Y Celt

SAMUEL JONES, BRYNLLYWARCH. GAN Y PARCH T. M. GRIFFITH, SHARON, OHIO. [Da genym roddi lie i'r ysgrif hon o'r Cenhadwr Americanaidd. Y mae yr ysgrif yn dda, a'r gwrthddryeh yn wir deilwng. Yr oeddym wedi ysgrifenu ar "Ragoriaethau a Diffygion y Pwlpud Annibynol Cymreig ar gyfer y ddalen hon, ond rhoddwn yr ysgrif hono o'r neilldu at yr wythnos nesaf. er rhoddi lie i'r un a ganlyn -GOL.] Deallaf fod mudiad ar droed i godi dofadail i'r gwr mawr uchod ynyr lien wlad. Llwydd i'r mudiad medd fy nghalon. Wedi gweled yr awgrvm am hyny, meddyliais mai dyddor- ol a fuasai rhoddi ychydig o'i hanes ar ddal- enau y Cenhadwr, gan fy mod ar y pryd yn darllen,ei hanes, acyn cael dyddordeb ynddo. Mab oedd Samuel Jones i un John Roberts, Corwen, Meirionydd, G.C. Ymddengys iddo ef, yn ol arferiad cyffredin y dyddiau hyny, fabwysiadu enw ei dad yn gyfenw iddo ei hun. Pan anwyd Mr Jones, yn y flwyddyn 1628, yr oedd ei rieni yn byw yn.agos i Gastell-y- waen, Dinbych, G.C. Pan oedd Samuel Jones yn 19 mlwydd oed, derbyniwyd ef i All Soul's College, Rhyd- ychain. Ond yn fuan, symudwydef i Goleg lesu, lie y graddiodd, ae a'i dyrchafwyd efyn athraw yn y Coleg. -Tebyg mai ar y weini- dogaeth yr oedd ei fryd. Felly gadawodd y safe urddasol hono yn Rhydychain, ac urdd- wyd ef yn weinidog hena,duriaethol yn TeUll- ton, Gwlad yr Haf, Lloegr, yn amser y Werinly wodraeth. Tlla'l' flwyddyn 1658 urddwyd ef yn weini- dog Llangynwyd, Morganwg, D.C., a thua "I In yr un amser unwyd ef mewn prioda,s a Miss Mary Powell, merch Rhys Powell, Maesteg. Nid yw yn hysbys pa un ai ei br odas a Miss Powell fu yn achlysur ei-ddyfodiad i Langyn- wyd, ai ei ddyfodiad i Langynwyd fu achlys- ur y briodas. Y casgliad mwyaf naturiol i ni ei dynu yw, mai ei gysylltiad priodasolai dygodd i Langynwyd, gan fod y briodas wedi cymeryd lie yn fuan wedi ei ddyfodiad i .Langynwyd. Yr oedd main. Mrs J cries jn' ferch i'r Parch Morgan Jones, D.D., t'rysor- ydd Llandaff, a rector Llanfaes a Threfnew- ydd JSTatais. Yr oedd modryb Mrs Jones, chwaer ei mam, yn briod ag offeiriad y Clety; I' a disgynyddion dwy ferch trysorydd Llandaff yw teuluoedd pi-esenol Goetre Hen a Myn- achlog Ewenny, ger Penybont-ar-Ogwy. Y mae y ddau deulu yn dirfeddianwyr eang. Gwelir fod Mr Jones, trwy gyfathrach, wedi ei gysylltu a theuluoedd urddaso'l. Gall mai ei gysylitu a theuluoedd urddasol. Gall mai trwy ddytanwad y cysylltiadau perthynasol hyn yderbymoddefefywohaeth Llangynwyd, er fod ei safle uchel yn Rhydychail1 yn ddigon i sicrhau iddo fywOliaeth Llangynwyd, neu unrhyw Lan arall, yn annibynol ar help teu- luoedrl cyfoethog, a dylanwad uchel. Yr oedd yn feistr ar y Lladin, Groeg, a,'r Hebraeg, ac yn alluog i bregethu yn Seisnig a Cbymraeg. Bu iddynt 14 o blant, eithr buont feirw yn eu mabanod oil ond 3. Ar enedigaeth y ferch ieuengaf, Priscilla, bu farw Mrs Jones, a chladdwyd hiyunghladdfa Llangynwyd a rhoddodd ei phriod a ganlyn ar ei bedd-lech ar ei bedd-lech In vita mors I In morte vita MARY, the wife of Samuel Jones, Bryn Llywareh, was buried on the 25 of July, (Domini, 1(176 Anno '•».,• .jo (_ Aetatis mar, -vS A loving wife and mother dear I Asleep in Christ is lodged here Reader, repent, thy moments fly, Redeem thy time, and learn to die I Now make thy peace in Christ alone, Slight not the counsel of a stone. Awst 14eg, 1677, ail briododd a Mary Daniel, o blwyf Llanfleiddian Fach, ger Caerdydd. Ymddengys mai Bryn Llywareh fa pres- wylfod Samuel Jones o adeg ei briodas gyn- taf hyd ddydd ei farwolaeth. Yr oedd b, persondy yn perthyn i'r Llan; ond tebygol na bu yn byw yno. Ymddengys mai ei dad- yn-nghyfraith oedd percbenog Bryn Llyw- arch. Y mae ffarm Bryn Llywareh yn j cynwvs 200 erw o dir; ac y mae y ty yn aros hyd heddyw megis yr oedd pan y pres- wylid ef gan Samuel Jones, ac yn ddigon eadarn, meddir, i ddal pwvs canrifoedd eto. Y mae ei furiau yn bedair troedfedd o drwch, a'i waith coed o ruddin derw, yn gyffelyb i hen adeiladau Cymru. Saif o fewn dwy filldir i Langynwyd, a saith mill- dir o Penvbont-ar-Ogwy. Wedi esgyniad Siarl II. i'r orsedd, pas- iwyd Deddf yr Unffurfiaeth, yr hon oedd yn ei grym Dydd Gwyl Bartholomeus, 1662. Yn mysg eraill i sefyll prawf y dydd byth- gofiadwy hwow, yr oedd Samuel Jones. Ond yr oedd ef yn un o'r ddwy fil oeddynt yn rhy gydwybodol i ymostwng i'r ddeddf orthrymus hono. Gan hyny, trowyd ei: allan o fywoliaeth Llangjaiwyd; ond nid oedd achos iddo ef, fel canoedd a drowyd allan y dyddhwnw, bryderu dim am ei am- gylchiitdau bydol. Cyn ei idroi allan o Langynwyd, yr oedd yn pregethu yn nghapel Baedan, ger llaw palas enwog Cefnydfa, preswylfod y Ferch o Gefnydfa," i'r hon y mae Mynyddog wedi canu yn enwog. Cafodd y capel hwn ei tii- rhydeddu trwy i'r enwog JoDes, Llangan, daiu ymweliadau ag ef i bregethu yr efengyl. Cyfeiria Samuel Jones at ei la-fur ei hun yma, yn yr englyn canlynol, yr hwn a bniwf ei fod yn fardd rhagorol, feddyliem ni: Pregethais, llefais mewn llan—da genyf Do, ganwaith yn Maedan G-wri fy rhodd, gwnaf fy rhan, Yn hollol o hyn allan. En befyd yn pregethu yri Cildeudy, ger llaw Coetre Hen. Er nad oedd capel yno, pregethai mewn beudy. Wedi iddo ymneillduo o'r Eglwys Sefydl- edig, er holl elyniaeth, gwg, a llymdra gyfraith, daliodd yn ddisigl. Pregefhodd i ,y I gynulleidfaoedd lluosog yn ei ardal. Byddai ,,y t, yn pregethu yn nhy ei dad-yn-nghyfraith, yr hwn fu yn Sirydd Morganwg yn ade^ y Werin-lywodraeth; a gallasai gadw ei swydd ond dewisodd ef fwrw ei goelbren yn mysg yr Anghydffurf'vyr erlidiedig. M's Ebrill, 1672, llwyddwyd i gael trwydcledau yn Nghildeudy, sef anedd Rhys Powell a Bryn Llywarcb. Wedi marwolaeth Rhys Powell, cadwodd Mrs Powell ei thy vn s gored hyd ddiweld ei hoes, ac yno y buyr eglwys yn ymgynull am dros ugain mlyuedd ar ol ei marwolaeth, dan wehiidogaeth Mr Jones. Cyfyngodd Samuel Jones ei lafur gweini. dogaethol yn gwbl i'vr gymydogaeth a'i gym. a ydogion; tra yr oedd ei gydoeswyr, Stephen Hughes, Henry Maurice, a Yavasor Powell, ac eraill, yn teithio i bregethu y newyddion da trwy Gymru a Lloegr hefyd. Ond. nil: oeg cymaint ag hanes un daith o'i eiddo ef tu allan i gymydogaeth Bryn Llywareh. Eto, ni bu un o'i gydoeswyr yn fwy liafurus, os mor lafurus, ag ef a dichon pe buasai Vavasor Powell yn meddu ar foneddigei :d. rwydd ac addfwyndra Samuel Jones, na, buasai wedi gweled oymaint o helbul yn ei oes. Hefyd, gyda'i lafur fel gweinidog cyfododd Mr Jones sefvdiiad addysgawl. Yr oll,