Seren Cymru

?^ewn banes faith a charedig o hanes cyfai y Bedyddwyryn y Faner am Mai y 6fee y nodi ad canlynol gan y Gohebydd r 0edd gan y pregethwr, mae yn bur eglui beth yn mhellach o flaen llygad ei feddwl pa tech;, ansoddl'¡- bregeth hon na'r swp cynnulleidf C»Son £ GJmvJ a ddysgwyliai i'w wrandaw y e °treet, Oxford Street, nos Wener, er fod u"eidfa, mae yn wir, er ond bychan, yn cyr Cr v11 nifer o weinidogion a blaenoriaid ^Wa^lano^ enwadau yn y ddinas, ae felly y ° rePresentatiye audience-' On dra thebyg fod y bregeth wedi ei chy flaen vl, Q h trach gyda'r bwriad o'i dwyn drwy'r wasg, ac y cyhoeddir h Bier njo- fFurf, allan o law. Ac 'rwyn bi tQel -"l toi-lad pDb un o'r rhai a'i clvwodd y e, thra(id ktla!ef,o adi nos Wener wrth fyned tua ^ijj^ 1 y huasent yn boffl myned droati etto y v 8ai't> ef, ac y gall y lledaeniad o hoi Merest a a9^ ?n fendithlol i fagu mwy 'tnegniad o blaid yr achoa cenadol.' eael niQnau sicrhau mai teimlad pawb o » J oyti°W?kd J bregeth. Mae yn dda genoc «^e*iadia!tL w cJ ^wjno i sylw arbenig oyfeillic un °'x pregethau goreu a wrai P^nc pwyMg hwo.

hyn a ddysgodd Iesu o Nazareth iddynt, etto ni ddarfu iddynt gymmeryd benthyg dim oddiwrth unrhyw gyfundraeth o at- roniaeth na duwinyddiaeth, berthynol i'w hoes eu hunain, nac i unrhyw oes flaenorol. Yr oedd Paul, y mae yn wir, yn eithriad i'r apostolion ereill. Ond er ei fod ef yn ddeaUus yn athroniaeth Groeg, ac yn adna- byddus k chyfundraethau crefyddol ei oes a'i amser, etto nid oedd yn adnabod y pethau yma/ond yn unig i'w condemnio fel pethau twyllodrus, llygredig, a dinystriol. Yn nghanol eisteddleoedd celfyddyd ac athroniaeth, nid oedd ete yn gwybod dim "ond Iesu Grist, a hwnw wedi ei groes- 25 hoelio." Er y dywedir y gellir canfod tebygoliaeth achlysurol rhwngegwyddorion a gwersi moesol Seneca ag eiddo Paul-* digon o debygoliaeth, meddir, i brofi utiolitteth cref- ydd naturiol a dadguddiedig; etto i gyd, 0 9 gyda golwg ar athrawiaethau gogoneddus epistolau Paul am adferiad dynoliaeth bech- adurps, nis gellir eu holrhain at unrhyw hen ysgrifenydd paganaidd. A thystiol- aeth eglur a phenderfynol Paul ei hunan ydyw, Eithr yr ydwyf yn hysbysu i chwi, frodyr, am yr efengyl a bregethwyd genyf fi, nad yw hi ddynol; canys nid gan ddyn y derbyniais j hi, nac y'm dysgwyd, eithr drwy ddadguddiad Iesu Grist." Canys mi a draddodais i chwi ar y cyntaf yr hyn hefyd » dderbyniais, farw o Grist dros ein pechodau ni, yn ol yr ysgrythyrau, a'i gyfodi y trydydd dydd yn ol yr ysgryth- yrau." 2. Tmae yr ysgrythyrau yn dysgu mai A dyn ar y ddaear y mae a fyno yr efengyl ddwyfol yma mewn modd uniongyrchol. Diau ei bod yn cario dylanwad mawr ai yr angylion syrthiedig. Gellir yn hawdd credu fod gweled Duw yn cymmeryd arnc natur dyn, yn iarw mewn cnawd dyno1 dros bechodau dynion, a thrwy hyny yc dyfod yn Waredwr ac yn Geidwad i ddynior pechadurus, yn cynhyrfu eu cynddaredd, el heiddigedd, a'u gelyniaeth. Ac y mae 3 meddwl dychrynllyd eu bod, yn nydd gras ac yn nhymhor iachawdwriaeth, wed gwrthod derbyn yr etengyl, yn peru i'v gwrthodwyr yn uffern waeddu mewn ano baitb ac mewn gwae, Darfu yr haf, aeth 3 1 cynauaf heibio, ac nid ydym ni gadwedig.' > Gwaith pob un o hcnynt yn y diwedd' ydyw, ochain," a dywedyd, "Pa fodd 3 casëais I addysg ? Pa fodd y dirmygod( fy ngbalon gerydd 1 Ae na wrandewais a 5 lais ty athrawdn, ac na ostyngais fy nghlus ii'm dysgawdwyr ?" Y mae yr angylion santaidd yn chwen nych edrych i ddyoddefaint Crist, a' gogooiant ar ol hyny." Ac anthem foliannu y gwaredigion dynol yn ngwynfa ydyw Iddo ef, yr hwn a'n golchodd ni oddiwrtl 1 ein pechodau yn ei waed ei hun ac a' > gwnaeth ni yn freninoedd ac yn offeiriaid c Dduw a'i Dad ef iddo ef y byddo y gc I gooiant, a'r gallu, yn oes oesoedd. Amen. II Ond er hyn oil, bendithion i ddynion y s unig, yw bendithion yr efengyl; ac ar r cldaear yn unig y mae yn rhaid i'r efeng3 gael ei derbyn. Oblegid hyny, fel y ddoeti j" ineb sydd oddiuchod, y mae hi yn llefaii O ddaear! cdaear! ddaear gwrandaw ai yr Arglwydd." "Arnoch chwi wyr yr WJ n fi yn galw, ac at feibion dynion y mae f a llais." Fel y gwypoch foa gan Fab n dyn awdurdod ar y ddaear i faddeu peci, y odau." 0 Bydd tynged dragywyddol holl wrat i dawwyr yr efengyl yn 3 mddibynu yn gyfat d gwbl ar eu hymddygiad hwynt atyrefeng f" yu y byd hwn. o i, 3. Y mae yr ysgrythyrau yn dysqu fc ir yr efengyl i lenwi yr holl ddaear, ac ddylanwadu ar holl drigolion y byd. n Er ys amser yn ol, gosodwyd ystra: ai (frame) erfawr i fyny yn un o betryalu dinas Frankfort, a dywedid ei bodyn cyi U nwys cywreinwaith celfyddgar wedi ei fw, In iadu i fod yn gof-arwydd cenedlaethc In Am ddyddiau lawer, bu yn sefyll heb a- hagor na'i hesbonio. Or diwedd, ar ddyJ -00- pennodedig, y mae lleDorion, ac ynadon, a swyddogioo y dddinas, yn nghyd a'r tri- golion yn gyffredin, yn cael eu blaenori gan seindorf a pheroriaeth yn myned yn un orymdaith i'r petryal. Yno, gerbron y dyrfa fawr, y mae yr ystyllod y naill ar ol y llall yn cael eu symud ymaith yn ofnlus. Ond, er symud ymaith yr holl ystyllod, nid ydyw cywreinrwydd y bobl etto yn cae* ei foddloni, obiegid y mae 116n fawr yn gorchuddio y celfyddwaith. Traddodir araeth faith a dysgedig ar athrylith a gweithiau bardd a hanesydd mawr Germani, a chwareuir darn gorwych o gerddoriaeth Z5 Mtfndfilssnhn. O'r diwedd, wedi i'r araeth a'r beror- iaeth derfynu, torir y rhaffau, syrthia y lIen, acyo nghanol bloeddiadau y dorf, y mae cerflug Schiller yn ymddangos, yn dal llyfr agoreilYll un law, a phin ysgrifenu yn y llaw arall. Am hir amser, ar uchelfan meddwl, a dymuniad dynoliaeth, bu screen rhyfeddol yn sefyll. Edrychid arni gan lawer, ond ni threiddiodd neb i'r tu fewniddi. DyweJid ei hod yn cylchynu, ac yn cuddio ffynnonell holl teddwl, a nerth, a bywyd y greadig- aeth. Pan ymae celfyddyd, a diwylliaut, a gwyddoniaeth, ac athroniaeth, wedi cyr. haedd eu huchelder a'n perffeithrvrydd mwyaf, y mae yr ndgyrn yn seinio, a'r byd yn gwrandaw, ac y mae rhyw Plato, neu Aristotle, gydag hyawdledd ysplenydrt, yn traethu am y naturiol a'r dwyfol. Cym. merir ymaith ystyllody fram, ac arddan- gosir y llun yn sefyll yn y canol; ond y mae o hyd yn cael ei orchuddio gan ten fawr a thrwehus. Er fod celfyddyd, a pheroriaeth, a barddoniaeth, yn ymgrymu gerbron y llun, ac er fod gwyddoniaethac I athroniaeth y* cyflwyno eu desgrifiadau o » I hono etto nid oes yna yr un weledigaeth I eglur, dim un symudiad, dim bywyd. Ond 1 yn nghyflawnder yr amser, y mae llaw yn > enel et hestyn oddiwrth yr Anweledig, ac » yn tori y cortynau. Syrthia y lJèn, a cher ein bron y mae yn sefyll" wir lun person y Tad, a dysgleirdeb ei ogoniant Ef." Yn i un law y mae ya dfcl llyfr y Bywyd, ac yo r r llall y mae yr ysgrif-bin sydd yn dad guddio "pob gwiriouedd, ac yn ysgrifenu r poh tynged tra y mae llef o'r net yn dy. wedyd wrth yr holl ddaear, Hwn yw fy anwyl Fab, yn yr hwn y'm boddlonwyd; f gwrandewch arno ef." I Ar ol iddo farw yn iawn dros bechodau r dynion, ac adgyfodi oddiwrth y meirw i t gyfiawnhau eu ttyddhwynt ynddo, Efe a ddywedodd wrth ei ddysgyblion, 4t Ewch i') hoil fyd, a phregethweh yr efengyl i boh r creadur; y neb a gredo ac a fedyddier, t s tydd cadwedig; eithr y neb ni chredo, s r gondemnir." h' Y mae gwybodaeth o hono i lenwi y n ddaear, fel y mae y dyfroedd yn toi y mor i Y mae yr holl genedloedd i ymgrymu iddo t. ac y mae efe i osod ei law yn y mor, a' ddeheulaw yn yr afonydd. Fel y mae 3 n g^rie lydd, ar ol ffrwyno ei feirch, yn ei yllywodraethu hwynt a'i law; feUy y ma4 71 Deheulaw" yr Hwn a groeshoeliwyd ai 0 1- Galfari i lywyddu dylanwad, ac i ayssegrv 1, yr hoil afonydd sydd yn cludo teithwyr i ir masuach y ddaear, i'w wasanneth ei hunan f{' Afonydd enwog hanesyddiaeth Ewropaidc •' __y Mersey, y Thames, y Scheldt, y Rhine ya'r Danube y Niger a'r Nile sydd yi t. gweithio eu ffyrdd dirgelaidd drwy diroedt Affrica; y St. Lawreuce, yr Hudson, < Mississippi, a'r Amazon, sydd ana gaanoedi v a miioedd o fillltiroedd, yn treiglo eu dyfr vi oedd trymion drwy ddytfrynoedd eanj America atonydd enwog yr hen fyd Dwyr eiuiol, y Ganges, Indus, a'r Euphrates, j maent oil i fod yn gyssegredigi Fab y Dyn Nid yn unig y mae Uywodraeth Crist tod ar, yr afonydd, y cloddiwyd eu lleoedi ra gan Dduw ei hunan, yn oghyd a'r ho] in Iwythi aluJir ar eu myowesau ond 11- mae hefyd i gyrhaedd y canalasau a dórwy r- gau geuyddyd a Uafur dynol, ac ar d. rbeilffyrdd—yr afonydd haiatn, sydd a' ei llanw yn ddwbl, ac yn rhedeg yr un pryd Id nebol. Yr hen For mawr llydan, y mae yntau hefyd, felllew wedi ei ddofi, i ymostwng i lywodraeth yr Arglwydd lesu. Megys yr oedd y ddau lew, a gynnalient orsedd Solomon, yn sefyll un ar bob llaw i'r brenio, felly y mae yr Atlantic a'r Pacific Oceans i gyfranu at rwysgfawredd Tywysog Heddwch, i fod yn ymostyngoli wyddon- iaeth Gristionogol, ac i wasanaethu i ddwyn oddiamgylch dangnefedd ac efengyleiddiad y cenedloedd. Ac yn mhlith holl drigol- ion y byd cyfan, yn ol iaith Paul yn y testun, Pwy hynag a alwo ar eow yr Ar- glwydd, cadwedig fydd." Sylwwn ar y pethau canlynol

I. Dxben Duw TUAG AT ddysion DRWY TR EEENGYL. Trwy bechod y dyn, y mae ygreadigaeth wedi ei darostwng i oferedd ac y mae, yu ei gwahanot ranau, yn cydocheneidio, ac yn cydofidio hyd y pryd hwn. Ond y mae gan Dduw drwy yr efengyl amcanion mawrion gyda golwg ar y greadigaeth fater- ol, ac afresymol. Y mae wedi penderfynur I gwneuthur heddwch y ddaear i ddylifo fe. yr afon, ac i'w chyfiawnder ymgyfodi fe tbnau y mor. Yr anialwch a'r annghyf- aneddle a lawenychant, oblegid yr efenxyl. Y diffaethweh hefyd a orfoledda, ac a flodeua fel y rhosyn. Gan flodeuo y blod- eua, ac y llawenycba hefyd a llawenydd, ac a chan. Gogoniant Libanus a roddir iddo, godidogrwydd Carmel a Saron; hwy a welant 060riiant yr Arglwydd, a godidog- rwydd ein Duw ni." Ond os ydyw yr anfeidrol, drwy ddylan- wad yr efengyl ar breswylwvr y ddaear, wedi penderfynn gwneuthur i'r ddaear ei hunan flodeuo fel Eden, ac i ffrwytho fel gardd yr Arglwydd, y mae ganddo amcaa uwch gyda golwg ar y trigolion eu hunain. 13 Ac y mae yr amcan hwnw yn cael ei ddangos yn eglur yn y testun. I. Y mae Duw wedi sefydlu yr efenyyl er mwyn cadw dynion. Y mae fod eisieu cadw dynion ar unwaith. yn golygu eu bod mewn peryglu o gael eu colli. Hen wirionedd, ond gwirionedd, er hyny, sydd 6 bwys annhraethol i 'ni, ydyw fod pawb wedi pechu, a myned yn ol am ogoniant Duw. Gan fod yr holl hiliogaeth wedi cilio oddiwrth ei Chreawdwr-wedi taflu ymaith ei awdurdod ef, a myned yn elyniaethus iddo, nid oedd genym, yn naturiol, ddim i'w ddysgwyl, ond cael dy- oddef yq gospedigaeth ddinvstr tragvwyddoi oddiwrth bresenoldeb yr Arglwydd, ac ardderchogrwydd ei gadernid ef. Yr I oeddym ni wedi gwneuthur ein hunain yn 1 agored i ddinystr, ac i ddinystr yr aethem, L oni buasai i drugaredd ddwyfol gyfryngu ar ein rhan. Yr oeddym ni wedi ysgaru ein hunain oddiwrth orsedd ein Creawdwr, ac wedi syrthio a syrthio ddyfnach ddyfnach. am byth a wnelsom, oni buasai i'r Haw Anfeidrol attal ein disgyniad, ac i lais 7 dwyfol gariad waeddu o Gaifaria, "Gollwng I ef yn rhydd, rhag myned i'r pwll, myfi a i gefais lawn." r Ond y rnae gwneyd dyn yn greadur 1 cadwedig yn cynnwys mwy ,ia i ddwYIl ef i allan o berygi," a'i waredu rhag myned i uffern y mae hefyd yn cynnwys mwynhad 1 o bob bendith angenrheidiol, yn ilatur ac > amgylchiadau gwaDanol y bywyd presenol, I a gogoniant anfarwol mewn byd arall. Os i ydvm yn chwilio am DJuw, fel ag i allu dal f cymmundeb ag ef, yn yr efengyl y mae efe 1 yn dyrchu arnom lewyrchiadau ei wyneb. Os ydym yn awyddus i wybod ewyllys ein ? Brenin, dywed yr efengyl wrthym, Dyma y ffordd, rhodiweb ynddi." Os ydym. yn r crymu dan faich 0 bechod ac euogrwydd, y • mae yr efengylyn dangos maddenant yn i dylifo oddiwrth groes y Gwaredwr. Os d ydym yn ofni nas gallwn rodio fel ag i foddloni y Goruchaf, dywed vr efengyl fod y orist wedi cael ei wneuthur i ni gan Dduw d yo Gyfiawnder, yn Ddoethineb, yn Santeidd- Y rwydd, ac yn Brynedigaeth." Os ydym yn II crynu rhag y gelyn sydcl yn ceisio y neb a i allo ei lyncu, cyieiria yr efengyl ni at y « T