Seren Cymru

AT YSGRIFENYDD EISTEDDFOD PENUEL, CASLLWCHWR. ANWYL SYB,— A fyddwch chwi cystal ag anfon y Feirniadaeth ar y tonau cynnulleidfaol, yn eich Eisteddfod y Nadolig diweddaf, i SEREN OYMRU? Rhoddai hyny fcddlonrwydd i lawer heblaw CVSTADIEUWR.

YB" ORIEL." OLYGYDD CARTCDIO, — Dymunaf ran fechan iawn o'r SEREN i hysbysu y cyhoedd nad oes a fyno y Parch. E. Morris, Cefnooedycymmer, a'r Oriel ar hyn o bryd, ac fod pob arian dyledus am dani i'w talu i mi; a thaer ddymunaf ar i bob Sl-ddyledion gael eu hanfon i mi o hyn i Chwefror ISfed, yr hyn a wna i mi hwylusdod mawr. Gwneler hwynt yn daledig i'r llythyrdv, Glyn- Neath," neu "Swansea." Gyda diolchgarwch calonog am bob cefr,ogaeth, y gorphwysa, Yr eiddoch yn gywir, CHyn-Nedd. T. E. JAMES.

AT Y PARCH. W. HARRIS, HEOLYFELIN. AKWYX, FEAWU,—Dymunwyf eich hysbysu fy ^°d innau yn hollol o'r un farn a theimlad a'r rodyr da sydd wedi anfon cais atoch i ddyfod ^y^hyrau rhagorol ar Gerddoriaeth allan yn d rU wyf yn credu y byddai llyfr o'r fath o dda. gyda gnlws ar bwnc o bwys mawr yn etn ad doh ad cynnnlleidfaol. i T1 'Yr eiddoch yn gywir, Wanelli. n y •« Wm.- HUGHES. ■ i. ..({'

AT MR. REES LEWIS, CAERDYDD. ANWYL FRAWD,—Deallwyf eich bod yn bwr iadu dwyn Llyfr Tonau.Cynnulleidfaol allan drwy y Wasg yn fuan j a chan eich bod chwi ac ereill sydd yn deall cerddori^eth yn dda yn cydnabod y Tonic Sol-fa o ddysgu darllen yn fanteisiol, onid buddiol fyddai cael y tonau yn yr hen nod- iant, a llythyren dan bob nodyn yn ol ei sain yn y raddfa, a chyweirnod pob ton i fod yn DOH. Fe ddichon i hyn chwyddo pris y Ilyfr ond rhaid i mi ac ereill beidio grwgnach ar hyn, os bydd yn fanteisiol ei gael. Os bydd yr awgrym yn dder- byniol, pob peth yn dda os yn wrthodedig, dim niwed wedi ei wneyd. Ydwyf, yr eiddoch, T lanbedr. GWILYM BACH.

AT Y PARCH. M. EVANS, LLUNDAIN* 4..NWYL FRAWD EYAXS,— Ye ydycli yn givol gywir yn yr eglurhad a roddwch o barthed y modd y bu arnaf, fel awdwr y Drych, gvda golwg ar Dregethwyr cynnorthwyol Heol Eldon. Yr wyf fel ar fy Hw i gael cywirdeb yn y cwbl; a dylasai y manylion fod yn llawnach, ar ol i mi "anfon ddwywaith idd eu ceisio. Gyda golwg ar a nodir yn y Drych am yr eg- lwys newydd yn Cubit Town, gweithredais yn until awgryman a dderbyniais o Lundain, pa rai a dvbiwn fod yn swyddogol. Pe buasai pawb yn anfon y gwir, gan ateb y gofynion a roddwyf i hwn ac arall er parotoi y Drych, nid llawer o wallau a Welsid ynddo. Y mae yn dda ei fod cystal, ac ysty)-:ed mor ddiofal y mae amryw i gydsynio a'r hyn a geisiwyf. Y mae yn wir dda genyf fod yr achos da mor llewyrchus, o dan fugeiliaeth fy anwyl frawd Mr. Evans. Cofier awdwr y Drych yn garedig at ei holl frodyr Cymreig yn Liundain, heb annghofio Gwilym Ystwyth. Yr eiddoch yn serchus, CHyn-^nedd, Ion. 26. T. E. JAMES.

:ti a:i.1' SALEM, CAERDYDD. MR. Got.,—•Dymunaf roddi gair o eglurhad ar ar yr hyn a ymddangosodd yn SRB-EN Cvirau dro yn ol. Derbvniais alwad unfrydol yr eglwys uchod; ond dywedodd eich gohebydd ormod, sef fy mod wedi penodi yr amser i ddyfod atvnt, a minnau ar yr un pryd heb allu addaw myned atynt o gwbl. Amcan y llinellau hyn y>v hysbysu na chefais I un achos yn eglwvs barchus Salem, Caerdydd, i beidio derbyn ei gal wad calonog; amgylchiadau ereill fu yr achos. Y mae Salem yn deilwnj? o weinidog da i lesu Grist. Y mae yn model church yn ei hymdrechion a'i gweithrediadau Cristionogol. Anfoned Duw weinidog iddi wrth fodd ei galon, fydd fy ngweddi drosti. Byddwch mor garedig a gosod hyn mewn rhyw gongl o'r SEREN mor fuan ag y galloch, er mwyn dealltwriaeth iawn ar hyn o bwnc. Bydd yn lies i mi, ac i eglwys Salem. Yr eiddoch, &c., Llanwenarth, Ion. 24. R. JOHNS.

BEDLINGTON, NORTHUMBERLAND. MR. GOL.Teimlwn yn ddiolchgar inwn os bydd i chwi adael i'r ychydig I nellau hyn ymddangos yn eich SEREN glodwiw. Yn y SEREN am Ionawr 12fed, gwelais ysgrif gan un a eilw ei hun "Morgrugyn." Clywais lawer gwaith fod y morgrug yn cadw yn eu Hetty y gauaf; ond, er fy syndod, nid fellv y mae morgrug cymmydogaeth Bedlington. Cyhuddid fi o anfon anwiredd i'r SEREN Rhag. 22, 1865, mewn per- thynas i achos crefyddo! Cymreig Bedlington. Dywed ei bod yn ymddangos iihia ef, na fum I yn siarad gair ag un o'r Cyrnry yn nghylch sefydlu achos crefyddol yn y lie ond fean Mr. Morg-rug-yn ddweyd yn well, pe yn dewis dweyd y peth sydd yn wir. Wedi i mi weled ysgrif gan y Cymro" yn y gjBBEN, yn crybwyll am yr Ysgol Sul, aethym yn uniongyrchol i blith y Cymrv-y crefyddwyr, fel eu gelwir gan y Morgrugyn (o id cofier, nid wyf fi yn credu mewn rhith o grefvdd) a methais gael ar ddeall pwy oedd y Cymro." na dim gwvbod- aeth mewn perthynas i sefvdlu Ysgol Sabbothol, ond fod rhyw ychydig o lyfran Cymreig wedi d'od o Walker; ond y mae yn dda genyf ddweyd fod pethau yn well nit chyn i mi anfon fy ysgrif i'r SEREN. Y mae ymdiecb neillduol wedi bod er cael lie cyfleus i'r Cymry i addoli ar y Sabbothau, yn lie bod yn rhodiana ar hyd y caeau, neu yn eis- tedd yn y tafarndai yn vsmocio, &c. Cyhuddid 6 hefyd o ddweyd nad oedd ond un tylwyth wedi ymnno a chrefydd wedi dyfod i'r ardal. Dywedaf etto yr un modd. Y mae lie i feddwl nad ydyw y Morgrugyn yn deall ystyr y gair tylwyth. Dywed hefvd, fod cryn lawer o Gymry wedi dyfod i'r ardal hon yn ddiweddar o AberJar, Cwm-, afon, a lleoedd ereill; a dywed eu bod oil yn gre- fyddwyr ond tri neu bedwar. Gwarchod pawb pa fodd y gall gymmeryd y pin i'w law i ysgrifenu y fath anwireddau ? Pe buasai yn dweyd nad oedd ond tri neu bedtvar yn grefyddwyr yn eu mysg, buasai yn agosach i'w Ie. Cofier, mai nid peth ar fla«n tafod yw crefydd. Yn wir, y mae cytnmeriad amryw o'r rhai a ddaethant o'r lleoedd uchod yn bob peth ond moesol; y mae eu lleferydd yn warth i'w cydgenedl, heb sjn dim am grefydd. Cynghorwn y Morgrugyn i fod yn llotiydd, a chadw ei wynt yn ei fol i oeri ei benog; ac na fydded iddo anfon llith o'r fath i'r SEREN etto, rhag dygwydd beth a fydda gwaeth. Mae yn dda genyf hysbysu fod haiarnfa Bedling- ton yn myned yn ralaen yn yr hwyl oreu. Y mae y Cymry, y rhai vdynt aelodau o seindorf pres y gwaith, yn bwriadu cyntul cyngherdd yn fumi, yn cael eu cynnorthwyo gan gor Cymreig, o dan ar- weiniad Mr. David Phillips (Dewi maj Miriam), gyda'i frawd Mr. Wm. Phillips (GwilymGlan Pont), Yr eiddoch yn gywir, UN 0 BLANT BAGILLT. Bedlington, Ion. 20, 1866.

AT Y PARCH. W. HARRIS HEOL- Y-FELIN. l ANWYL FRAWD,—Yr wyf wedi tolo hyfryd- wch neillduol wrth ddarllen eich hysgiau campus yn SEREN CYMRU ar Ganiadaeth y yssegr; ac yr wyf o'm calpn yn cyduno a'm b.dyr sydd ejsioes wedi amlygu eu dymiiniad ani chwi eu cyhoeddi yn llyfryn. Gun eich bod w(i gwneyd cryn lawer o ddaioni i'n caniadae,h rwy eich darlithiau, and nid oes ond ychydig invil cym- hariaeth wedi cael y fanbis o glywi y rhai hyny a'r rhai sydd wedi eu clywed imyiith, nid vdynt yn cofio ond ycbydig mewn cymnaiaeth i'r hyn a garent ac a ddylent ei gofio. On( y mae yn dra thebyg y pryniry llyfr mewn llaweio fanau na chaech chwi y cyfieusdra i f> ned ynoi ddar- lithio; a gall y neb a'i pryno ei ddarllen rosodd, gynnife^ o weithiau ag a ewyllysio, nes byddo ynddigonhyddysg o'i gynnwysiad, ae yr. teirnlo digon o nert-h ei wirionedtlau. i greu p^ndefyniad ynddo i ddiwygio aci ymdrechu yn fwy ogniol o blaid Caniadaeth y Cyssejr. Yr wyf yn teimlo dyddordeb neillduol yn nhob ymgais i godi y rhan bWYAig hon o addoliad i fwy o sylw; ady- munwyf o'm calon lwyddant mawr ar yr Jm. drechion clodwiw a wneir yn bresenol i'r dylen hwnw gan ein brodyr Jones, o Bwllheli, a Lewis, o Gaerdydd, yn ogystal a'cl hymdrech chwithau i dynu sylw yr eglwysi at y pwnc a gobeithio y bydd i hall eglwysi a gweiudogion y dywysog- aeth fod yn barod felun gwri roddi i chwi oil bob cefnogaeth. Dangoswn, froiyr a chwiorydd, y medrwn gefnogi a gwerthfawngi talent ein henwad ni ein hu-ain, yn ogystal a thalentau enwadau ereill. Yreiddoch, AberCwmboye. J. JONES.

.J AT MR. CYSTADLEUYDD. SYR,—Gellid meddwl wrth eich ysgrif ataf yn y SEREN, fod Pwyllgorein Heisteddfod wedi ym- ddwyn yn anonest, trwy eich bod yn llednodi eu bod am gadw ychydig o sylltau oddiwrth y rhai ag oeddynt wedi ou hennill. Bydded hysbys i chwi, yn gystal a'r cyhoedd. yn ngwyneb haul a Hygad golenni, fod y Pwyllgor wedi talu pob dimai yn onest i'r ennillwyr, a hyny gyda'r hawddgarwch mwyaf, oddieithr y rhai ag ydynt heb anfon eu henwau priodol atn yr ychydig sylltau ag sydd yn ddyledus iddynt, sef y ddau a nodweh—Harri a Marian ac mor fuan ag yr anfonant i ni eu pri- odol enwau, bydd iddynt hwythau gael yr eiddynt mor onest ag y mae yr ennillwyr ereill wedi cael eu harian. Yn awr, deallweh fod llawer o'r ymgeis- wyr, neu y cystadleuwyr, wedi anfon eu henwau priodol i mi ar ol yr Eisteddfod, trwy ddweyd eu bod yn gystadleuwvr; ond nid ydynt wedi dweyd gyda liaw beth oedd eu ffugenwau; ac felly, y mae yn anmhosibl i'r pwyllgor i wybod pwy yw Harri a Marian gan hyny, y mae yn rhaid i ni aros nes i Harri a Marian anfon eu henwau pri- odol i ni, a dweyd gvda llaw mai hwy sydd yn arddel y cyfryw ffugenwau. Yna, bydd i ninnau dalu yr ychydig sylltau dyledus iddynt yn onest, a thynu yn ol ar bob un o honynt swllt tocyn yr Eisteddfod, am nad oeddynt vno yn bersonol ar y pryd, yn ol ein rheol, Syr, ar y pen hwn. Nid ydym chwaith yn myned i roddi y wobr i'r ail oteu, heb wybod yn gyritaf a ddaw y goreu yn mlaen i'w ymofyn ai peidio. Na, bydd i ni gadw y gwobrwyon bach hyn ar eu eyfer am gymmaint a mis a diwrnod etto, rhag ofn nad ydynt ac na byddant yn gwybod mai hwy ydynt yr ennillwyr. Byddai yn beth gwael ac anonest ynom i roddi y wobr i chwi, neu eich bath, feI rhai yn ail, a thryd- ydd, &c., oreu, yn bresenol, a'r awdwyr blaenaf yn dyfod i'w hymofyn wedi hyny. Byddai, efullai, mor anhawdd i ni i gael y cwpwl sylltau yn ol wed'yn, a chael y caws o fola y ci." Ofer i chwi, fel un siomedig, i fyned i ymdrechu darbwyl'o y cyhoedd ein bod ni fel Pwyllgor wedi nac yn ymddwyn yn anonest. Yr ydym wedi tala o'r £10, y 25, y t2, &c., i lawr i'r Is. yn onest i bob ennillwr neu ennillwyr a gwyddom nad oes un dyn gonest ei hun a feddylia ein bod am gadw yr ychydig sylltau syddyn dyfod i Harri a Marian. Yr ydym yn rhy onest i'w talu i neb ond y rhai sydd yn deilwng ac yn ddigon gonest i'w talu iddynt hwy pan ddelont i'w hymofyn yn ol ein rheol. Yr ydym yn gwneyd yn union yn ol barn ein barnwyr. Am eich oygythiad bach, chwi a welwch nad yw ef yn werth dim, os ydych yn gallu gweled rhyw- beth yn ngwyneb haul a llyg^d goleuni," gun ein bod wedi bod yn ddigon gonest i dalu i bawb yn ol eu beddiant; ac yn ddigon galluog i dalu yr ychydig sylltau sydd yn ol pan y claw eu hiawn feddiannwyr i'w hymofyn. Gan hyny, y mae yn dfbyg y bydd gwiw" i ni gynnal eis- teddfod ac eisteddfodau lawer etto. Os nad ydyw hynyna yn ddigon o eglurhad i chwi, gwelwch yn d 13 i anfon at Gadeirydd ein Pwyllgor, sef y Parch. B. Evans, Castellnedd a byod iddo ef, ond odid, eich gos d ar yr iawn, yn "onest," yn ngwyneb haul a llygad goleuui." Wyf, Syr, yr eiddoch yn onest, Dros y Pwyllgor, H T. W. JONES, Ysg. f-O.Y.—Os na ddaw Harri, &c., yn mlaen o gwbl, gan fod tri arall yn agos a bod yn gyf-irtal, yn ol y Beirniad, bydd i ni weithredu yn ol ei iryfar- wyddyd ef. Wrth gwrs, os bydd ef yn dweyd nad ydynt yn deilwng o'r wobr, bydd hawl gan y Pwyllgor i'w chadw neu, o'r tu arall, os byddant yn gyfavtal ac yn deilwng, bydd iddi gael ei rhanu rhyngddynt.—T. W. J.

LLINELLAU, I Er coffadwriaeth am James James, Penrhyncoch, yr hwn a fu farw, ar ol dwy flyn6dd o gystudd, Awst 8fed, 1865. Trist yw adsain galarnadau Ar ol colli brodyr lion; Colli anwyl berthynasau Greahiraethdanyfron. —:—■—— —r- Wylo dagrau, dwys och'neidio Mewn teuluoedd heddy w sydd j .)7, ar o,. I'eily, ar ol 6Clh l2go. Dagrau sydd yn gwlychu'm grudd. ,\h fy nghyfaill nid yw mwyach, Dattod wnaeth pob rhwymyn serch; Collais hefyd fwyn gyfeillach— Rhoddodd angeu ddyrnod erch. | Cofio am ei ymddyddanion, Cofio am ei wenau cu, Sydd yn peru tristweh oao I'w gyfeillion ar bob tu. Cenais gan o g vdyndeimlad Pan y ddamwain ddaeth i'w ran, A fy hyder oedd yn wast ad Y ca'i wella yn y man Ond diflanodd fy ngobeithion, Fel cyst odau gwag a ffol; Nid oes genyf ond yr awrhon r' Byw mewn hiraeth ar ei ol. (| Cwyno mae ei berthynasau, Fel yn isel iawn eu ffawd; Tad a brodyr wylant ddagrau, A chwiorydd am tfu brawd. 0 mor anwyl ydoedd ganddynt Fod yn ei gyfeillach bur Ond ymadael oddiwrthynt Wnaeth, gan adael poen a chur. Pleidiwr ffyddlon i lenyddiaeth Oedd ein cvfaill ar bob pryd Chwiliai'n ddyfal am wybodaeth Bob rhyw awr yn lion ei fryd Pleidiai'n lion ein cymdeithasau, < Gwnai ei oreu gyda'r gwan, J. Ac yn ffyddlon iawn ymdrechai sao I ddvrchafu moes i'r làn. r Athraw diwyd yn yr ysgol, 1;)1.: Aelnd hardd yn eglwys Dduw, Oedd ein brawd a'n eyfaill siriol Cyn ei ro'i o dir y byw. Ffyddlon gyda'i ddyledswyddau — Hyn oedd ei liyfrydol waith, Hyd nes daeth y golyn angau I roi terfvn ar ei daith. > 1 I Gwasanaefhu Duw o galon Oedd ei benaf ymdrech ef, 'c' Gan ymdrechu am y goron, A chael byw o fewn i'r nef. 1 ,kiir>,A Rhoddodd fawl pan ar y ddaear;, I Swynol gahai gyda'r cor *r Ond hyderwn ei fod heddy sv 'N uwch ei gan gylch gorsedd lor. Dwy o flwyddi hir, cystuddiol, Bu yn dyoddef poen a chlwy'; Ond cyrhaeddodd fry 'n ddiangol, Do, yn ddiogel rhagddynt mwy. Byth ni ddychwel, er fy ngalar; Na, mae'n meddu gwlad sydd uwch Minnau'n aros ar y ddaear, .:1. Gan ddymuno hedd i'w lwch. Penrhyueoch. HYWEL METTBIQ-,

ANEROHIAD I William J ones, ail fab y Parch. J. S. Jones Tirphil, a anwyd Ebrill 4, 1865. ) Croesaw iti, faban prydferth, I bob peth o n daear ni; Daethost yma yn y Gwanwyn Pan mae aniau yn ei bri. Mae y ddol yn frith o feillion, Coed yr allt yn wyrdd o ddail, Lleisian swynol cor y goedwig Yn telori ar y nail. Ond nid canu ydyw'r cyfan Ag sydd ir y ddaear hon Gwelir dagrau'n golchi'r gruddiau, Ac och'neidiau'n rhwygo'r fron. Liecha seirff yn mhlith y meillion, Dan y dail ceir pigau drain Ond y Nefoedd fawr a'th gadVto Byth rhag cwrdd ag un o'r .hai'n. Ond mae senyt fantais werthfawr, Rhagor liawer b jchgen bach,- Tad a mam yn ofni'r Arglwydd, Roddant iti addysgiach Gwnant eu goreu dros dy Iwyddianfc I'w gorch'mynion ufyddha; Carn'th dad, a'th fam, a'th Ge/dwad, Dyna'th wnaiff di'n fachgen da. Y mae dorau pobpeth buddiol j O dy flaen o led y pen,— Dorau dysg, a dorau cyfoeth, Dorau gwynfyd y nef wea Ac wrth redeg gyrfa bywyd, Y peth a gai di'n fwya'i werth Yw'r addewid anwyl hono,- Yn ol dy ddydd y bydd dy nerth." SPINTHEB.

ADGCFION AM Y FRENI FAWR. Freni Fawr, mawr wyt i mi,—a hardd Mewn urddas y sefi Ar dy ael daw'n fuel i fi Iach awelon uwch heli. Nanliyfer, mi wn hefyd,—o hon ddaw Maesyn hyfryd, A Ilifa drwy rodfa'r rhyd, Heibio i fwth fy mebyd. Gyda hon, a'm bron heb ddim braw,—rhodiwn Ei rhydiau'n ddystaw, Gan fwrw'm bach droiaeh draw, I ymgynayg am giniaw. O na bawn yn llawn llawenydd,—a hwyl Mewn hoen yno beunydd, Megys gynt ar fy hynt rydd Yn gwanu trwy y gweunydd,— A mwynhau n-ddiau dvddan,—melus, Gan yniluli weithjan Mewn dif'i, Gaf fi. rywfan Henoi fy hunan ?" O lyn Taf i lan Teifi,—ni welir Anwylach annedd,j; Ar ddiwedd f'oes moes i mi Le'n dawel yno"idewi, GX-AN NEBERN r ii,.t

Morton Peto, Branap Llur, Rhodri Mol- Xvnog, a Cynddelw. Rhodri Molwynog.—Maey trydydd englyn fa dyniad mawr vn ol yn y eyfansoddiad wn. Mary Ann o Bethania.—Yn dda iawn. Addolwr.—Mae yma rai llinellau cryfion, yn neillduol yn yr ail englyn. Ab Teuan.- Y n Iled dda. A gorenwog haiarnwaith yn wallus. Sigma.—Yn lied ddarluniadol. Prydferth.-Mae rhai llinellau gweiniaid yn y eyfansoddiad hwn. Mae yr englyn olaf yn dda iawn. Brvchydail.—Yn llawn a llithrig. Addolwr yr Ail.—Yr un fath ag eiddo Addolwr, air yn ngair! Ab Einon.—Mae amryw yn rhagori ar y eyfansoddiad hwn. Cynddelw.—Amryw Iinellau da a chyng- haneddol, 6nd nid oes dim synwyr mewn Uinell fel hon,- "Idd ei sail rnae'n weddus son." Bran ab Llur.—Er fod yn y eyfansoddiad hwn rai llinellau da, etto, mae ynddo ereill ag ydynt dywyll iawn, os nid yn ddisynwyr. ? Morton Peto.—Mae ganddo y llinell gan- lynol,— Y'nt Iwysion eirbrud dlysau." Mae yr n yn y ferf gyntaf heb n i' w hateb A pha beth ydyw eirbrud ? B. B. D.—Mae y cyfansoddwr hwn am gael i'r capel,— Byw lef o'i blaid A nydda'r Castellneddiaid." loan Fedyddiwr.—Mae y rhai hyn yn englynion cynghaneddol a darluniadol. Mae cyfansoddiadau Mary Ann o Bethania, loan Fedyddiwr, a Brychydail, yn rhagori ar y Ileill; ae yo einbarn bwyllog ni, y goreu o'r tri ydyw eiddo Mary Ann o Bethania. 5. Chwech pennill ar y daioni mae Gwaith Alcam Castellnedd wedi wneyd i fasnaeh y He."—Daeth i law chwech cyfansoddiad ar y testun hwn, sef eiddo Cadifor, Gwyddon Ganhebron, Trefwr, Neddian, Gwrgant, a Mackworth. Cadifor.-Dywed ef mai oherwyddllwydd- iant y dref y codwyd y Gweithiau. Mae yn dweyd fod masnach y dref wedi cynnyddu, ond nid yw yn dangos fod hyny wedi cym- ffieryd lie trwy y Gwaith Alcam, yr hyn yw testun y gin. Mack worth.—Mae y gan hon yn farddon- iaeth drwyddi oll-yn llithrig ac esmwyth; ond y mae yma dyniad yn ol yn nadblygiad y testun. Gwyddon G-anhefcron.—Mae v gan hon wedi ei hysgrifenu' mewn iaith lied dda; ond lIlae y bywiogrwvdda'r dyddordeb vn darfod cyn darfod o'r gan. Trefwr.-Darlunia yn lied amlwg fod mas- nach y dref wedi cynnyddu ond nid yw yn dangos ei fod wedi eynnyddu ar gyfrif y Gwaith Alcam, na pha fodd y mae y gwaith wedi bod yn foddion i gynnyddu y masnach hwnw. Dyna ydyw y testun. Gwrgant.—Efe sydd yn dadblygu y testun oreu, ac yn cadw oreu at gynghanedd y toesur. Neddian.—Mae yntau yn gwneuthur dad- blygiad Iled dda o'r testun ond y mae tuedd gref ynddo i ail grybwyll pethau. Nid yw ei iaith na'i f; r,'doniaeth yn dyfod i fyny ag eiddo Gwrgano. Gwrgant yw y goreu; ac 6fe bia y wobr.