Seren Cymru

SIOP Y &OP. G A N CAPTEN SIMON. Llawer gwaith yn ystod y flwyddyn ddi- weddaf y derbyniasom geisiadau taer, am i ni ddefnyddio ein dylanwad gyda Capten Simon -os oedd ar dir y byw-er ei gael etto i ddef- nyddio ei ysgrif-bin, ac anrhegu darllenwyr SEREN CYMRU A chvnnyrchion llenyddol Siop y Gof. Mewn ateblad i ddymuniad taer o'r eiddom fel Golygwyr, derbvniasom y nodyn canlynol oddiwrth y Capten :— "TRAVELLERS REST, CWMBERLLAN, Ion. 1, 1862. AT OLYGWYR SEREN CYMRU. Foneddigion,—- Byddyn bleser mawr genyf fi gydsynio &'ch cais chwi. Er y flwyddvn 1854, mae llawer o beihau pwysig wedi cymmeryd lie yn Siop y Gof-gwir deilwng o'u cofnodi. Yr wyf fi fel y gwyddoch, efallai, wedi bod yn dra diwyd y blvnyddau diweddaf— gorfu i mi fyned i rnddi'm barn a'm cynnortbwy i'r awdurdodau ar longwriaeth fwy nag unwaith ooddymafi etto yh gorphvvys, a chaf lonydd, os Da fydd iddi fyned yn rbyfel rhyngom ag America. Er mwyn i ddarllenwyr SEREN CYMRU ddenll y mater yn well, rhein i mi ddwyn i'w Bylw Y Cwm-Y Siop—Yr Efail-Y Gofiaid, a'r oil felly, ac nis gallaf wneyd hyn yn well ni cheisio yn ostyngedig genych i gyhoeddi y Bennocl gyntaf o Siop y Gof fel yr ymtidan- gosodd vn Seren Qomer yn y flwyddyn 1853. Yna bydd i mi Anfon Perinod newydd i chwi o bellaf unwaith bob mis, neu yn fwy mynych weithiau. Gan ddymuno i chwi, Meistri Golygwyr, ffompliments y season, y gorphwys, Yr eiddoch, d tw CAPTEN SIMON." PENNOD I. Rhagymadrodd-Misolion y Goflaid- Codiad yr Huriaii. DOARLLENWYR serchog SEREN GOMER. goddefwch i'r hen Gapteo Simon ddymuno blwyddyn newydd dda i chwi! Pwy yw'r hen Gapten Simon ? Wel, gofyniad eithaf teg yw liwna, a chan y bydd gan yr hen Gapten dipynach i ddywedyi wrthych yn ystod y flwyddyn sydd o'n blaen, y mae gair neu ddau o ragymadrodd yn angenrheidiol. Wei, i ti gael gwybod, ddarllenydd,—mab ydwyf i'r diweddar John a Margaret Simon, cwpwl tlawd, ond diwyd,. ag oedd yn byw gynt mewn pentref btchan ar lati y nior. Yr oedd nt eill dau yn crefydda yn yr Hen Gitpel-capel y Bedyddwyr oedd; ac y mae genyf gof bywiog yn JlWr am yr hen Jones y gweinidog— yr oedd ei ben yn wyn y pryd hwnw a Sion Lle- welyn, yr hwn oedd bob amser gyda'r Ysgol Sab- bothol; a Dafydd y Crycid, yi, hwn oedd yn dechreu y canu; a Richard Edmwtit, y Cyhoeddwr; ond erbyn hyn, y maent hwy, yn gvstal a nhad a iyj;jrn. wecji marw, a'u llwch yn gorwedd yn mynweut yr hen d9 cwrdd, Wedi i mi gael rhyw gramp ar ddnrllen Cymraeg dan ofal yr hen Sion Llewelyn. a dysgu ychvdig o Saesneg yn ysgol yr hen Nixon, cefais fy mhrentisio mewn llong ag oedd yn hwylio o borthtadd cyfagos, ac felly dygwyd fi i fyny i fod yn forwr. Dilynais yr alwedigaeth bono am lawer o flynyddau; a thrwy fod yn sobr a diwyd, cyr- haeddais bob swydd o'r cabin-boy i'r Capten. Yn ystod y blynyddau hyn, cefais fantaistu bwnt i'r cyffredin i sylwi ar arferion gwladol a chrefyddol amryw deyrnasoedd y byd; cefais gyfle i sylwi ar rwysgfawredd y grefydd Babaidd ar gyffiniau Ffrainc a'r Eidal, creulonderau yr Hindwaidyn mharthau India, a choel-grefydd hiliogaeth Ham ar ororau Affrica. Wedi dyoddef pwys a gwres blynyddoedd ar'frig y tonau, yr wyf yn awr yn penderfynu mwynhau ffrwyth fy Ilafur; eymmerais d9 bychan, tlws r^feddol, i ddiweddu'm dyddiau ynddo— Traveller's Rest yw ei enw ac wele fi yn qael fy amgylchu gan gvmmydogion caredig yn nghanol pentref Cwm- berllan. Dewisais Cwmberllan, am fod y pentref yn sefyll yn ngolwg y mor.—Ah y mae yr hen forwr yn hoffi gweled yr hwyliau gwynion yn scimio brig y tonau heblaw hyn, mae Cwmberllan yn fath o ddolen gydiol rhwng dosparth gweithfaol a dos- parth amaethyddol un o'r siroedd mwyaf yn y Dywysogaeth. Mae yn Nghwmberllan un biif heol; y pen dwyreiniol yn arwain tua Llundain, a'r pen gor- llewmol yn arwain i—i—i lawer o fanau. Mae y Llan, neu Eglwys y plwyf, yn sefyll ar yr ochr ddeheuol i'r pentref, ae yn ymyl y Llan mae capel gan y Methodistiaid. Mae capel Seisnig gan y Wesleyaid yn nghanoi y pentref; a room go fawr gan y Reformers yr ochr arall i'r heol. Mae capel yr Independiaid yn ngwaelod y pentref yn ymyl y nant; a chapel y Bedyddwyr (neu "'Rben Gapel," fel y galwant ef vveitliian, am mai hwn oedd y cyntaf a godwyd yma) yn rnhen uchaf y pentref, ar ben y twyn. Mae yma hefyd amryw o siopau a mwy o'r hanner nag sydd eisieu o dafarndai. Ac yn mhhth hanfodion y pentref, y mae Efail y Gof, neu, fel y geilw. y bechgyn hi, Siop y Gof. Mae bon yn sefyll yn ymyl Nantyberllan ac wrth y naill ben i Idi mae math o shed, neu beatis at bedoli; ac wrth y talcen arall, y; mae y t £ by w a dvwe.lir tod y cwbl yn eiddo personol i John Rhys Morgan, y Gof; neu, fely gelwir Mr. Morgan fynvchafgau drigohon CwmberUan, Sion y Gof. Mae Sion y Gof yn meddu dau lygad lion,* a gwynebpryd gonest; yn ddyn cryf, esgyrnog, tal, ac o gylch pumtheg a deugain oed. Gweithia Sion wrth y prif dan ei hunan. Mae efe hef'yd yn ddyn da, yn grefyddwr selog, ond ei fod yn hvnod dros gadw pob peth yn yr hen Fordd. Wrth arall yn yr efail y mae mab henaf Sion niae yntau hefyd yn llanc cryf, yn mediln braich a chaion at waith. Mae y mab hwn o'r un enw a'i dad orid nid yn ddigon hen etto i f^ael ei alw yn Sion- yna gelwir ef yo gyffredin John y Gof, neu John, mab Sion y Gof. Mae J JJJO, yn gystal a'i dad, yn aelod yn yr Hen Gapel ynmheu uchaf y pentref- er hyny, nid yw y tad a'r mab bob amser yn hollol gydweled ain bethau allanol crefydd. Mae John yn hoffi darllen a medd\vl drosto ei hunan, ac nid yw yn toddlawn cymmeryd pob peth yn ganiataol am ei fod yn hen. Yr oedd yn awr yn amser go brysur ar Sion, llawer o alw am waith ac yr oedd tri thin ar waith. Yr oedd y trydydd tin dan ofal Hwmtfre, y gweithiwr bacbgen oedd Hwmffre ag oedd wed. bod' yn proffesu gyda.'r Dissenters, meddai efe, ac yr oedd yn awr yh. selog iawn dros Odirwestiaeth. Mae Pali, gwraig Sion, yn ddynes lanwedd, weithgar, nad yw yn gadael i'r glaswellt y. dan et thraed—nad yw yn caru myned i herlyd tai y cymiuydogion, ps bydd rhywbeth a aUlli ei wneyd gartref: mae wedi gwneyd ei rhan tuag at fagu saith o blant; ae, fel y dywed Pali weithiau, heb gael un fardin' o'r plwyf at hyny. tiaio Capten Simon," meddai Sion, yn ei lais cryf arferol, a chan sychu ei da e'n chwyslyd & chornel ti fledog ledr, dewch i mewn i 'mdwymo tipyn. Aros, Billy, g&d y fegin yn llonvdd am 'chydig fynydau, ni gawn ryw newy Id gan y Cap- ten mae i-n darlien y news. Dyn i, machgen i, tyn y bedol o'r tân." Felly y (yvedai Sion wrth yr ail fab, yr hwn oedd yn lencyn cryf dwy ar bumtheg oed, ac yn taro i'w dad, ac yn chwythu y tan iddo. Gosodwch eich pwys i lawr ar yr eingion yna, Capten. 'Dyw hi ddim yn bo'th, odi, Billy?' meddai Sion a thra yn itefaru, gosidai ddybaco yn y bib ag oe id agos mor ddued a'r g'.oyn ar y pentan. ts Wei, Capten," meddai Sion, mae yn well yn Sj°JP y Gf-of nS bod ar y mor y gauaf yma, on'd yw Ond cyn cael eyfle i roi ateb, gofynai Sion drachefn,- Pwy newydd sy 'nawr, Capten ? Ma' nhw yn dweyd fod yr ha'rn yn cwni'n echrydus." Rwy' wedi darlleo hyny yn SEREN GOMER," meddai John, a bod son am godi yr huriau yn mhob man." Yh beth yw hyny John ?" meddai Hwmffre ma'n dda gen' i hyny, bid fyno." U Wel, wn i," meddai Sion, gm daflu golwg graffus dros gynnwysiad yr efail, 'do's gen i ddim llawer o stock yma yn avirr; ac os yw e'n cwni fel yna, fydd yn golled na base cwpwl o dunnelli i mewn cyn hyn." "Qni wedes i fod hyna yn y SEREN?" meddai John, fel un yn teimlo fod ei dad wedi taflu cyfle O'i law trwy beidio derbyn ei gynghor. "Ie,dynatietto& dy SKREN," meddai Sion; Irwyt ti .^ymmaint am y SEREN, a phethach fel yna, g wyt ti am dy swper lawer pryd." "Gwell hyny o lawer ni., myyadd i'r dafarn, meistr," meddai Hwmffre. Ie, ie. di.;on gwir, digon gWH-, y machgen i," meddai Sion, 11 ond well di, Hwmffre,' mae gan John siwd oJwg ar y SEREN." Wei, o ran hyny," dywedai Hwmffre, mae y SSRRN y cyhoeddiad misol goreu a rhataf yn Nghymru, rwan, 'do's dim doubt am hyny." 4 Wyddoch chi beth, Capten Simon," meddai meistr yr efail, gyda math o awdurdod yn ei lais, mae y siop ar ddechreu y mis yn fwy tebyg i siop llyfrau na Siop y Gof, er fod yr huddug' yn eu dwyn yn fuan i r un. lliw a ninnau. Faint sy genycli chi'n dod yma 'nawr fechgyn ? 'Rwyt t., John, yn der- BYNY SEREN, a phethach ereill hefyd, on'd wyt Dim arall, ond ar shar," oed I ateb John i'w dad. "Beth yw dy lyfyr di 'nwr, BH!y, macagen i ?" medd.t S on, gan osod ti 11w fa«r batriarchaidd ar ben ei -it fab. Y Greal, nhad," ebe Billy; old mae e'n dod mor anregtar, fel nad o's dim bits i dderbyne'; i'r"y' weithiau yn cael dau yr un pryd, ac weithiau ddim yn 'i ga'l e' 't all. a dyna Rees, y mrawd, 'run siwt a'i Athraw Bach. Clwes y dosparthwr yn d'wedyd y buse fe yn paso pedwar dwsin fel y wip, ond nad o'dd dim posib 'u cael nhw mewn pryd." A beth yw enw hwna, 'r un Sasneg yna mae Morgan bach yn ei dderbyn ? y 'P,orter, ne' ryw- beth beth yw 'i enw e', John ?" "0, y Reporter i chi vn ei feddwl, nhad," meddai John mewn atebiad i'w dad. 11 Ie, dyna fe, Reporter mae Morgan yn ei alw," meddai Sion, wedi meistroii yr enw Seisnig. "A gwyddoch chi beth, Capten Simon, 'dyw Morgan, y crotyn yna, ond prin deg oed, pan delo N'dolig nesa ond mae yn darllen Sasneg 'nawr fel 'ffeirad ac yn cael difyrwch yn ei lyfr, odi, fwy na mwy! Ac mae yna rywbeth bychan yn dod i Sienkin, ond ose. fechgyn? Beth yw enw hwna etto? Nid Ilawer o Sa:As w'i, Cal)ten a 'dw'i ddim yn cofio enwau y pBthach yna i gyd." 61 Children's Penny llfafjflzine, Inhad," meddai Billy-" aitti ODd ceioiog y mis yw e' i gyd."