Seren Cymru

PONTYMEISTR. CYFLAWN RYD.DID I VOTIO. Efa'lai mai tegwcli fyddai dyferu gair o hslynt y He hwn. Saif rhwng Risca a Ma-esaleg, ac nid pel- oddiwrth balas Arglwydd Tredegar, pen Tori Mynwy. Mae yn ngwaitk aleam Pontyme;str gannoedd o weithwyr yn gweithio yn ngwasanaeth y Messrs. Bmks & Co., yn cael eu cynnal mor gysurus a neb gweithwyr yn swydd Fynwy, neu un swydd arall yn Nghymru ac yn yr adeg derfysglyd bresenol mewn cyssylltiad a'r etholiad, dangosodd G. H. Banks, Ysw., meistr y gwaith, ei hun yn hyn, fel arfer, yn foneddwr i'r gwaelod. Y chydig cyn yr etholiad dros y sir, rhoddodd bapyryn allan ar ddrws y gwaitb, fod i'r gweithwyr gyflawn ryddid i roddi eu pleidlais i'r sawl ag oeddent hwy yn ewyllysio. Dyna ryddid, un o freiniau dyn, ac nid rhoi y scriw arnynt, fel y mae Uawer yn gwneyd yn y hyn. Daliodd trignlion Risca eu tir yn o lew, gan bleidio dros achos Mr. Gladstone, ae felly pobl y Tydu, a'r Cefn, oddieithr ambell un, megvs Biii Bach a'i gylfelyb. Pwy fuasai yn petruso am fynyd i feddwl am Bili i fod yn bleidiwr i Dori. Ow Ow dyma Ymneillduwr etto, mal sopyn o glai. Pwy fuasai byth yn tnedd>l, wedi gweled ei waith barddonol ef i'r YsgolFrytanaidd yn Eis- teddfod y Cefn, dechreu y flwyddyn hon, pan oedd yn son am haelfrydedd a gwerth rbyddid, y buasai Biii Bach yn chwydil ar draws y pethau hyn can gynted. Wel, wel, dyna iiili Bach wedi trei yn Dori mawr Muwr, ici, a mawr yw'r gwueddu, A'r cawstro sydd o bob tu Yn He rhoi gwaedd mi ro wchwach, Aeth Bili Bach yn Dori. 9 Poddfgaliaif, clywch i gredu Iddo droi i ochr Tori! We dyma'r gwir heb bilo crach, Aeth Bili Bach yn Dori. liigwydrfor wedi^ei gwadu, Ewvllvs dda yn pallu, n Rhvw iudr g!od yn ilon'd ei sacb.! .Wnaeth Bili Bach yn 'Dori. 4 MYFYR MEINW.

GANWYD,— l Tach. 24, priocl Mr. John Evans, Nantdyrus, Treherbert, ar ferch. j PRtODWYD,- I Tach. 26ain, yn nghapel Heol Undeb, Caer- fyrddin, gan y Parch. W. Morgan, y gweinidog, j Mr. W. Griffith, Rickcrdson Hall, I Prisilla, 1 nrerch ieuengaf Mr. John Owen, Solfach, Sir Benfro. ? Tach. lleg, yn nghapel yTrefnyddion Calfin- aidd, .Waerifawr, gan y Parch. D. Evans, Mr. Daniel 0. Jones, Bryn-y-Pistyll, it Miss Catherine Owen, Caer-steel, Waenfawr. BU FARW,- '] Tach. 3ydd. ar ol c vstudd hir, yn 56 mlwydd oed, Mr. John G. Pritchard, Caerllwyn-grydd, ger Bethesda, Caernarfon. Yr oedd yn aelod parchus o gyfundeb y Methodistiaid. MARWOLAETH Y PARCH. JOHN KELLY, BONTNEWYDD. Oddeutudau o'r gloch, prydnawn dydd Gwener, yr ugeinfed o'r mis bwn (Tachwedd), ynnhyei wyr, Cobden Street, Birkenhead, bu farw yr hen bererin duwiol uchod, wedi cyrhaedd yr oedran teg o bedwar ugain a thair o tlwyddi. Ychydig iawn a vvyr yr ysgrifenydd am Mr. Kelly; ond yn unig y ddwy flynedd ddiweddaf o'i yrfa ddaearol. pa rai a dreuliodd gyda ni yn y dr#f hon. Yn ystod yr amser hwnw, yr eedd yn aelod dysglaer o'r Eglwys Fedyddiedig sydd yn ym- gyfarfod yn Heol Price, a choleddld parch neill- duol gan bawb tuag a to ac nid oes yr ammlieu- aeth leiaf ynorri, pan y meddyliwn am ei brofiad nefolaidd, ei bencierfyniad diysgog, a'i rodiad di- argyhoedd, nad yw yn awr yn mwynhau gwobr ei lafuryn nghymdeithas yr lesu hwnw ag y bu mor ymdrechol yn dangos ei degwch, ae yn dweyd am ei barodrwydd i dderbyn y pechadur- iaid penaf. Draw inae ef uwehlaw go'fidiau, TraUod a hclbulon bJcl; Draw yn rnysg y dorf angylaidd, Fel rhyw seraff yneu plii.il Dacw fe, mae'.r delyn ganddo, "Vele'r goron ar ei ben Wele'r palmwydd gwyrdd yn arwydd Buddugoliaeth mwy, Amen. BEDA.

GLANDWE.—TYSTEB. Oes rhyfedd yw yr oes hon am dystebau. am gyfarfodydd i'r dyben o gyflwyno tysteb i hwn a'r Hail; ac nid yw hyny mewn un modd (yn oil fy marn I) allan o le, os bydd teilvngdod. Mile genyf yr hyfryd- web o hysbysu am gyfarfod o Goedwigwyr a gynnaliwyd yn Westy'r Hanner Ffordd, nos Sadwrn, Tach )4eg, yny lie uchod. i'r dy-bati o gyflwyno Tysteb i'r brawd Wm Williams (mab i'r hen fonedfwr parchus o'r un enw, sydd mor adnabyddus trwy yr holl gymmydogaeth), am ei lafur yn ein plith. Bu yn gwasanaethu yn y ilwydd o ysgrifenydd am amryw o flynyddau, a dodrefnodd yr ystafell, trwv osod mainc i bob swyddwr, a'i goleuo 6. nwy, yr hyn sydcl yn gyfleus a chysurua j'r holl aelodau; a'r cwbl yn rhad ac am ddim. Ar y noson grybwylledig, cyfarfu lluaws mawr o'r aelodau yn nghyd, i ddangos eu diolchgarwch iddo-, trwy ei anrhegu a chloc (timepiece) ardderchog, wedi ei oreuo ag aur, a'iymg»u & gwydr, ad*rn o arian tu fewn, yn cynnwys y geiriau canlynol" Cvflwynwyd i Mr. Wm. Williams, Llys Darbodolj rhif 3225, o'r urdd Henafiacthol o Goedwigwyr, yn arwydd o'u parch iddo am ei lafur gwerthfawr, Tach 14 1868. Wedi ychydig o eylwadau gan y Llywydd, Mr. J. Evans, trosglwyddodd of i'w ddwylaw, yn nghanol curo mawr. Ar ol cael dystawrwydd, cododd Mr. Williams, a dywedodd ei fod yn teimlo yn wylaidd i ddweyd llawer; ond ei fod yn diolch o waelod calori, am y rhodd werthfawr a defnyddiol hon. Byddai yn cofio am eu cared- igrwydd bob troyredrychaiarni; a gobeithiai y cai ei drosglwyddo o oes i oes yn y tenlu, nes malurio yn llwch (curo mawr). Yr oedd wedi bod yn aelod yn y gyfr.infa hono er y dechreu, pan nad oedd ond ychydig o rif, ac bob feddu ond ychydig o arian ond gallent ymffrostio vn awr mewn 150 o aelodau, a £400 o arian ar log yr hyn sydd yn dangos cynnydd mawr ond yr oedd tir etto i'w feddianu. Byddai iddo ef barhau i wylio yn fanol dros lesiant cyffredinol y llys. Eisteddodd i lawr yn nghanol curo mawr. Yna cafwyd ychydig o bennillion cymhwys i'r am- gylchiad ac anerehwyd y cyfurfod gan amryw o'r brodyr oedd yno. Ymadawodd pawb wedi cael cyfarfod wrth eu bodd. Hir oes i Wm. Williaims a'i deulu caredig; llwyddiant i'r gyf- rinfaj a pharhaed brawdgarweh yn ein plith, yw dymuniad, D.J.

hEHTOWAD SWYDD LANCASHIIiE. 1 t,) œurriè:l1 (0) fI Y g.¡] B r! of j ■ 7502, 7566 /Gladstono (R) ^47 — Grenfell (R) 6142 Methodd' Mr- Gladstone fel hyn i ddyfod i mewn dros swydd! Lancaster, a dychwelwyd dau Yi mae dyla.nwad mawr ganhrll idorby yn y swydd hon, a defnyddiwyd y r oil yn | er by n: Mr. Gladstone. Fodd bynag, yr eedd aisteddle Mr. Gladstone yn ddiogel cyn Ityn, gan ei fdtj, wedi ei ddycbwelyd dros Greenwich.

CASNEWYDD.—Y TERFYSG. Mor fojreu a-:naw o'r gloch, dydd Mawrtli, yr oedd ydref yn llawn cyffro o begwn i begwn; yr oerld y Rhyddfrydwyr a'r Ceid. wadwyr ar eu goraf bryd byn, yn arwain eu gwahanoi bleidwyr i'r polling booth, a thyrfa- oedd aruthrol o greaduriaid gorphwvllog, yn rhwygo'r nefoedd a'u hysgrechiadau cabl- eddus. Cvn fod un sicrwydd o du pwy y troai y fuddugoliaeth, yr oedd cafcrodau am- herawdwr ypwll diwaelod yn ymosodgyda beiddgarweh cytlireuliaid ar wahanol fael- faoedd y dref. Dywedodd gwr y Parott Inn wrthynt, r buasai yn saethu at v cyntaf a fuasai yn taflu ceryg at ei d|- ef. Gyda hyD, dyna gatan yn gorchymyri i'w fyddinoedd ymosod ar y ty, a chya pen naw neu ddeg o fynydaw, yr oedd tair neu bedair o'r ffenestri mawrion yn deilchion. Gwelais ddwy fereh ieuanc, o ymddangosiad boneddigaidd, yn syrthio yn ebyrth i cldw-rlaw anwaraidd dwy o'r Jesebcliald duaf a fu erioed, am eu bod yn gwisgo ysnodenau gleision yn eu dyddos- benau! Yradrechodd Mackintosh, yr hedd- geidwllc1 sirol, rwystro y terfysgwyr ac y mae'n dehtyg iddo fyned yn rhy bell wrth gjfla'rnu ei ddyledswyddau; a'r eanl.l'niad oedd, i ddeuddeg neu bumtheg mil o gread- uriaid, ar ddelwau dynion, idd ei drin yn of- nadwy o farbaraidd. Yr ocdd y coed a'r ceryg vn dyfod at ei ben o bob cyfeiriad, ac yntaa heb fodd i amddiffyn ei hunan. Fodd bynag, anxiogwyd ef i ddyfod oddiar ei farch, a gadael llonydd iddynt. Am tuag hanner awr wedi pedwar, daeth y newydd fod y Rhyddfrydwyr w6di buddugoliaethu ar eu cyfeillion Ceidwadol. Anerohodd Syr John W. Hamsden tua deuddeg mil o ddynion o un o ffonestri y Westgate Hotel; derbyn- iwyd ef yn frwdfrydig, ae er i'r Cochion ennill y dydd ar y "Gleision," nid oedd hvnyynlddigon iddynt-yr oeddyntoun man i'r Hall yn finteioedd mawrioa, fel seirff a gwiberod, ae nid oedd un man i'w gael heb fod em gwenwyn aspiaidd hwy wedi ei halo^-i! Ymosodasant etto ar y Town Hall, ac er holl fygvtliion a gweddiau y ddau Offeiriad Pab- aidd a'r Maer (yr hwn sydd Babydd), yr oedd plant y fall wedi gwneyd Uw o ffyddlon- deb idd eu harglwydd am y dydd, ac nid oedd Pab, na Maer, na milwr, a fuasai yn eu hattal! Gan nad oedd dim yn ticio i attal eu cymddaredd, darllenodd y Maer y Riot Act ddwy waith ar esgynlawr y neuadd, sc an- fonodd swyddogol at Col. Bell, yn dymumo arao ddyfod a chatrawd o fihv'yr i lawr ar unwaith, am fod y dref yn gyfan yn nwylaw y mob Mewn ychydig amser yr oeddynt yn sefyll o flaen v Town Hall, a dy- munodd y Col. Bell ar bawb fyned i'w tai, a dywedodd fod y dref yn awr yn ei law ef/ac y gallasai orchymyn i'w filwyr danio y mynyd y mynai; ond dyn anwyl, efe agafodd gym- maint o wrandawiad ag a gafodd Lot gan ei ddawon yn Sodoma er ys talwm, ac yr oedd y milwyr yn cerdded o un lie i'r Hall; ac ar eu gwitith yn pasio y tu cefif i'r Queen's Hotel, llamodd gwraig, o'r enw Mrs.Grant.i'r dd6r, er mwyn achub ei phlant, a derbyniodd ergyd gan un o'r milwyr, hyd at ei chalon, a bu larw yn mhen ychydig fynydau! Der- byniodd ei mab bump ergyd 'ar yr un pryd; ond y mae argoel y bydd iddo wella er hyn oil. Mae dyn arall wedi marw, ond nid yn achos y milwyr y bu hyn. Pallu myned oddiar lwybrau yr heddgeidwaid wnaeth, ac yr oedd ei weithredoedci ciaidd yn galw ar iddynt ddefnyddio eu ffyn ato. Adferwyd heddweh i raddau drwy y fwrdeiedref wedi i'r fenyw gael ei Iladd; ond nos Fercher, ail ymgynddeiriogodd plant y fall o'r newydd, ac ymosodasant ar y ffenestri, ac nid oes ty braidd drwy Commercial Street, heb fod 61 eu dwylaw duon wedi eu bathu arno! Y nos hon, nid oedd milwr na heddgeid. wad i'w weled yn un man. Dygwyd un ar ddeg o'r terfysgwyr o flaen y Maer dranoeth ond ni chawsant un gosp Ni fu erioed eglurach arddangosiad o or- uwch ddylanwad llygredd argalonau dynion, nag a ddangoswyd gan yr anwariaid uchod yn y Casnewydd ar ddyddiau yr etholiad di- weddaf: yr oedd yr holl ymdrafodaeth yn gabldraeth ar ddynoliaeth. ATHAN FAEDD.

ETHOLIAD ABERHONDDU. CYHUDDIAD 0 LWGRWOBRWYAETH. Dydd etholiad Aberhonddu, aeth y son ar led I' fod dau ddyn wedi eu cymmeryd i fyny dan y cyhuddiad o lwgrwobrwyaeth, gyda'r amcan o sicrhau dychweliad Mr. Howell Gwyn, yr ym- geisyad Ceidwadol. Profodd y stori yn wir; a dydd Gwener diweddaf dygwyd hwy gerbron yr ynadon, yn neuadd y dref. Ar yr amser pennod- edig, cymmerodd y maer y gadair, ac yr oedd vr ynadon canlynol yn wyddfodol ar y faiac :—Mrd. T. Bright (cyn-faer), Joseph Joseph, John Williams, David Hnghes, Jas. Williams, John Davies, a John Protheroe. Ymddangosodd Mr. Games, yn cael ei gynnorthwyo gan Mr. Cott. dros yr erlyniadj a Mr. Morgan Morgan, Caer- dydd, dros y carchararion. Wedi cryn siarad, ae ychydig afreoleiddiwch, agorwyd y mater gan Mr. Games, drwy ddwyn ) cyhuddiad yn erbyn JamesrMQrgan,, £ )!r Farmer's Arms, yn nliref 'Abeiboa 1 i«, o i ~>ddi ari tn'; gyda'r amcan Q di^eddu John Sew i bleidleisio dros Howell Gw ii. Galwodd Mr. Games ar John New, yr hwn a ddvwedodd eifod u engine fitter yn nghwasairaertr Cwmni Rheilffordd Aherhoiiddu a Merthvr. Gofynwvd iiido.gan Mr. Felix Golden i bleidleisio drn<'}"G'iTm. ac- y rhoddid arian iddo ar ol.yr etholiad r oedd. yr arian ambleidleisio drosGwyn. Nid j lid dimyn.nghyleh mainty swm oedd cflhi:\yga,.el. Gwelodd Golden amryw draion a." I Oil ali, N; Gwrfchodai i aros hyd. a,- ol yr (thob a Cyf- IwrnTyd, efi sylwyr amdditiyny id Moigin in Farringdon, yn ngorsaf y rheilffo"cld, am tua phump o'r gloch prydnawn y -nommahm. Siar* adodd yr arnddifFynydd a mi ar y iiiater wrth gerdded yn olae yn nilaen ar v platform. Dy- wodfi y rhoddai gant i lawry os celid holl dd vnion y rbeilffordd n ngbyd. 'Det!biis ei fod vn meddwl e,lnt. punt, ond, ni,,cidl,c,!oi,i c nt o beth. Rhoddodd y, tys,t harje3 helaetli wedt hyny o'r drafodaetb a fu rhyngddo efa r vnddurj mdd, a phersonau ereill; a ei t d i-.edi derbyn pnm punt ganddo ar y ddealitwnaeth ei fod i roddi ei bleidhiis i Gwyn. Croesholwyd New gan Mr. Morgan 1 ohd ni allodd syfiid dim at- ei dystiplaeth. Mewn atebiad i Mr. Gamesj dywedodd. New iddo fyned y noson hono i'r Wellington Hotel, iddo ganfod amryw yr:o, a dywedodd wrthynt yr oil a ddygwyddodd. Marcwyd yr arian yn y man. Cafodd yr nrholiad ei ohirio ddyddGwener; a chymmerwyd gwystl o ^600 am; ymdaangos- iad y carcharor Dydd Llun, dy wvd yr arholíacl yn miaen yn yr un He, a cherbron yr un ymtdon; pan y profodd William Adams iddo ef a'i frawd dder- byn ;140 yr un oddiwrth .LImes do g»n. ar v teiiirau eu bod yn pleidleisio dros Mr. Gwyn. Gohirivyyd yr achos drachefn hydddYil d Llun noMkf, a rhoddwyd swtn y gwystf n')) vmddan"- osiskd y carcharor yn £ 600— £ 200 drosto ef ei hun, a dau faicliafon am £ 200 yr un.. lJywodir fod cyfreithwyr yr e !vn id A n fedd- iannol ar lawer iawn o dystiolaethau evlfelyb, a bod petisiwn i gael ei anfon yn erbyn iweliad Mr. hiowel Gwyn.

TERFYSG PWYSIG YN SIR FYNWY. DINYSTR MAWR AR EIDDO. Yn gynnar dydd Mawrth, aeth y son. ar led fod y Toriaid yn ddiwyd yn gosod y ar waith yn ngwahanol barthau y wlad, a dan- gosai y bobl y casineb mwyaf at y fath ymddygiad. Lledodd y teimlad 'hwn drwy yr holl le ac erbyn pedwar o'r gloch yr oedd yn amlwg fod y mob yn barod i wneyd ymosodiad ar y personau hyny ag oeddynt yn dal cyssyllt- iad ag agents y Toriaid. Pan wnawd sefyllfa y poll yn hysbys, a bod Col. Clifford. wedi colli y dydd, ffyrnigodd y bobl i'r fath raddau, fel yr ymosodasant ar dai ac eiddo y Toriaid. Yn Mlaenafon, ymosodwyd ar y Lion Hotel, y gwestdjr mwyaf yn y dref, yr hwn a gedwir gan Mr. Morris. Nid yn unig torwyd pob ffenestr yn y tv. ond drylliwyd fframau y ffenestri, a'r hollddrysau, Cymmerwyd meddiant cyilawn o'r ty gan y mob, ac yfwyd yr holl win. &c., gwerth tui 9400, gan y dorf. yr hyn a'u cyn- hyrfodd yn fwy fyth i gyflawnu gweithredoedd mwy beiddgar. Taflwyd yr oil o'r dodrefn, dillad gwelyau, &c., allan i'r heol, a gosodwyd y cwbl ar dan. Yr oedd dau glwb yn cael eu cynnal yn y Lion, ac y mae yn ddrwg genym ddeall i'r oil o'r llyfrau a'r papyrau perthynol iddynt gael eu dinystrio. Dywedir hefyd i'r dorf gario ffwrdd £130 mewn arian, a gwerth £130 lestri arian. Dygwyddodd un anffawd angeuol yn y Lion. Wrth guro allan un o ffenestri y llofft a'i ysgwydd, aeth y dyn allan gyda hi; ac yn ei gwymp, torodd asgwrn ei wddf, a bu farw yn y man. Dinystriwyd ffenestri amryw dai ereill; ac yn eu plith eiddo y Prince of Wales, a siop Mr. Lewis, crydd. Yn yr hwyr, cyrhaeddodd y milwyr y lIe o'r Casnewydd a rhoddodd eu presenoldeb derfyn ar y terfysg yn ddioed. Yn Abersychan, gwnawd dinystr mawr i'r White Hart, ac adeiladau ereill. Bu cryn der- fysg hefyd yn Mhontypool, lie y dinystriwyd y Crown Hotel, yn debyg fel y gwnawd a'r Lion yn Mlaenafon. Danfonwyd am y milwyr i'r ddau le olaf, fel hefyd y gwnawdynNhredegar lie y dinystriwyd ffenestri tai amryw o'r per- sonau a gredid eu bod yn ffafrio yr ymgeiswyr anmhoblogaidd. Dywedir i ddau dy gael eu llwyr ddinystrio yn Nhredegar, yn gystal a'r pol/inq booths. Bu farw un dyn yno hefyd mewn canlyniad i'r niweidiau adderbyuiodd. Gwnawd dinystr mawr ar eiddo, a chafodd lluaws eu niweidio yn ddrwg ond ni chlywsom i ragor na dau ddyn golli eu bywydau.

Y mae y Barwn James de Rothschild newyid farw. Efe oedd brif perchenog ty y, Rothschilds yn MI)aris, a sefydlodd yn Ffrainc yn 1812. Gonvvyd et yu Frankfort yn 1792; felly ) r oedd yn 76 mlwydd oed pan fu fcirw, Barwn James de Rothschiid oedd y tnsb diweddaf yn' fyw 0 eiddo Mayer AnselUJO Rothschild, sefydlydd y teula eriwog yrna. Aeth Napoleon i eglwys gadeiriol unwaith, He y gwehi ddeg o golofnau arian. "Pa beth ydyw y mai hyn?" gofynui yr Ymherawdwr. "Y Deu'ideg Apostol," oedd yr ateb. Wel,"meddai yntau, cyimnerwch hwy i lawr> t )d we'll hwynt, a bathodweh hwy yn arian, a gadewch iddynt fyned oddsamgylch gan v.neuthur daioni, fel y gwnaeth eu Meistr." CYFREITHIWR WEDI EI DnECHu!—Fd yr osdd cyfreithiwr cyffredinol yn tnyn'd, o dy i dt yn Exeter i ymofyn pleidieisiau, daeth o'r disedd at hen Wr a hen wraig. Pan ufynodd i'r hen wr am -ei bleidlais, dywedodd yr hen wraig—" Y mae fy ngwr i wedi addsw ei bleidlais i'r Rhyddfrvd- wyr." Ond dai ati i faerswadio yr hen wryr oedd y cyfaeithiwr, a'r hen wraig yr holl amser yn edrych dros ryw lyfr, gan droi ei ddalenau. O'r ciiwedd gofynodd i'r cyfreithiwr os gwelai yn dda ddarllen pennod, gan nodi y bennod i'w darlleri. YKiafiodd y cyfreithiwr yn y Uyfr 'i wneyd hyny, ac iin o'r geiriau cyntaf y duaeth atyoi "doeid— A rhyw gyfreithiwr a duaeth gan ei demtio ef," Gollyngodd y cyfreithiwr y Uyfr o'i law, ac allan ag ef yn glust-lipa, wedi ei drechu.