Seren Cymru

Y "DRYOR" AM 1866. MR. GOL.Gobeithio y maddeua Mr. James i mi amddiwygio gwall o'i eiddo yn y Drycfi am 1866. Gwnawd cyfnewidiad va y doll ar lythyrau yn Ebrill y flwyddyn lion 1865, yr hwn mae'n debyg nad oedd Mr. James yn wybodus o hono. Y mae yn y Drych fel y canlyn, sef yr hen rheol "Ambob llythyr yn y deyrnas gyfuriol, dan i wns 18 dan 1 wns 29; ac felly yn y biaen, gan ychwanegu 28, am bob cyfran o wns wedi hyny," Ytt awr, gosodaf gerbron gopi o'r daflen a gy- hoeddwyd gan y Llywodraeth yn amser y cyfnew- idiad :— No. 17. Gostynqiad y Llythyrdoll Gartrefol. "Odeliar y cyntaf o Ebrill, 1865, bydd y doll ar lythyrau trwy'rj/ost rhwng llefydd o fewn y deyrnas gyfunol, yn lie bod yn ddwv geiniog am bob owns dros ben yr owns gyntaf, yn geiniog am bob banner owns ychwanegol. Felly, bydd y doll ar lythyrau fel y canlyn :— Ar lythyr heb fod yn rhagor na i owns o bwysau Ig. Ar lythyr dros i owns, ac heb fod dros 1 owns 2g. I owns, ae heb fod dros Ii 3c. 1J owns, ac heb fod dros 2 4c. s 2 owns, ac heb fod dros 2t 5c. 2!- owns, ac heb fod dros 3 2 6c. Ac felly yn y blaen, y doll yn codi ceiniog am bob hanrier owns, neu rhyw gyfran o hanner owns. Felly, bydd llythyr dros owns o bwysau, ac heb fod dros wns a hanner, am yr hwn y telid pedair ceiniog gynt, o hyn allan yn dair ceiniog. Os na thelir y llythyrdoll yn mlaen llaw, codir dwbl da) ac os telir rhy fach, dyblir yr hyn fo't) fyr." Da pe byddai i bob un sydd wedi prynu y Drych am y flwyddyn nesaf yn ysgrifenu y cyfnelvidiad arno rhag ofn y hydd iddynt i'w annghofio. Cofier hefyd nad oes yr un cyfnewidiad wedi ei wneyd yn nghyleh llyfrau, booh-post. Llwyddiant mawr a ddilyno Mr. James gyda'r Drych, a phethau da ereill, yw dymnniad. Ystradyfodwg. EVAN THOMAS.

CYFARFOD CYFLWYNO TYSTEB "GOHEBYDD" Y DEHEUDIE. CYNNALIWYD y cyfarfod hwn yn yr Athenaum, Llanelli, Rhagfyr y 27ain, 1865. Cymmerwyd y gadair am wyth o'r gloch, gan y Parch. Dr. Price, Aberdare, yr hwn ar ddyinuniad y pwyllgor a rodd- odd ei bresenoldeb yn y cyfarfod. Rhoddodd y Dr. anerchiad byr a phwrpaso! er agor y cyfarfod, a nyny i gynnulleidfa o foneddigion ailenorion parch- usaf tref L'anelli a'r cylchoedd. Mewn canlyniad i'w anercbiad, galwodd ar y Parch. W. Lewis, Felinfoel, yr hwn a siaradodd yn dda, gan wneyd nodiadau ar yGohebydd mewn amryw ystyriaethau. Yna galwwyd ar Mr. W. George (Gwdyrn ab loan), Llanelli, yr hwn a wnaeth syiw o'r Gohebydd fel dyn, eyfaill, a chymmydog cywir. Galwwyd ar Mr. E. Evans (Morddal), Pontypridd, yr hwn a wnaeth nodiadau ar y Gohebydd fel dyn, fel lienor, ac fel cyfaill cywir yn cydnahod teilyngdod yn mhawb a phob peth, ac adroddodd bennillion ar ddiyvedd ei anerchiac*. Yn gaulynol i hyn, galw- wyd ar Mr. W. Isaac, Llanelli (gin yr hwn y pryn- wyd yr oriawr), i roddi anercbiad yn Saesoneg. Talodd deyrnged o barch i Mr. Bowen fel ei feistr am yr 11 mlynedd diweddal yna estvnodd yr oriawr i'r Dr. Price. Yna daeth Mr. J. Davies, Llwydwfdd, yn mlaen g n gyflwyno a!war yn cyn. nwvs JG25 10s., sef y rhan arall o'r dysteb, i'r Dr. Oyfododdy Dr. ar ei draed, a chan fod y Gohebydd yn ejstedd yn mhlith y gynnulleidfa ar un o'r eis- teddleoedd, dymunodd arno ddyfod i'r esgynlawr, a daeth yntau yn nghanol cymmeradwyaeth mawr. Tra yn dat yr anrhegion aidderchog yn ei law, sylwodd fod llawer o ddynion enwog yn dyfod o ddi- nodedd i enwogrwydd. Gwnaeth sylwadau helaeth ar waith I- Goliebydd y Deheudir," fel dyn an. mbleidgar. Deallwn na fu'r Dr. yn siarad &'r Go. hebydd ond rhyw un waith erioed, a dywedai nad oedd yn gwybod hyd yn ddiweddar, i ba enwad cre- fyddol y perthyuai, nac yn Rwybod nemawr am dano inewa unrhyw ystyr. Onid yw hyn yn profi, ddar. llenydd, mai nid cyfeillgarwch na dim o'r fath, a gynnyrchodd y parch hwn yn mynwes y Dr. tuagat y Gohebydd, fel ag i gychwyn tysteb iddo. Dy- wedai fod y gwaith o gyflwynoy dysteb hon i Oheb- ydd y Deheudir, yn llefaru dros Ddeheudir Cymru; ei foder wedi gweithio yn dda, ffyddlawn, gonest, a didwyll, ac yn awr fod y Deheudir hithau yn am- lygu teimlad ei chalon tuag ato, ac yn dangos ei boddlonrwydd yn y gwaith, a'i wasinaeth ef drosti am yr ysbaid o 10 mlynedd. Wedi hyn, galwodd ar y Parch. J. R. Morgan, (Lleurwg), ac ar ol anerchiad byr a bywiog, dymunodd Lleurwg ar y Gohebydd sefyll ar ei draed, a darllenodd iddo yr anerchiad canlynol oddiwrth y Pwyllgor: — Anwyl Syr.-¥ mae yn lion genym eich eyfarch dros y tanysgrifwyr ar yr acldysur dyddorol o gyf- lwyno i chwi y Dysteb hon. Nid mynych y mae teilyngdod llenyddol yn del ei gydnabod a'i wobrwyo yn Nghymru rhaid i ni gytaddefein bod yn rnhell vn fei cenedl yn hyn, ond y mae yn hyfrydwclj genym fod diwygiad yn cymmeryd He yn ein plith ac y mae cyflwyniad y dysteb hon i chwi, yn un prawf o hyny. Y mae eich clod chwi, Syr, fel gohebydd antnhleidgar a diduedd, wedi ymledaenu trwy yr holl dywysogaeth; ac yr ydym, fel pwyllgor, yn llawen am fed y tanys- grifwyr at eich tysteb, yn cydnabod eich teilyngdod mewn fford(i mor anrhydeddus. Y mae eich llyth. yrau dyddorol a gatluog fel Gohebydd y Deheudir, YI1 Baner ac Amserau Cymru, yn ystod y deng mlynedd diweddaf, wedi ennill i chwi luaws o ed- mygwyr caredig, a pherchir chwi gan filoedd na wyddaut eich enw priodol, na lie eich preswylfod. Y mae byebain a mawrion, o bob rhan o Gymru, wedi tanysgrifio yn haelionus tuag at eich tysteb, yr hyn a brawffod eich teilyngdod yn cael ei gyd- nabod yn gytfredinol. Gan mai y Parch. Dr. Price, Aberdar, a gych- wynodd y dysteb, yr ydym fel Pwyllgor wedi rhoddi iddo ef yr anrbydedd o'i chyllwyno i chwi hefyd. "Yr ydym yn hyderu fod blynyddan lawer yn eich aros i gyflawnu eich swydd bwysig, fel Goheb- ydd y Deheudir, ac y bydd i chwi wneyd hyny gyda'r un anmhleidgarwch ag a ddangosasach o'r dechreu hyd yn awr. Yrydym, gan hyny, yn dy- muno arnoch dderbyn, fel arwydd o'n cydnabydd- iaeth, Oriawr a Cbadwen Aur, gwerth £2753. yn nghyd ag Alwar vn cynnwys jE25 10s., y cwbl yn £ J52 15s. Ydym, dros y pwyllgor, J. R. MORGAK (Lleurwg) ") v "J. DAVIES (Llwydwedd) ) s&' Yn ganlynol i hyn, cymmerodd v Dr. yr oriawr yn ei law, a darlleaodd y brawddegau canlynol, y thai ydynt gerfiedig o'i fewn :—" Presented to Mr. Dayid Bowen (Deheufardd), by his literary friends, and admirers, in recognition of his ability and im- partiality as South Wales Correspondent of Baner Cvnjru. — December, 1865." Yna cyflwynodd y Dr. yranrhegion ardderchog i Mr. Bowen, yn nghanol arwyddion 0 gymmeradwy- agth y gynnulleidfa. Mewn canlyuiud, cyfododd y Gohebydd, a rhod lodd yr anerchiad canlynol Mr. Cadeirydd a chynnolleidfa garedig—Nid oes achos i mi ddyweyd wrthych fod fy nheimlidau y fath, fel nas gallaf ddweyd ond ychydig eiiiau yn bresenol. Gan mai myfi yfr testun y cyfarfod, a chymmaint wedi ei ddyweyd am danaf, y ffordd oreu fyddai i mi beidio siarad ond ychydig. Dy- munwyf ddiolch o'in calon i'r Parch. Dr. Price, a phawb o'r tanysgrifwyr, am yr arwydd anrhydeddus hwn o barch y maent wedi ddangos i mi. Bwriad- wyf ysgrifenu enwau pob un o'r tanysgrifwyr mewn llyfr, a'm Haw fy hun byddant yn ai graffedig yn ddwfn ar lech fy ngh¡>!on (cymrneradwyaeth). Y mae yr holl foneddigion sydd wedi anerch y cyfarfod wedi si'irad yn hynJd gymnaeradwyol am danaf, fel Gohebydd' anmhleidiol. Ni fyddai yn briodol ynwyf i ddwevd n id ydynt yn dweyd y gwir, ond gallaf eich sicrhao chwi, anwyl wrandawwyr, fy mod yn ei thybied yn ftaint fawr i gael fy ystyried yn deilwng o'r fath gymroeradwyueth. Yr wyf yn penderfynu p iriiau yn anmltleidiol fel gohebydd, tra y cat yr anrhvdedd o lanw y swydd, gan roddi i bawb, o bob enwad, yr un chwareu teg. Credwyf fod genyf hawl i farnu droswyf fy hun, ond nid wyf yn tybied ei bod yn iawn i mi gauiddarlunio pawb ereill o farn wahanol. Hyderwyf year y fraint o hyn i ddiwedd fy oes, i beidio cyflawnu unrhyw beth a ddifwyna y cyoimeriad uchel sydd wedi ei roddi i mi yma heno (cymmeradwyaeth)." Yn ganlynol, c-if.vyd anerchi id gwir dda gan Mr. D. Williams, Inspector of British Schools. Sylwai fid llawer yn beio tystebau," tra y bydd?nt ya hollol barod i'w derbyn pe galient gael gafael yn- ddynt. Dywedai hefyd mai nid peth hawdd yw cael hyd iddynt er cyrnufer a'gyflwynir yn Nghymru y blynyddau p e (Jwhaeth nodia Jau ar Mr. Bowen, a hyny inabyddiaeth 0 hono ei- yn fichgen nododd wedi ymdrechu yn ngwyneb llawer o anfu.t is ac nad oedd yn tvbiediddo fod mewn British School erioi-d, ond y byddai yr llawen ganddo pe gallai ddyweyd- hyny. Iddo ei hun yr oedd iddo ddiolch am r hyn ydoedd- iialwwyd yn ganlynol nr y Parch. T. D ivies, Siloa, yr hwn a sylwai ar y gofal a'r p ysigrwydd, a berthyn i slvJddgohebydd cyssoa. 8yLvai fod yn rhaid (larllen llawer, ac ai- ol darllen yr Uoll newyJd iaduron Cymreig a Sassnig, fod eisieu barn a tha- lent i ddefnyddio'r eyfry erbudd ae a-idysg ceuedl y Cymry. Dywedai hefyd fod lIythyr at iythyr, a hyny dros yr ysbaid o 10 neu 15 mlynedd, yn cyn- nwys llafur mawr, y rhai pe'u dodid. yn nghyd, a fyddent yn ddigon i wneyd i fyny IT fro!-n mawr- ion. Galwwyd ar y Parch. W. Hughes, Bethel, yn ganlynol; dywedai yntau ei fod yn adwaen Mr. Bowen-er yn fachgeo, ac y gallai ef ddyweyd ei fod .yn ddyn sydd yn ym lrechu, ac yn gwneyd cyfiawn- der a phawb yn mhob ystyr. Ar ddiveedd y cyfarfod, cynnygiwyd g 11 Mr. D. Thomas (Dewi Elii), fod dioichgarwcb gwresocaf y cytarfodyn cael ei gyflwyno i'r Dr. Price, am yr oil a wnaeth dros dysteb Mr. Bowen, ac am roddi ei bresenoldeb yn amser ei chyn'vyn ad. Eiliwyd y cynnygiad gan Mr. Davies (Llwydwedd). Yna arwyddwyd diolchgarweh i'r Dr. yn v moid mwyaf gwresog, yr hwn wrth ei gydri ibod a (idywedai ei fod yn hy frydwch ganddo gael cyfleustra: i a;« ddaoges rbyw bdrch i Ohebydd y Deheudir. G0HKBrDD.]|

CAROL NADOLIG. lI. Mesur, Difyrwch ywyr Harlech Ganvs'yd heddyw i ni GeiJwad, Ac eneinniog glan a gwiwfad, Ef a wared o'i fawr gariad Dlodion daear lswr Daeth dwyreinwyr doeth a thirion, Yn eu dwylaw dlws anrhegion, I'w cyflwyno iddo'n rhoddion, Mewn llawenydd mawr Engyl fflamawg siriawl, Seinient yn gerddorawl Anthemau per i'r Baban pur, Tywysog rhag-ddewisawl. Bu ein lesu'n stabl Beth'lena, Mewn erchyllfan, gwn, na charem Ond mae heddyw yn Nghaersulem, 'N dadlu'n haeddiant mawr. Dyoddefodd driniaeih arw Drwy ei fywyd, do, hyd farw Ond gorchfygodd angen chwerw, Yn ei ddwyfol iawn; A gofvnion deddf gyflawnodd, Ac ein dyled oll a dalodd, Ac mae heddyw yn ein gwahodd, Mewn llawenydd Hawn. Engyl goleu gwynfa, 'N seiniaw eu Hosana, Fry or belmynt hardd y nef, A'u gyoau fel yr eira. 0 na unai pawb yn union 1 gyflwyno ein gofalon, I ein lesu hynaws tirion, Yna cymmod gawn. Trelyn. BACHGENrrN'i

"YR HAF YN MARW." Gwisgo galar y na^e'r ddaear, Gwgus wedd sydd arni'ti awr, Dail y coed sy'n syrthic'n )!uoedd, Megys meirw ar y ltawr; Y a, in flodau fu'n sirioli Gwyneb lion y dolydd bras, Welir yn gogwyddo'u penlu Mewn rhyw nychdod creulawn efts. Ni cheir clywed ar foreuddyrid Beraidd lais y gwew fwyn, Na'r fwyalohen yn telori Draw y'mrig y deiliog lwyn Swn y gwyntoedd sydd i'w clywed Yn ymwriaw drwy y coed, Gan grochruo 'fziri,- y derw, A'u dadwreiddio dill ei droed. Duwch 6y'n gorcttu tdi j'rnefoedd. Dssgyn mae yr oerllyd wlaw, Gan wneyd maesydd fu' awyn ffrwythatt Fel afonydd yma 'thraw Msroedd sydd yn aflonvddu, Megys g*r mewa dirfawr gur, Gan ymrolio'n donau neirwon, Nes dyehrynu'reedyrri wyr. Ser y nefoedd sy'n ymjjuddio Dan fanteilau cymyl du, 'R haulwen sydd yn dechreu gwisgo Dagrau arei wyneb cu Anian fwyn fel pa'n och'neidio, 0 dan bwys andwyawl giedd, Llysiau'r maesydd sy'n diflaiui, Fel yn crymu tna'r i- edd. Cor y goedwig fu yn canu, Pan agorai dor, u'r wawr, Welir heddyw magys crwydriaid, Dros boll wyneo daear lawr Cryuu maent gan oerni'r awel, Darfu eu caniadau rpwyn, Eu llawenydd drddd yn alar, Cudiiio maent yn ngoslrau'r lIwyn. Gwywo wnaeth y rhos a'r lili Fu'n arosli',i hyl'ryd i-uvn, Gwelir bwynt fel Uaddedigion, L wydaidd olwg arnynt gawa Y períhnau fu 'n blygedig 0 dan bwys afalau braf, Sydd fel pe yn gwaeddi'n groew, Dart\¡! darfu'r hyfrvdhaf. America Fach. GWILYM AP Gwitr*.

ENGLYNION Ar farwolaeth Mr. Rees Thomas, o'r Harp^Iilan" saw el, sir Forganwg. Adeg drom marw Rees Thomas,—o'r Harp, Gvvr hoff mewn cymdeithas Angau hyf a i gleddyf glas Dotodd i lawr ein dewrwas. Onglaf un neu ddau englyn,—o gariad I'r gvvr hael o'r Delyn Arswydawl O mor sydyn Bur tro ei giudo i'r glyn 1 Ai dysiaw chwi feirdd Llansawel ■—gwael yW Eioii gweled heb arddel Cymro glan—rho wch gan heb gel, Rees oedd, nid diras Wyddel. Rhoed Glan Afan gan dlos gll,-ac eilied Ab Gwilym, tardd mwyngu, Er iawn fowl i'r hwn a fu, Wr dyddan, yn prydyddu. Ei goron fel gwladgarwr,—yn ddilyi A ddaliai'ri ddilwgwr Brawd oedd, a da brydyddwr— Yn ei gylch bu'n enwog &r. Ochain yn awr, a chanu'n iach—a raid I Rees Thomas bellach; I'w lwch boed hedd mewn bedd bach; Hwn gwner yn amgenach. Walker ASAPH GLYN BBWtt ¿.¡

Gallesid meddwl, syr, oddiwrth eich llythyr, fod yma luaws o Fedyddwyr yn bleidiol i'r Undeb ond rhag i ddarllenwyr y SEREN gael eu cam-arwain ar |T pen hwn,cymmeraf y cyfleustra presenol i'w hys- uysu. nad ydynt yma ond lei yinweliadau angylion, yn "few and far between Yr oedd genyf ddau osodiad yn fy ysgrif, na ddar- fu i chwi geisio eu gwrthhrofi darfu i chwi hidlo gwibed yma thraw, ond garlawsoch anhebgorion fy ysgrif yn ddisylw. Fy amcan wrth ysgrifenu y llythyr oedd, i gael gan yr ychydig Fedyddwyr ag oedd yn ymwrievd a'r Undeb i ymryddhau oddi- wrtho, ac i ffurfio Undeb 0 Ysgolion Bedyddwyr yn y He hwn, fel mewn llefydd ereill. Y mae y meddylddrych yna yn poeni llawer mwy arnoch cbwi nag yw yr Undeb y soniwch am dano yn poeni Dewi; ac os ydwyf yn cael poen, nid yr Undeb sydd yn ei achosi, ond y brodyr hyny ag y dysgwylir gwell oddiwrthynt sydd yn ei gynnyrchu. Ni wnaf unrhyw sylw o'r brawddegau hyny sydd yn dal cyssylltiad a'r Parch. J. G. Phillips a'i draethawd rhagorol; nid ydynt i gyd ond ————— A Carwn i chwi, syr, gadw mewn cof, mai nid ag us y delir hen adar. Mae'n debyg i mi ddweyd MM peth rg a ellwch chwi ei brofi yn anwiredd os felly da y gwnewch a rhoddaf finau mewn cattlyniad ymd< ibeuriad i ddar- llenwyr y SEa EN am dano. Gan mai ddim ond un anwiredd a gawsoch yn fy llythyr, a hwnw yn un dycbymmygoljWrth gwrs yr oedd y rhelyw o hono yn wirionedd; a dyma chwithau yn eupg o wingo yn ei erbyn—caled ydyw, onide? Na feddyliwch, frawd, fod gweinidogion Merthyr yn bleidiol i'ch Undeb; na, gallaf brofi yn wahanol. Nid yw bod rhai o bonynt wedi cymmeryd eu lie fel areithwyr yn eich cyfarfodydd, yn proti eu bod yn Undebwyr yn awr, mwy nag ydyw eich bod chwithau, fel un a fu yn gaethgymunwr unwaith, yn profi mai un felly ydych yn bresenol. Os mai i'r Undeb y priodolwch y daioni a gyn- nyrchodd papvrau y b-odyr a nodwch, beth debyg- wch chwi a achosodd i'r brodyrEvans, Abercanaid, a Dr. Jones, Tabernacl, i ddwvn allan eu hysgrifau Iluosog a galluog-ai eich Undeb ? Y mae gyda ni yn Merthyr frodyr, a eill gyfan- goddi pipyrau ag a hawfiant sylw nid "holl eglwysi yr ardal," ond holl eglwysi Cymry a Lloegr; a hyny, heb eisieu cael eich Undeb chwi i'w symbylu at y gwaith. Felly, chwi welweh, y gellir gwneyd daioni ynannibvnol ar yr Undeb yr addolwch gym- maiiit arno. Nid wyf yn gwneyd y nodiad yna gyda'r amcan o iselhau neb, ond yn unig er dangos i cli,, i y gellir cael gan ein dynion da wneyd daioni lleol, a chyffredinoi, heb fyned i'r gost o gyntial eich Undeb. Am lyfr Lleurwg, carwn i chwi ei ddarllen yn fauwl, ac ystyriol; a phe byddech wedi gwneyd hyny, ni fuasai raid i chwi ofyn i mi beth oetill a fVllo y llyfr h gwneyd lies mewn cyssylltiad a'r Undeb. Onid yr un egwyddor sydd ynoch pan yn ymwneyd a'r Undeb a phan ydych yn Rhydd- gymuno yn High St.? Amcan pennodol a neill- dttol y "Cymmundeb Eglwysig" yw, dangos dryg- erld yr egwyddor a goleddwch, mewn cyssylltiad a lies a llwyddiant enwad y Bedyddwyr. Ond dyna, nid yw hyny yn agog at eich meddwl. Na foed i <:hwi dwyllo eich hunan, frawd, ni fydd i Fedydd- wyr Merthyr gymmeryd eu harwain gan ddynion Sydd yn medru bradychu eu hiaith, a'u hegwydd- orion, mor ami ag y gwnant. Brdd .) n ddigon buan i chwi gael gwybod pwy yd?yf, wedi i chwi wrthbrofi fy ngosodiadau; yna ni siiiradvvn wyneb yn wyneb os mynwch. A fyddwch chwi mor g iredig, syr, a gwneyd un gymmwynas droswyf; hono yw, Dywedwcli wrth eich cyramydog, Mr. Phillips, mai nid y fi oedd Titus;" ac os na fydd iddo gredll gwirionedd fel yna,cyfarwyd«wch efat Olygydd parchua SEREN, ae vna odid efe a gred. Yr eiddoch yn Undeb Cred a Bedydd. DEWI TYDFIL. NODIAD.—Ai nid gwell fyddai i Dewi Tydfil, ac ereill, o'r un golygiadau ag ef yn Merthvr, ffurfio Undeb ar egwyddorion pur a dihalog y Testament Newydd, cyn beio Undeb arall. nad yw featlai yn d)' fwl i fyny i'w safon ef? Mae digon oddefnvddiau yn Merthyr yn mhlith y fiedyddwyr i gael Undeb Ysgolian nerthol a dvhanwadol; ond ercaelhyn, y j mae yn rhaid i lawer ddadblygu ysbryd hunart-yrn- wadol a gweithgar.—GOL.