Welsh Newspapers
Search 15 million Welsh newspaper articles
2 articles on this Page
-"_.--GAIB AM YR ETtfOIilAD,
GAIB AM YR ETtfOIilAD, JhDD i ni ymdrechu rhoddi cyfres mor gyflawn ag y bydd modd o'r etholiadau, gyda y gwahanol gyfnewidiadau sydd wedi Cymmeryd lie trwy y deyrnas gvfunol ond y mae rhai enghreifftiau nq: ydvnt yn per- thyo yn nes atom ni fel C\niry. Mae yr ethcliad yn Merthyr ac Aberdar wedi thoddi buddugoliaeth fa \v red dog i Mr. Henry Richard. Yr oedd dwy elfen yn ifafriol i roddi iddo ef y sefyllfa a gafodd yn etholres. Yr elfeo annghvdffurfiol .d>; hon yn gref iawn, a derbyniodd f r.h .rd bleidlais mwyafrif mawr iawn toll Annghydlffurfwyr. Elfen arall v pwnc y meistr a'r gweithiwr. Daeth "i Vr amlwg yn nertbol iawn, a chafodd Ivich^rd y ffrwyth yn llawn. Gyda hyn, yr oedd amryw o'r pMfwIthfeydd yn rrryaed yi gorfforol gyda Mr. Richard, tra f.d oeddynt ond rhann rhwng Mr. Bruce ar y mÔH du, a Mr. Fothergill o'r tn arall. Yr'ocdd y ddau ymgeisydd yn rhoddi eu pleidieisiau gyda Mr. Richard canys Fotiodd Mr. Bruce dros Bruce a Richard, a rot!odd Mr. Fothergill dros Fothergill a .Richard a darfu holl weithwvr Fothergiil \raddi e i pleidleisiau dros Henry Richard. ",Y r oedd hyn yn unig yn rhoddi 3,000 o lileid'Piswi iddo ef. Mae Fothergill yn y 'asau y d^i-asai fod, acyn y man y dywedas- >i. Yr oedd yn ddigcrri hawdd i i Idyn ystyriol i ragweled, os buasai Mr. rrJvlchard i mewn, y buasai yn rhaid i Bruce I raaes ac telly y bu. Dygwyd hyn I ■tides rvngyich gan ei gyfeillion ef ei hun,ac nid pes jjanddo neb i fod yn ddiolchgar am hyn rJ iddo ef ei hun a'i gyfeillion protfes- Y t ythmyn mawr lawenhau yn nych- eli.fJ Mr. Fothergill-mae y peth ag 'IK wedi bod yn edrych am dano er ys nag un-ar-bumtheg o flynyddau, a'r .«tii ag ydym wedi ddymuno ei weled. Mae yn y man iawn fel aelod Seneddol dros hvr ac Aberdar. Dywedwn ettc,ein bod Iill falcham sefyllfa Richard Fothergill, ac 10 tf mlo yn llawen ein bod wedi gweithio yn oi.est v fFyddlon i gael hyn 1 ben. Ni laom ni erioed yn gweithio gyda mwy o a chyda cydwybod fwy argyhoedd- fadi_,c. na'r tro hwn. Mae llawer o feio wedi t'cd arnoni ond cawsom ni y fraint o yrr.- mittal t-hag ysgrifenu na llefaru yr un gair wRIed, nae anngharedig am neb. Tra y bu :rhai yn difrio, buom ninnau yn gweithio,ac }a gw; Ithio i bwrpas ac yn awr, mae ein wedi eu coroni a Ilwyddiant. Yr ■ dym yn etholiad Richard Fothergill thol un o'r dynion goreu-,un o'r 1teir,tri mwyaf anturiaethus; a gwleidyddwr nwh. chyddgarol. Mae ei ymddygiad trwy y uwydr yn glod mawr iddo ef. Dywed- « (j'; dechreu, fod pob gweithiwr o dano mae y rhai hyny yn filoedd-yn hollol \&t en rhyddid i bleidleisio fel y barnent yn orei. Nid oedd modd cael gan gyfeillion fr ymgeiswyr ereill i gredu hyn. Yr oedd naeiiad ar ol haeriad i'r gwrthwyneb, ac ya y aiwedd yr oedd dynion wedi eu gosod Wrth yr ethol-leoedd i wylied gweithwyr Fothergill, ac er eu syndod cawsant holl "weitl.wyr Mr. Fothergill yn rhoddi eu pleid- leisiau yn deg a chyfartal rhwng Fothergill a R cliard; ac yn wir, felly y gwnawd gan Pothe, -,ill ei hun, fel y nodasom yn barod. Na, ddarllenydd, mae Richard Fothergill Wedi e;weithredu yn dêg, yn onest, ac yn ibnec digaidd trwy yr holl drafodaeth—mae pob flddewid wedi ei chadw. Mae ybobl yn Merthyr ac Aberdar wedi dangos iddo fwy I) barch nag sydd wedi dyfod i'r un aelosf Seneddol arall yn yr holl deyrnas. Grailwn ddywedyd mwy na hyn-ilid oes yr Un Tywysog wedi cael mwy o barch nag y Siaae Kichard Fothergill wedi ei gael gan bob gradd a sefyllfa yn Merthyr ac Aber- dar ac etto sicrhawyd ni gan Mr. Fowler, 7 Bibendary Magistrate, nad oedd cym- toamt ag un achos o feddwdod, na dim arall, yn codi o'r etholiad, wedi dyfod o'i flaen ef fel ynad. Mae hyn etto yn beth newydd. Yr oedd y bobl yn talu parch i Richard Fothergill, nid yn dal am gwrw yn ol yr hen ddull, ond am eu bod yn credu mai efe oedd y dyn cymhwys i gynnrych- ioli y lie. Yroedd yr olygfa yn Aberdar a Merthyr nos Fercher diweddaf y mwyaf rhamantus, urddasol,a mawreddog,a welwyd erioed yma, nap mewn unrhyw le arall. Cymmaint a Hyna yn ajrr ar ddnvedd y bennod. Am Mr. Bruce, mae o'r dechreu wedi enmsynied y sefyllfa ac nid oedd foddlon i gymmeryd ei argyhoeddi. Cam-arwein- iwyd ef yn ofnadwy gan gyfeillion proffes- edig-collodd, yntau ei dymher yn gynnar yn yr ymdrechfa, ac er mawr siomedigaeth iddo ef, collodd ei sedd. Bydd i Mr. Bruce etto fyned i'r Ty, ac a yno yn gallach dyn nag oedd pan ddaeth oddiyno. C) Mae ef yn awr wedi colli ei dymherau ond daw ef etto i gredu y pethau a ddywedasom ni yn gyfrinachol a chyhoeddus fwy na blwyddyn a hanner yn 0]; o leiaf, v maent yn awr fel y darfu i ni y pryd hwnw ddy- wadyd y buasent. Mae gan Mr. Bruce i ddiolch am ei sefylifa bresenol iddo ef ei hun, ac i'r ychydig ddynion ag oedd yn proffesu bod vn gyfeillion iddo; ond ffrwyth eu cariad yw ei daflu allan o'r Seuedd. Mae yo achos o ofid i ni am rai ereill sydd, fel Mr. Bruce, allan. Dyna John Stuart Mill. Mae dau beth yn erbyn Mill; mae yn gwrthwynebu y Ballot a bu hyn yn ei erbyn gyda y pleidleiswyr newyddion. Peth arall, yr oedd wedi bod yn cymmerad- wyo vr Anffyddiwr Bradlaugh, ac nis gall dynbydy nod o safle Mill fforddio gwawdio crefvdd. Diolch i Dduw am hyny. Na all, nis gall Mill ddim gwrthod y Ballot, a phleidio Anffyddiwr, heb golli ei sedd. Mae Miall heb fyned i mewn yn Brad- ford ond nid ydym yn synu llawer am hyny. Yr oedd ef yn ddyeithr, a'i. wrth- wynebydd yn fath o Ryddfrydwr, ac yn byw yn y dref; felly yn meddu mantais fawr dros Mr. Miall. Mae yn dda genym ddeall, pan yn ys- grifenu, fod Mr, Watkin Williams wedi ei ddewis dros Fwrdeisdreii Dinbych, a Mr. David Williams wedi ei ddewis dros swydd Feirionydd. Dyma ni wedi cael tri Chvmro 0 newydd, oleiaf, yn mhersonau Henry Richard, Watkin Williams, a David Williams a gobeithiwn am un da etto yn Ngheredigion. Y mae Rhyddfrydiaeth befyd wedi en- nill buddugoliaeth ogoneddus yn sir Gaer- fyrddia. Yr wythnos ddiweddaf, dych- welwyd Col. Stepney, yr ymgeisyddRhydd- frydol yn y bwrdeisdrefi, gyda mwyafrif o 1297; a dydd Mawrth, llwyddodd y Rhyddfrydwyr i dJychwelyd Mr. Sartoris ar ben yr etholres, gyda mwyafrif 0 343. Bvddai yn dda genym weled Mr. Pugh yn cael ei ddychwelyd fel cydymmaith i Mr. Sartoris, gan mai efe yw y mwyaf rhydd- frydigso'r tri ercill a safent; ond gan ei fod yn cadw ei olygisCdau ar brif bwnc y dydd, sef yr Eglwys Wyddelig, yn y ty- wyllwch, nis gallai y Rhyddfrydwyr roddi ymddiried vnddo. Y pwnc mawroedd dwyn Mi. Sartoris i mewn ac er cyrhaedd hyn, gweithiodd Rhyddfrydwyr Sir Gaerfyrddin yn egniol ddydd a nos am y tri mis di- weddaf; ac er gwaethaf dylanwad tir-fedd- ianwyr Toriaidd ac offeiriaid, coronwyd eu bymdrechion a llwyddiant. Y maey fudd- ugoliaeth hon wedi dysgu gwers i'r Toriaid Z", r5 penboeth yn y sir, nad annghofiant mo h mi yn fuan ac wedi digaregu y ffordd i fuddugoliaeth fwy llwyr yn yr etholiad nesaf, pan y gobeithiwn v llwyr ddygir y sir o ddwylaw y Toriaid. Yn Sir Fvnwv y mae wedi bod yn wa- hanel; yn erbyn dysgwyliad pawb braidd, collodd y Rhyddfrvdwr y dydd. Y n sier, y mae coll mawr wedi bod yn rhywle. Yn ol dychwelion cefnogwyr Colonel Clifford, dylasai y boneddwr hwnw gael ei ddych- welyd gyda rnwyafrif mawr. Deallwn fod y scriw ar waith yno, a bod hyd y nod rai o feistriaid y gweithfeydd yn bresenol yn y polling booths, yn gwnevd nodiadau ar y modd y pleidleisiai y gweithwyr. Ni ddylai y fath ymddygiad gorthrymus gael ei oddef mewn gwlad rydd. Cafodd Mr. Price ei orchfygu yn Aber- honddu; end ymddengys fod chwareu brwnt wedi bod yno. Fel v cantyddir mewn colofn arall, y mae yn fwy oft thebyg fod llwgrwobrwyaeth wedi ei chario yn mlaen gan y Toriaid, a bod y mater i gael ei ddwyn i'r brawdlys nesaf. Collodd Mr. Gladstone y dydd yn y rhan Dde-Orliewinol o swydd Lancaster. Ym- ddengys mai ar dir crefyddol yn unig y gwrthwynebwyd ef—pwnc y dadgyssvlltiad. Yr oedd Mr. Gladstone wedi ei ethol dros Greenwich yn flaenoroi felly bydd iddo ef gymmeryd ei le yn y Ty pan ^yferfydd y Sen^dd, er a:nddiffyn, a chario achos Bhyddirydiaeth i fuddugoliaeth ogoneddus. Y mae gan y Rhyddfrydwyr, yn ol y dychwelion pan yr ydym yn ysgritenu,117 o fwyafrif.
:Y GYMRAEG.
Y GYMRAEG. Y Gymraeg, gem aur yw hi,-syw o barch, Oes y byd foed iddi; Mirain, iaith, ni chym'rwn I Dynell o aur am dani." MEIBADOG. MAL uchod y canodd y clodus fardd, a'r ieithydd uwchraddol Meiriadog, am yr hen iaith barablber ac ystwythgamp. Mae Meir- iapSog wedi dadlu llawer o barthed urdduniant a godidogrwydd ac arbenigrwydd ei hanfod- iapth, o bryd i'w gilydd, a gresyn mawr ei fdd wedi encilio o'r maes llenorol-mae ei enw yn wir gyssegredig yn fy nghalon oddiar pan oedd yn anhuddio Athroniaeth yr eb- ychair H." Frawd haeddbarch, gad i ni etto glywed dy lais. Mae arddull ieithyddol brodorion rhyw ranau 0 Wlad Gwent, yn ofnadwy o after a gresynus; maent wedi llwyddo i wneyd gorchestgacapau direidiis a bradwrus, yn y dosran a berthynaiddynt hwy fel hil Gomer maent wedi bod yn ddigon o greawdwyr i ddwyn i fodolaeth dafodiaith arbenig iddynt hwy eu hunain! Defnyddiant yn ami frawddegau cyfain yn cynnwys y dirywiadau a'r bonglerwch mwyaf afrosgo; ac oni buasai hir ymarferiad a nwynt, buasai yn orchwyl annichonadwy i ni idd eu deall, ond drwy gyfryngwriaeth elfenau ystumiol neu arwydd- luniol! Pwy ond eu hunain a fedr ddeall y rhes amlieithawg a llygredig a ganlyna Dyn dishprad budir," dir deshefo ni!" "Gwed am ddevid so wa," Potadws a chiaws dish- prat llyn," ar i'r cid i nol y bolas fiach ?" Afreidiol fyddai nodi ychwaneg, o hewydd nid oes pen draw idd eu trwstaneiddiwch a'u bonglerwch, wrth geisio trosglwyddo eu gofegau i'w gllydd; mae ganddynt rhyw fath o Gymraeg yn gymmysgedig a rhyw fath o Saesonaeg, a channoedd a miloedd o ryw fath o eiriau, na ddaliant un berthynas ag un iaith dan yr haul! Mae gan iuaws o honynt resymau anffaeledig a difrifol dros eu hy m- adroddion caboledig a chlasurol (?) dyma un neu ddau o'r Uuaws,—" Dyna fel clywais I nhiad a mam yn gwed, welwch chi; laith y northmen yna, medda nhw, yw'r iaith ora; ond mae'n haws gian I wilia French a Lladin, na wilia eu hiaith nhw." Mae efelychu yr hynafiaid mewn pethau ac ymarferiadau daionus, yn wir ganmoladwy ynomoll; mae cadw hen arddull y tad a'r fam, os yn gyd- weddol a chwaeth ddifrycheulyd, yn beth ag y dvlem ei gymmeradwyo yn mhob modd; ond os bydd i ni gadw i'r lan eu hen lygred- igaethau a'u hen ddall fympwyon, yr ydym yn eu gwarthnuHo hwy, yn gwneyd fFyliaid a phaganiaid o honom ein hunain, a'n ol- ddisgynyddion, hefyd a gwaeth nâ'r cyfan, yr ydym yn ymbellhau oddiwrth gyfun- draethau diwyro—purdeb, santeiddrwydd, a phriodoleddau ac hanfodion cynnwynol y dyn, fu ar lun a delw Duw ei hunan Ysgatfydd.ysywaeth, mai prif enwogrwydd mawr y llwyth dan sytw yw, y modd y siaradant rhyw gymmysgfa gywilyddus o rhywfath o Saesonaeg ac o Gymraeg. Mae rhai o wyr Dyfed yn ddigon gwael; ond mae'r llwyth hwn yn eu curo yn deilchion. Pan gyfarfyddont a'u gilydd, gofyna un i'r Hall, Wa bas thee gwoin ?'' 0, am gwoin to get fcitas fur daner." Pan ddaeth tueddfrydau Die Shon Dafyddiaeth ar eu 1. 7 traws ar y cvntaf, pe buasent yn dvsgu ei iaith, a pheidio cymmysgu'r Gymraeg barad- wysaidd ag un sydd yn hollol wrthgvferbyn- iol iddi yn mhob peth. Mae diiron o haer- llugrwydd bombastaidd ynddynt i ddweyd fod y Saesonaeg yn llawer gwell na'r Gymraeg Mae hynyna yn ddigon o b-awf ar unvyaith, eu bod yn y tywyllwch mwyaf anwaraidd ond na fydded i'r rhai a wyddant yn amgen, gollidim amser cyn dweyd wrth y dosparth Gorilaidd, mai eu dygn anwybod- aeth yw'r unig reswm dros y fath fefl- iaith. Y mae fod dyn neu ddynes yn cymmeryd mewn llaw y gorchwvl o teirniadau a choll- farnau unrhvw beth, na wyddant ddim am dano, yn un o'r gweithredoedd mwyaf anllad a chableddus a gyflawnwyd erioed gan ddynion na chythreuliaid Cyn yr ymosod- wch ar ddiystyru ein hiaith amryddawn, ha wyr alon, dysgwch yr egwyddor yn gyntaf. Cofiwch nad oes un lythyren fud yn ein hiaith, a cheisiwch ddeall fod cannoedd o'r cyfryw yn iaith yr hen fradwr Horsa. Pe byddai dafn o waed y wir ddynoliaethyn eich cyfansoddiad, chwi a gyfaddefech mai mewn anwybodaeth o'r fath waethafy cyn- nygiasoch at ddirmygu y Gymraeg, drwy ddweyd fod iaith Horsa yn well ac yn hawdd- ach i'w dysgu. Gan eich bod wedi dilyn eich anwybodaeth i ymwneyd yn rhyw fodd â. thafodiaith wahanol i'r Gymraeg. dangoswch eich bod yn meddu rhyw faint o alluoedd beirniadol uwchlaw vr anifeiliaid direswm, neu anwariaid diddeddfy Ganges a'r Gongo paham yr aberthweh ein hiaith &r allorau eich anwybodaeth P Pe buasech yn deall, rhywbeth am wendid y naill, a mawredd, nerth, swynion, a phrydferthwch y llall, buasai eich ymddygiadau i raddau i'w cym- 11 meryd ya esgusodol; ond gan mai yn eich anwybodaeth anfaddeuadwy yr ydych yn ymdrin a hwynt,, yr wyf yn eich tynghedu yn ofn purdeb a lledneisrwydd,na foed a wneloch a ni rhag eich cywilydd. Dywedodd un wrthyf er ys tro yn ol, Ma'r Saesneg yn well iaith na'r Cwmrag, ac ma' pawb yn troi 'nawr at y Sasneg, a gwell o lawar i nina fyn'd ar ol y dorf." Oni buasai fod ynwyf lawer mwy o ras attaliol nag y mae llawer yn ei feddwl, buaswn yn dra thebyg o roddi iddo lygad du, at yr un oedd ganddo yn barod Mae yn hawddach i' Sais, Gwyddel, Ysgotyn, Ffrengwr, &c., ddysgu'r Gymraeg, na dysgu Groeg, Hebraeg, Almanaeg, Siriaeg, &c. Yn un peth, mae fFurfiad arwyddluniol eu llythyrenau yn gyfryw a ofynant amser maith i'w hadnabod yn nesaf, nid oes llythyrenau bogeiliol yn yr Hebraeg, ac y mae amryw o'r rhai Groeg- aidd, ar adegau, yn fudion, fel yn y Saeson- aeg, o ran hyny. Cyn y dysgo dyn hanner y neillduolion uchod, gallasai fod yn mlaen yn nthell iawn yn y Gymraeg, am na oddef yr hen Frenines tnfarwol i un gydsain fud, na llafariad segur, gael rhan nac etifeddiaeth yn ei theyrnax. Er cymmaint a ddirmygir arni, mae yn mynu byw ar wadnau ei hun ac nid yw bad rhai o frodorion gwlad Gwent yn ei gadael, ond un prawf, at luaws ereill o brofion, fod yn well gan ddynion ddilyn llygredigaethau o flaen uniondeb. Maent yn dwyn eu plant i fyny i siarad rhyw fath o Saesonaeg—nid ydvnt hwy yn ddigon o Saeson idd eu dysgu folly maent yn dysgu rhyw hanner Cvmraeg, a rhyw hanner Saes- onaeg iddynt; ac y mae'r gwir Sais, yn ol ei arfer, yn eu gwawdio, ac yn meddwl mai felly mae yr holl Gymry druain Caledyw meddwl, fod y fath alanastra wedi ei wneyd ar ein hiaith, yn hen ororau y Gwentwyson. Dyma wlad y ciodus Dafydd ab Gwilym, Ifor Hael, a Nest ei wraig; dyma lie bu un o arwyr penaf eenedl y Cymry yn byw. Bu enw Caerlleon a G-wlad Gnent cyn yn awr, yn ddychryn ac yn fagl i lawer o alon y Gomeriaid. Bu yma wr a drochodd ei gleddyf yn ngwaed miloedd o urawstedd- ianwyr eu hetifeddiaethau. Bu yma un yn aros mewn mawredd a gallu, ac yr erys ei enw yn gyssegredig tra datn o waed Arthur yn nghalonau v Cymry gwirijneddol. Pa le mae llys Ifor Hael yn awr P- "Drain ac ysgall mall a'i medd, Mieei lie bu mawredd!" Pa Ie mae gorsaf un o freninoedd mwyaf y ddaear un waith-H Ej le nid edwyn o hono ef mwy 1" Nid oes yma beliach ond yr hen fynyddau tragwyddol yn galaru ar ol yr hen Frythoniaid, a'r awel falmaidd yn sibrwd hwyr a boreu, mewn iaith alarnadol, l CYMRU Fu!" Yr eiddoch, a'm gwaed yn ferw gwyllt, Casnewydd, ATHAN FARDD.