Seren Cymru

Cglttttjsstg. CANIADAETH GREFYDDOL. LLYTHYR VIII. BLAENORIAID CANU. mae blaenoriaid o bob math yn ddynion lleillduo1 a phwysig—yn sefyll mewn man £ ac yn troi mewn cylch neillduol. daent yn fwy neu yn llai pwysig yn ol a nodwedd y cylch y troant ynddo, a'r gwalth a gyflawnant. Rhai blaenoriaid felly ya bwysicach na'u gilydd. Y blaenoriaid ydynt yn mysg y dospartli pwysicaf. ^mae athraw yr Ysgol Sabbothol yn bwysig, ond y blaenor canu yn bwysicach. Efe a flaenora ddosparth lluosocach, mewn gwaith 11vvch a gwell—arwain a chyfarwyddo yr holl gynnulleidfa i ganu mawl i Arglwydd Dduw y lIuoedd. Yr ydys bellach wedi ysgrifenu attiryw lythyrau ar Ganiadaeth Grefyddol; dichon nad anfuddiol, yn yr olaf oil ar hyn o bpyd, fyddai cyssegru llythyr bychan i'r dos- parth pwysig hwn. Hyderir y darllenir ef ganddynt, ac y gwna ddaioni iddynt. Hanfodion a dyledswyddau blaenoriaid canu. Y mae rhyw bethau hanfodol yn perthyn i bob swydd—pethau sydd raid eu meddiannu cyn y gellir eu llanw yn briodol, na chyf- hiwnu y dyledswyddau neillduol, na'r gwaith Pennodol perthynol iddynt, yn deilwng a fyladwy. Felly hefyd i gylch, swydd, a gwaith blaenoriaid canu. Nid pob un sydd Yn cymmeryd y gorchwyl pwysig hwnw **o sydd yn gvmhwys iddo. !•. Dylai blaenoriaid canu fod yn ddynion cpefyddol.—Nid yn unig yn proffesu crefydd, ae yn meddu crefydd mewn enw, eithr hefyd ttiewn gweithred a gwirionedd. Yn ddynion fyddo yn gwybod, yn myfyrio, yn teimlo, ac Yn cael mwynhad personol, a hyfrydwch. lleiilduol mewn crefydd — crefydd yn y Meddwl a'r galon. Yn ddynion o ymar- ^eddxad santaidd a theilwng, ac o gymmemd ^largyhoedd a glan. Crefydd yn y farn a'r ^chedd. Yn gyfryw fyddo yn selog, ym- ^eehol, a ffyddlon gyda phob rhan o'r gwaith yr Y sgol Sabbothol, y cyfarfodydd gweddio, y cyfeillachau, cyfarfodydd pregethu, &c., yn |ystal a'r cyfarfodydd" canu. Yn gyfryw fyddo a daioni dynion, lies a llwydd yr achos, ? gogoniant Duw, yn nod uchaf a phenaf eu °ywyd ar y ddaear. Yehydig yn ddiffygiol y ttae blaenoriaid canu vn ami yn y pethau ^yn. Y mae rhai eithriadau dymunol a j>°goneddus, ond y maent yn few and far between. Yn ami iawn y mae eu gwybodaeth grefvddol yn yehydig, a'u profiad crefyddol ya llai. Yn lied anaml y gwelir hwynt mewn cyfarfod, ond y eyfarfod canu. Yn y byd yn unig y maent hwy yn byw- 111d ydynt i'w gweled na'u hadnabod mewn Ilia cylch arall; ac unwaith y tvnir hwy o'r cylch hwnw, byddant mewn gwlad ddyeithr estronol. Ymestyner yn fwy i fyw yn I ,Pethau crefyddol, ac i fwynhau mwy o'r ^imlad a'r ysbryd crefyddol, a gwna hyny Synnorthwyo yn fwy effeithiol na dim arall arwa*n J b°bl i foli yr Arglwydd. Nid l^yw blaenor y gan, os neb grefydd, ac heb tywyd J)uw yn ei enaid, ond yn gyffelyb i ^enydd y Nightingale, ar yr hwn y dymunai *j-eliogabalus unwaith swpera. Nid ydyw," .p fe, ,eyn ddim ond swn. Nid ydyw iaenoriaid canu chwa:tb, os heb grefydd, ddim amgen na s&n gwag a disylwedd. *oae o bwys i'r blaenoriaid canu fod yn grefyddol, er mwyn cael y dylanwad goreu ^5 y cantorion. Hwvnthwy ydynt yr arwein- ^yr edrychir ifyny atynt, ac yrymdrechir fod l* debyg iddynt. Mae dylanwad genym ar in gilydd, er da neu ddrwg. Y mae tebyg cynnyrchu tebyg. Y mae dylanwad mawr P 11 pethau arnom. Y mae dylanwad mwy e^ll -0nau' -Pethau yn farw; dynion yn Syniluniau byw o'n blaen. Y mae dynion a &J\n°rant Iuewn unrhyw gylch, yn meddu M mwy Ymdrechu bod yn eiyb i'w blaenoriaid y bydd pawb, ac nid fi *awn y gwe^r neb yn codi yn uwch jw athraw mewn cymmeriad a moesau. Y Cam ?/. ys neillduol telly i'r blaenoriaid ion 1 £ ocl y° ddynion gwir grefyddol. Dyn- ovlr»lT ii oreu i flaenori yn mhob Vu oi'ia ] e^wi P°b swydd, ac ni fydd y byd e hyd nes y byddo dynion crefyddol— .1ln. r t.. dynion yn gyflawn o'r Ysbryd GIân-yn troi yn mhob cyleh, ac yn blaenori yn mhob gwaith rhinweddol. 2. Dylent fod yn ddynion o wybodaeth a medr yn y gelfyddyd.—Peth hynod wrthun ydyw gweled un anwvbodus yn blaenori mewn unrhyw gylch. Ni ddylid cymmeryd at unrhyw orchwyl na swydd, os na fyddys yn deall y gwaith, ac yn meddu ar y cymhwys- derau angenrheidiol i'w gyflawnu yn deilwng.. Peth annheilwng yw gweled un yn blaenori canu, ac yntau yn anwybodus yn y gelfyddyd. Deall nodwedd a chymmeriad y don. Pa un ai lion ai lleddf, ac i ba ddosparth o deim- ladau y natur ddynol y bydd yn perthyn, fel y galler ei dechreu yn y Sain, y cywair, a'r teimlad gweddus. Dylai ddeall syniadau ac ysbryd y geiriau, yn nghyd ag ysbryd a theimlad, y tonau a genir ganddo. Heb y wybodaeth hon, bydd dyryswch yn ami vn cymmeryd lie, ac annhrefn mawr yn bodoli. Bydd y tonau a'r geiriau yn ami yn annghyf. addas i'w gilydd. Dylai y blaenoriaid canu wybod mwy na neb arall, ac ymestyn bvth yn mlaen at wybodaeth bellach yn y gelf- yddyd. Dylent fod fel Saul gynt yn Israel, yn uwch o'u hysgwyddau na hwynt oil, ac fel Solomon ddoeth yn mysg breninoedd a thywysogion y ddaear-yn fwy deallgar a gwybodus na.'r oil yn nghyd. Nis gallant flaenori yn iawn heb hyn. Nis gallant ddysgu ac arwain heb hyn, ac nis gallant chwaith heb hyn sicrhau y parch, y dylanwad, a'r awdurdod angenrheidiol ar y cantorion a'r gynnulleidfa; oblegid unwaith y dealla y cantorion nad ydyw yr arweinydd yn deall mwy na hwy am y gelfyddyd, cyll ei barch a'i ddylanwad arnynt. Nis gall efe wneyd nemawr les iddynt, ac ni fyddant hwythau o fawr gysur iddo yntau. Byddant yn ddrain yn ei lygaid, ac yn ffrewyllau yn ei ystlysau. Ymestyner gan hynv i wybod cymmaint ag a ellir am y gelfyddyd, ac na thybied neb un amser ei fod yn gwybod digon, a'i fod wedi cyrhaedd pinacl uchaf dysg a gwybodaeth. 3. Dylai blaenoriaid canu fod yn ddynion o chwaeth goethedig, uchel, dilwgr, a phur. —Heb hyny, nis gellir ymddibynu arnynt i ddwyn i mewn i'r addoliad crefyddol donau gweddus a theilwng. Bydd perygl mawr iddynt felly i ddysgu tonau fyddo yn am- ddifad o'r mawredigrwydd, y dwysder, y llawnder, y gwres, y bywyd, a'r symledd sydd yn gweddu teml yr Arglwydd. Dichon felly mai pethau ysgafn a digrif, cymhwys i'r ddawns a'r chwareudy, a genir. Pethau per- thynol i'r Gyngherdd a'r Eisteddfod-yr alawon Cymreig a chenedlaethol, neu, fe ddichon, mai rhai o betbau yn Uawn o "svvn gwag a llygredig yr Opera, y Drama, a'r Theatres." Pethau digon jig'liJce a gwyllt, ac i gynhyrfu nwydau a theimladau llygredig y natur ddynol, yn hytrach na'r teimladau moesol ac ysbrydol hyny o eiddo yr enaid anfarwol sydd yn unig yn dderbyniol a chvm- meradwy gyda Duw." Cafwyd j,rofion poenus lawer gwaith o anwybodaeth, an- fedrusrwydd, ac iselder chwaeth y blaenor canu mewn cyfarfodydd, yn neillduol yn niwedd oedfaon crefyddol. Wedi gwrando ar genad y nefoedd yn llefaru yn nerthol, gyda gwres a bywyd, am ogoniant a mawredd gwreiddiol a thragwyddol y Cyfryngwr, a threfn fawr y nef i godi a chadw hil syrth- iedig Adda, nes byddai y gynnulleidfa mewn hwyl nefol, a theimladau llesmeiriol; wedi gwrando pregeth dda, difrif-ddwys, ar ryw bwnc pwysig mewn duwinyddiaeth, megys ofnadwyaeth y farn ddiweddaf, pwysigrwydd tragwyddoldeb, truenus gyflwr y colledigion, &c., ac ar ol i'r pregethwr, fe ddichon, fod mewn cryn drafferth i gael pennill cyfaddas i'r bregeth ond mor fuan ag y rhoddwyd ef allan, wele d6n Ion, wyllt, wamal, a diatael yn cael ei tharo i ffwrdd gan flaenor y gan, a "thyna hi yn rhedeg drwy yr holl gyn- nulleidfa fel rhyw dan dyeithr, nes yr oedd pob argraff ddymunol o eiddo y bregeth wedi ei lwyr ymlid o'r meddwl. Ond y mae yn wir hyfrydol genym allu tystio fod gwelliant mawr a phwysig yn parhaus gymmeryd lie yn ein plith ar y pen hwn." Ond y mae genym le i wella etto, ac hyderir na fydd i'r awgrymiadau syml a di-addurn hyn fyned heibio heb effeithio etto ddiwygiad mawr yn y cyfeiriad hwn. Y llwybr mwyaf effeithiol w i i'r blaenoriaid canu i ymberffeithio mewn chwaeth goethedig a dilwgr yw, ymarferyd digon a'r tonau goraf a gwychaf sydd i'w cael. Yn wir, heo hyn, y mae yn annichon- adwy cyrlpedd medrusrwydd mawr, na choethder chwaeth neillduol. Felly y mae yn mhob cylch a chelfyddyd. Y ffordd oraf; yn wir, yr unig llwybr effeithiol i'r arlunydd gynnyddu yn ei gelfyddyd yw, iddo efrydu llawer ar weithiau yr arlunwyr enwocaf, ac nid oes neb cystal a'r hen awdwyr enwog Raphael, Angelo, &c. Felly y cerfiwr, yr athronydd, a'r duwinydd. Pwy bynag a ddarlleno, a fyfyrio, ac a feistrolo weithiau yr enwogion Locke, Butler, Foster, Payne, Wayla/nd, Haven, M'Cosh, French, &c., ni fydd eisieu cwyno iselder chwaeth, na phrin- der pethau da. Nid cyfandir o laid ydynt gynnyrchion awdurol yr enwogion hyn, ond mynyddoedd o aur pur. Gweithiau ydynt, a ddadblygant y meddwl, a berffeithiant y chwaeth, ac a ddyrchafant ddyn i gyflwr a sefyllfa meddwl, fel nas gall gael ymborth enaid mewn llyfrau gwael a diwerth. Felly Ly bardd, os ydyw efe am fod yn fardd gwir- ioneddel a gwych, rhaid iddo roddi heibio darllen rhigymau pen bys y crachfeirdd, a chyfansoddiadau gwael y cyffredin, ac ym- roddi i ddllrllen a myfyrio cyfansoddiadau penaf prif feirdd yr oesoedd a'r cenedloedd. Felly y mae gyda y cerddor. Nid oes dim a ddichon wellhau cerddoriaeth yn gymmaint, nac a bura chwaeth blaenoriaid canu yn fwy nag ymarferyd digon a'r touau gwychaf a fedd y byd. Caiff hyny ddylanwad diwyro ar eu chwaeth, a ffurfia eu hawen i'r un agwedd qc arddull a'u cynelwau a hyny yn ddiarwybod iddynt eu hunain." Bydd ym- arferyd felly a thonau gwychaf gwahanol awdwyr yn sicrhau alawon da a theilwng yn yr addoliad crefyddol. 4. Dylai blaenoriaid canu ymdrechu meithrin y gelfyddyd, a'i dysgu i ereill. Gyda gwybod a deall y gelfyddyd eu hunain, dylent ymdrechu dysgu ereill. Nid dysgu yr ymarferol yn unig, ond yr egwyddorol hefyd. Y mae blaenoriaid canu yn mhell yn ol yn y pwnc hwn. Ni chymmerant fawr tratferth i gyfarwyddo ereill. Nid ydynt fel pe yn foddlon i neb arall wybod dim. Buasai y gelfyddyd gerddorol wedi h ol I c I farw, o ran dim a wnaeth llawer o horj., kit er ei chadw yn fyw. Diwygier yn hyn o beth, ac ymdrecher dysgu ereill. Goreu y modd pa fwyaf gwybodus y byddo pawb yn mhob cylch. Nid yw ein gwybodaeth yn myned ddim yn llai wrth ei gyfranu i ereill, ond cynnydda yn fwy; a chyda hyny, y mae hyfrydwch mawr, a mwynhad neillduol mewn gwneyd daioni, a chyfarwyddo a dvsgu yr anwybodus. Dysger yr egwyddor gerddorol i r plant, fel y gallont ddarllen cerddoriaeth yn gystal a phethau ereill. Y bobl ieuainc fydd yn fuan yn cynnal y gwasanaeth hwn yn ein lie ni, a-dylid ymdrechu eu cyfarwyddo yn brydlon yn y gelfyddyd, fel y gallont wneyd hyny yn briodol a theilwng. 5. Dylai blaenoriaid canu ymdrechu bod yn dyner, siriol, ennillgar, a charedig wrth n bawb. Meithrin yr ysbryd a'r dvmher fwyaf esmwyth a dymunol tuag at bawb, a pheidio bod yn sarug wrth neb. Yn gyfryw fyddo yn tynu pawb atynt, yn hytrach na gyru pawb oddiwrthynt. Yn ami iawn fel arall y maent-yn hynod dymherog a chroen deneu. Nis gallant oddef ond ychydig. Tramgwyddant wrth y pethau lleiaf. Os edrycha Miss Flat arnynt yn wahanol i arfer, neu os gwna Mr. Alto y dim lleiaf o'i Ie, bydd hyny yn ddigon i beru iddynt i grogi y delyn ar yr helvg. Os dygwydda Mr. Diacon ryfygu roddi cynghor neu awgrym earedig iddynt, rhyfedd fydd y tro, mawr y twrw gedwir, a bydd efe o hyny allan druan, yn bob peth ond dyn da, a goruchwyliwr ffyddlon ar ddirgeledigaethau Duw. Brwnt yw adrodd y geiriau a ddefnyddir, a'r iaith adiystyriiyd a fabwysiedir gan rai blaenoriaid canu. Ym- estyner at ddiwygiad yn y pwnc hwn; a chofier mai creadur i'w ddenu a'i dynu yw dyn. Parcher pawb, ac na ddiystyrer neb. Pa mor dlawd bynag, a pha mor anwybodus bynag y byddo dyn, y mae yn rhy fawr i'w ddiystyru. Bydded i flaenoriaid canu fod yn fwy o ddynion. Prawf o fychandra meddwl, a diffyg a gwendid neillduol, a phlentyneiddlwch mawr, yw tramgwyddo A A I wrth bob peth. Camu dros ddiffygion, a pheidio myned yn erbyn pob twmpath bychan, a chysgodion gwag a disylwedd, sydd yn i arwyddo mawredd meddwl a grym gras. Peth da fyddai cofio y ddiareb odidog hono, Be not all wormwood, or the world will spit thee out." Pa sawl un sydd yn hanes y ddaear, mewn gwahanol gvlchoedd, wedi eu, poeri allan gan y byd, a hyny o hcrwydd eu surni, eu chwerwder, a'u hysbryd annheilwng a diystyrllyd. Os ydym ni am gael ein parchu gan ereill rhaid i ereill gael eu parchu genym ninnau. Egwyddor ogoneddus ydyw hono yn Ilywodraeth Duw. Cadwer hi yn wastadol yn y meddwl, a bydd yn fendith. 6. Dylai y blaenor canu fod yn gantwr o lais da, ac yn gallu dechreu y don yn gryf, llawn, soniarus, a pheroriaethol. Ei lais i'w glywed yn llanw y capel, ac yn treiddio drwy leisiau pawb ereill. Yn symud yn gadarn a mawreddog. 7. Dylai y blaenor canu ofalu dechreu y don yn y cyweirnod a'r sain briodol. Weithiau dechreuir y don sain neu ddwy yn rhy uchel, a rhyfedd y lleisiau a'r ysgrecbain fydd, yn fil tebycach i gynnulliad o wyddau nag i ddynion yn moli Duw. Brydiau ereill bydd y don sain neu ddwy yn rhy isel, nes v bydd v gynnulleidfa yn hanner tagu wrth geisio, ac ymdrechu gwneyd y seiniau. Nid oes mawl i Dduw mewn peth felly. Gwneler pob peth yn ei le, yn weddaidd ac mewn trefn." Y mae canu ton yn rhy uchel, neu rhy isel, yn gwneyd y cam mwyaf a'r awdwr a'r cyfansoddiad. Bydd yr awdwr wedi cym- meryd trafferth i gyfansoddi y don yn y cyweirnod mwyaf cyfaddas a phriodol, er gosod allan syniadau ac ysbryd y geirlau a rhaid iddi gael ei chanu yn v cyweirnod hwnw, cyn y gall gael yr effaith dyladwy, a chyn y gall gyflawnu yn briodol ei gwaith a'i chenadwri. Heblaw hyny, rhaid i'r don gael ei chanu yn ei chyweirnod priodol, cyn y gall y gwabanol leisiau gvdbwvso yn dda, a chyn y gellir canu yn vstwyth, esmwyth, a naturiol gan y gynnulleidfa. Gofaler gan hyny i ddechreu y don yn gywir yn ei lie; canys heb hvny, bydd gwerth, dylanwad, ac urddas y cyfansoddiad yn cael ei golli. 8. Dylid gofalu dechreu y don yn y cywair priodol-gofalu fod y don Ion yn cael ei chanu felly, a'r d6n leddf yr un fath. Myner gafael yn gywir, cyflan-n, a pherffaith, cyn cychwyn, yn y trydycui pvioaoi it- don. Os lion fydd y d6n, myner gafael yn y trydydd mwyaf; os lleddf, myner gafael yn y trydydd lleiaf. Nis geliir canu yn gywir a phriodol heb hyn a chofier mai nid yr un Ilwybr sydd i gael gafael yn y trydydd lleiaf a mwyd. 9. Dylid gofalu dechreu y d6n yn yr amser a'r .r i,;ull mwyaf cyfaddas a phriodol. Nid y« gyflvm, nac yn rhy araf, eithr yn gywir yn ei lie. Mae y d6n wedi ei gosod yn y modd (mood) mwyaf cyfaddas; ac y mae yr addurniadau (expressions) sydd yn angenrheid- iol wedi eu gosod gyda gofal gan y eyfariso,id- wr a dylid ei chanu yn gywir megys ag y mae. Gocheler dechreu y don yn wanaidd, ofnus, a chrynedig. Bydd hvny yn lladd y cantorion a'r gynnulleidfa. Collir felly yr hyder a'r ymddiried sydd yn angenrheidiol yo y blaenor canu. Bydd yr un ysbryd ofnus yn cael ei deimlo gan y gynnulleidfa yn gyffred- inol. Collir hefyd felly yr hyder, y nerth, a'r mawredd moesol hyny sydd yn gweddu gwas- anaeth diddig Duw. Gocheler rhag rhuthro yn anvstyriol wrth ddechreu y don, fel march neu ful i'r frwydr, canys nid brwydr ydyw. Nid ar faes y gwaed yr ydys, eithr mewn lie cyssegredig, ac ar dir santaidd-yn nhy Dduw, yn ngwyddfod Duw, ac yn addoli Duw. Gocheler hefyd waeddu yn ormodol with gych "Tn y don. Rhodder y llais allan yn gryf, hyderus, llawn, ystvyyth, ac esmwyth, fel y gallo yr holl gynnulleidfa glywed a cnydganu. Bydded i'r blaenor canu feddiannu ei hun, a llywodraethu eilais trwy y d6n, gan wneyd yr addurniadau a'r pwvsleisiatt gofynol ac angenrheidiol, fel y byddo'yn gyn- llun eywir o flaen y gynnulleidfa. Y mae y gynnulleidfa wrth ganu vn naturiol yn edrych ar y blaenor, gan ei ddilyn a'i efelychu, ac felly y mae o bwys iddo ef i edrych, gofalu, ac ymdrechu bod yn gynllun cywir a theilwng, fel y byddo y rhan ogoneddus hon o'r gwas- anaeth yn cael ei gyflawnu yn briodol a gweddus. >