Y Gwyliedydd

Y MESUR ADDYSG. Y mae Mesur Addysg y Llywodraeth erbyn hyn, o'r diwedd, gerbron y wlad-y Mesur ei hun, yn gystal ag araeth Syr John Grorst or ei ddYRiad yn mlaen. Dygwyd ef o flaen Ty y Cyffredin wythnos i ddoe, cyn i'r Ty godi i fwynhau Gwyliau y Pose. Ac yr oedd hyny, Dlal pethau eraill y Llywodraeth bresenol, yn bar chwithig—dwyn yn mlaen Fesur o'r fath bwysigrwydd ar y diwrood yr oedd yr Aelodau Seceddol ar eu cychwyniad bawb i'w fan am eu gwyliau! Ond yn ol athrawiaeth ryfedd Mr Balfour, yn ei atebiad anfoesgar i'r hen Wladweinydd enwog Syr William Hircourt, Did yw hyny nae yma nac acw am y gailai yr aelodau ymadael cyn dygiad y Meaur yn mlaen, a darllen araeth Syr John Gorst yn y papurau boreu dranoeth. Dyna la Ty y Cyffredin yn ngweiayddiaeth Arglwydd Salisbury a'i Wir Anrhydeddus Nai-y Llyw- odraeth i ddwyn yn mlaen ei Mesnrau a gadael i arweinwyr yr Wrthblaid ddarllen areithiau 7 gweinidogion boreu dranoeth yn y newydd- laduron Neu fod y rhai a fynant aros yn y Ty i gael cloi en geneaau. Fel y dywedodd Syr Willi&m Harcourt, bu y Cloadur ar waith fwy 0 droion er dechreuad y Senedd-dymor presenol nag y bu ar hyd tymor eyflawn erioed 0 r blaea. Modd byuag, cafodd yr holi wlad erbyn hyn yr un fantais ag a grnygiaiMr Balfour i Syr William-darlien araeth Syr John Gorst yn y papurau. Ac yn ddian yr oedd yr araeth yn arddangosiad o fedr yr areithydd, a'i feietrolfjeth ar ei fater. Eithr yr oedd hi ar yr un pryd yn arwyddo fod y Mesur y gotynid caniatad i'w ddwyn yn mlaen yn un gwrthweitbiol-ie, yn on chwildroadol, Be ysgubol yn un dyrye, twyllodrns, a thra pheryglns. Ac wedi gweled y Mesnr ei hnn cadamheir y ddrwgdybiaeth a godai araetb Syr John Gorst am dano. Y mae y Mesur yn Wawer eaagacb nag y rhoddai Araeth y Freohines sail i'w ddysgwyl. Y mae efa yn llawer mwy na mesui i gyfarfod a chwynion -cyfiawn neu annghyfiawn-yr ysgolion gwirfoddol, a gamenwir felly. Nid erys gyda'r Ysgolion Elfenol yn unig, eithr y mae ynddo ddarpariadau Uafarfawr ar gyfer addysg ganolraddol. Y mae yr holl gynllun perth- ynol i Addysg Elfenol yn myned o dan wraidd y Ddeddf a wnaeth gymaint o waith da am y puna' mlynedd ar hogaiu diweddaf, ae a fnasai J^edi gwneathur llawer mwy oni buasai am "Qnanoldeb cul ao annyoddefgar y blaid glerigolj a chybydd-dod dall y dosbarth y Rwelai y blaid gyfrwys hono fod yn hawdd dyJanwadn arno. Yr oedd gan Syr John ^greifftiau o aneffeithiolf wydd Ysgolion y ^yrddau mewn rhanbarthau gwledig pell-ar- yn Lloegr i gyfiawnhati y Llywodraeth am ddwyn y Mesur yn mlaen. Ac wrth gwrs y roae yn rhaid cydnabod na wnaeth pob Bwrdd ddyledswydd—na etholwyd y dynion gorec o°b amser ar y Byrddau ac nad oedd y dynlOU y buasai yn ddymunol eu cael bob amser yn gyreeddadvy. Meddyginiaeth a 9. 8?tarfyddasai a'r achosion hyny fuasai eangu rhandir y Bwrdd YagoL Ond atolwg, oni a lasai Syr John Gorst gael engreifftiau llawn !nor chwerthinus (oni buasai am bwysigrwydd y ttiater) o'r Ysgolion Clerigol ? 0 na, gan gOfio, y mae y derigwr yn ysgolhaig a gwr oooeddig. Yn sicr gallesid cyfarfod a diffjg- IOn Deddf Addysg 1870 fel na buasai angen aID ddinystrio pob.egwyddor a berthyn iddi. I Dywedasom fod y Mesur a ddygwyd yn laeD gan Syr John Gorst yn un twyllodrus. oeddyn yn ysgrifena ein meddw), ao yn vd G'n ^wgyhoeddiad. Cyn belled' ag yr fj*1 hyd yn hyn yn alluog i farnu yn ol j Araeth a'r Mesur, y mae y cynllun yn un vr Ihery^Ina- dangosir i ni yn wahanol J yaym yn barod i dderbyn pob goleuni. Yr dal fod y Mesur yn nn peryglos am beth daioni, ac am fod Syr John hxe 1 8wney? y goreu a allai i arddangos 0 ,.nw> 8an l'thro dros ei ranau eraill ynhynod ij ^a* ,Pn(* y mae elfenau dinystriol ar an \r\ A* *1 e^enau cyfosodol ar y llaw arall, y°wys egwyddorion y bydd yn hawdd en rw7yf,° 1 08twD8 eafon addysg, i fyned a'r OW i •°^ff f waddoli yr Ysgolion 'go'j i ddinystrio Ysgolion y Byrddan, ac i ddwyn y ddadl grefyddol i sefyllfa fwy cynhyrfos. Dywedasom y bydd yn hawdd cymwyso egwyddorion a gynwysir yn y Mesur i'r cyfeiriadau a nodasom-gallasem ddywedyd yn gryfaeb. Bydd yn anhawdd iawn mown lluaws o achcsion en hatal i weithio yn y moddau a nodwyd. Ond rhaid i ni daflu golwg ar brif ddarpar- iadau y Mesur. Yn gyntaf oil yr ydym yn sylwi fod Pwyilgor Addysg i gael ei benodi gan y Cyngor Sirol yn mhob Sir, ueo gan y Cyngor Trefol neu Dinasol yn ol yr achos. Dyma yr Awdurdod" sydd i olygu dros Addysg yn y dosbarth y parthyna iddo. Gail y Cyngor Sirol ethol rhai o'r tn allan iddo ei han ar y Pwyilgor Addysg hwn, ond gofalu fod y mwyafrif arno yn aelodau ohono ei hun. Cyrhaedda awdurdod y pwyllgor hwn dros yr holl ysgolion, poed hwynt Ysgolion Gwir- foddol, Ysgolion y Byrddau, Ysgolion Gram- adegol, ac felly yn mlaen, yn cyowys Ysgol- ion y Tiottai, ac Ysgolion Diwygio Troseddwyr. Trwy y pwyllgor hwn y gweinyddir grants y Llywodraeth, y penodir arholwyr, &c--mewn gair bydd y pwyllgor hwn yn ei randir bron yn bob peih yr hyn yw Department Addysg y Llywodraeth yn bresenol. Y mae hanerlly^ad yn ddigon o faint i weled y perygioo y mae safon addysg ynddynt oddiwrth v ddarpariaeth hon. Gwir nid ydym yn gweled fod peryglon Cymru yn gymaint a pheryglon lleoedd gwledig Lloegr; ond y mae hyny yn ddyledus i neill- duolrwydd j sefyllfa yn ein gwlad ein hacaio. Ond y mae y Mesur ei bun yn gosod Addysg ar yr un lefel a'r ffyrdd, neu y carthffosydd- o dan ofal Pwyllgor yn cael ei benodi gan Gyngorfeydd wedi eu hethol i bwrpas hollol wahanol. A tbrwy hyny eymerir oddiar y bobl eu llais uniongyrohol o etholedigaeth yr Awdurdod uwchaf dros addysg eu plant. Gwneir y Bwrdd Ysgol yn ddi-alia-yn ddi- werth. Ac eto i gyd nid yw gwaith na íber- fynau yr "Awdurdod" newydd hon wedi eis deffinio. Os daw yr adran hon fel y mae yn gyfraith y tir unig ddyogelwch Cymru fydd ei Hannghydffuifiaeth a'i Rhyddfrydiaeth. Dra. chefn y mae y grant newydd o bod war swllt y pen i'r Ysgolion Enwadol, a diddymiad terfyn o ddau ar bymtheg a chwech ya gosod yr Ys- goiion Clerigol mewn sefyllfa i fyw yn hollol ar bwrs y wlad, ac i bob pwrpas ao amcan i fod yn ysgolion sectol preifat. Cymerai Syr John Gorst arno anwybyddu yr Anhawsder Grefyddol." Efe a ddywedai yn eithaf coegiyd nad oedd dim o hono mewn gwirionedd yn bod, ond ei fod yn cael ei lunio ar gyfer y liwyfanau. Ar yr un pryd y mae efe yn pro- ffesu gwneyd darpariaeth or ei gyfer. Eithr gan ei fod yn honi cad wyr efe ddim am dano nis gellir dysgwyl dim yn effeitbiol ac i bwrpas ganddo ar ei gyfer. Y cynllun ydyw Os bydd rhieni nifer resymol o ysgolorion mewn ysgol yn hawtio i addyag grefyddol gael ei rhoddi i'w plant ar wahsn, bydd i lyw- odraethwyr yr ysgol hono, hyd y byddo yn ymarfero!, ganiatau trefniadau rhesymol i roddi y gyfryw addysg. Nid ydym am ddyweyd fod y Llywodraeth mor anonest a rhoddi y ddarpariaeth hon yn y Mesur am ei bod yn gwybod ei bod yn anweithiadwy—ei bod yn llunio moddion i hawlio credyd am ryddfrydigrwydd gyda sham. Eithr i hyny, a dim mwy na gwell na hyny, y mae y peth yn cyraedd. Mae'n wir ein bod fel Annghyd- ffarfwyr yn well allan yu Nghymru ar y pwynS hwn befyd. Eithr dyshymyged pa fodd y gallai pethau fod, dyweder, yn y dref hon o dan y benran dan sylw. Ond druain bach o'r Annghydffurfwyr mewn canoedd o bentrefi Seisnig. Eitbr palla gofod cyn i ni yn agos orpheu trefnu ein mater yn erbyn Mesur Addysg Syr John Gorst. Ei effaith hanfodol, os bydd iddo ddyfod ar ddeddflyfyr y wlad, fydd dwyn yr Ysgolion, a gamenwir yn wirfoddol, i bwyso yn gyfangwbl am eu cynaliad ar y pwrs cyhoeddus, ac yr un pryd i fod o dan fawd y sect piai yr yagoldy. Ac effaith arall a ddaw oddiamgylch ychydig yn arafach fydd dinystrio cyfundrefn ardderohog y Bwrdd Ysgol. Gwelir yn y naill beth a'r Hall eylweddoliad o'r awgrymau a wnaed fwy nag nnwaith gan Prif-Weinidog. Yr oedd Ysgolion y Bwrdd y Bwrdd yn rhy dda-yr Ysgolion Clerigol yn cael eu gwasgu am dansgrifiadao" gwirfoddol," ac yn awr dyma gynllun y Llywodraeth i gadw yr Ysgolion "Gwirfoddol" at ewyllys eu rheolwyr ar draul y wlal Y maa y peth daioni cyfeiriasom ato — codi yr oedran ysgol i ddeudde^ mlwydd, a rhai pethau ereill ag y mae yn rhy brin yn werth eu benwi-yn debycach i fel am bilsen nag i gynyrch cydym- deimlad ag angen a rhyddid y wlad. Y pwnc cyntef yw talu i'r blaid glerigol am eu rhaa o'r cant a haner sydd wrth gefn Mr Balfour yo Nhy y Oyffredin. —

NODION O'R GORNEL. Mi a gefais y fraint fawr, foneddigion, o fod yn y capel boteu Sul niweddaf am y tro cyntaf er y Sabbath cyntaf yn Chwefror. Ac yr wyf yn eich sicrhau fod yn dda ryfeddol genyf, wedi i mi fod yn yn 'y Dgwely ao yn y Gornel am saith o Sabbothau, gael myned unwaith drachefn i dy yr Arglwydd. Yn wir yr oeddwn i myned i mewn i'w byrth Ef a dioleb, bores Sul; ac mi a gefais odfa fen- dithiol iawn. Yr oedd yr holi wasanaeth yn dda odiaetb. Llenwid y pulpud gaa bregeth- wr cynorthwyol yn gwisgo una'r enwau mwyaf cyffredin; ond yr oedd yn hawdd iawn gweled mai Did dyn cyffredin a wisgai yr enw hwnw. Yr oedd ei bethau a'i iaith a'i ymddyngiad yn dangos fod ganddo wjbodaeth a dawn a doeth- ineb nid yehydig a'r enamiad oedd ar y cwbl yn arwyddo fod y peth arall hwnw ganddo hefyd. CJywswn son am dano o'r blaen, ond dyma y tro cyntaf i mi ei glywed yn pregethu. Wel, i ddeohreu, efe a ddechreuodd yr odfa mewn modd hynod o ddymunol. Efe a ddar- llenodd yr Hymnau a'r Beibl yn dda iawn— J yn syml a naturiol, fel dyn mewn ysbryd i addoli. Gwych ryfeddol genyf glywed dar-I lleaiad da o'r Hymnau, ac yn enwedig o Air I Duw. Wedi hyny yr oadd-y weddi-wel, yr oedd, hi ya weddi. Gweddio yr oedd efe, ao nid yn pregethu yr amser hwnw. Pan fyddo pregethwr, neu bwy bynag, yn gweddio mewn proffes, ni bydd dim yn fwy anfodd- haol genyf na'u clywed yn pregethu. Y mae yn rbaid i rai gael pregethu bob amser; a rhaid i lawer beb fod yn bregetbwyr gael gwneyd hyny hefyd. Os gofynir i ambell un (er na bydd efe yn bregethwr) i gymeryd rhan mewn cyfarfod gweddio, coir pregeth ganddo, os gofynir iddo ddyweyd ei brofiad, wel, y canlyniad fydd pregeth! Ac mi a glywais ambell bregethwr yn pregethu ddwywaith neu dair yn yr un odfa; a gellwch weled fod v weddi mewn odfa felly yn myn'd i le pur fychan. Ond yr oedd y pregethwr boreu Sul yn gweddio. Wedi terfyuu y weddi CBDWyd "lesa, Ti yw'm unig Geidwad gyda'r fath swyn ysprydol 0 bobl anwyl, yr oedd yr hen emyn, er cystal y bu efe gan waith o'r blaen, fel pe boasai o i gyd yn newydd. Y mae H Pen Calfaria" byth wedi nawfed awr y Groglith cyntaf yn lie y mae y oof am dano yn fendigedig yn wir. Testyn y pregethwr oedd y geiriau hyny o Esaiah "Canys Vm gogoniant y creais ef, y lluniais, acy gwnaeth- um ef." Yn ei xagymadrodd efe a sylwodd yn hynod o naturiol ar ystyr gyntaf y testyn fod y tair berf yn golygu tri cbyfnod yn nyg- iad Israel i fod yn genedl. Yr oedd gan Ddaw amcan yn y cren cyntaf. a hwnw yn oael ei ddadblygu i gyfnod arall, ac felly yn mlaen i'r amcan uwchaf gogoniant Daw ei nun. Alr eymwyelad o'r egwyddor yna atom ni oedd yn yr odfa oedd corff y bregeth. Ac ni wel- soch chwi ddim byd erioed yn fwy cyson nag oedd yr holl drefniadaeth; a therfynodd y bregeth a Phen Calfarnia yn y golwg. Ond wiw i mi ymhelaetba. Da bo chi, bawb. 'HBEN W B LLWYD. ■

FERNDALE. Nos Fawrth, Mawrth 31ain, cyfarfyddodd aelodau dosbath diwylliadol Capel Wesley a'u gilydd, a chyfranogasant owledd o'r fath oreu fel winding up am y tymor. Ac wedi mwynhau eu hunain a'r pethau da a barotowyd ar gyfer corff. Cawsom wledd ragorol o natur wahanol, sef cyfarfod cystadl- euol to adloniadol. Llywyddwyd yn ol ei fedrns- rwydd arferol gan y Parch J. M. Owen, llywydd y dosbarth. Gwobrwywyd yr ymgeiawyr buddugol fel f clmlyn :-Miss A. Arthur, Mrs W. D. Evana, Miss Brcnsven Williams, Mr W. D. Evans, W. Edwards, Mr W. Davies, y Parch J. M. Owen a pharti Mr W. D. Evans yn yr adran gerddorol; Mr W. Edwards, Miss E. J. Browne, Miss E. Evans, Mr M. J. Barclay, Mr Arthur Morgan, Mr Lewis Meirion Jones, Mr W. Edwards, yn yr adran fardd. onol, lenyddol ac adroddiadol. Cawsom cryn ddydd- ordeb gan fod y bardd yn cael ei gadeirio. Yr oedd Mr J. Zeph. Owen wedi gwneyd calair fach dlws iawn, ao aed trwy y gwasanaeth cadeirio yn ddoniol. Cawsom derfyniad rhagorol i dymor v dosbarth di- wylliadol. Beirniad y canu ydoedd Mr Howell Lewis (Alaw Dar); beirniad yr hane3yn, Parch J. M. Owen; beirniad y farddoniaeth, Mr G. Dyfi Jones; yr amrywiaeth, Mr William Davids a W. D. Evans. Ar ol y diolohiadau arferol, ymwahanwyd yn llawen,—Ap Dafydd.

Maes Llafur y Dalaeth Ogleddol, 1896-7. Esboniad ar y 'Galati aid.' GAN Y PARCH. O. E VAN S, OoNwy. Allan o'r Waa^ yn Ebrill. PRIS 1/6. Elw arferol i Ddoab?>rihwyr. Arohebion at yr Awdwr mor fnan ag sydd bosibl. TO CONTRACTORS. TENDERS are invited for erection ol new School- room and House at Feniol, Tregarth. Plana and Specification may be inspected at the Chapel House on and after Monday 13th iust. Sailed tenders to be delivered addresaed to Rev Hugh Jones, Paut Teg, Tregarth not later than 24th April iu the forenoon. The Trustees do not bind themselves to acceps the lowest or any Tender. Amounts to be separate for House and Schoolroom. W. LLOYD JONES, ARCHITECT. Cynhadledd yr Ysgolion Sabbothol 0 yn R H Y L, Dydd Iau Nesaf, Ebrill 9fed. PAROTOI'R BWYD AM BRIS1AU RHESYMOL YN NGHARTREF WESLEYAIDD PRITCHARD, DINING ROOMS, 5, WATER STREET, RHYL. Piano, Singing, Organ, Theory. Mr Q, gYDNEY yINNING, Organist of St. Thomas' Church, Rhyl Late Principal of the Leamington Academy of Music Representative of the Royal Academy of Music; Local Examiner for the Royal College of Music; Local Secretary for Trinity College, London. Patrons-Sir Geo. Grove, D.C.L., LL.D., Royal College of Music; Sir Alexander Mackenzie, Mus. Doc., Principal of the Royal Academy of Music; Sir John Stainer, M.A., Mus. Doc.; Sir Herbert Oakeley, M.A., Mus. Doc.; &c Candidates prepared for the Universities and all Musical Examinations. Lessons can be com- menced at any time.-GRAIG LEA, RHYL.