Welsh Newspapers
Search 15 million Welsh newspaper articles
6 articles on this Page
Advertising
CHBI3TMAS HOLIDAYS! THE ATTRACIIO* OF THE SEASON AT THB DRILL HALL, MERTHYR TYDFIL, For the whole of the Christmas Week EXPE*SIVI BfGULGaafENT OF MR HORACE WILBON'S 'Conquest Company' y la i«i)»wtog Repoitoire :— Christmas DAY-" CONQUEST." BoxnrG DAY-The Celebrated London ^M0f000." Dec. 27th—H. I. Byron's Original Dram8" "B^OW *0* FRIDAY, Dee. 28th—"CONQUEST." SATtjBPAY, Dee. S0th—"BI*OW -FOR BLOW." To be PleeecNd each X-yamigag by the Charming Camedietta, FAIRY OF rrl1:E &LB]f." Magnificen* New Scenery. A-Grand Orchestra will play Selections during the A. ^ti*ge laager.i For ( Tom Godfrey Jones, ||Ba8ioe«* MiiUjjigier M*. -j Sam W. Phillips. Loci-1 Miika^Br .J WHsSs* ( W. Yanghan Edwards. ^ijjjistix»9 Day and Boxing Day «—Doors open at 2 & 7 p.m., to commence at 2.80 & 7 80, and the following eVemcga at 7 for 7.30 p,.m. ffABMUAC*, M3- D ffORBIS, I't c^r'fed das ÐO tusfcx, & gpno ya T M&y an BM& t ffiftipilTIBj ■gs&aei. Hfclyd w €fk» o"n dKOK'MaS e» hui^ Swohi;, peirniMxi,—^jr g Exrvly* Bwtiis a Ial- alfya Hmapbteya. JOKES, Ygg., ^BERQ W?4Be YB, APBBBAJR. 0y?ide<a y ov»* £ j g&ww*ayM >bw** fs"w»> *»* ilrif ddapil-l,, emo bob fcri aae 10 o mikw. ftgaiiO yn oren "Tfaeir Sccrod fe acce s^ftssyss*' rsrj £ E yj. ytgnfoBydj YSErfrrjyd^—MT 'WBfiun Jaiaes, 44, Jtotra ggeet, CapCgsh, Afeerftsf. vxt-B*t t BRYN.AMAN. D iHR EISTK £ >1;F0D y* y lie ashed U dydd LInn, Rhegfy* 2Uiss, 1868, ISeirniad y ger^orieetii,-Mr £ >a« Vsrkx, jfm^nford^ &mrYwi3^^ Watcyn Wyn, A* wetey dd, Watcy n< Wy a. LiywjrtM,—Dr Bovrell Sees, Tirbafii Y program yr< awr yn barofl, ae i'w gael aaa y p.; ia arterol gan Herbert Eooiaafi, Pcoep&ct Villa, Bryilaman, yssrifecydd- TBrysoryda,—Mr Jotrs Owen. Y CYNGOB S IBOL. Fonbddigesat7 A Bowedpmook,—Yn gymaiat a'm btd wedi fy newis mewn cyfaIfod ey- ho-iddas o vceithwyr a masnaabwyr Hiiasbarth Etholiadol Femdale olr Oyagh»r 8Rol, y vu&e geayf y plesez o gyoyg fy faun fel eioh eyrxyoh- iolydd, ea oa etheiir IS, ymegvisi i gairio ali-rfp ddyledswyddan y swyad wi effeittiel a di vrastraff. Yr eiddaoh yn ffyddlon, F. L PATJS. CYNGOR SIROL DROB SIR FOR- GANWO. RHANBAETH CWM DUIAIS. At Etholwyr Sirol Rhauteurth EtJudicukd Blaetlr hmiddar,, Xhilaig Uchaf h 1M(, -y<MM Uchaf, Ganol, at IlnJ. Fqnbddigesau A BoxEDDi&ioaf,—Yn sjnar y fiwyddyn narai, by<id Wdawdd^ ¥ a rliodm y» ikagfcm V*mQ*!hx>tor Leol, 1888. }fe'Ill syahodd-wyd i pm aiJtnr Isomg a driim- wadol 0 EthwWJrr y Rhaabartti tfehsd 1 j3Bd»ifvt 8ft eich pleidleisiau yn EthoBad E>rfo«jQl y Oroao* Sirol. Wrth gydByiLkj a'r g^aAdii< m tfU i «tm4 fy nghjMf jii ck'llwT^ o'efc bfWBMe< MH» v* eich gwasaiMwtliu jn dOlAvyti Wfo £ dr ngallu. Fel un yn talv Trettu UNMO4 til in P. sho" gwaith i laver o bobl, ao M sm rao fermwr, bydd i mi gymeryd (fyddSk-flel) pes&fmol, yn gystal a chyffredinol, yn Uwy^diuni iåch Bhaa- barth. Bydd i mi -w-yfied e £ gfet fl«4 w ion a'r trefeindau a azBocfiia pa y XxLe&tf tehcd yn cael eu cario allan i boriJefilirwyfllL Bydd i'r dyledsvrydJiau pwyfite yma 4600" fy ngofal a'm cydymdeitalad lltryrai eTmipjnti i lywde- aeth eich Rlaanbuxt-IL fsd Jr) d4 a d.XV«»tra8L Os etholtr fl fed 0yi*yc*4otyd^ i bob mater yn dal cysylltiad a Hee y GweitMwT ddeybyn fy sylw goreu a bydd i bob peth a fhaedd ymddo i'ch llet oli chwi a hwythau dderbjn pob cefaogaeth oddivr\yi. Y mae genyf yr anrliydedJL o fed., Foneddigesau a BoneddigioH, Eich ufydd Was, EVAN EVANS BEVAN. Gadoxton Place, Llangatwg, Biataxlioiiddmo, Tachwedd 13eg, 1888. TEMPERANCE BALL, A»»B«ABS. UNDER DISTIKOtTim'ED I'A!Hl(Cl|KAflbE, The Pifte-?ath An*ual Orato'rlo Concixts wiJl be g reet at tUj anbovs hall on Tuesday <i- Wednesday, pm. 20th tk JL&28, When Haa'AaVs Oiaix^ao, Tuesday & Wednesday, pm. 20th tk JL&28, When Ha-adarc Oiaix^ao, The RJ 2 'MESSIAH' WiLt tie perfoYfiiiwiv Air'S^ftw,— Soju-Mo^jfv^ a a tecmi* y Wvifrrm)- c*atralte,—Mbe ». U « W. ~eB0^—Mf Wiilf&m S1lu»aa4 '(Mm 1Wdet^tlf. 'sjis,—Mr Gwily»> P«ttk. r^n ^orss,-Ab«rdaw C*«raJl TJmv*. u ^»*—Mr Rees Evans. Leader of Orcbe« jM1nn. f)~}fr Oarriagtoa, JSristol. Accoinpatf,tgj Hower;>s & w j BT.,na Ai cuH'a to be k&d eo Bil'a k PirogrAaa«i«s pEDWE^YDD EISTEDDFOD FLYN- lDDOL Y ORWYS. CyneliryrEisteadfoa «ohod dyd3 Lhua y if"'11 '2' 1889, piyd /g^otetwyix bardd»gniST1^ddug0i mewn c^ddoriafrtil' yh batod ya fnaw, i'w geeel iWrw- ?8?if<^yddio* am He. drwy'r mf«j~T ii?1111 ^ffreys, a Davill Evans ^Ecs SwftnS' 66 Ct0SWMS. lea* EGLWYS ANNIBTNOL Cli- FYNYDD, Shun*, f, 1808. ycb?di?D/0h /i mod we?,i ys8rtf«Bt», er ys eglwva «5^dd y° 0l- W* T- L^is °'r aelod nm J1? ei ddhwslodi fel seasrf to «e!a Pregetbwi:. Y mae yn ddrwg VtSU wfdi ««• »'« »<«»■ hoedd toi y f'la'. hi;»bL8U y °¥' ac ,yn aeored r J rheolai5d Jn awr> gethwr eto ffil ^derbj§\ galwadan fel pre et0 fel cynt.—JO'lN DAYIES, Tag. DANEDD A D EINT Y DDI AETH. V MAE o'e pwys mwyaf i holi weithvyr, 1 maoaafthwyi', a pbab dosbarth arall yn Nghyxaxu i wybod pan wedi colli eu danedd, p& ie i'gael Set o aaanedd newyddion a hrof. aat mot emwyth, ey/wms, a defnyddiol yn y geraan apho haent ddaaedd naturwl. Un o'r sefy^liadan d^i^tyfidol goefio, cw^ic#, a mwyaf ofmeradisy yn y deytnas y# eid^o MRI. F. OWEN A'l GWMNI, 4, OXFORD-ST., SWANSEA. Yn yr hwn y mae y peirianwailth deintyddol I'w weJ.rd yn ei fan perifeit^tal, o das reoleiddiad dei«ty(klit n fiofibtioi a c'e^Jlgar, a'r oil o dan kt. eWfiiaeth faryJaf y dwkityad ecwog, Sir. ¥. .WEN, D.D.S., M.RD.E., Llawfeddyg deintydd- ol o Piccadilly, LVuudam. Pr&wf o berSeiirbhrwydd y gwalth a droir allan ya y sefydllad hwn yw, ddarfod i weinidog gael set o ddaaedd wedi ea gosod yn ei onau am y wanih gynt-af g&n Mr. Owen ar bryjinawn dydd SOA win, a gaKodd bregethu ddwywaitb$S^bbcth ar ol hycy yn ddidralTerth heb ea tyau Mian. Yr uaig wahaniaeth oedd ei fod yn m.dru gelrio yn fwycywirsc eglnr, Gellir c;el fti enw gau Mr. 0 iven er oadarnhaw y ffsith F. OWEN & Co., 4, OXFORD STREET, SWANSEA. Y mae Mr. Owen i'w welei yn 72, CROCKERBTOWN, CARDIFF, BOB DYDD IAU. HtECHYD I BAWB = 15 T,LEWELYN'S .1 n I Rheumatic & Gout Mixture! 43s ydy#h yn dyoddof oddiwjth y Gout, Rheu- matic Gout, Rheumfttic, Rhea mate e ya y Pen, Neuralgia, Lumbago, Gravel, Sciatica, Tic Dolor- eux, Poon yn y Gwyrieb, Qefn, Yagwytldan^ Coesau, yn ngityda phob math o boenaa yn y oyhyran a'r gi&u (,tmele8 and neries) gwnewoto drelo Meddyg loisefeh AnifeeJ adig Thomas. Y un hotel yn ddfgnn i argp/ioeddl y dyoddefydd o*i efteithlol rwydM :t'J werthfa vrogrwydd. 18, Vivian Street, Abertawe, Hydref Sfed, 1883. 8fr. Y r yd wyf wedi dfoddef oddtwrth y Glefyd poenas hwnw a e'wir g^venegon er ys IUWh mlynedd, ac wedi cymeryd airtry w gyff- eirian, oed gallaf gievhau iy mod wedi decbyn mAVy o lea od Slwrtb un bctelaiil a'ch Rheumatic and Gout Mixturol na'r oil o'r lieill gyda'u gllydd. Gwnewch hyn yo adrrabyddus fel y gall ereill sydd yn dyoddef oldiwsth y olefyd poenus hwn gael yr un lies \dwyi?, yr eiddoch,—JAMES HONEY. Ledgwlck Road, Lsyton, Essex. Syr,-Mae ya blesar mivr glrqf eich hysbysu Res dlrfawr a w-jaeth p til o'ch RheumatSc and Gont Mixture' i i D clvm efoh tod yn eofij pan y ge&svais gvda chwi iy mod yn dyoddef yn drwm oddiwrth effelthian y Gymaiwst (Gont) yn fy nhroed; ar eich c:s treio.3 botelald e cb cyffeimu ac yn ol eic^i iysg vyliad, teimlais lawer iawn gwell borea t'finoetb. ac ya mhen pedair awr ar ngioln yr oeddwa yn gallu cerdded oddi- amgylch Yr wyi wedi dyoddef oddiwrth y olef/d fewn yn awr ao eilTsalth nm oddeatu ugin tulyn- edd. Yr wyf wedi arfar cymeryd Blair's E*des, ac anjryw o Goat iPi) s erniU, ond ya eicr ni chy- meraia ddim erio-: d fei oich nioddiou chwl, a roddodd gymaint o esmwythdva oMiwrth boBB, ac yn in- il-ldnol a r >odd odd i-wyr wellhad moss fv&Q, Dyiai eich M xt fe i»>»' yn Admbydd-.s i bawb sydd yn dyoddef oddiwrth y clefyd poems hwn Ydwyf, syr, yr eiddcch ya barohns, GEORGE J. McCOMBIE. Mr. LItweiyn TbomuB. Rbtbudd.—jyaUuoch sylw fod y Trade Mark (Hun Oen) ar bob Label, ac eMw LlewixVJ? Thomas ar Stamp y LlywodradJi, ac heb hyny fvq ydyio. FARAI-GEDIG YN UNIG GAli Llewelyn Thomas, A.P.S., Dtspsnsing Shemtet ('By Examination), 86, Woodlfield M. J Moroiaton, Ar wwrfh mewn poteli atn is lie, 3s 9c. a 4s 6o. gan bob fiferyliyrttt eyffifol, neu gelllt ea cael. oddiwrth y psrchanogf WILLIAMS'S (PONTARDAWE) WORM LOZENGES. Am yn agos 30 mlynedd y mae y feddyginiaeth hP!l. wed¡ prvfi yn llwyddiant perfi'aith. Y mae yr dlalth a ga ar i font eiddil a gwanaidd (hyd y nod pan wedi eu rheddi i fyny yn anwelladwy) megys fvyrthieL Mae y plentmi teneu, gwyneb-welw, a Hty wyd, trwy gyineryd y Lozenges, yn cael gwared o'i blaau poenydiol, ac yn dyfw. yn gryf, iach,- a bywk g, nee y mae yn ymrfrost yi\ lie piycb;r ei wardieidwyr. %r.—Yrwyf am tefli amser wedi deftiyddio eich -Anlhilmintic neu Worm Lozmgcs yn fy new n ae yn eu cael yn feddyginiaeth gyflym ac effeithiol at Aseartjles neu Thread Worms, ae y mae eu ffurf grflaag a dymunol yn eu cymeradwyo yn fawr i blant.- W. Hutcheson, Ficer Howden. Ar werth mewn blychan am 9jc, Is lic, a 2s 9c gan fferyllwyr a gwerthwyr Patent Medicines, neu am 16 a 34 stumps, oddiwrth J. DAVIES, CHEMIST, 30, HWH STREET, SWANSEA. Danfonir list o dystiolaethau ar dderbymad cais am danynt.
BWRDD Y GOLYGYRD.
BWRDD Y GOLYGYRD. Gyfarfod Misol Dosbarth Aberdar, Cjtarfod Misol y Glo Careg, Y Sliding jHe a'r Cyflogau (ga& Mabon), yn rhy cfaweddar* i ymddanges y tro hwB. Gorfa arnom adael atebiad D. Morgan i P. D. Deea. Aberaman, hyd yr wythnos nesaf. Ymddengys hefyd Taith o Brynmelyn ir India Territory, Tonyrefail a'r amgylchoedd, &c.
RYDDFRYDWYR, BYDDWCH WYR!
RYDDFRYDWYR, BYDDWCH WYR! Yr ydym yn ofni etæ, er pob ymdrooh i daflu goleu ar y mater, nad yw y Rhyddfrydwyr yn Nghymru wedi deall yn drwyadl bwysigrwydd yr ethokadau i'r Cyngorau Sirol. Daw gormod i'r golwg o'r hen ysbtyd gwasaidd, llwfr, ag sydd wedi bod yn feltdith i'r genedl o'r dechreuad: Tybia ami un mai perchenog ei fferm, neu ei feistr gwaith, yw perchen ei bleidlaig. Boddlona ami un sydd yn proffesu ei fod yn Rltydi- frydwr ac yn Ymneillduwr, i bleidleisio fel y dywedir wrtho, heb ofyn dim er mwyn cydwybod. Yr ydys wedi alltudio yr ysbrydiaeth yma allan o'r wlad, i raddau beth bynag, yn nglyn ag ethol- iad Seneddol; ond eyfyd ei ben yn uchel eta yn nglyn a'r etholmd i'r Cyngor Sirol. Gallwn feddwl fodllawer gweithiwr yn foddlon i'r Cyngorau hyn i fod yn gyd-gasgliad o'r cyfoethogion lie na bydd neb i agor ei enetu dros y tlawd. Onid yw v cyfoethogion yn barod yn trawsfeddiann mwy na'u rhan? Y maent yn ex-officio fel y dywedir yn aelodau o'r Byrddau gwafcheidwol os byddant yn ynadon; a gofalant roddi eu presenoldeb yno pan y bydd rhyw sedd i gael ei llenwi, oblegyd yn gyffredin bydd ganddynt rhyw ffefryn yn plygu yn ei arrau iddynt hwy i'w roi ynddi. Eithr anaml y gwelir hwy yn trafferthu i wneud y gwaith. 'Does posibl fod eisieu gadael i'r bobl yma eto, dan ormes pa rai yr ydym wedi bod yn dyoddef trwy y blynyddoedd,'i gael gwneud fel y mynont yn y Cynghorau Sirol! Y* ydym yn apelio at y gweithwyr, y ffermwyr, a'r masnachwyr, am beidio gwerthu yr enedigaeth fraant i ftwrdd am beth salach na phiolaid o gawl, sef gwen y gwr cyfoetbog. Ni thry y wen hono yn gymorth ymarferol i chwi byth. Y mae dyledswydd y gweithiwr i'w feistr wedi gorphen pan y bydd wedi cyflawni y gwaith a osodwyd iddo yn onest, yn drwyadl, at yn gydwybodol; nid yw dan un ddyled bellach i'r hwn a'i cyflogodd ac nid oes gan hwnw fwy o hawl i ofyn pa sut y pleidleisia yn yr etholiad, nag sydd gan y cyflogedig i'w holi ef. Nid o ffafr i'r gweithwyr y mae perchenogion pyllau glo yn agor gwaith, ond er enill idclynt eu hunain ac nid yw y gweithwyr dan fwy o rwymau iddynt hwy nag y maent i'r gweithwyr. Pan fyddo y ffermwr yn talu rhent cyflawn am ei fferm, y mae yn darfod o ran unrhyw rwymedigafeth sydd arno i'r Ardalydd; nid oes gan hwnw unrhyw hawl i ddyfod ato drachefn, a dweyd wrtho am bleidleiio fel hyn neu fel arall. Peidied y dos- baithiadau isaf a chymeryd eu hudo gan wen, na u dychrynu gan wg y penefig- ion a r cyfoethogion; bydded iddynt sefyll fel dynion dros eu hiawnderau. Daw cwestiynau o bwysigrwydd neillduol o flaen y Cynghorau Sirol; bydd personau yn cael eu gosod mewn swyddau; trethoedd yn cael eu pen- derfynu, ac arian yn cael eu gwario; ac os na ofelir, arferir pob math o dric isel er rhoddi mantais i'r cyfoethogion. Fel prawi o'r ysbryd annheg sydd yn ffynu, y mae y cwarter sessiwn wedi cymeryd gofal i ranu y simedd yn y fath fodd ag i roddi mantais i'r parthau hyny sydd dan eu crafangau hwy. Cymerer Sir Fynwy yn enghraifft. Y mae yr adranau yn y parthau gweith- faol yn cynwys rhwng wyth a naw mil o etholwyr, ac tin cynryGhiolydd a fedr 'pob adran ethol; ond yn y parthau amaethyddol nid yw yr adranau yn cynwys llawn tair mil o etholwyr. Felly, y mae un labrwr yn nghymydog- aeth Casgwellt yn pwyso cymaint a thri yn nghymydogaeth Rhymni neu Tre- degar. Rhanwyd y Sir fel hyn yn 40 annheg gan yr ynadon; a phan y galw^d sylw at y mater yn y Senedd yr wythnos ddiweddaf, haerai y Llyw- odraeth nad oedd ganddi un hawl i alw yr ynadon i gyfrif. Y mae y bobl a wnaethant hyn yn alluog i wneud y cyffelyb eto os etholir hwy i'r Cynghor- au Sirol. Da genym fod y mater yn enyn rhyw gymaint o gyffro; ond y mae eisieu i'r cyffro ychwanegu. Peidier gadael un adran heb ymgeisydd o Ryddfrydwr i ymladd am y sedd na ofaler fod y meistr gwaith neu eu oruchwyliwr yn ymgais am y gynrychiolaeth ymdrech- er dyfod o hyd i ryw ddyn yn meddu asgwrn cefn i ddyfod allan i'w wrth- vynebu. Ac ar adeg yr etholiad ni raid i'r gweithwyr ofni; byddant dan amddiffyniad y tugel; ni fedr neb eu cospi am bleidleisio fel hyn neu felt arall. Y mae Mr. Hall, ysgrifenydd Cymdeithas Cymru Fydd, yn gweithio yn ardderchog yn y mater; ac mewn congl arall ceir cyfarchiad o'r eiddo at etholwyr Brycheiniog. Hyderwn y gwrandewir ar ei eiriau, nid yn unigyn Mrycheiniog, ond trwy Gymry ben- baladr.
, MjfewOLAETH Y PARCH. NATH!…
MjfewOLAETH Y PARCH. NATH- ANIEL THOMAS. Drwg genym gofiaodi marwolaeth y gweinidog enwog uchod, yr hwn y gellir yn ddioe ddw^yd am dano ei fod yn filwr da i leeu Grist. Prin efoQat y gellir dweyd am dano ei fod o enwog- rwydd oenedlaeihol; nill oedd yn un o'r meddylwyx hyny sydd yn gosofl argiaff annilea^wy ar en hoes; afe nid oedd ei dalentau pregethwrol yn perihyn i'r dosbarth blaenaiyoIL Ond yr oedd yn. un o'r rhai mW^af adnabyddus yn myeg y Bedyddwyr Cymreig; eydnabyddid ef yn gyffrediraol fel yn sefyll-yn ffrynt ei enwad, ac yr oedd p. un o'r rhai a dybid eu bod yn gofofaaa. Cyfanai amryw resymau i effeithio hyn. Yn un peth yr oedd yn meddu cymeriad gloew, na feiddiai neb ei ameu. Safai allan yn ei gyfundeb fel dirwestwr aidd- gar pan nad oedd digest yn boblogaidd; ac yr oedd yn ddyn pur, cyian, heb fod yn wahanglwyfus mewn unrhyw gysyllt- -¡ad. Yn ychwanegol, percbenogai gryn lawer o dda y byd hwn, a threuliai ef 'a'i ddiweddar wraig-boneddiges nod- edig o grefyëfdoi-y cwbl mewn elusen a charedigrwydd. Heblaw hyn, yr oedd yn hollol ddiofn; meddai wroldeb y llew er Dad oedd yn amddifad o dyn-er- wch yr oen unwaith yr argyhoeddid ef o uniondeb unrhyw symudiad, gweithiai drosto ac ymladdai o'i blaid hyd angeu. Gwnaeth ei ran i ymladd dros Rydd- frydiaeth yn nghref Caerdydd, pan yr oedd cymeryd rhan yn y brwydrau etholiadol yn tynu gwg y castell, ac yn darostwng dYJi yn ngolwg y mawrion. Ac yn ddiweddaf, yr oedd yia bregethwr gwir ragorol. Er, fel y cyfaddefasom, nad oedd yn berchen ar ffrydlif o byawdledd lifeirioi; er na pherchenog- ai areithydiiaeth John Elias, nae, ath- roniaeth Williams o'r Wern, nac ych- waith ddarfelydd gwyllt, ond nodedig o gyfoethog, ei ragflaenydd yn mhwlpud y Tabernacl, sef yr hyglod Christmas Evans; eto yr oedd yn bregethwr. Meddai ar weinidogoeth awcbus a sylweddol; gallai daranu yn erbyn llygredigaeih nes dyehrynu y drygionus; cariai goflaid o efengyl bur yn mhob pregeth o'i eiddo, ac yn y pen draw anbawdd cael neb gwell i fod yn wein- idog sefydlog 1 gynujleidfa ddeallgar. Flynyddoedd yn ol bu epw Mr' Thomas, ac yn arbenig eiddo ei wraig, yn enwog nid ya unig trwy Gymru, ond trwy y deyrnas yn gyffredinol. Yr ydym yn cyfeirio at yr helynt yn nglyn a'r Iuddewes ieuainc hono a ffodd i'w dy am nodded. Yr oedd y lodes hon wedi cofleidio Cristionogaeth, ac wedi dyfod yn wrthrych erledigaeth mewn canlyniad; nid oedd ty ei rhieni yn noddfa ddigonol iddi rhag Hid y Rabbin- iaid rhagfarnllyd, o leiaf felly y barnai hi; a dihangodd i dy y Parch. Nathan- iel Thomas rhag cynddaredd yr ystorm. Agorodd yntau, fel y gallesid dysgwyl oddiwrth ei galon fawr Gristionogol, ei ddrws o led y pen i'w derbyn. Ond dygodd ei thad gynghaws yn ei erbyn profwyd yr achos yn mrawdlys Caer- dydd; ac er gwarth i'r rheithwyr Cym- reig, rhoddasant ddedfryd ffafriol i'r Iuddew. Diau iddynt wneuthur hyn mewa rhan o leiaf dan gyfarwyddid y barnwr a eisteddai ar y faingc. Yr oedd yr adeg hon yn ddyddiau tywyll- wch i Mr. Thomas a i briod; rhodient yn alarus dan orthrymder y gelyn; a'r nos Sabbath ddynol cynygiodd ym- ddiswyddo o weinidogaeth y Tabernacl. Eithr er ei chlod bythol, glynodd yr eglwys wrth ei gweinidog gwrthododd yn bendant dderbyn ei ymddiswyddiad. Ond yr oedd llawer o gwn yn eyfarth arno. Yn mhlith eraill, yr ydym yn cofio am erthygl fustlaidd yn y Cambria Daily Leader, yn amcanu, dan goehel chwareuteg condemnio gweinidog am roddi nodded i'r erlidiedig. Ond codwyd yr acbos i lys uwch trowyd dedfryd brawdlys Caerdydd yn ol, a chyfiawn- hawyd Mr. Thomas yn yr hyn a wnaeth. Prin yr ydym yn tybio yn bresenol fod neb yn beio arno o leiaf, nid oes neb yn ameu fod ei ddyben yn uchel ac yn orresk Drwg genym ei golli o'n mysg. Yr oedd yn cymeryd rhan flaenllaw yn mhob symudiad a dueddai i lesoli Cymru. Aelodai ei hun yn mhob cym- deithas wladgarol; Cymdeitnas yr iaith Gymraeg, &c., a charai ei genedl a'i holi galon. Gwnaeth ei oreu ar ran y Colegau Cenedlaethol; yr oedd yn aelod o gyngor Coleg Caerdydd, ac yn teimlo dyddordeb dwfn ynddo. Bydd bwlch mawr ar ei ol, mewn llawer o gysyllt- iadau; teimlir ei eisieu yn y Gymanfa, ac yn Uneeb y Bedyddwyr, ac yn mhob eylcb Cymreig. Prin y gallasai y Dy wysogaeth fforddio colli y fath ddyn, ond gwyr Rhagluniaeth yn well na ni beth sydd oreu ar ein ltes. Heddwch i'w lwch; na aflonydder ar ei weddillion hyd ddydd caniad yr udgorn.
SENEDDOL A PHOLITICAIDD.II
SENEDDOL A PHOLITICAIDD. II GAN OHEBYDD o DY Y CYFFREDIN. Mewn pwyllgor o'r Aelodau Rhyddfrydol Cymreig, a gynallwyd ar y 29ain o Dach- wedd, penderfynwyd diddymu y swyddi o ysgnfeuyddion y pwyUgor, a gosod yu eu lie ddau wltip i'r Aelodau Seneddol Rhydd- frydol Cymreig. Ar ol crrn lawer o ddadl- euaeth, penderfynwyd, gydag unfrydedd mawr ar y cam hwn, yr hwn gobeithir a arweinia i wueud ymdrechion y blaid yn fwy effe'thiol. Yr oedd yna ddymutniad cyfftedmol am i Mr. Eiiis a Mr. Arthur J. Williams gael eu penodi yn fflengyll am y tro cyntaf; ond oddiar resymau digonal, eglurodd Mr. Ellis na fedrai efe ymgymeryd a'r swydd, ac wrth omedd, cynygiodd Mr. David A Thomas Eiliwyd hyny gan y Gwir Anrhyddddus Osborne Morgan, a chariwyd ef yn unfrydol. Pa mor bell y sylweddolir y gobeithion a sylfaenir ar y cyfnewidiad pwymg hwn yn nghyfansoddiad y Blaid Gymreig, a pha mor bell y cynydda dylanwad Cymru yn nghynghorau y Blaid Ryddfrydol, diau y gwyiir gyda dyddordeb. Y mae yn gam yn yr iawn gyfeiriad, ac yn. un sydd roewn cydgordiad a theimlad ceuedlaethoI Cymru. Y mae yn achos o ddifyrwch fod un o newyddiaduron Caer- dydd, yr hwn ychydig tisoeád yn ol a gefnogai y e&m mor wresog, yn awr yn ei dim, gyda dystawrwydd oerllyd. Beth gj^Fffa am y cyfnewidiad hwn mewn ym- ddygiad ? Mae y sylw gwawdus a wnaeth Arglwydd Salisbury yn Edinburgh o berthynas i Mr. Naoroji, yr ymgeisydd Rhyddfrydol am Holborn yn 1886, am nad oedd ond dyn du, yn oael llawer iawn o'ï drin yn mhlith yr Aelodau. Ymddengys bron yn anghredad- wy fod yn rhaid i'r Prif Weinidog. prif gynghorydd Ei Mawrhydi, Ymherodres India, mewn trefm i eghiro ymaith fuddugol- iaeth Ryddfrydol, luchio sarhad yn fyrbwyll ar bobl India, a hwythau yn rhifo dros ddau cant a haner o filiynau o ddeiliaid y Fren- iries. Gobeithir yn ddifrifol, er budd ein Hyuierhodraeth Indiaidd Fawr. y gwel y Prif Weinidog y doethineb o wneud rhyw ymddiheuriad cyhoeddus i Mr. Naoroji, yr hwn sydd yn ddyn gwrteithiedig a dysgedig iawn, ac, fel y nododd Mr. Herbert Glad- stoTie allan, heb fod mor ddu mewn ym- ddangosiad ag Arglwydd Salisbury ei hun. Oad hyd y nod pe eymerasai etholwyr Hol- born olwg mor fychan a chul o ddynion ag a wna y Prif Weinideg, nis eglurai hyny yr enilll Rhyddfrydol mawr yn yr etholiad diweddar. Llwyddodd Arglwydd Comp- tan, mae yn wir, yr wythnos ddiweddaf, i "ddwyn yn agos i ddwbl y nifer o bleidteis- wyr Rhyddfrydol i'r poll ag a Mfeidleisiasant dros Mr. Naoroji yn 1886, ac hanerodd y mwyafrif Toriaidd; ond hyd y nod wrth gymharu ein mwyafrif y dydd o'r blaen ag un 1885, pan y safai Sais am Holborn, cawn ei fod dros 600 yn fwy. Sut yr eglura Ar- glwydd Salisbury hynyna ? Neu sut yr eglura efe y ffaith ein bod, yn yr etholiadau achlysurol er 1886, wedi enill dros ddeuddeg mil o bleidleisiau 1 Y mae Syr Horace Davey, enw yr hwn a nodid mor amlwg mewn cysylltiad a'r gwag- leoedd yn Mrowyr a Merthyr, wedi derbyn gwahoddiad i ymgeisio am Stockton-on-Tees, ar ran y Rhyddfrydwyr. Croesawid ei ddyfodiad i'r Ty gan arweinwyr y blaid Ryddfrydol. Y mae yn rheng flaenaf ei alwedigaeth fel dadleuy.dd, ac yn ymres- ymwr o'r mwyaf galluog yn y llysoedd cyfreithiol, ond yn hytrach yn siaradwr llwyfan marwaidd. Dylai atebiad Canghellydd y Trysorlys i Mr. Canston, pan yr hysbysodd yn ffurfiol fwriad y Llywodraeth i beidio myned yn mlaen yn mhellach a Threth y Cerbyd a'r Olwyn, gael ei gymeryd i ystyriaeth' gan y Rhyddfrydwyr hyny sydd yn wrthwynsbol i'r svniad o frwydro am seddau y Cyngorau Sirol ar linellau gwleidyddol, Dywedai, "Y Senedd dymor nesaf bydd y Cyngorau Sirol wedi cael eu sefydlu, ac ymddengys i mi y gall y Llywodraeth y pryd hwnw gymeryd barn y Cyngorau Sirol a chynrych- iolwyr Ileol o berthynas i ba foddion a gymerir ganddynt i adgyfnerthu amgylch- iadau arianol lleol." Os cynorthwya y Rhyddfrydwyr hyn Doriaid, y rhai, a siarad yn gyffredinol, sydd yn wrthwynebol i drethu ardrethu tirol aroyalttie.s, i sicrhau seddau ar y Cyngorau Sirol, byddant yn cyfiawnhau y Llywodraeth i wrthwynebu pob diwygiadan yn y cyfeiriad hwnw, oblegyd y Mae Mr. Goschen yn awr wedi dangos yn bwyllog y bydd iddo ef ystyried barnau y Cyngorau Slr:1 newyddion ar faterion arianol lleol fel golygiadau y rhai fyddont wedi eu dyohwelyd; ac nis gellir ei feio o'r braidd y gall efe, fel gwleidyddwr cyfansoddiadol, wnead yn amgen. Eithr y mae yn foddhaol cael y fath fynegiad ar yr adeg bresenol. Y mae Pwnc Addysg Ganolraddol Cymru eto yn y pellder, a chymer ymdrech gref ac unol ar ran yr Ae&dau Cymreig i orfodi y Llywodraeth brasenol i gario allan eu kaddewidion aml roddelig. Y mae Hawer o flynyddau er pan yr hysbysodd Pwyllgor Arglwydd Aberdar fod eisieu brysio gyda'r n pwnc, ac Did oes dim o nod- wedd ymaiferol wedi ei wneud er y pryd hwnw i gario allan awgrymiadau y pwyllgor i weithrediad, oddigerth yr Lyn a wnawd gan Mr. Mundella pan oedd y blaid Rydd- frydol mewn awdurdod. Y mae Mr. W. H. Smith, lawer gwaith, wedi addaw, ar ran y Llywedraetb, y bydd i'r pwnc, pwysigrwydd yr hwn nid yw byth yn blino ei gydwybod: gael ei benderfynu, ond y Mae rhywbeth bob amser yn ymyraeth. Yn Mehefin, 1887, yr oedd yn rhy ddiweddar yn y tymor i wneud dim; yn Chwefror, 1888, yr oedd yn rhy gynar yn y tyoior. Yn Senedd-dymor 1887, addawodd Mr. Smith y byddai i Lyw- odraeth ei Mawrhydi yn ystod y seibiant, roddi i'r pwnc eu hvstyriaeth otelus gyda golwg ar wneuthur rh. wi-n: U p rthed iddo yn y tymor nesaf." D kccir iiwyddyia hon dywedodd,' Y mae llywodraeth ei Mawr- hydi wedi bod yn rhoddi sylw i'r pwnc pwysig hwn yn ystod y seibiant," a "go beithiai ar adeg ddiweddarach, y byddai yn alluog i ofyn i'r Senedd ystyried mesur yn dal cysylltiad ag Addysg Ganolraddol yn Nghymru." Yn awr dywed fod y pwnc yn derbyn ac y parha i dderbyn ystyriaeth Llywodraeth Ei Mawrhydi yn ystod y seib- iant." Nid rhyfedd i'r mynegiad olaf hwn gael ei dderbyn gyda chwerthm gwawdlyd o'r seddau Rhyddfrydol. Y mae yn bryd i Gymru gymeryd mesuran unol i orfodi y Llywodraeth Doriaidd 1 gyflawni eu hymrwymiadau a'u haddewidion. Pa cy- hyd y Mae y pwnc anger;liol hwn i barhau i dderbyn sylw y Oyrrin-gynghor yn ystod seibianau dilynol cyn y swneir rhywbeth ? Ddiwrnod neu ddau yn ol tyuodd Mr Warmington sylw Llywydd BwrJd y Liyw- odraeth Leol at y dull hynod o annheg yn yr hwn yr oedd sir Fynwy wedi cael ei rhanu yn rhanbarthau etholiadol gogyfer ag ethol- iadau y Cyngor Sirol; ond yr unig atebiad a gafodd ydoedd fod Bwrdd y Llywodraeth Leol yn analluog i ymyraeth. Mewn un rhanbarth gwledig sydd i ddychwelyd cynghorydd, nid oes ond poblogaeth oddeutu 2,000, tra mewn rhanbarth arall a gynwysai yn benaf boblogaeth, drefoly mae dros wyth mil o drigolion. Felly, y mae pleidlais etholwr yn y rhanbarth blaenaf yn gyfwerth A phedair pleidlais i etholwr yn y rhanbarth olaf yn etholiadau y Cyngorau Sirol. Rhoddodd Mr Warmington enghrerfftiau o nifer o achosion cyflelyb, a dilynwyd ef gan Mr Osborne Morgan, yr hwn a ddywedodd fod yr un peth wedi dygwydd yn sir Ddin- bych, a siroedd eraill yn Nghymru. Yr oedd yn ddealledig mai yr ynadon yn y Sessiynau Chwarterol oeddynt wedi cymeryd i ystyr- iaeth arwynebedd y rhanbarthau yn ogysta? a'r boblogaeth ynddynt Mewn geiriav ereill, yr oeddynt wedi hawlfreintio yr erwat tir-wedi rhcddi pleidleisiau iddynt, nee wedi ffurfio yn lly gad eu meddwl rywfath gyfrif dyn-erwol fel sylfaen cynrychioliad.
TRECYNON — DIWYLLIANT EIN…
TRECYNON — DIWYLLIANT EIN CENEDL. Yn mlaen, yn mlaen y mae cyleiriad ca-mrau ein cenedl, a dyrchafu y mae can orfoleddus ein gwlad. Y mae dyheuon ac egnion newyddion yn gwresogi ac yn ysgogi y galon Gymreig. gyda hoen bachgenaidd, a'i synfadau moesol yn ymgodi gyda'i dad- blygiad meddyliol. Y mae elfenau grymus cynydd yn gweithio yn amlwg yn ein bywyd cenedlaethol, yn fwy clir feallai yn y cyffrawd gwleidyddol sydd yn gyru ysgytiadau braw- yehus trwy y sefydliadau gormesol a warad- wyddant ein tir-yr Eglwys Sefydledig, Landlordiaeth, &c. Gloewyd cryn lawer ar ein canfyddiaeth drwy ofierynoliaeth addysg genedlaethol, eangwyd ein gorwelion medd- yliol, a daeth ein gorthrymderau yn tiuosoc- ach ac amlycach, fel y daethom yn fwy byw a theimladol i egwyddorion Rhyddid ac Uniondeb. Fel y bydd diwylliant yn urdd- asoli y cymeriad Cymreig, daw ein hangen- ion a'n hiawnderau yn destynau efrydiaeth yn fwy cyffredinol gan y bobl. Nis gallasai y gyfres hirfaith o drychineb- au gwladwriaethol sydd yn gwneud i fyny gyfnodau hirfaith o'n hanes gyda'n mAn dywysogion a'n goresgynwyr y Sacsoniaid ddim llai na throsglwyddo y chwerwder a'r atgasrwydd hirgofiadwy a nodwedda y gorchfygedig i'n gofal. Buom am gatrifoedd yn prudifyfyrio am ein hanffodion rhwng ein bryni<iu neillduedig, ac i hyny tybiaf yr ydym ya ddyledus am ein bodolaeth wahan- iaethol yn yr Ynys Brydeinig-yn wahanol i'r Ysgotiaid, sydd yn genedl mewn enw yn mron. Hyd o fewn yr hyn a allwn alw yn gyfnod masnachol a dadblygiadol ein had- noddau anianol-mwn, haiarn, glo, &c., ni fa gormod cyfathrach rhwng y Cymro a'r Sais, ac hyd yn nod yn awr edrychir gyda graddan o amheuaeth drwy wrychoedd Clawdd Offa. Hyn sydd yn hynod, fod y cyftrawd Cy- mreig yn fwy teimladwy oddiar y sefydlwyd cyfundrefn o Addysg Saesneg, gyda!r holl ddylanwadau cynyddol a thaenol y mae ein masnach helaeth a Lloegr yn olygn. Y mae hyn yn ffaith eithriadol. Tybed fod yr hen dderw Gymreig yn liedu eu canghenau tra y mae y pryf Sacsonaidd yu twyta en gwraidd T Modd by nag, y mae bodolaeth ein cenedl yn ffaith gysnrlawn, am ba eyhyd y mae llinyn- au g ba th yn rhy fyr. Ein hamcanion a'n dyledswyddau ddylai fod ei diwylliant yn feddyiiol a moesal, a difodi gweddillioti gor- mes a thrais yn eu milfil agweddau, nid er mwyn rhinwedd ein cenedl, ond er mwyn dynoliaeth-nid am eia bod yn Gymry, ond am ein bod yn ddynion. Rhy anhawdd ydyw i'r genedl unioni tra y mae baich o anghyfiawnder yr Eglwys Sefydledig yn Hethu ei hysgwyddau, a rhodio yn ddioifid drosei daear ysbeiliedig. Rhyddid 1 rhyddid! i lwybrau dyrchafiad. Rhyddid i 'ddiwyd- rwydd y Cymry' i gyfoethogi eu hunain ac nid gormeswyr. Rhyddid i ni feddu y sefyllfa ddymunol o lywodraethiad y bobl gan y bobl, Ond er sylweddoliad y fath freuddwyd werinol, y mae dadblygiad eang- fawr yn ofynol ar gymeriad y b»bl Gymreig, a hawlia holi ainoddau y pwlpud, y wasg, yn nghyda chyfundefn o addysg orphenedig. Y mae gan addysg i ddiwyllio meddwl y genedl, i eangu ei syniadau, dyfnhau ei bar- gyhoeddiadau, dyrchafu ei hefrydjaetb, a rhoddi cyffyrddiad o ddillynder i'w theithl meddyliol, difodi ei rhagfarnau lleol, a phlanu syniadau byd-Iydan yn ei mynwes. V maa gan y pwlpud i gyfrann ei ddiwylb'aat moesegol (ethical), puro ei chalon, ac iawn- gyfiirio ei nwydau crynon ei gwnead yn bobl sefydlog ac nid cenedl hydwyl a gwamal. a badyddio ei chydwybod a ^frydiaa o santeiddrwydd. Nid oes dim a brawf yn amlycach y safon o ddiwylliant meddyliol a moesol yr ydym wedi gyrhaedd na r brwydr- au egwyddorion hyny-yr etholiadau. Yn y rhai hyny profir ein teyrngarwchi whron- edd a didwylledd ein heniadau. Yma y ceir gwybod y pwyntiau archolladwy yn ein harf- wisg, ac os ydym i farna yr oil eddiwrth rhan bwrdeisdrefi Merthyr ac Aberdar, y mae swm anmharchus a gwaradwyddus o'n cenedl eto heb gyrhaedd y gwareiddiad dy- munol er ymddiried iddynt bleidlais ynJlyw- odraethiad eu gwlati-y Ilygredd yma sydd yn gwneud cenedl, fel unigolion, nidymunig yn beryglus i ereill, ond iddynt eu hunain. Os eymerwn yr etholiad diweddar yn enghraifft o'n diffygion cenedlaethol, gallwn eu rhanu yn ddau ddosbarth—y goceet an- wybodus a'r gwybodus anonest. Yr ydym yn hyderus am gyflwr y blaenaf, gan fod YlJa ddefnyddiad caboliad ynddynt, a dylai pob Rhyddfrydwr diwylliedig a phur ei theimlo yn ddyledswydd arno i wasgar egwyddorion dyrchafiad y werin' i'rcyfryw. Ond yr ail ddosbarth all ddinystrio cenedl -all wneud bradwriaeth yn alwedigaeth os bydd aogen; y mae ea calo^iau yn Hygredig. Enw y cyfryw yw cynffonwyr, ac wth gwrs, nid oes diwyllio ar gynffonaf. Erchyll beth ydyw amlder y dosbarth yma, o her- wydd eu cymeriad anniwygiadol; heintiant awyrgylch foesol y wlad ag elfenau arnnhur, heb dderbyn unrhyw gyfnewidiad moesol drwy wrthweithiad. Y mae eu cyfansodd- iad mor bydredig, fel na ddaliant bwysau yr ymddiriedaeth leiaf. Teimlwn yn ddiolch- gar fod mwyafrif o'r genedl yn gaboladwy, eto nid ydynt yn rhydd o bsrygl oddiwrthy cynffonwyr. Dylai pob corft o bobl, fel y glowyr, fod yn wyliadwrus rhag iddynt osod un o'r cyfryw, fei eoiofn o drueni ar en llwyfan, yn gadeirydd, neu ryw wasanaeth- ydd cyhoeddus arall, o herwydd byddai hyny yn gwobrwyo yr hyn sydd waradwyddus, ac yn edmygedd o'r hyn sydd druenus yn hanes dynion. RADICAL,