Welsh Newspapers
Search 15 million Welsh newspaper articles
3 articles on this Page
Y Diweddar Barch. T. Rees,…
Y Diweddar Barch. T. Rees, D.D., a'r Bedyddwyr. At Olygydd y CELT. SYR,—Orefaf ychydig o'ch gofod er nodi ffaith neu ddwy ag yr wyf wedi dyfod ar eu traws wrth chwilota hanes fy rhagflaenor enwog, Griffith Hughes, allant, efallai, daflu ychydig oleuni ar y mater dan sylw. Yn 1, Yr oedd Dr Jenkins, Hengoed, yn cadw drws ei eglwys yn eithriadol agored. Ac Yn 2, Nid oedd Mr Thomas Rees, Craigybargoed, yn y cyfnod y cyfeiria y Parch. T. Lewis, Casnewydd, ato, yn bregethwr dienw a li diglod o gwbi. Profir y gosodiad cyntaf, i'm tyb i, ganddygwyddidd a gymerodd le yn y tiroes Wen ar foreu ISabbathOymundeb, pan oedd yr anfarwol G. Hughes yn tori aelod annheilwug allan yn gyhoeddus o'r pwlpud, gan ei gyflwyno i Satan, i ddinystr y cnawd. Yn mysg pethau ereill, dywedodd :—" O'r byd y cawsom Hi ef, a dyma ni heddyw yn ei gyflwyno i'r byd yn ol." "Na. syr," ebai un gwiandawr oddiar yr oriel, ni chym- erwn ni mo hono Wel, Ow! Ow ydoedd ateb y gweinidog, dyma i chwi fod anfarwol na fyn y byd na'r eglwys "Wneud dim ag ef Beth wnawn ni iddo ef, hawyr ?" Ar hyn, atebwyd ef fel Hueheden gan hen wrandawr adnabyddus o'r enw Daniel Eosser,—" Gyrwch ef at Shon Shincyn o Hengoed: y mae e'n derbyn pawb." Yr oedd argraff ar y "lad fod Dr Jenkins yn od o'r parod i 9TOosawi pwy bynag a ddeuai ar eu gofyn, Yn nesaf profaf fy ail osodiad, sef nad oedd y Parch. Thomas Rees tra yn ^ghraigybargoed yn bregethwr dienw a diglod. Y mae genyf lythyr, wedi ei ysgrifenu gan y Dr. ei hun, yn cyfeirio gyda thynerwch mabaidd at yr addysg a, dderbyniasid ganddo oddiar law yr Hy- barch Griffith Hughes. Efe fu yn ei hyfforddi gyda'r Saesneg a'r Groeg. Ar y pryd, yr oedd Mr Hughes yn wan a tnethedig, yn gwbl analluog i bregethu Oddigerth ar ei eistedd, ac yn annhebyg o fyw yn hir. Yroedd ganddo esgobaeth 1' bugeilio nad oedd ei hamgenach :tn.ewn rhif a chyfoeth yn y Dywysogaeth gydag unrhyw enwad; a gallaf brofi, drwy dystiolaethau lluosog a diamwys y ^eirw a'r byw, fod y Parch. G. Hughes ^vedi galw sylw ei eglwys at weinidog ieuanc gobeithiol Craigybargoed fel y dyn cymhwysaf i'w ddilyn yn y cylch Awn. Dywedwyd hyn wrthyf fi ac ereiil gan rai o'r tadau oeddynt aelodau yma ar y ^yd, a rhai o'u nifer wedi cael nerth gan duw, mewn mwy nag un ystyr, yn aros j hyd heddyw. A diameu fod y ffaith dar- awiadol mai i ran o esgobaeth y seraff- aidd G. Hughes y cafodd y Parchedig Thomas Rees alwad yn 1840, yn mhen ychydig fisoedd ar ol marwolaeth Mr Hughes, yn profi yn anuniongyrchol fod tystiolaeth y tadau ar y cwesfciwn a nod- wyd yn gywir. Nid oes genyf un fwyell i'w hogi, na gronyn o deimlad personol yn erbyn person na sect; ond y mae parch i'r gwirionedd, ar y naill law, a pharch i goffadwriaeth gwr sydd wedi myned yn rhy bell i amddiffyn ei gam, ar y llaw arall, yn ddigon o reswm, mi dybiaf, dros fy ngwaith yn anturio i'r llys. A gallaf sicrhau y Parch. T. Lewis, D. W. Hopkins, a D. S. D., fod genyf ddau neu dri o dystion byw bed- yddiedig yn aros hyd heddyw, "fel lloffion grawnwin haf," cwbi barod ac ewyllysgar i brofi fod yr hyn a ysgrifen- wyd yn uniawn.—Ydwyf, &c., Groes Wen. C. TAWELFKYN THOMAS.
.—-—» Braslun o Hanes Eglwys…
.—-—» Braslun o Hanes Eglwys Anni- bynol Craig- y-berth Lwyd, GER MYNWENT Y CRYNWYR, YN NGHYD A'r GWEINIDOGAETH. Ar ol ymadawiad Mr Phillips, rhodd- wyd galwad unfrydol yr eglwys i Mr Morgan Irwyn Thomas, diacon a phre- gethwr yn Tabernacl, Treharris. Cyd- syniodd a hi, a dechreuodd yn ebrwydd ar ei waith. Cynaliwyd cyfarfodydd yr urddo Hyd. Slain, a Thachweddlaf, 1894. Edrychyd yn mlaen gyda dyddordeb ar gyfarfod yr urddo, oblegyd dyma yr urddo cyntaf yn hanes yr eglwys, er ei bod yn hen, ac wedi cael gwasanaeth cenadon i Iesu Grist' yn ei gweinidogion. Hyderwn y daw Mr Thomas eto yn enwog yn yr ystyr hon—" gweinidog da i Iesu. Grist." Mae yn ddyn ieuanc gobeithiol, a dywedwn o galon—" Duw yn rhwydd iddo." Yr oedd y cyfarfod- ydd yn nglyn a'r urddo yn hollol o dan lywyddiaeth y Parch D. Phillips, Tre- harris (y cyn weinidog). Am chwech y noson gyntaf, Hyd. 3lain, dechieuwyd gan y Parch R. B. Jones (B.,) Berthlwyd, a phregethwyd yn rymus gany Parch R. Thomas, Penrhiwceibr. Am ddeg boreu Iau, Tachwedd laf, deehreuwyd gan y Parch J. Llewellyn, Llantrisant, a phre- gethwyd yn alluog gan y Parch W. E. Da vies, Cwmaman, Aberdar. Yn y prydnawn daeth tyrfa luosog iawn yn nghyd i fod yn dystion o'r urddiad. Dechrenwyd gany Parch J. W. Price, Troedyrhiw. Wedi hyny cawsom anerch- iad eglur a grymus gan y Parch J. Thomas, Soar, Merthyr, ar Natur Eg- lwys." Yna holwyd y gofyniadau i'r gweinidog ienanc gan y Parch D. Phillips, ..{ Treharris, ac atebodd yntau yn gryno a chynwysfawr. Offrymwyd yr urdd weddi gan y Parch J. Davies, Taihirion. Oyflwynwyd dwy gyfrol hardd iddo, sef Hanes y Merthyron," gan Mr Wm. Hughes, ar ran ei gyfeillion o Mountain Ash, a hefyd amry w gyfrolau gan Mr Robert Griffiths, ar ran cyfeillion o Tre- harris. Traddododd y Parch L. Probert, D.D., Pentre, anerchiad pwrpasoi iawn i'r gweinidog ieuanc, a therfynodd hyny gyfarfod ordeinio rhagorol yn mhob ystyr. Am chwech dechreuwyd gan y Parch E. Isaac (W.), Treharris, a phre- gethodd y Parch D. Silyn Evans, Aber- dar, siars i'r eglwys (an o'r anerchiadan mwyaf byw ac amserol), ac ar ei ol pre. gethodd y Parch 0. Jones, Mountain Ash. i'r gwrandawyr yn doddedig iawn. Yr oedd Du w yn amlwg iawn trwy y cyfar- fodydd,a phawb mewn y sbryd i ddymuno llwyddiant mawr ar yr undeb. Pan gychwynodd Mr Thomas, rhifai yr eg. lwys 83 o aelodau, a'r Ysgol Sabbathol yn 72. Mae yma amryw sydd wedi bod yn llafurus am flynyddoedd. Enwn yr aelodau sydd eto yn fyw ag oedd yn ban Libanas i—Rachel Griffiths, M. Jenkins, Eachel John, Naomi Evans, Thomas Thomas acAnn Thomas (ei wraig), Eliz. Williams, a Maria Williams. Mae yr henaf o'r uchod yn bedwar ugain a phedair oed. Er dyfodiad Mr Thomas i'r lie, mae yr eglwys wedi cynyddu oryn dipyn. Mae nifer yr aelodau yn awr yn gant a phymtheg, a'r Ysgol Sabbathol yn gant a deuddeg ar ugain. Mae yr achos goreu yn Libanus yn llewyrchus iawn, yn fwy felly nag y mae wedi bod er's llawer o flynyddoedd. Dllwa fendithio ymdrechion yr eglwys a'i gweinidog, ac eglwysi a gweinidogion y cylch gyda phob enwad, yw dymuniad calon ABEDNEGO JENKINS. Craig-y-berthlwyd. Mai27ain, 1896. O.Y.—Y mae un pregetbwr wedi ei godi yn yr eglwys uchod, sef Mr David Overton. Mae erbyn hyn yn ymbarotoi yn Amanford-Ysgol y Gwynfryn, dan ofal y Parch Watcyn Wyn. A. J. 0. Y.Yn ychwanegol at yr hyn sydd eisoes wedi ei gyfnodi gan ein brawd Mr Abednego Jenkins, ni garem ddweyd i'r flwyddyn 1895 fodyn flwyddyn hynod o weitbgar. Ni gawsom adfywiad nid yn unig mewn rhif, ond mewn llafur a chyfraniadau. Nos Fercher, Chwefror yr 20fed, cawsom y pleser o gyflwyno tysteb i'n parchus weinidog, y Parch Morgan Irwyn Thomas, yn cynwys pump cffrol ar ugain o lyfrau (National Encyclopaedia, Encyclopaedia of Religous Knowledge, The Homilist; anerchiad hardd, a phwrs yn cynwys Y,18 10s. lie. Cymerodd y cyfarfod hwn le yn Libanus, dan lywyddiaeth y Parch J. Evans, Penuel, Nelson. Ni gawsom gyfarfod' hynod o luosog a hwylus. Fe gymerwyd rhan ynddo gan holl weinidogion y cylch o wahanol enwadau. Eto, ar yr 28ain o Awst, cawsom y pleser o drosglwyddo anrheg i Mr Thomas Edwards, yr hwn sydd wedi dal y swydd o fod yn ysgrif- enydd yr egl NYS am tua phedair blynedd. ar ddeg. Er cydnabod yn ddiolchgar ei wasanaeth diflino,cyflwynwyd iddo mewn cyfarfod oyhoeddus, Awst 28ain, anerch- iad hardd, marble timepiece, a phwrs yn cynwys £ 3 5s. 2c. Yn ddiweddaf oil, ar nos Nadolig mewn cyfarfod llenyddol, trosglwyddwyd i frawd ieuanc o'r eglwys o'r enw Mr David Overton, £ 15 er ei gynorthwyo i gael addysg ar gyfer y weinidogaeth. Chwi welwch, gan hyny, fod yr eglwys gydmarol wan wedi gwneud ymdrech deg ac aberth neillduol mewn Sordd o ddaioni.—Yr eiddoch yn siriol, DANIEL THOMAS.
'-4 Lloffion.
-4 Lloffion. [GAN OLIVER.] Derbynia Mr Gladstone JE40 a zC50, ae- weithiau .£200, am erthygl. Diolchai Socrates bob dydd i'r duwiau am ei fod yn ddyn ac nid yn ddynes, yn Roegwr ac nid yn farbariad. Mae dyn yn agored i ddirwy o bumt punt am agor llythyr, os bydd stamp arno. Y gwr yw pen y wraig, ond y wraig yw y gwddf, a'r gwddf sydd yn siglo y pen. Mae yn arferiad yn ngwlad Canaan yn awr i boeri ar fedd Absalom a thaflu careg ato. Cyflwynwyd tysteb i Dr Joseph Parry yn yr Eisteddfod Genedlaethol o £600. Cynelir eisteddfod fawreddogyn Gow- erton Gorphenhaf 18fed. Dywedai Mr Penry Evans mewn pre- geth o'i eiddo mai Baptists oedd moch Gadara. Nid oes gan gelwydd goesau, ac nis gall sefyll, ond y mae yn meddu aden- ydd, a gall ehedeg yn mhell. Mae yr hwn sydd yn enill amser yn enill pob peth. Tra yr oedd Twm o'r Nant yn chwilio am lety dros y nos yn Caer, atebwyd ef yn lied swta gan un lodging-house keepert ac fel hyn yr anerchwyd ef gan Twm- Indeed, sir, I never did see-in town A tanner so saucy; No bed, man, and I bid money ? May'r old town go down the Dee. Paid byth a phwyntio dy fys at arall. Wrth wneud dim y dysgir gwneud drwg. Segurdod yw gobenydd y diafol. Mae pawb yn perthyn i'r dyn cyf oethog. Pwrs ysgafn wna galon drom. Hanfodion iechyd i bawb yw glan- weithdra, eymedrolder, diwydrwydd, dwfr ac awyr iach, a chyd-dymheredd corfforol.