Seren Cymru

COLLI AD AU GWEINIDOGION. Teitl hytraeh yn hynod i erthygl yw yr un ttobod, ond y mae eisieu cyffwrdd yn dyner a £ nn,.ni1,g ef yn awr ac yn y man, canys heb ei fai heb ei eni." Y mae'r wlad yn sybvvi mwv ar ein gweinidogion nag y maent u ddvrl o lawer, a chan eu bod yn flaenor- ^d, efelyehir hwynt gan yr eglwysi—y mae Jelvv y wweinidog ar bobl ei ofal. Arweimwyd v nieddwl at y pwnc hwn gan atebiad .°lygyddol Dr. Price, yn v SEREN ddiweddaf, Hen Eyiyriwr o Bontvpwl,' ac yr wyf yn y caiff y Doctor y darlun a geisia. Pe gwyddwn I na ddigiai llunwyr y trioedd Wrthyf, myfi a wnawn drioedd newydd yn y Jfian yma ond digient ai peidio, dyma fe :— [i'nfit7 trolled ^weinidogion y Badvddwvr, yn faelx am eu gilyda heb eisieu, CyfrauM yn wael at achosion sydd mewn eJsieu, a pheidio parotoi ar gyfer eu hunain *u teuiuoedd gyferbyn a'r eisieu all ddyfod. Am y golled gyntaf, nidwyf amddywedyd z,a^"er, ondy mae'n ddigon hysbys ynllettv'r fforddohon, ac y mae eisieu gadael yr arferiad ?fcft,idmstiono<jol ar ol. Nid yw yr ymosod- ladaa cinoeddus a wneir gan weinidogion ar gilydd, ond adsain gwan o'r ymosodiadau ^lrgelaidd a chymdeithasol a wneir ganddynt ar y naill y lIall, a hyny fynychaf heb eisieu, eanys fel corff o ddynion nid ydynt yn ol i ^eb raewn cymmeriad a thalent. Gair am yr ail golled, a chan mai am hon fwyaf neillduol, yn ei chvssylltiad ag hen vfyrwyr Pontvpwl, yr ysgrifenai Dr. Price ateb golygyddol, gadeweh i mi gaelmyned ?^sti dipyn yn fanol. Dvma Fynegiad *865, yr hwn a ddengys fod tua 168 o ^ei)>idogion yn awr yn fyw, ag sydd wedi ?erbyn addysg dda yn v Coleg hwn, llawer o i'ai a fuasent hyd yma }n dylodion disylw 0lli bai yr addysg hyny. Nid ydym yn «P8fii'ifenu fel hvn er edliw i neb, ond er a»gos fod llawer o'n gweinidogion ni dan l'Wyrnau mawrion i'r Coleg a'u haddysgodd. 1" Inaent wedi cael eu haddysgu ar draul yr i flaenori yr enwad mewn pethau da, ac y mae hawl gan yr enwad i ddysgwyl sut < Tjl'i":it yn g wneutiiur hyny, Wel, gadeweh a1*11 l edeg drwy y Report, er cael gweled sut aenoriaid ydynt fel cyfranwyr. Dyma rif, ElWrn, a chyfanswm £ s. c. £ s. c. 2U wedi rhoddi 0 2 6 2 10 0 I etto 0 3 6 0 3 6 1 etto 0 4 0 0 4 0 36 etto 0 5 0 9 0 0 I etto 0 6 O. 0 6 0 1 etto 0 7 0 0 7 0 :)' etto 0 10 6 1 11 6 19 etto 0 10 0 9 10 0 2 etto 0 0 2 0 0 1 etto 110.. 1 1 0 etto 1 10 0 1 10 0 1 etto 5 0 0 5 0 0 S7. £ 33 3 0 i' nigys y daflen uchod nad oes ond 87 fell wedi cyfranu at drysorfa y Coleg y mas 81 heb wneuthur dim Sylwer ^yd ",r fychandra y eyfrsniadau, ac os tynir -,?utor allan, nid yw yr hen Fyfyrwyr l8fi- 1 rlloc'^1 onc* 3s- at eu Coleg yn tra y rnae eu haddyag .vedi costio tua l 10 BiJifNAU bob blwyddyn. Gan nad beth At] e^Q "^yfyrwy1' wec^i ddysgu yn yr Cfe',r°ta> y mae yn sicr nad yw haelioni J'' "'pl yu un o'r pethau hyny ac yr ydym 'l' t°d gonestrwydd yn galw am i bob fw ag sydd wedi cael y fraint fawr o lap Gau uteision athrofacl, dalu yn ol I gostU ^n^'hadau blvnyddol (os bydd fyw), i g 8, aflanol y manteisionhyny i drysorfa ei Ir' bo^l- yw y gweinidogion nad ydynt wedi fha; uievv^ Athrofa o dan yr un rhwyinau a'r thin wedi bod ond y mae iddynt C'yfln^la^ eV" dy^dswyddau, a digon ilipa y > mr hwy ganddynt. Yn wir, y mae p hai o honynt yn edrvch i lawr ar fechgyn yr Athrofa, ac ar yr Athrofa befyd. gan daflu golwg mor drwynsur ar yr holl goncern a chadno ar rawnwin annghvrhaeddadwy. Ond, diolch i Dduw, y mae eithriadau gogoueddus, ac v mae llawer yn teimlo dros gymhwysderau llenyddol y weinidogaeth sydd yn codi, fel y dengys y daflen hon o danysgrifwyr nad ydynt wedi bod yn Mhontypwl, nac yn un Coleg arall gan mwyaf:— £ s. d. X s. d. 48 wedi rhoddi 0 2 6 6 0 0 1 etto 0 3 6 0 3 6 15 etto 0 5 0 3 15 0 8 etto 0 10 0 4 0 0 3 etto 0 10 6 1 11 6 1 etto 1 0 0 1 0 0 4 etto 1 1 0 4 4 0 1 etto 3 0 0 3 0 0 81. £23 14 0 Dyna 81 na sydd wedi bod yn Mhontypwl, yn erbyn 87 ag sydd wedi bod yno, yr hyn nid yw yn gadael ond y mwyrif bychan o chwech o du yr hen fvfyrwyr; dyna hefyd £ 23 14s. yn erbyn 933 3s., yr hyn nid yw yn gwella dim ar glod yr hen fyfyrwyr fel cytranwyr, canys nid oes ganddynt yn ei j fFafr ond £ 8 9s. yn unig iiwriwch y ddau rifedi yna at eu gilydd etto, sef 87 a 81—dyna 168; y mae rhyw 430 o weinidogion yn Nghymru, tynwch yn ol 188 o'r rhifedi yna. a chwi a gewch weled fod 262 0 honynt heb roddi dim at Athrofa Pontypwl. Ac, yn wir, pe tynid allan nifer y gweinidogion vn Lloegr, ag sydd yn yr 168 uchod, buasai rhifedi non-subscribers gweinidogol Cymru yn m agos i dri CHANT, Ira y mae'r achos da hwn, fel achosion da ereill, mewn eisieu. Peidio parotoi ar gyfer eu hunain a'u teuiuoedd gyferbyn a'r eisieu all ddyfod, dyma drydedd braich y trioedd—y trydedd golled, a cholled bwysig yw hwn hefvd. Faint o'r gweinidogicn sydd a'u bywydau wedi insurio faint o honynt sydd a modd i'w cIaddu yn weddus mewn ystor ganddynt— faint o honynt svdd yn talu £3.y flwyddyn i'r Birmingham Fund, neu rhyw gymmaint i ryw Fund arall, gyferbvn ag angen eu hunain a'r teulu? Nid bustiess yr eglwysi, ond busness y gweinidogion eu hunain, ydyw hyn. "God helps tho&e that help themselves" Bu em gweinidog on yo thy ddiog i gynnal bywydyn." Nhrvsorfa yr Hen Weinidogion"; gadawwvd ivldi farw, y maent hwythau yn marw ar ei hoi hi, a'r rhan amlaf lawer o honmt heb barotoi yn dymhorol ar gyfer hynv. A ydvw ein gweinidogion yn ddifater wrth glywed hen frodyr parchus Yll euro wrth ddrysHU y cyhoedd am damaid o fara a wyddant hwy fod rhai o'r dewrion fu yn flaenaf yn y gad, rn derbvn cr, styn caled o law galetaeh y plwyf; ai annghof ganddynt angeu ddisymtnwth v llariaidd frawd Ed- wards, o Ryrnni; ac onid ydmt yn meddwl ambell i waith am farwolaeth yr hir- gystuddiedig, J mes, o Gasbach a glvwant hwy yn awr-heddpv-alarnad gweddw, a, dolefain amddifaid y brawd diniwed Nicholas, o Aberaman, yr hwn, yr wvthnos ddiweddaf, yn 34altl oed, a aeth oddiwrth ei waith a'i hir gystudd at ei wobr a'i dra- gw, clrtol ogoniant ? Er^yd ae atnean yr erthygl hwn yw dangos y tri phrif goIlecl" nchoc", er mwyn iddynt gael eu symud ac y rnae yn ddidadl j genym y da) tienir ef yn yr un ysbryd ag y mae wedi cael ei ysgrifenu, hyd y nod gan y brodyr hyny a deiuilant fod v "cap yn I ffilio." OYNON,

BETH YW PARTHSYLLYDD P Yr ydym wedi clywed y cwestiwn uchod yn cael ei ofyn fwy nag un waith yn ddi- I wed lar, ac nid rhyfedd, canys nid oes gyda nt, hyd yn bresenol, yr un Parthsyllydd cvtiawn! Y mae gan ein cycumydogion Seisnig luosogrvvydd o hoaynt, ac" y mae llawer o'r rhai hyny i'w gweled yn rnhlith llyfrau y Cunro dwy-ieithog; ond am y Cyiuro uniaith, y mae efe ar ol yn hyn o beth, ac nis gall' fwynhau y gwybodaetbau dyddorol ag sydd yn y llyfrau gwerthfawr p yma. Gwmwthpwyd ymdreeh yn Y TIwyddyn 1816 i gyflawuu y ditfyg mawr hwn, ac y mae'r rhifynau a ddaeth allan y pryd hwnw o'n blaen y mynyd yma. Dyma gynnwysiad wyneb-ddalen yr amlen Dedicated, by permission, to Benjamin Hall, Esq., M P. Rhifyn 1 (i'w gynnwys mewn oddeutu ugain o rifynau) o'r PARTHSYLLYDD CYFFREDINOL; I NEU, Geislyeb Daeasyddol yn cynnwys Darluniad o'r Ymerodraethau, Teyrnasoedd, Gwladwriaethau, Taleithiau, Dinasoedd, Trefydd, ArnddifFyn^aocdd, iioroadd, Llo^g- byrth, Afonydd, Llynoedd, Mynvddoedd, &c., &e yn yr holl fyd adnabyddus yn nghyd a Llywyddiaeth, Defodau, Moesau, a Chrefyddau'r trigolion. Hefyd, Helaethder, Terfynau, a Chynnyrchiadau naturiol pob Gwlad, y Masnach, Gweithfeydd, a'r Cvw- reinrwydd yn y Dinasoedd a'r Trefydcl eu Hydred, ^Lledred, Sefyllfaoedd, a'u Pellder mewn Mdldiroedd Seisnig oddiwrth y Llefydd hynotaf, yn nghyd a'u dygwyddiadau mwyaf neillduol: gan roddi hanes am Randiroedd, Dinasoedd,Bwrdeis-drefi,Trefydd marchnad, ai XOU'J^ J XL J Uaiu J_.A, ,» a. ac Iwerddon, wedi eu liegluio Irwy Ddarluu« leni hardd, a gasglwyd yn ofalus o waith y Daearyddion diweddaraf; at yr hwn y chwanegir Geirlyfr Cymraeg, gan J. Jenkins a Gwilym Morganwg. Cafodd y gwaith ei gyflwyno i B. Hall, Ysw., Aelod Seneddol dros sir Porganwg ar y pryd, a thad y presenol Arglwydd Llanofer. Y mae Arglwydd Llanofer yu anrhydedd i Gymru, ac yr ydym yn falch 0 hono. Gydag ychvdig eithriadau, rhyw fodau rhyfedd iawn sydd yn cynnr\ chioli Cymru yn y Senedd amherodrol, drwy ystod y ganrif hon. Medrant fyned drwy fwlch mewn clawdd ar gefn pedwar-carnol fel Jehu, ac am saethu ysgafarnogod (dim ond i John v gamekeeper eu lladd), nid oes cyffelyb iddynt, a ,,vran I I tyrant Nimrod, vr heliwr cidaryi, "r cysgodion bythol ond yo y Senedd, Sant Dewi a'u h ipio, canys gtllesid gosod dwsin o'r lili- p.« ::aid llywodoi yma In mhoc siaced fach Mr. Dillwyn, Abertawy y gwr anrhydeddus Henry Austin Bruce, Merthyr neu Ar- ghvydd LUnofer. Fe ddylai Cymru, pe buasai cymrnairit a gronyn 0 had mustard o gyssondeb yuddi, ddanfon rhagor o fath y bonedddigion Bruce a Dillwyn i'r Senedd ac yr ydvm yn hyderu v bydd i'¡ gwyr da yma weithio eu ffordd i Dyyr irglvvydii, fel y gwuaeth y barw 11 anrhydeddus o Lauofer. Yr awdwyr, fel y gwelir, oeddeub y di- weddar Dr. Jeukina, Hengoed a Gwilvm Morganwg, y pryd liynw o Bontypridd. Yr oedd y diweddaf yn ddisgybl i'r bardd a'r henafiaethydd cywreia^rall lolo Morganwg, ac y, oedd v blaenal hefyd yn gyfaiil mawr iddo, yr hyn sydd yn sicrwydd ddarfod iddvnt gael pub cymhorth angenrheidiol ganddo, ac nid yw i, hanes a roddir gan- ddynt am lawer o fan au yn Nghymruj i'w weled mewn un liyfr arail. Darfu idd. nt orphen y gwaith PWI sig cydrhvngddynt, a ch .tuno am ei argraiiu yn Abertawy. Daefch naw rhan allan oud wedi cyrhaedd i'r erthygi ar Gibraltar," aeth yr argraffydd yn fethiialwr, safodd y gwaith, ac yn nghym- mysgfa yr arwerthiad, prynodd rhywun y copi ysgrifenedig tel waste pap r. Yn mhen. ychydig fisoedd wedi hyn, gwahoddoda y diweddar Barch. Joseph Harr.es (Gomer), ei gyfaiil Gwilym Morganwg, i dreulio yeh-tdig ddyddlau gydag ef YO Abertawy, am fod y Bardd yu dra gwanaidd ei iechyd; aeth, ac ar ryw brydnawn danfonodd am wns o ddybaeeo, canys yr oedd efe yn mawr hoffi eistedd yn synfytyriol yn nghanol Lroellau [ ymrituiol OJwg y bibell; eithr er ei ond mawr, beth oedd wedi e; lapio am y dybacco, ond darn o gopi y Parthsyllydd, yn ei law- vsgrif ei hun! ErFeitlriodd hyay'yn ddwys aruo, gwaethygodd ei iechyd, gorfu iddo ddychwelyd gar' .f, ac ni fu bj w yn lair Wedi hyuy. Nid oedd na Chaerfallwch na Hirias i fathu geiriau i'w cael yr amser blvnw, er ateb gofynion celf a gwyddor; er hyny, vr oedd ambell i air yn cael ei fathu, canys nid oedd crogi an. fathu geiriau yn y dwthwn hwnw fel ag am flithu arian. Dywedai y Dr. Jenkins wrthym mai efe fathodd y gair amlen," a gair da ydyw; nid ydym yn gwybod pa un ai efe ni Gwilym a fathodd y gair Parthsyllydd; eithr nid oes fater pa un o honynt, o ran hyny, canys ni fyddai y bathwr yn haeddu clod mawr, am nad yw f gair yn berseiniol o lafar, er ei fod yn air eithaf cyfystyr a Gazetteer. Y mae un, o'r hyn leiaf, o hen ddysgvblion lolo Morganwg yn aros hyd heddyw, sef Mr. Thomas Jones (Eos Glan Bhymncy), tad y Parch. Taliesin Thomas Jones, P.C.S., Llandudoch; ac iddo ef y mae Dr. Emlyn Jones yn rhwymedig am y syniad o ddwyn ailan y Parthsyllydd. Yr oedd y ddau farad, er ys pum neu etiwe miyneact yn of, yn dychwelyd o ryw gyfarfod ag oedd wedi bod yn y Twvngwyn, tua mnrian'r hen Gaerffili," pan ddygwyddodd yr Eos son am y Parthsyllydd, gan adrodd ei helynt, ao annog ei frawdfardd i gyhoeddi un arall. Coleddwyd yr annogaeth ac wedi hir chwilio, daethpwyd o hyd i'r naw rhan ar- graffedig o'r hen Barthsyllydd; prvnwyd llyfrau, dechreuwyd olrhain a dethol o'r llyfrau hyny, gan bigo holl bethau gwerthfawit Dr. Jenkins a Gwilym Morganwg ac yn awr v mae'r Parthsyllydd newydd yn 1 wasg, ac yn gotyn yn ostyngedig am gael derbvniad i dy pob darllenwr Cymraeg; canys nid llyfr sect ond llyfr Cymru vdyw. Er egluro defnyddioldeb Parthsyllydd Z, .1 mewn teulu, golyger fod morwr yn anfon llythyr at ei wraig, ei hen fam anwyl, neu ryw berthynasau ereill, o Panta De Gallo, neu fan arall diwybod iddynt; y maect yn falch iawn o gael y llythyr, &2., ond .t le mae'r Panta yma, dyna'r gofid. Wel, dyger y Parthsvllydd i'r bwrdd, troer at y llythyren P. i edrycham Panta, yr un fath yn gymhwyS ag am air i ddictionary; dyma fe, Pant De Gallo, dyweair yn mha le y mae ef, ceir ei holl hanes, ei fasnach, ei boblogaeth, &c., &c. Neu meddylier fel hyn dyna wr ieuanc yn darllen y newyddiadur,y rnae ynogrybwyIliad am ddaeargryn yn Bulama, neu am frwydr fawr a ymladdwyd yn Oaxaca neu Tobasco, nid am rywbeth arall yn Honolulu; nid yw yn gwybod ai ynys, ai tref, ai beth a olygif gin yr vsgrifenydd ond os bydd y Parth- syllydd ganddo, diva ond troi at y gair fel y evfarwyddir uchod, efe a gaifF bob gwybod* aeth angenrheidiol am y fan ac y inae gwybodaethau felly yn ddyddorol ac yn weith;awr, canvs earigant y meddwl, a gwnant ein pobl ieuairic yn ddinasyddion y byd. Wedi y sylwadau yma, hyderwn y bydd ein boll ddarllenwyr }rn gwybod" Betn yw Parthsyllydd." [Gweler yr Hysbysiad yn y Ilhifyn hwn.]

Y BEDYDDWyE A'R Gwrthryfel Ylf Jamaica.— Yr wythnos ddiweddaf, ymddan- gosodd erthygl yn y Times ar y Gwrchryfel yn Jamaica, t, yn mha un y mynegid fod y gwrthryfel a ddygwyddodd yn 1832 dan arweiniad cenadon y Bedyddwyr; gydag awgrymiadau fod l!aw gan y Bedvddwyr yn y Gwrthryfel presenol yno. Ar ol un o'i gyf- arfodydd nosawl yr wythnos ddiweddaf, gwnaeth y Parch. W. Brook, Bloomsburf Cliapol, Liuudi.tin, gyteiriad at y cyhudd- iadau hyn. D> vredai Mr. Brock fod y cy. huddiad yn berilaitii I bel ar enwad y Bed" yddwyr, yr hyn a b«ot'odd drwy walianol ddocu:nents. liygwyd cyhuddiad unwaith mewn cylarfod oy li oedd us yn Bath, yn ii:) lire- senoideb Mr. Kuini); a phenderfynodd y cyfartod. hwn-v, yr hWlI a lywyddid gaa faer y lie, fod y cyhu 1 -atl yn hoilol anwiredduS-. Gwnawa y in< h .d swvddogol hefvd i'r mater a darfu i d) i o.neddwr cyfrifol yn yr ynys lawnodi ysgi'if, yn mynegu fod cy. huddiad yn amvsr-ud Y mae swyddogioa f Llywodraeth yn Jaiauica etto yn haeru fod liaw gan rai o'r Bedyddwyr yn y gwrthryfel presenol yno; a dy.ved' y Llywydd hyny yn bennodol n ei fry-meges at yr Ysgrdenydd rreredt^aethol. f mae yn dra thebyg, erhytty, pi." ^wnelid ymchwiliad i'¡' mater, mai ei yni«idygiadau crenlon ef, :1i gyd-rjwyddugioii, tnag at y negroaid druain* yw y gwir achoa >.> c antoddlonrwydd pro- seaol, Yr wythnos ddi talodd Syr Morton Peto, Bar., A.S., ymweiiad a Chaerodor, a thraddododd ai-act;i hyawdl, yn rboddi hanes ei ymweliad diweddar ag America, a'r dero. byniad croesawgar a gafodd yno.