Seren Cymru

SiiawcsiDn iyfttditwl Y mae Madame Goldschmidt a Herr Otto Goldschmidt yn bwriadu cynnal cyfres o gyngherddau yn Llundain yn y gwanwyn, ac yna bwriadant gymmeryd taith ymadaarol trwy y siroedd. Dywedir fod 400 o ddedfrydogion i gael eu defnyddio i weithio y porthladd newydd yn Douglas, Ynys Manaw. Dywed y New York Times fod Ilestri gwarchae yr Undeb wedi cymmeryd 543 o longau, y rhai oeddynt yn werth, gyda'a llwythau, ddeugain miliwn o ddoleri Y mae parotoadau erbyn priodas Tywvsog Cymru eisoeS wedi dechreu yn Nghastell Windsor a'r Capel Breninol. Ar y dydd cyntaf o'r mis hwn, diddymwyd y gyfundrefn deithebol yn Yspaen. Ond rhaid i bawb hysbysu o ba le y daeth, a pha beth yw arucan ei daith. Y mae y pab wedi anfon £100 er cynnorthwyo y dyoddef- wyr Pabaidd yn esgobaeth Liverpool." Anfonodd ei Sant- eiddrwydd rodd gyffelyb i'r drysorfa er cynnorthwyo y dyodd- efwyr yn sir Lancaster. Y mae yr Archddug a'r Archdduges Maximilian i fod yn bresenol yn mhriodas Tywysog Cymru a'r Dywysoges Alexan- driao Denmarc. Y mae y Tywysog Augustus o Coburg a'i wraig yn dyfod i Lundain i gynnorthwyo y briodas. Dywed y Gazette de la Baltique, a gyhoeddir yn Stettin, fod llywodraeth Rwsia wedi darganfod bradwriaeth yn Poland, a'i gangenau yn cyrhaedd i cyn belled a Prwsia Orllewinol. Ei amean oedd eodi gwrthryfel cyfiredinol yn mis Ionawr. Y mae Garibaldi yn derbyn nifer aruthrol o lythyrau oddi. wrth foneddigesau yn ddibaid yn gofyn am gydynau oli wallt. Pe bai yn cydsynio a phob cais byddai ei ben mor llwm a chledr ei law. Mae y belen oedd yn ei glwyf wedi eu hanfott :'r Amgueddfa yn Naples. Cyfrifir fod uwchlaw tri chan mil o filiynau o chwysdyllau yn nghroen dyn o faintioli cyffredin. Trwy y chwysdyllau hyn y mae mwy na hanner yr hyn a fwytawn ac a yfwn yn myned. ymaith yn chwys heb yn wybod i'r dyn. Os bwytawn wytb pwys o ymborth mewn diwrnod, y mae pum pwys o hono yn myned ymaith yn ddirgelaidd mewn ffurf o chwys. Y mae yr yspeiliadau llindagol yn agos a darfod yn Llun- dain. Ymddengys fod y dyhirod wedi symud i drefydd y wlad, gan dybied y cant ragor o lonyddwch i gario yn mlaea eugweithrediadau mileinig. Dywedir fod amryw o honynt wedi gwynebu ar Gymru, a bydd yn dda i bawb fod ar eu gwyliadwriaeth. Ymddengys y bydd i'r rhyfel a'r Mexicaniaid arwain Ffrainc i draul a thrafferth mawr. Y mae y draul am y flwyddyn ddiweddaf yn ddiin llai na thair miliwn a hanner o bunnau, a dywedir y bydd y gost am y flwyddyn hon yn ilawer rhagor. Nid yw y milwyr Ffrengaidd wedi ennill uu frwydr bwysig hyd yn hyn; ac nid yw yn debyg y byddant yn llwyddiannus iawn ychwaith, gan fod Juarez yn casglu byddinoedd mawr i'w gwrthsefyll. HAELIONI YN AMERICA.—Ymddengys oddiwrth ad- roddiad Bwrdd Cenadol cyfundeb y Methodistiaid Esgobol yn America fod y casgliadau am y flwyddyn 1862 yn fwy nag oedd y casgliadau am 1861 o dros bumtheg mil o ddoleri, er gwaethaf y rhyfel! Mae y Bwrdd wedi penderfynu gwario- tr: chan mil o ddoleri yn y meusydd cenadol yn ystod y flwyddyn bresenol. DYGWYDDIAD CHWERW.—Fel yr oedd dau ddyn ieuianc yn Russell place, Llundain, yn ymddyddan dydd Sul yIt nghylch ysbeiliadau llindagawl," dywedodd un o honynt, o'r enw Williams, y gwnai efe ddangos i'r lIall, enw yr hwn oedd Mansell, pa fodd i ddiogelu llyndagwr. Wrth wneyd hyny, efe a suddodd gyllell i forddwyd Mansell, gan dori rhydwely y forddwyd. Galwyd meddygon i mewn yn ddioed, torwyd y goes, ond bu farw yn fuan. CRKULONDEB A DiALEDD.—Amryw fisoedd yn ol, daeth haid o Wrthryfelwyr yn ddisymmwth at un o bregethwyry Methodistiaid Wesleyaidd Esgobol yn y Gorllewiu. Crogat-

Y DIWEDDAR BARCH. DANIEL JONES, TON- GWYNLAS. GYDA phriodoldeb mawr y dywedai un olm Hemynwyr Cymreig,- Son am farw glywaf ynaa, Son am farw glywaf draw." Felly, yn unol & hyn, wele i'n clustiau yn hollol sydyn, ac an- nysgwyliadwy, y newydd anhyfryd o farwolaeth yr enwog, a'r Hybarch DANIEL JONES, gweinidog y Bedyddwyr yn Ton- gwynlas, Morganwg ond a elwid gynt yn Ddaniel Jones o Liverpool," am mai yno y treuliodd y 25 mlynedd o'i amser goreu. Yr oedd Mr. Jones yn pregethu y Sabboth olaf o'r flwyddyn 1862, gyda bias ac hwyl nas annghofir, i'w gynnull- eidfa barchus ei hun yn Ainon, Tongwynlas. Dydd Llun, y 29ain, yn iach fel arferol, a bu yn ardal Caerffili yn ymweled ag un aelod claf, ac yn nghymdeithas ddyddanus yr Hybarch James Richards. Dydd Mawrth, yn y boreu, bu mewo myf- fyrdod er parotoi ar gyfer y Sabboth dilynol, a mwynhaodd ei foreufwyd fel arferol. ond yn nghorlf y dydd hwnw.tarawwyd ef yn hynod o glaf, a chynnortbwywyd ef i fyned i'w wely, o'r lie ni chododd mwyach. Er pob ymdrechion o eiddo ei briod anwyl, cymmydogion caredig, a meddyg medrus, ymddengys fod angeu fel ar ei lw i ennill y dydd. Deallodd yr anwyl Jones natur yr ymweliad hwn, ac awgrymodd hyny i'w gym- hares ffyddlon. Ymfoddlonodd yn drwyadl fel plentyn yn Haw Tad, ac i'r ewyllys ddwyfol i gael ei chyflawnu. Adroddodd amryw o'i hoff eraynau, ac yn mhlith ereill yr un ganlynol :— 'Rwyf yn foddton iawni 'madael, Trefna'r awr a threfna'r fan Ond yn ymchwydd yr lorddonen, Dal fy enaid Hesg i'r lan." Rhoddes dystiolaeth o'r fath fwyaf ffafriol gyda golwg ar ei ddiegelwch tragywyddol, ac oddeutu dau o'r gloch boreu dydd Mercher, Rhagfyr 31ain, y terfynodl yr enwog DANIEL JONES ei yrfa ddefnyddiol, hir, llafurus, a llwyddiannus, ar ol cyrhaedd 75 o flynyddau ar y ddaear. Trwy garedigrwydd yr Eglwys yn Tongwynlas, a thrwy off- eryngarwch *yr anwyl y trancedig, Mr. 1)1. Jones Thomas, Argraffydd, Aberdar, anfonwyd cylch-lytbyrau oddiamgylch er cofnodi y newydd galarus, yr hwn a dderbyniwyd gan yr eg- lwysi a'r gweinidogion gyda'r tristwch mWYAf, a dywedem oil, fod gwr mawr yn Israel wedi syrthio. Dydd LInn canlynol, daeth torf fawr o wahanol fanau yn Mynwy a Morganwg i dalu y gymmwynas olaf idd ein hybarch dad ymadawedig. Am ddau o'r gloch, yn y tf, darllenodd y Parch. John Lloyd,Mer- thyr, ran o'r gair dwyfol, a gweddiodd yn hynod o daer a gaf- aelgar. Cludwyd y corff i'r capel gan y Diaconiaid, yn mhres- enoldeb torf hynod o luosog o alarwyr; a pha ryfedd hyn, am mai gwr poblogaidd a hebryngid i'r tý rhagderfynedig i bob dyn byw." Poblogaidd oedd Mr. Jones trwy ei holl fywyd, ac felly yn ei farwolaeth a rhyfedd fel y darfu iddo ef a'r hen flwyddyn ffarwelio a ni yr un amser. Yn y capel,^darllenodd a gweddiodd y Parch. W. Caledfryn Williams, Groeswen—hen gyfaill mynwesol i Mr. Jones er y flwyddyn 1822; yna pre- gethodd y Parchedigion Dl. Davies, D.D., Aberafon, yn Saes- oneg; a James Richards, Caerffili, yn Gyraraeg, mewn modd tra rhagorol, oddiar 1 Thes. 4. 18 a Math. 84. 46. Nid wyf yn cofiu angladd a mwy o ddagrau, na phregethau mwy cym- hwysiadol i'r fath amgylchiad. Yr oedd yr anwyl Jones trwy ei oes yn erbyn canu massnangladdau, ac felly ni chanwyd yn ei angladd yntau. Wedi gosod y corff prydferth, lluniaidd, ac hardd, yn ei ystafell wely, yn ymyl yr enwogion W. Lewis (gynt o Aberdar), a T. Francis, brodor o'r He (a fu farw yn ddiweddar), cawsom anerchiad tra phwrpasol gan y Parch. J. Evans, Abercanaid a gorphenodd y Parch. Edward Evans, Caersalem, Dowlais, trwy weddi. Wedi hyny gwasgaroddy gynnulleidfa alarus, ac ymneillduodd y gweinidogion i'r capel Saesnig, i dderbyn lluniaeth, pryd y penderfynwyd gofalu dros dymhor am yr areitlifa yn Tongwynlas, ac i'r deilwng Mrs. Jones gael y gyflog. Gwelsom yn yr angladd (heblaw y Brodyr anwyl a enwyd), y rhai canlynoI :-Thomas, Casnewydd; Griffiths a Phillips, Merthyr; N. Thomas, J. E. Jones, A.C., a W. Jones,fCaerdydd Thomas, Berthlwyd Harries, Heol- yfelin; Williams, Mountain Ash James, Glyn-nedd; Hughes, Dinas Williams, Nebo, Ystrad Lewis, Rhumni; Thomas, Gelligaer; Richards, Machen; Williams, Hengoed Davies, Argoed; Griffiths a Morgan, Caerdydd; Davies, Wanntrodau Roberts, Blaenau (mab. yn-nghyfraeth y trancedig); Williams, Twynyrodyn Michael, Penybont; Davies, Penyfai Edwards, Llysfaen Bailey, Canton; Roberts, Pontypridd James, Croesyparc; Roberts a Griffiths, Rhydfelen; Phillips, Tre fforest; Prichard, Glandwr (A.) Jones, Rhydri (A.); Jones, Pentyrch ,(A..); Davies, Taihirion (A.); James,"Eglwysnewydd (A), ac amrai hefyd o'n pregethwyr cynnorthwyol; megys W. James, Pentyrch; H. Gwerfyl James, Aberdar; Llewelyn, Caerdydd; E. Williams, Pontypridd heblaw amryw o frodyr o sylw yn yr enwad bedyddiedig, megys yr oedranus T. Hop- kins, Ysw., Caerdydd Thos. Joseph, Ysw., Ystrad Simon Davies, Ysw., Pontypridd; Edward Gilbert Price, Ysw., Aberdar; Mr. Aneurin Jones, Gelligroes, &c., &c., fel yr oedd pob peth yn esbonio mai nid dyn o nodwedd gyffredin a gladd- wyd y tro hwn yn Tongwynlas. Gwelsom hefyd yr unig ferch sydd yn fyw i Mr. Jones, sef Mrs. Thomas, Cross Inn, a'i hanwyl blant, heblaw yr amddifaid o'r Blaenau. Dymunem nodded Preswylydd mawr y berth i Mrs-Joses a'r perthynasau oil yn eu galar. Ymddygodd Eglwys barchus y Tongwynlas yn hollol Gristionogol ac anrhydeddus yn eu gwaith yn claddu ar ei thraul ei hun ei hanwyl weinidog, mewn dull costus a pharchus, heblaw croesawiad caredig y pregethwyr a'r hollddy- eithriaid. Yr oedd Mr. Jones yn awr yn un o weinidogion hynaf y Bedyddwyr yn Nghymru, ac wedi bod am tuag banner canrif o leiaf yn y weinidogaeth, yn hollol boblogaidd, ennillgar, parchus, a llwyddiannus; ac yn un o'r pregethwyr mwyaf melus a phert a fagwyd yn y Dywysogaeth. Yr oedd yn enedigol o ardal Llanymddyfri; bedyddiwyd ef yn Cwmsarnddu, gan yr enwog Timothy Thomas, Aberduar, yn y flwyddyn 1837. Yn y flwyddyn 1808, darfu iddo ef a'r Parch. J. Morgan, Talyryn, gyd-ddechreu pregethu Crist croeshoeliedig yn y IJe uchod. Yn 1814, cafodd Mr. Jones ei neillduo yn fugail ar ei fam eglwys; ond ar ol llafurio yma yn dra ffyddlawn am dymhor, costiwyd ef yn Athrofa y Fenni (ar ol priodi) gan yr enwog Mrs. Mor. gan ,o Erryd, modryb i Mrs. Jones. O'r athrofa symudodd yn weinidog Cymreig i Liverpool, lie y llafuriodd yn galed i godi yr achos o'i wendid mawr i'w nerth mawr, aciledaenu ei derfynau, do am 25 o flynyddoedd. Yn 1842, symudodd i'r Bantfaen, lie y bu am dros ddwy flynedd, hyd ei symudiad i'r Felinfoelyn 1845, lie y llafuriodd gyda derbyniad a pharch hyd ei symudtad i Tongwynlas yn 1853, lie y treuliodd y naw mlynedd diweddaf, fel y blynyddoedd meithion blaenorol, mewn ymhyfrydu i wneyd daioni. Bu Mr. Jones yn dra llwyddiannu8 trwy ei holl oes, a gorphenodd ei yrfa pan yn y meddiant o'r parch a'r anrhydedd uchelaf yn mysg ei frodyr. Pregethodd, yn ol tystiolaetb y Brawd rhagorol Jonathan Jones, Ysw., Cefnmawr, mewn mwy o gymmanfaoedd na neb ag sydd yn awr yn fyw. Drsgwylir Cofiant iddo yn fuan, a phvvy fel ei anwyl fab yn nghyfraith, Mr. Roberts o'r Blaenau, a all wneyd cyfiawnder ag ef ? Terfynaf yr hanes hwn gyda'r englynion canlynol. Ify lion gyfaillanwyl-diniwed, Y caed newydd breswyl Daear wisg cyn myn'd i'r wyl, Ddioagodd heb hir ddysgwyl. CALEDFRTN. Rhyw gerawb tan aur goron—ydoedd, 0 nodau gwir gristion Llifai mesl yn dawel d6n, Neu ffrwd o'i amgyffredion. Angel oedd ef yn ngolwg—y Daw byw, Da i bawb-a diddrwg Manylaidd, mwyn ei olwg, A llwydd ei drefn oedd lladd drwg» GwKRpyii. At ein Ion ein tad Daniel—Jones a aeth, Hynaws oedd a thawel; 0 ddyn mwyn ei ddoniau mel Oedd esmwyth fal y ddwsmel. Ei bur aeg goeth, ei bregethau-hydraidd, A'i fedrus draethodau ,¡, A gwinoedd per ei ganau, Yn bur hir a wnant barhau. Rhyngodd bodd Duw y duwiau—i'w was hwn Gael oes o hir flwyddau Ond gwanodd hon ei fron frau Weithian, a threngodd hithau. TEGAI. 0 lenydd gwlad galanas—efalwyd I'w nefolaidd balas Ni ddaw cur—dialedd cas, i I ganlyn Jones, Tongwynlas. V HOWBL WILLIAMS. Rhoddwyd telyn aur addas-ilw chwareu, A choron mewn urddas, I geiniaw angel Tongwynlas, I foli'r Ida am nefol ras. TELYNOG. Terfynwn ein hanes presenol am yr Hybarch Daniel Jones gyda dymuno maddeuant y darllenydd am ein meithdra. Glyn-Nedd. T. E. JAMES. O.Y. Gan y bwriadwyfgyhoaddi cyn hir oriel yn cynnwys ardeb o 60 o weinidogion Cymreig byw, bydd ynddo er hyny ardeb cywir o'r anwyl Mr. Jones, yn gymmaint a'i fod wedi ei sicrhau i mi ychydig cyn ei farwolaeth.-T. E. J.

EISTEDDFOD BETHEL, GLYN-NEDD. CYNNALIWYD yr Eisteddfod hon ar y dydd Nadolig diweddaf, pryd y cymmerwyd y gadair gan Thomas Howell Thomas, Ysw., o'r Fenallt, aelod a diacon parchus yn yr Eg- lwys uchod. Llanwodd ei swydd yn dda, a'r un modd Mr. Thomas, Llythyrdy Glyn-nedd, fel ysgrifenydd, a Mr. Llew. elyn fel Trysorydd. Yr oedd y lie yn orlawn o bobl, ac mewn gair y capel yn rhy fach yn y tri gwasanaeth, sef y boreuol, y prydnawnol, a'r hwyrol. Beirniad y Traethodau a'r Farddon- iaeth, &c., ydoedd Mr Roger Thomas (Adolphus), o Ystaly- fera a Beirniad y canu oedd y cerddor enwog, Mr. Thomas Williams (Asaph Glyn Ebwy). Anerchwyd y Llywydd gan y Parch. T. E. James, gweinidog y lie; Mr. Morgan Evans, &c. a chafwyd areithiau cyfFrous gan y Parchedigion M. Roberts, Felinfoel Levi Thomas, Castellnedd a R. Richards, Treforris. Gwobrwywyd yr ymgeiswyr llwyddiaunus ar y pwyntiau canlynol:— Am y Traethawd goreu ar Ddaioni (?) Cenfigen, jel. Budd. ugol, Mr. Rees Harris, PontarJduluis. Am y gan oreu i Gari- baldi, £1. Buddugol, Mr. Humphrey Gwerfyl James, Aber- dar. Am y gan oreu o glod i Watkin Rhys, Yswain, fel meddyg medrus, parod, a charedig. Buddugol, y Parch. T. E. James, gweinidog y lie. Gwobr jEl 10s. Etto, am y Brydd- est oreu er Coffadwriaeth am y diweddar George Glover, diacon yn Eglwys Bethel. Gwobr 10s. Buddugol y Parch. T. E. James. Am yr adroddiad goreu o'r Cyfammod Disigl. Ennillodd Catherine Alice James, o Aberhonddu. Dadl yr ysgol Sul, Miriam a Margaret Griffiths o Hirwaen. Am ganu Hen Wlad fy Nhadau. Ennillodd Eos Glyn-nedd a'i chyf- eillion. Dafydd y Gareg Wen (Solo). Buddugol, Mr. John Tasker. Anthem Wesley. Rhanwyd y wobr hon rhwng Ruth Rowlands ac Anne Pickler. Am ganu yn oreu y Total Eclipse. Ennillodd Mr. Griffith Jones, Aberdar. Yr adroddiad goreu o'r Salco gyntaf. Ennillodd Margaret Griffiths o Hir- waen. Daeth cystadleuaeth yn mlaen ar yr hosanau hefyd, ac yn y cyfamser, darllenwyd Beirniadaeth cyfaill medrus o Abertawy, pryd yr oedd yn oreu Mrs. Lettice Williams ac yn ail oreu, Mrs. Hannah Leach. Gwobrwywyd DI. Francis, John Davies, a Catherine Alice James, am ganu y Gwenith Gwyn. Canwyd yn Fuddugol ar Ferch y Melinydd gan Ann Pickrel), a Diana Thomas, Heolyfelin. He gav6 them Hailstones for Rain, gan gor Dyffryn Nedd. Yr oedd y wobr hon yn £2: a gwobrwywyd yr un cor am ganu Anthem Manchester a'r swm o £5, Ni ddaeth yn mlaen y cor arall a fwriadai ymgystadlu ar yr Anthem ardderchog hon, a bu agos i'r cythraul canu ddyfod i mewn ond trwy wroldeb y gweinidog, I medrusrwydd y Beirniad, cyfarchiadau Daf- ydd, yn nghyd a'r ddoethineb a feddiannai y gynnulleidfa, cad- wyd yr un cas allan, ac allan y byddo dros fyrddiwn o genedl- aethau. Ennillwyd mewn darllenyddiaeth gan John Bowen o Hirwaen. 11 Ei gair ymadawol" (solo), gan Thomas Howells, Heolyfelin. Rhanwyd y wobr am ganu y Solo Bass rhwng John Howells, Aberdar, a George Tasker. Solo Caerffiili; ennillodd Hannah Evans, Aberdar, Ann Pickrell, a Jane Hop- kins. Am yr araeth ddifyfyr oreu ar y Sugnedydd (testun a roddwyd ar y pryd, gan Mr. Thomas o'r Llythyrdy); y goreu oedd dyn ieuanc gobeithiol o ysgol Sabbothol Bethel, sef, Richard Hughes, gynt o Gwmaman. Canwyd Awelon Eryri (Deuawd), ac ennillodd D. Thomas. Yr adroddiad goreu ar Gorphenwyd Robin Ddu Eryri; rhanwyd y wobr rhwng Ann Rowlands o Hirwaen, a D. Phillips, Pontneddfechan. Canwyd My Faith and Truth, Solo. Rhanwyd y wobr hon rhwng Mr. Thos. Parry a Mr. George Tasker a'u cyfeillion, a bu grwgnach mawr. Gwobrwywyd D. Rees, fel y sillebwr goreu. Dadl y, Meddwyn a'i Wraig goreu Jenkin a Lucy Jones, Ennillwyd wrth ganu y Solo ar Godiad yr Ehedydd," gan Catherine Alice James. Dadl y Corff a'r Enaid o waith y diweddar Robert ab Gwilym Ddu o Eifionydd. Y goreu oedd D. Edwards a Mor- gan Lloyd. Canwyd yn fuddugol y Callun Serchus, gan Mr. John Tasker. Canwyd yn fuddugol From Oberon in fairy Land, gan gor y Glyn a Call John, gan y Dyffryn. Ar y cyfan,gyda'r eithriad a nodasom, yr oedd hon yn un o'r Eisteddfodau mwyaf dymunol, a bwriedir cyhoedtli yn fuanyn." llyfryn y cyfansoddiadau buddugol. Diolchwyd ar y diwedd i'r Beirniaid gonest a medrus, i'r Cadeirydd rhinweddol a serchus, i'r Ysgrifenydd gofalus a manwl, i'r Trysorydd calonog ac haelfrydig, ac i Miss Thomas am ei gwasanaeth arbenig hithau, an i'r dorf luosog, am eucef- nogaeth a'u presenoldeb. Bwriadem gael darlith y Parch. Moses Roberts, o'r Filinfoel, yn y cyfarfod hwyro], ar Ddy- lanwad y Rhyw Fenywaidd; ond amser a ballodd, gan y fath gyflawnder o gystadlpuwyr ar wahanol bethau. Beth bynag, llanwyd y capel yn dda, nos dranoeth, a chymmerwyd y gadair gan Mr. Thomas o'r PenaUt, a chafodd Mr. Roberts rwyddineb mawr i siarad, a derbyniwyd y ddarlith gyda chymmeradwyaeth wir uchel gan y dorf. Dylai holl Gymru glywed y ddarlith odidog hon. Pasiwyd trwy y seremoniau o gynnyg ae eilio gan y Parchedigion T. E. James; E. Edmnnds, Trefniedydd a L. Thomas, Castellnedd; R. Abraham, Yswain, a Mr. W. Llewelyn, trysorydd yr Eisteddfod. Penderfynwyd cynnal Eisteddfod yma etto Nadolig nesaf. Glyn-Nedd. DAFYDD.