Y Gwyliedydd

Hafod-y-Mvnydd, R li, ,Rhag. lle>g, 1908. Panwyl Sem,—'Choeliet ti byth y fath hwyl giawsom wrth ddarllen dy lythyr 'smala ar aelwyd yr Hafod yma. Yr oedd pawb yn eu,, "dyble,a golrvv-g digon "comical" ar I. Wil, y gwas bach yma, i wneyd i flaenor newydd-etholedig dori ar ei draws. iMi allwn feddwl ar Sprays fod y merched Wedi hod yn gwneyd rhyw fwstwr mawr iawn tua Llundainyn ddiweddar. 'DQlc<id 0 dclim yn siwr iawn beth oedd achos y ffrwgwd, ond 'roedd fy nghalon i'n gwaedu \vnh glywed fod yr hen heffrodi wedi gwneyd em duw Cymreig—Lloyd George—yn Aunt 'Bailie. Yn boeth y bo nhw a'u hachos. Chwaren teg i Jane Jones. Mac hi yn llawer rhy lednais i screchian yn gyhoeddus fel hyn, ond cafia di y gall Jane ei dweyd hi weithiau hefyd. 'Ond synwn i ronyn, Sem, na welir Thai o'r jnercihed yn eisteddiadau y Cyfarfod Tal- aethol cyn 'bo hir. Maen-t yn assertio eu rights yn dditfioesgni hefo'r achos. Ac eto mi wn am rai sy'n codi cywilydd aT eu gwyr lliprynaidd am eu teyrngarwch i'r enwad. Mi glywais fod gan y Sae&on rhyw "anothers' meeting "-rhywbeith tebyg i'r sowing meeting" sydd yma mae'n debyg. Ond coelia di n, mae genym ugeiniau o ler- ched ag y mae'r achos yn agos at eu calon- .oé\u. Ac wed'yn, Sem, byddaf yn ofni fod yna eraill ü'n mherched ag y inae'r achos yn fwy ar eu tafodau nag yn eu calonau. Am wn i mai purion enw arnynt fyddai "gossiping guides" i'n ben wad yn Nghym- rn. 'Chymra nhw law-er a chael eu dos- ■barthu yn yr un category a 'hen ferched straellyd y Llan yma, ond nid ydynt ronyn yn well na hwy, er iddynt drafod eu mater- ion dan iglog dyddordeb^yn yr achos." Meddwl di am Miss. Smile.s, .Daisy Bank, yma. Mi fuasai yn gwneyd attodiad rhad i'r f: Dyddiadur" i'r dun, ac mi awn ar fy llw na feihai hefo dyddiad yr un ffair. Mae symudiadau ysgaJn yr enwad yn byw ar flaenau ei bysedd. Pe digwycldai i bregeth- wr 60 milldir i ffwrdd fethu cadw ei blan am Sul, mi fydd mor sicr o hono a'i phowdwr. Mae son am achau a gwerth gwragedd gwein- idogion wrth fodd ei chalon. Am y bech- t, gyn profedig" di-briod, gwyr hi pwy yw ctholedig arglwyddes pob un, a gallai ys- grifenu cyfrol drwohus ar eu gwendidau. Gwyr i drwch y blewyn faint o weithiau y torodd hwn a'r llall ei engagement," chwedl hithau, a phaharn. Os digwydda un fod yn addurno clwb yr hen Landau, dychymyg ieu- anc rMiss Smiles fydd yn penderfynu partner i hwnw. Ychydig boena yn ngihylch stu- dents," am yr ant yn ddieithriad hefo Miss Owen, y Ddol, i gael te yn lie myn'd liefo hi. Fydd hi byth yn darllen trefn y oyfar- iod}rdd ar blan y 'District, ond gall adrodd yn rhwydct lie y bydd pawb. yn Ilotya. Aiff i' niv;l pan ofyna yr athraw yn yr Ysgol Sul lie 'roedd lodging (Paul yn Damascus er's talwm. Ond paid ti a rhedeg i ffwrdd hefo'r "idea" ei hod yn enetii ddwl. Na, mae hi yn "inteUectual young lady," chwedl Spr.ays. Ond gresyn na throai yr yni yma i faes Hanesiaeth Eglwysig neu at faterion Irymaf yr achos. A chwareu ieg i'r merch. ed, mae genym ugeiniau o ddynion glastwr- aidd sydd yn rhy ffond o stori, a'r peth cyn- taf ofynant 'fydd Pa newydd?" Paim g.ebyst na ddarllenant y Nodiadau Cyfundeb- ol yn y Gwvliedydd ? Wei, Sem, dyma'r Nadolig yn curo wrth y drws etc. Dowch i mewii," dd'wedwn i yn yr Hafod yma fel un gwr, oblegid yr ydym yn dviheu am ei wel'd er mwyn cael caniatad i ysgythru i'r wydd fras a'r ca'oenau cyrans yma. Ryfeddwn i ronyn nad ydym i mewn am wyl reit "jolly." Yr "hwyl" yn y .cyiarfod pregethu sydd yn pwyso ar fy meddwl i. Un hen ac un ifanc yw ein pregethwyr eleni. Gall'swn feddwl mai dyma'r ffasiwn 'rwan yn ol y Gwttliedydd. Hwyrach eu bod yn meddwl y bydd un ifanc yn fwy spriws i lygindio ami ar ol einio trwm Daisy .Bank. Mae'r ^euengaf wedi anfon eisoes y bydd o yn y stesion yma hôfo'r itren tri. Mae o am wneyd yn siwr o gyraedd cyn nos rhag dig- wydd dainwain i'w het silc. Mae nhw'n dweyd mai up garw ydyw hefyd, ac fod -gandclo fc hen go dda, er nad ydyw wedi cael cynffon Priifysgol 'Cymru. Mae Sion William y Wern yn awff am 'gethwrs y cyn- ffonau yma, oblegid Welwch chi," ebai Sion, yn tydi o yn gwyhod pob peth." Mae llawer o anwybodaeth yn nghobenydd «smvvytli Sion. Cei "report" o'r cyfarfod yn y Gwyliedydd, oblegid 'rwyf yn meddwl y 'bydd report" bob amser yn ymddangos os bydd yr ieuengaf o'r ddau bregethwr wedi gwneyd rhywbeth yn gyhceddus. 'Mi allet feddwl ein bod wedi'n claddu ar cyn lleied o'n hanes geir yn ein papurau "cenedlaethol." Meddwl di 'rwan am y Brython." Ychydig ia-wn o'n hanes ni sydd ynddo. 'Does bosib\ gen i nad all rhai '0 ibobol Lerpwl roi dipyn o Gymraeg Wrth ei gilydd o hanes eu henwad. O'r ychydig oedd ynddo yr wythnos hon 'roedd yr haner yn "ha, ha," am hen rhywrai yn nghylchdaith bwysig Coedpoeth yn gwneyd program cyfarfodydd dirwestol er nad oedd « ond 'blewyn yn y "notes." Nadolig llawen i chwi i gyd. Ar frys gwyllt. FFOWC.

-:0:- Ebion o Abardir. Cynhaliwyd gwyl de flynyddol Seion, Aberdar, y Llun diweddaf. Daeth llawer yn nghyd i fwynhau y wledd. „ Mamau a merched S-eion ydyw Alpha ac Omega y rhan ,bwysig hon at gyHid yr eglwys. Hwy sy'n cerdded o ddrws i ddrws i werthu y tocynau, ahwy sy'n gweini yn eu dillad goreu" wrth ben y ibwrdd, ac edrychant yn hardd ar ol yr open air treatment." Haeddant :glod a gwobrwy gan y brodyr oil, a bydd y 9 11 iBrawd Hynaf yn chveyd maes o law Gwisg y goron hon am byth, am dy ffyddlondLb." Nid enwaf neb o honynt, er y tenitir i wneyd. Hwyrach y gvma Ab Hefin gan i'r mamau a'r merched anv/yl a dewr yma yn fuan. Ar ol y wledd cawsom ddarlith gan ein gweinidog ar Y SProphwyd o Ie rhyfedd." Cafodd aidser hapus, a diolch cynes am ei waith. Gwyr llawer erbyn hyn fod eglwys wedi ei sefydlu yn Owmaman, lie poblog a chanoedd o dai newydd 'wedi eu codi y blyn- yddau diweddaf yma; ac fe ddyweciir fod yna lawer o Wesleyaid wedi cartrefu gyda enwadau eraill, oherwydd nad oedd achos genym yno. Cynygiwyd at godi achos yno o'r iblaen, ond ni chafodd ddyfnder daear i wreiddio. Marw wnaeth. Disgwylir peth- au gwych y -tro hwn. Gresyn fydd iddo fethu eto. Edrycha yn raenus 'rwan, ac yno mae rhai o anwyliaid Aberaman wedi myned, ac y mae y "Royal stamp" arnyn.- Y Sul, wythnos i'r diweddaf, cynhaliodd ei chyfarfod blynyddol cyntaf. Cawsom fen- thyg capel mawr y M.ethodistiaid Calfinaidd a'r gynulleidfa am dri chyfarfod-y gweddill o'r cyfarfodydd yn Neuadd Gyhceddus y lie. Pregethwyd gan y melus a'r hapus Barch T Jones, Treorci, a'r barddol bregethwr, y Parch D C Jones, o Hirwain. Cawsant amser da. Nos Sadwrn, darlithiodd Mr Jones ar "Tom o' Jack's Lad" yn yr Hall i gynulleidfa fawr, a chafodd amser godidog. Yn ahsenoldeb Dr Jones, Mountain Ash, cadeiriwyd yn ddeheuig gan weinidog Aber- dar. Y .mamau a'r merched fu .yma eto yn gwerthu y tocynau, a gwnaethant waith a erys yn hir i'w gofio. Fe ddywedir fod yr ymdrech hon o'u heiddo yn ugain punt. "Well done," onide. Fe ddywedir fod Dr Jones wedi gwneyd 'ideal chairman" mewn cyfarfod mawr politicaidd a gynhaliwyd yn Neuadd y Gweithwyr, Mountain Ash, y nos Iau o'r blaea. Dywedodd yn gryf o bLaid y Mesur Dirwestol, yr hwn sy'n marw yn ei waed gan ddwylaw Arglwyddi sy'n proffesu y gwydd- ant beth .sydd oraf er lies y byd. Llefarwyd yn gryf hefyd gan 'Mr Roch, o Sir Benfro, un o "coming men" y Deheudir, a chan yr ymladdwr, Mr D A Thomas. Rhoddodd Mr (Richardson, -Aberaman, de a theisen a clmau i blant Band of Hope yr eglwys hon nos Lun diweddaf, a chanmolir ef ,gan >ba-wb am wneyd hyn. Cewch ragor o Ebion, oscaf hamdden, cyn y Gwyliau. HEN Welleft (?)

-:0:- Cenhadaeth Merthvr Tydfil. Trwy lafur diflino sydd wedi dweyd ar ei gyfansoddiad, y mae ein parchus genhadwr wedi gorfod rhoi i fyny y gwaith, a myned i Bournemouth dan gyfarwyddyd y meddyg i geisio adgyfnerthiad. Yr ydym yn cael pob arwyddion ei fod yn gwella yn gyflym, ac y ibydd yn ein mysg eto yn mhen ychydig ddyddiau. Yn ei absenoldeb, yr ydym wedi cael caredigrwydd cyfeillion lleol i lanw y bwlch. Gan ein bod ni wedi penderfynu troi y cyfarfod hwyrol yn Seisnig, cawsom wasan- aeth Mr Alfred Young, Tach. 22ain, ysgri. fenydd y Y.M.C.A., a Mr Ballad, Tach. i 29ain, un o bregethwyr cynorthwyoi ein brodyr y Saeson. Cawsom wasanaeth Dr T Arthur Jones, o Mountain Ash, dydd Sul, (Rhagfyr 6ed. Cafwyd cynulleidfa-j-agorol o dda, nifer o ddyeithri.aid yn ein mysg. Yn y boreu cynhelir cyfarfodydd gweddi Cym. rmeg. Yr ydym hefyd wedi dechreu cyfarfodydd ar nos Sadwrn ("free lantern entertainments and social evenings "), ac y mae y cyfarfod- ydd hyn yn lluosogi bob tro. G.J.E.

Ychydig o Hanes Wesleyaeth Yn Alwlchyddar. i1. MISS RICHA'RDS, GARTHEYR. Gwyr llawer o d-darl'.enwyr yr st Eur- grawn am ffywgraffiad Glanystwj^h am Mrs Pritchard yn Eurgrawn" 1890. Fel y djnvedir yn y bywgraffiad, yr oedd Miss Richards—canys nid oes a fyno. yr hanes pre- .senol ddim a Mrs Pritchard, ond a'r ferch, fel y ceir gweled yn mlaen llavv—yn arfer addoli yn Eglwys Llangedwyn, ond pan na fyddai gwasanaeth yno elai plant GarthejT: i gapel y Calfiniaid yn Mhentrefelin. Ym- ddengys yr elai Miss Richards yn amiach na'r Ileill, ac yno y teimlodd bigion yn ei bron. Yr oedd yn arferiad y pryd hyny i gynal dawnsfeydd yn nhai cymydogion a ohyfeillion, fel mae yn awr, f.el mae'r gwaeth- af modd. Nid ydys yn dweyd hyn oddiar yspryd cul a rhagfarnllyd, ond am yr ym- ddengys nad yw y cyfryw arferion yn laeth i fywyd ysprydol. ",Be:th ,bynag ddywedir am dduwinyddiaeth gul a chaled yr hen bregethwyr 'Methodist- aidd," meddai Glanystwyth, "nis gellir gwadu nad oedd bachau ar eu pregethau a niin ar eu gweinidogaeth." Gafaelodd y bachau yn yspryd yr. eneth ieuanc, fel y daeth yn bur anesmwyth. Ymyrodd hyn yn bur fuan a phleserau y ddawns, ac ni fu yn hir cyn tori fyny a hwynt. Bu yn hynod druenus yn y "ball" diweddaf y bu ynddo. Digwyddodd hyny yn nhy cyfaill anwyl iawn gan y teulu. Mynai yr eneth oedd yn ctnesmwyth yn nghylch ei chyflwr ar bob c-yfrif gael ei hesgusodi, ond ni wran- da-wsid arni, ac anfonwyd cerbyd i'w chyrchu, ac felly myn'd oedd raid iddi, ond nid oedd yn y "ball" y noswaith hono talm i'w chlwyfau hi. Yn hytrach, dodai holl alluoedd ei hyspryd ar dan, a defnyddio geiriau Mrs Roberts, ei mherch, Teimlai fod holl alluoedd uffern wedi ei hamgylch- ynu; ofnai .farw y noson hono, a theimlai nad oedd dim ond damnedigaeth yn ei haros." Dyma y "ball" diweddaf y bu ynddo, ond yr oedd yr adgof o hono yn fyw ar ei chof, hyd fiynyddoedd olaf ei hoes. Ond parhaodd yn annedwydd ei meddwl am gryn amser ar ol hyn. Mynychai gapel Pentrefelin i wrando pregethwyr y Metho- distiaid, ond ni chai esmwythyd. Cleddyf llyan dau-finiog yn trywanu hyd wahaniad yr enaid a'r mer a ddefnyddient hwy, ac anghofient i fesur gormodol am y balm i wella'r clwy. Am yr adeg yma dywed Mrs Roberts, "The doctrine of election was so strongly maintained that mother felt the gateway to life eternal was too narrow to admit a great sinner like myself. The last time she went to the Calvinistic Chapel she left the place in hopeless despair, believing there was no mercy for her." Wrth ddarllen yr uchod mae yn anhawdd peidio dweyd fod gan Galfiniaeth ryw gyfrif mawr i'w roi am yr arwedd galed a digalon mae hi wedi ei roi ar drefn y cadw, drwy ddal cymaint ar etholedigaeth a galwad effeithiol neu anorchfygol. Mor bell ag yr wyf yn deall, nid oedd yr arwedd Galfinaidd yn cael lie arnlwg iawn yn Niwygiad '59; ac mor bell ag y gwelais i, nid oedd son am etholedigaeth, &c., yn Niwygiad 1905, er fod un o'r ochr hono wedi dweyd-p.an yr oedd yr eglwysi yn tynu y rhwyd i'r lan ac yn croesawu pawb—" Wnaiff y Bod Mawr ddim achub pob sort." Gwn yn eithaf da fod y gyfundraeth dan syhv yn cael ei gorfoli gan lawer am ei bod wedi magu dynion cryfion, pa rai osododd ryw arswydolrwydd ar beth- au ysprydol, nes peri i ddynicn ddweyd, Yr y'm yn ofni ac yn crynu." Yn fy myw y gallai i feddwl .fod Calfiniaeth yn fwy atdynol nag Arminiaeth. Yn wir, nid oes yn y gyntaf atdyniad o gwbl. I bwy yr y'm i ddiolch am y wedd newydd sydd ar ■Dduwinyddiaeth, sef Tadolaeth Duw, &c. ? Anhawdd meddwl am Deyrn yn tynu, per- thyn i'r Tad mae y gallu hwn. "Mi a godaf ac a af at fy nhad." "A'i dad a'i canfu ac a dosturiodd," &c. Hon oedd duwinyddiaeth yr Athraw Mawr. Mae yn bleser meddwl am y He parchus ac amlwg mae haneswyr y byd yn ei roi i John Wesley a'i .gredo amcan mawr yr hwn oedd gwas- garu sancteiddrwydd Ysgrythyrol drwy y tir," a beth yn rhagor all unrhyw ddiwygiwr wneyd,? 'Fe ddywedir yn y cofiant o'r hwn yr wyf yn difynu hanes 1;\1iss iRichards fod y Wes- leyaid yn addoli mewn ty gerllaw Garbheyr, ond nid yw hyn yn golygu dim mwy na bod pregeth achlysurol yn cael ei thraddodi yn Scrwgan, "lie yn ymyl Gartheyr," ac yma mae fy nghof yn fy ngwasanaethu,- sef fod Mr Humphreys, Cornerion, wedi dweyd wrth- yf ei fod wedi ceisio pregethu yn Scrwgan un prydnawn Sul, y if yn llawn iawn a'r tyw- ydd yn nodedig o booth, fel yr aeth y pre- gethwr i fath o lewyg fel y bu gorfod rhoi y wasanaeth i fyny. Yn y Bwlch yr oedd yr achos o'r dechreu hyd yr awr hon, ac y bydd yn wastad yn oes oesoedd, hyd y bydd eisiau aohos yma. Ond rhaid troi at hanes Miss .Richards. Wedi iddi gael ei gwthio i'r fath gyflwr meddwl anobeithiol o dan y weinidogaeth yn Mhentrefelin, trodd ei gwyneb at weinidog- aeth y Wesleyaid yn Mwlchyddar. Yr oedd yn alwad gyffredinol, Duw yn maddeu yn rhad i bawb a gredent, &c., fel dyfroedd oerion i enaid syohedig i'w henaid hi. Ond bu am amser eto yn cloffi rhwng dau feddwl, 0 yr oedd am ymuno a'r gymdeithas fechan, ond yn methu a thori trwodd, oherwydd cysylltiadau y teulu a'r Eglwys Blwyfol. Yr oedd yn ofni na fuasai ei gwaith yn ymuno a'r Wesleyaid yn dderbyniol gartref, gan yr ystyriai yr Eglwys yr Anghydffurfwyr fel penboethiaid. Heblaw cysylltiadau y teulu a'r Eglwys, ofnai lawer fod yn destyn gwawd I ei chydnabod trwy ymuno a'r Wesleyaid. Llafuriai y Parch R Williams, .Bodffari, ar gyiohdaith Llanfyllin ar y pryd, ac yr o^dd ar ei weinidogaeth fin a melusder. Ym- ddengys ei fod wedi syiwi fod yr Yspryd Dwyfol yn ymryson a meddwl yr,eneth ieu- anc, a'i eiriau olaf wrthi ar yr heol yn Llanfyllin ychydig ddyddiau cyn ymadael a'r ■gylchdaith oedd—" Cofiwch am eich enaid gwerthfawr." Glynodd ei eiriau yn rhy- fedclol yn ei meddwl, a seinient yn ei chlustiau am fisoedd, hyd nes ryw noson iddi dori drwodd a bwrw ei choelbren gyda phobl yr Arglwydd. Cymerodd hyn le yn y fiiYY- ddyn 1833, pan yn ugain mlwydd oed, 0 dan weinidogaeth y Parch D Jones, Dafydd Jones y bobl. Ond ni fu ymuno a'r Seiat yn fyned allan o'r storm-1—yr oedd y haich mor drwm, y fywnes mor igythryblus oddifewn ag oeddynt o'r tu allan .i'r eglwys. Bu felly am tua naw mis, a thua y pryd hwn y teimlodd yn gymaint oddiwrth anfoddlonrwydd ei thad a'i theulu, oddiwrth y ffaith ei bod wedi ymuno a'r Wesleyaid. Yr oedd hyn yn drallod mawr iddi, ond dal i ymdrechu am y fendith yr oedd o hyd yn y ty ac allan. Weithiau elai allan i'r beudy neu yr ysgubor. Un noson yr oedd ei thad yn lied hwyr yn d'od adref, a chlywai ryw rswn dyeiihi yn un o'r tai allan, ac erbyn edrych pwy oedd yno ond ei ferch Jane, wedi anghofio pob peth ond y dwyfol a'r tragwyddol, yn gwe- ddio am gael ei gollwng i rydclid plant Duw. 'Cythruddodd y tad yn 'fawr, ac aeth i'r ty a grwg ar lei wyneb, gan ddweyd wrth ei ,wraig fod yn rhaid gwncyd rhywbeth, fod yr eneth yn dechreu gwallgofi. Ond yr oedd gollyngdod gerllaw, ac fel hjm yr edrydd (hi yr hanes am y waredig- aetlr:—"Aethum i'r capel un boreu Sul i'r cyfarfod gweddi, a theimlais ryw awydd mawr am y fendith, a phenderfynais na. ddeuwn i'r ca.pel wed'yn heb ei chael. Yr oeddwn yn myn'd adref ar ben fy hun, a throais o'r neilldu i gae i weddio, ond methu a llwyddo eto; yna myn'd adref a chael pawb yn siriol a minau bron a thori fy ngh.alon. Aethum i'm hystafell a chauais y drws, ac aethum ar fy nghliniau, a ben- digedig fyth fo enw yr Arglwydd, ni fum yno bum' munud nad oedd y wawr wedi tori ar fy enaid. Yn lie baich o euogrwydd, teimlais ryw dangnefedd na wyr y byd ddim am dano." Cyfnevidiad mawr oedd hwn yn hanes Miss Richards, a chafodd y teulu, yr eglwYE, a'r gymydogaeth yn fuan deimlo oddiwrtho. Yr oedd y fath gyfnewidiad fel yr hiraethai am weled noson y Class i adrodd ei phrof- iad dedwydd. Nid oedd yn y teulu hyd yn hyn unrhyw duedd at y capel nac at arferion y bob] a gyrchent yno. Tra y teimlai y ferch avvydd angherddol am godi allor ar yr aelwyd gartref, nis gwydda.i pa fodd i wneyd hyny yn mhresenoldeb y tad. Bu mewn ymdrech meddwl am gryn amser, ond ar un adeg wrth ddychwelyd o'r Seiat pen- derfynodd doti trwodd y noson hono, ar yr un pryd gobeiihiai y byddai ei thad wedi myn'd i orphwyso, a theimlai y gallai ym- ner gy.metyd a'r ddyiedswydd yn mhresenoldeb y lleill. Ond wedi cyrhaedd gartref, er ei siornedigaeth cafodd fod pawb wedi ymneiil- duo i orphwys and ei thad. Arhosodd ef ar ol pawb am y mynai iddi hi ei gynorthwyo i fyn'd i'w wely; ond edrychai yn [wy sir. iol nag arfer, fel y mentroda ofyn a gai hi ddarllen ychydig o adnodau iddo, ac fe fodd- lonodd i hyny. rvVedi darllen magodd ddi- gon o wroldeb i ofyn a gai hi "weddio ? 'Cewch, fy ngeneth i,' ebai ef, a phenliniodd hithau yn ei ymyl, ac offrymodd y weddi gyntaf yn y teulu. O hyny allan yrngasglai yr holl deulu, yn dad a mam, yn frodyr a chwiorydd, weision a morwynion, oddi- amgylch yr allor deuluaidd, tra y gwein. yddai yr eneth ieuanc un-ar-hugain oed fel offeiriades nef-enedig wrthi. Dyma olygfa,' meddai Glanystwyth, na welodd engyl ar ei gwibdeithiau drwy ein daear ni ond anaml ei hafal.' Newidiodd ihyn naws awyrgylch y teulu. Damh y fam a'r merched oil yn fynychwyr y capel yn Mwlchyddar, ac yn bur fuan yn aelodau selog a chrefyddol iawn. Arwyddodd y tad hefyd ddymuniad am gael eistedd dan y weinidogaeth Wesleyaidd, ac er ei fod yn rhy fusgrell i gerdded, cludid ef yno gan awydd ei ferch am iddo ddyfod yn etifedd bywyd tragwyddol. JMae hanes fel hwn yn gwneyd i un feddwl am benawd pregeth Dr 'Chalmers—'The- impulsive power of a new affection.' Tra yn teimlo yn ddiolchgar iawn am go- gant Mrs Pritchard yn EurgraAq-i, 1890, nid oes ynof y duedd leiaf i wneyd ymddiheurad ,am wneyd defnydd o hono o berthynas i ran foreuol ei hoes, oherwydd y mae ei throed- igaeth yn perthyn i eglwys Bwlchyddaj- yn ogymaint a throedigaeth Augustine i eglwys yn esgobaeth Hippo, neu Bunyan i Ulstow, neu (Wesley i Aldergate, neu Clayton i Caer- grawnt, neu Humphreys Carsceincyn, i eg- lwys Penygarnedd, a dyna y rheswm dros roi lie mor amlwg i Miss Richards, Garth- eyr, yn hanes Wesleyaeth yn 'Bwlchyddar. (I'w barhau).