddoeith ag yr edrychaf.' 'Anrabosibl'

Mae y Parch. E. R. Jones wedi tori ei gys. ylltiad ag eglwys Penydarren, Merthyr, ac yn bwriadu symud i undeb a Chyfarfod Misol Trefaldwyn. Y mae wedi gwneyd lie anwyl iddo ei hun yn syniad a theimlad ei frodyr, a charia gydag ef ddymuniadau goreu pawb. Fe fydd rhaid i eglwysi Cymru ddeffro yn bur fuan os am gadw gafael yn eu gweini- dogion goreu. Fu erioed gymaint o son am rai yn myn'd d'rsoodd i Eglwys Loegr; ac hysbysir fod y Presbyteriaid yn 'Lloegr a'u llygaid ar rai o oreugwyr pulpud yr Hen Gorff. Dywedir fod un o honynt yn ddi- weddar wedi cael cynyg cyflog o £1,200 y flwyddyn a'i dy am "fyned drosodd," ond ei fod o deyrngarwch i'r Cyfundeb wedi gwrth- od. Dywedir mai araf y mae yr £ 20,000 yn dod i mewn at Gronfa Dyledion y Symudiad Ym- osodol. Y mae ambell un o'r cyfoethogion yn gwneyd yn bur dda, ond pa le mae'r lleill mor hir cyn dod ? Pa le mae blaenoriaid cyfoethog y Cyfundeb? A pha Ie, ysywaeth, y mae y pregethwyr cyfoethog? Y mae un o honynt wedi addaw XSoo, ond pa le mae y naw? Y mae gan y goruchwyliwr ffyddlon hawl i gadw ei ffenestri yn agored tua Jeru- salem o hyd, gan barhau i ddisgwyl. Cefais lythyr ddydd Llun diweddaf oddiwrth fy anwyl hen gyfaill, y Parch. John Williams, Gilfach, Bargoed, ger Caerdydd, gyda'r hwn y bum yn cvdweithio am fiynyddoedd yn Henad- uriaeth Caer, Dinbych a Fnint. Mae ei iechyd 7 yn parhau yn wanaidd; er hyny myn fyfyrio a phregethu hyd y diwedd. Y mae mor llawn o yni ac ysbryd gwaith fel nas gall fod yn llon- ydd. Dyma fel yr oedd efe yn ngholeg y Bala a thra yn weinidog am flynyddau maith yn hen ddinas Caer ac yn yr Henaduriaeth. Wele ran o'i brofiad mewn cystudd I suffer night and day. I get ease after my milk food for an hour or two. I am a little better this week. I preach at home. I want to die in harness; I know I shall die in peace." Wedi darllen v frawddeg olaf hon teimlwn yn barod i ddiolch, a chan yn y geiriau canlynol:—" Hallelujah to the .Lamb who bought us a pardon, We will praise him again when we pass over Jordan." Llawenydd oedd genyf weled yn yr Homiletic Review," am fis Tachwedd, ddarlun rhagorol o hono. ynghyda phregeth nodweddiadol o hono a'i ddull o feddwl, ysgrifenu a phregethu. Y mae yn cadw at ei bwnc o'r dechreu i'r diwedd. Canmolir hi yn fawr gan y ddau olygydd. Dyma rai o'u geiriau yn y rhagymadrodd: Here is a skilful character Sermon of the Concentrative order. The hearer's attention is fixed throughout on a thesis which in this case happens to be a dual one, &c." Penawd-y bre- geth ydyw—" The Two Sisters; Service and Meditation," ac y mae yn werth ei ddarllen am- ryw weithiau drosodd. Hvderaf v caiff beth amser eto i wasanaethu ei Arglwydd ac i bre- gethu yr efengyl dragwyddol, yr hyn hefyd yw ei hoff waith.