Tarian Y Gweithiwr

'Ii FFUGCHWEDL NEWYDD. ABWBj—JOHN JONES. i Ua o gyfanaoddiadau Eisteddfod Llundain.)

PENOD XXIV. eddentn dan o'r gloch y prydnawn hwnw, dychrynwyd af, yn nghyd a phob un o i gydweithwyr, gan swn dyeithr, yn cael ei ddilyn gan orgryniad, nes y teimlect fel pe bai y lie yn dyfod yn nghyd, ac yn cau arnynt. Safasant yno yn fud gan ddychryn, gan edrych y naill ar y Ilail ond cyn hir, clywent hen lowr profiadol a weithiai heb fod yn mhell oddiwrthynt yn gwaeddi, Gosodwch y golen allan yn eich Ilusernau, feehgyn, ar unwaith, oblegyd y mae wedi tanio." Nid oedd yn angenrheidiol iddo i lefaru rhag6r. Gosodwyd y goleu allan ar unwaith gan bob un yn ol ei gyfarwyddyd, ac y mae yn rhaid i ninau yn bresenol yn mysg ei gymdeithion ddysgwyl marwol- aeth fnan a sicr.

PENOD XXV. MEWN CYFYNGDER MAWR. Eisteddai y Parch. Rice Garmon yn ei lyfrgell un prydnawn teset, yn Mehsfin, ac ar gadair esmwyth o'i fiaen e'stedda: Thomas Hill, yr athraw teulnol. Yr oedd yn amlwg eddiwrth agwedd eu gwynebau nad oedd yr ymddyddan a garient yn mlaen o bwys mawr. Sut y mae y ddau fachgen yn dyfod yn mlaen yn awr, Mr. Hill V holai yr offeiriad, lied dda, a chymeryd pobpeth i ystyr- iaetb. Y mae eyfansoddiad y ddau yn rhy eiddil i astudiaeth galed, ac o herwydd hyny eymer fwy o amser iddynt o lawei i alia meistroli eu gwersi." Gwir; y mae en cyfapsoddiaiau yn wanaidd iawn, ac yn gefyn tynerwch a gofal mawr. Ond sut y mae John Jones yn dyfod yn mlaen wedi iddo fyned i weithio Y ffol bach fel ag oedd, na fuasai yn gwrando ar fy nghyngor, ac 'yn aroe yma am fis neu ddau arall." u Vi eI, yn wir, y mae yn ddrwg genyf eich hysbyea nad yw John yn £ gwneud ond y peth nesaf i ddim o gynydd yn ystod yr wyfrhnosau diweddaf yma. Y mae fel pe byddai yn myned yn fwy hurt a phendew o lawer nag yr arferai fed. Yr hyn gynt na fyddai eisieu i mi ei egiuro ond unwaith yn unig cyn y deallai ef yn drwyadl, sydtt yn awr yn gofyn am i mi ei egiuro o leiaf haner dwsin « weithiau, ac nid yw yn ei amgyffred drwyadl yn y diwedd. Nid wyf yn mo i mi erioed ganfod cymaint o gyfnew- idiad er gwaeth mewn bachgen." Drwg genyf glywed. Y mae yna ryw achos cuddiedig a dirgel i'r cyfnewidiad yn sicr o fod yn rhywle." Y mae yn dra thebyg fod, gan nad pa beth yw. Ymddengys fel pe byddai rhyw- beth difrifol yn pwysa yn gyson ar ei feddwl" Ai nid yw wedi cael ei ddal yn rhwyd cariad gan ryw eneth lygadlon. Synwn i ddim nad oes yna fenyw yn chwareu ei rhan, ae mai i hyny y gellir priodoli y cyf newidiad sydd ynddo." "Feallai eich bod yn gywir. Ond sut y mae hi arno o ran ei amgylchiadau Clyw- ais ahwi yn dweyd fod ei fam yn ymddibypu i raddau helaeth am ei chynaliaeth ar ei Millie* ef." Do, mi ddywedais hyny, ac y mae yn wir lenedd hefyd ond nid wyf yn credu y gellir tadogi y eyfnewidiad i unrhyw wasgfa yn ei amgylchiadau. Pe byddai yn sefyll mewn angen am gynorthwy o unrhyw fath, gwyr, neu dylai wybod. i ba Je i droi ei wyneb." Hwyrach ei fod o natur rhy falch ac aehalfrydig i ymostwng i ledu ei gwyn o'ch blaen. Y mae dynion i'w cael a ddewisant yn^ytrach farw o newyn, na gofyn am gyn- erthwy oddiar law un dyn, ac feallai ei fod yn perthyn i'r cyfryw ddosbarth." Na, ni ciloeliaf fawr o hyny, waith gwyr yn eithaf da drwy brofiad na fyddai angen iddo end dywedyd gair fod aroo eisieu UÐ- rhyw both, es yn bosibl, ei fod i"w gael yma." G,4a hyn, agorwyd drws yr ystafell yn chwyrn, a phwy a ddeuai i fewn atynt gyda golwg wyllt a dychrynedig ar ei g yneb, ond Mrs. Garmon. Dyna dro difrifol sydd newydd gymer- yd lie yn mhwll Cilycwm." Pa beth sydd wedi dygwydd ynte!" Ond y nwy sydd wedi tanio er's awr yn ol, ac y mae pum' cant o ddynion i lawr yn y pwli, ac nid oes neb yn gwybod pa nifer eydd wedi dianc, os oes rhai wedi dianc o gwbl, gan fod y He wedi cael ei ddinystrio i gymaint graddau, nes y mae disgyn i'r pwll yn anmhosibl." At tuag yno yn unron er jsael gweled." [ Ie, dyna y lofa yn mha an y mae John Jones yn gweithio ynddi onite," holai yr aliliraw. et Gwir, fel mae gwaethaf y modd. Druan o hono, ond gobeithio ei fod wedi dianc." ,Yr oedd calonau tyner tealu y ficerdy yn ymchwyddoo gydymdeimlad a'r gweithwyr diuain oedd wedi cael ei hyrddio oddiar thwareafwrdd amser mewn dull mor sydyn a disymwth. Ond yr oedd yno un a deimlai yn ddwysach na'r un o hooynt, a hono oedd Marion, y ferch hynaf. Ar ei gwaith yn clywed y newydd athrist, y gofyniad a gyf- odai yn naturiol yn ei meddwl oedd, "A oedd John Jones wedi dianc ?" Gwyddai ei bod yn ei garu er pan y gwelodd ef gyniaf, a'i bod wedi gadael i'w serch redeg yo mhell arno ond ni wyddai fod ei chariad tuag ato mor gryf, na'i serch mor angherdcLel ag cedd, cyn y diwraod hwnw. Yn ngoleuni haul llwyddiact yr ymgrynhoa cyfeillion o'n .eyleh. ond caddug noa yr ystorm gynddeir- iøg sydd yn eu profi, ac anffodion a esbonia angherddoldeb ein serchiadau at wahanol wrthddrychau ag y byddwn wedi ymserchu ynddynt. Ni chynygiwn at geisio desgrifio y teimladau a ymchwyddai yn mynwes Marion Garmon yn ystod y prydnawn hwnw. Teiralai n* fyddai y byd yn ddim ond anial. web gwag id4i os oedd John yn mhlith y rhai -cedd wedi colli eu bywydau; ond eto yr oedd rhywbeth yn siarad yn ddistaw o'i imwa, ag oedd yn peri iddi obeithio ei fod wedi dianc. Felly rhwngofni a gobeithio rhaid i ni adael Marion a dflyn ei thad i ben y Pwlli ac i gael golwg ar bethau yno. Brysiodd gynted ag y gallodd symud ei draed, at yn mhell cyn ei fod ar ben y pwll, ■ oiywai ddolefau torcalonus pertbynasau yr anjBMwsieD ag oedd i lawr yn y pwll, yn cael eu ciudo ar eayn yr awel brydnawnol. Yr oedd yr olygfa o amgylch pea y pwll yn ddifrifol a tharawiadol i'r eithat. Yr oedd, yno dyrfa fa^ eisoes wedi ymgynull, a dif- rifoldeb ^^n^rgraflfedig ar bob gwyneb., Gwylid pen ac amgylchoedd y pwll gan yr heddgeidwaid, ac ai chaniateid i'r dorf, er cym^pt a W&gent yn mlaen, i fyned yn nes na'r tKiynau a osodwyd ganddynt. Os bu y darllcnydd ar ben pwll glo yn adeg tan- chwa, g*n na a yr olygfa bruddaidd a chyff- rous byth o'i feddwl. Mamau yn wylo am y plant Pg sydd yn y pwH, a phlarit yn wylo am eu tadau. 0 olygfa brudd a thorcalonus Y mae yn ddigon i d«ddi calon pe mor galed a'r graig gailestr. Ond beth am gyflwr y trueiniaid sydd yn y pwll ? Os oes dos- barth o weithwyr yn teilyngu parch ac ed- mygedd cymdeithas yn fwy na'i gilydd, credwn mai nyni fel glowyr ydyw y cyfryw ddosbarth. Nid yw dewrder y milwr yn deilwng i'w alw yn ddewrder yn ymyl dewr- aeir a gwroldeb y glowr. Anturia y milwr; ei fywyd i wyjeb y tan dros ogoniant ei wlad;, ond anturia y glowr ei fywyd er lies cyffredinol cymdeithas. Ond wedi y eyfan, hyd yn ddiweddar, credwn moi nyni oedd y dosbarth mwyaf dirmygedig a diystyredig gan ddynion, yn enwedig gan y cyfryw a dybiant eu hunain yn uwchraddol i ni, o bob dosbarth. Ond y mae y wawr wedi tori, a diolch am hyny, a chaiff y glowr anturiaethus y parch a deilynga. Wedi cyraedd byd at ben y pwll, prysurodd Mr. Garmon yn mlaen er ymholi os oedd gobaith fod rhai wedi dianc rhag cael eu Uadd yn y danchwa. Y maent yn dywedyd eu bod yn clywed swn lleisiau rhywrai yn gwaeddi yn y gwaelod," ebai un a safai gerllaw Ai nid oes modd trefnu llwybr o ym- wared iddynt ?" Dyna beth y maent yn nghyd ag ef yn breswnol. Y mae y pwll wedi cael ei niw- eidio i raddau mawr iawn, a'r cerbydau oeddynt yn cael eu defnyddio i ddirwyn y glo i fyny ynddynt wedi cael eu ohwilfriwio yn ganddryli. Ond y maent yn bwriadu cysylltu math o flwch wrth un pen i'r gadwyn, or mwyn disgyn i waered ynddo, er cael allan a oes dim modd gwaredu y sawl a ddichon fod wedi dianc yn fyw." « —

GWASANAETH CIGFRAN. Dywedir am ddyn tlawd yn Sunderland, yn y flwyddya 1766, yn cymynu perth ger- llaw hen chwarel fawr. Gan fod yr hin yn arw, aeth i fwyta eiginiaw mewn agen gys- podol oedd yn y graig. Tra yno, gwelodd gigfran yn codi un o'i fenyg oddiar y ddaear, ac yn ehedog ymaith. Dychwelodd a chip- iodd y faneg arall. Ar hyn cododd y dyn, gan fyned allan i edrych i ba le yr oedd yr aderyn yn myned a'i fenyg. Nid cynt nag yr"aeth allan o'r agen nag y daeth cruglwyth anferthel o'r graig i lawir, yr hyn, pe buasai wedi aro§, yne, fuasai yn ddigon i'w falurio, A oedd rhagluniaeth yma ? A lydd dim hebfr Arglwydd ei orchymyn i'r gig- fran gynt ddyfod a bara a ohig i Elias ac oni allai yr un DJlw roddi gorchymyn i'r gigfran hon ddyfod i gymeryd menyg y dyn i fyny, i'r dyben o'i waredu rhag cwymp y graig 1

CYNGOR SIROL SWYDD BRYCHEIN- IOG. Ysgrifena Mr. R N: Ha.H, Ysgrifenydd Cynghrajr Sirot Rhyddfrydol Deheudir Cymru, fel y canlyn at Gynghor Rhydd- frydol Swydd Fryhceiniog:— Yr wyf yn gwir obeithio na ddihuna Rhyddfrydwyr Swydd Frycheiniog y ewdd ar ol yr ethaad, a chael fod mwyafrif o Doriaid ar y Cynghor Sirol, o herwydd credwyf yn yr hen ddywediad mai y man gwaaaf yn y gaine ydyw nerth y rhaff," hyd yn nod yn y mater a gynryehiolaeth Rhydd- frydol ar y Oynghor Sirol. Dylid ymladd am sedd yn mhob adran, ac y mae'1' Rhydd- frydwyr yn mhob adran yn foesol rwymedig i'w eyd-Rhyddfrydwyr mewn adranau eraill i ofalu fod gomest bendelfynol i gymeryd lIe yn mhob un o honynt. Peth diles bron ydyw i ambell adran ymladd heb drefnu c&d gyffredinol, ac ni all Rhyddfrydwyr yr adranau hyny a wrthodant ddwyn ymgeiswyr Rhyddfrydol allan, achwyn os delir hwynt i i fyny yn wrthddrychau gwawd i'w brodyr fydd wedi dangos inwy o wrolfrydedd, fel rhai sydd wedi hradycha ymddiriedaeth, ac wedi esgeuluso dyledswydd na alfesai neb ond hwynthwy ei gyflawni. Gadewch i ni ar ran Rhyddfrydiaeth Gymreig y tu allan i'r sir, y rhai sydd yn dwys ddymuno ar i efengyl Cymru Fydd" fod ar y bhen yn holl Etholiadau Sirol y Dywysogaeth, wasga arnoch yr anegenrheidrwydd diamhenol o ddefnyddio pob moddion gallaadwy i sicrhau yr un Cynghorwr Sirol na fydd yn ad- lewyrchu yn deg ymgeisiadau y genedl Gymreig. Ni allai dim fod yn fwy dinystr- iol i ragolygon y blaid Gymreig nag ethol Cynghor Sirol Toriaidd."

MR. JENKINS, YR OCEAN, A'R DIWR- NOD SEGUR MISOL. Yr wyi yn dsall fod cwestiwn y Cyfyng- iad (Restriction) o dan ystyriaeth genych yn bresenol, ac yn gwasgu, y mae yn bosibl, am eich penderfyniad. Nid wyf am ddy- lanwadu arnoch; ond ar yr un pryd, gallaf, heb osod fy hun yn agored i'r cyhuddiad o hunanoldeb, gymeryd mantais ar y lie wyf yn lenwi yn eioh plith, i osod ger eich bron yn flaenorol i'ch penderfyniad, fy ngolygiad- au fy hun ar y cwestiwn, ac i ddymuno eifih sylw arnynt. Yr wyf eisoes wedi ysgrifenu ar hyn at Mr. Abraham, A.S., Goruchwyliwr y Mwnwyr, Pentre; ac nis gallaf wneud yn wall na rhoddi o'ch braen y llythyr a ysgrif- enais ato ef, yr hwn sydd fel y canlyn.- Ydwrf, &c., W. JENKINS. Tachwedd 29ain, isas.

At Mr. W. Abraham, A.S., Goruchwyliwr y Mwnwyr, Pentre. ANWYL SYR,—Mewn cyfeiriad at eich llythyr, yn yr hwn y darfu i chwi yn garedig fy hysbysu fod gweithwyr y dosbarth wedi cytuno i gymeryd y dydd Llun cyntaf yn mhob un o'r deuddeg mis yn ddydd gwyl, gan gymeryd, yr un pryd, yn ganiataol fod y gweithwyr perthynol i'r Glofeydd hyn yn bleidi&u yn y trefniant hwn, er hyny, nid wyf fi wedi derbyn unrhyw awgrym, heblaw y rhybudd a dderbyniais genych chwi. Gan dybied fod ein gweithwyr ni yn bleidiau yn y trefniant a nodwyd, nis gallaf fi weled y cysondeb sydd rhwng hyny a'r trefniant y cytunwyd arno rhyngddynt hwy a'm cwmpeini, yn ol yr hwn y cytaiaasant i weiihio yn gyson a difw lch" am gyfnod penodedig a nodir yn y trefniant (neu hyd derfyn y rhybudd a roddwyd ganddynt hwy i ddiddymu y Sliding Scale). Priodol gan hyny ydyw cyfeirio eich sylw chwi at hyn, cyn y byddo i unrhyw beth gael ei wneud fyddo a thuedd ynddo i aflonyddu ar y cydgordiad presenol. Hefyd, vr wyf yn ystyried y byddwn yn fyr o gyflawni fy nyledswydd tuag at y gweithwyr perthynol i'r glofeydd hyn, ac hefyd i'm cwmpeini, pe aroswn yn ddystaw a llooydd pan y mae y cwestiwn o Gyfyng- iad (Restriction) yn cael ei drafod. Felly, yr wyf am ocbelyd hyn, a chyflwyno i sylw fy ngolygiadau fy hun, yr hyn wyf yn wneud fel y canlyn Gall cyfyngiad fod yn fanteisiol o fewn terfynau cyfyngedig. Gellir ei ddefnyddio hefyd er drwg mawr. Bob amser, arf ydyw ag y dylid ei ddefnyddio gyda'r gofal mwyaf; ac ar ol cael y prawf egluraf y gellir ei ddefnyddio er Iles. Cyfyngiad, i fod o unrhyw wasanaeth i'r dosbarth mwnawl yn gWlredinol, a all fod felly yn unig pan byddll y farchnad yn dyfod i Jawr, neu mewn cyliwr gwasgedig, a hyny yn nnig er mwyn cyfartalu y cyflenwad i'r gofyn. Rhaid peidio anghofio mai erfyn dau finiog ydyw hyd yn nod y pryd hwnw. Cyfyngiad yn yr amser y byddo y farch- nad yn codi, sydd gam mor ddisynwyr ag y byddai yn bosibl i unrhyw gorff o bobl ei ddyfeisio. Nid yw yn neiuawr llai na hunan-ddinystr. Ei amcan ydyw chwyddo yn annaturiol brisoedd i fwy o swm na'u gwerth priodel, ac folly, dueddu i grcu panic, ac i ddychrynu ymaith y rhai a fynent fod yn brynwyr, ac i ddwyn dinystr ar brynwyr gweithredol; mewn geiriau ereill, 1 LJadd yr wydd sydd yn dodwy yr wyau aur.' Y mae yn rhaid fod y ffaith hon yn ddigon hysbys i lowyr Deheudir Gymxa yn gyffred- inol, oblegyd y maent wedi cael amryw brofion o hyn o fewn fy nghof i fel Arulyg- ydd Gweithfaol yn eu mysg. Y mae yn hawdd deall y siomedigaeth i mi, fel UD, yr hwn y mae ei fugdianau yn cydredeg, ac yn un a'r eiddynt hwy, fod y ddyfais awgiym- edig yn cael yn ddifrifol ei chyoyg, cyfateb- ran (counterpart) yr hon, ar ol cynifer o dreialon, sydd wedi methu mor druenus yn y gorphenol, yr hyn a ddilynid gan dlodi blic, heb ddim yn ei achosi heblaw canlyniadau naturiol y cyfryw ynfydrwydd. Yr wyf yn teimlo fy mod wedi defnyddio geiriau cryflon; difrifoldeb y cwestiwn dan ystydaeth, helaethrwydd y buddianau a gynygir, a'r modd cyfeiliornus y ceisir dwyn oddiamgylch yr amcanf yn nghyda rhag- dybiaeth y bydd yn rhwym o fethu, ydyw fy esgusawd. Yr hyn wyf fi yn olygu fyddai yn llesol i'r dosbarth gloawl ydyw, marchnad sefydl- ogi heb fod pris y glo yn rhy uchel, nac yehwaith yn rhy isel; heb i un rwymo ei hun i ffigyrau, marchnad yn meddu ar rediad o 10s. hyd 12s, y dynell yn rhydd ar fwrdd y Uestr yn Nghaerdydd. Yr wyf yn enwi y symiau hyn gan gredu fod glo, pan werthir ef am bris llai na 10s. y dynell, yo rhy isel. i'r prynwr; ac y mae f dosbarth gloawl felly o dan anfantais. Drachefn, pan gyr- haeddo yr un glo bris uwch na 12s. y dynell, y mae yn rhy ddrnd, ac j7 r-ine 'y pryrwr o aan anfantais. Ymddengys i mi y byddai rhediad rhwcg y ddau swm hwn fel pris y glo yn rhydd ar y bwrdd yn Nghaerdydd yn un ddylai roddi boddlonrwydd i'r holl bleidiau. Caffai y glowr, os gweithiai yn gyson, ryflog deg, y perchenog elw teg, »'r prynwr eiddo gwerth ei arian a thnag at sicrhau marchnad sef- ydlog gyda phrisoedd yn rheoli rhwcg 10s. fel y lleitaf-swm, a 12s. fel y mwyaf-ewm, y dylid gwneud ymdrtch gan uoh plaid sydd yn dwyn cysylltiad a'r fasnach lo; ac yr wyf am awgrymu fod y sefydlogrwydd hwn, i fesur helaeth, o fewn cyraedd y dosbarth gloawl, Meiddiat ddweyd hefyd eu bod yn syrthio yn fyr yn eu dyledswydd tuag atynt eu hunain os na wnaut ymgais ddifriiol, cyson a synwyr cyffredi: i gaol yr hyn sydd mewn gwirionodd o fewn eu cyraedd, a'r hyn sydd mor anhobgorol i'w llesiant; ac yr wyf hefyd yn dymuno datgan, ar ol yr hyn sydd wedi cymeryd lie, y busswn yn fyr o gyflawni fy nyledswydd i gymdeith&s pe buaswn wedi cyfyngu fy hun i chwilio beiau yn eu hymdiech hwy, ac heb nodi allan yr byu oedd i'w baud yn yr ymestyn- iad ai-u y fath amcan dymunol. Ni fyddaf yn euog o hyn, ond dywedaf rr.ai yr feya sydd yn angenrheidiol tuag at gyraedd Sf amcan hwn ydyw gwaith cyson, iheoiaidd, a diwyd gan y gweithwyr yn ystod yr holl sfmser ag y byddo y gofyn yn fwy na'r cyf- lenwad, a phris y glo uwchlaw lQs. y dyne!) yn rhydd ar fwrdd y llestr yn Nghaerdydd -pris a allnogai y gweithwyr i gael cyflogau teg a rhesymol. Pan y mae pris y glo yn 10s., dylent barhau i weithio yn gyson, enill arian da, gwario yn unig yr hyn sydd yn angenrheid- iol tuag at eu cysur eu hunain a'u teuluoedd; pa weddill bynag fyddo dros ben hyny, dylent eu rhoddi yn gyson yn y Banc Cynilo. Pan fyddo y glo yn 12s., neu yn tueddu i fyned i fyny, dylent weithio a'u holl egni, gyru allan gymaint o lo fyddo yn bosibl (yn debyg yr un fath ag y gyraut y glo allan pan fyddo ei bris yn ddim ond 8s. neu 8s. 6c. y dynell. Gwyddant hwy yn dda beth ydwyf yn ei feddwl--pan fyddo angen yn gwasgu allan eu hymdrech fwyaf egniol, Bydd iddynt felly gynyrchu hyder yn y prynwr, meithrin treuliad (consumption), gwneud y farchnad yn sefydlog, eniil iddynt eu hunain arian da, Gyda Haw, dylent un a'i suddo yn y Bane Cynilo, neu unrhyw le dyogel arall, unrhyw weddill a fyddo gan- ddyat, a dylai erbyn hyn fod ganddynt gryn lawer dros ben yr hyn fyddo yn angenrheid- iol i'w cysur eu hunain a'u teuluoedd. Bydd i'r perchenog hafyd fedi elw teg, ac hapusrwydd yn mhob cylch a ddilynai. Pe yn anfforfcunus y dygwyddai, ac i raddau mwy neu lai y mae yn sicr o ddyg- wydd, y fath gyflwr ar bethau, trwy yr hyn y byddai i dreuliad y glo leihau llawer. neu i'r cynyreh gynyddu llawer trwy ymgymer- iadau newyddion, y pryd hwnw fjddai yr amser i roddi mewn gweitbrediad alluoedd cyfycgiad. Gallant y pryd hwnw, os bydd- ant wedi boddloni en hunain ei fod yn arf manteisiol i'w ddefnyddio, ei osod mewn gweithrediad i ryw bwrpas, a bydd ganddynt asgwrn cefn i'w gynal i fyny. Yr wyf yn sicr y gellir cyraedd yr amcan dymunol hwn os bydd i'r gweithwyr fabwys- iadu fy awgrym, ac yr wyf hefyd yn argy- hoeddedig, os cymerir ychydig o drafferth i nodi allan iddynt fod cyflawniad y fath amcan dymunol, a'r amcan hwnw yr un ali. hwn y maent hwy yn hiraethu am dano oddiar cof genyf fi, 0 fewn cyraedd iddynt, ac y gallant hwy ei ddwyn oddiamgylch gyda chan lleied 0 draffeith, fod ei dderbyn- iad yn sicr, a bydd i'r canlyniadau daionus ereill ddilyn yn naturiol, Yr eiddoch yn ffyddlon, WILLIAM JENKINS. Ocean Collieries, Treorci, Tachwedd 29J.Ín, 1888.

GLOWYR CWMAFON A'R SCALE Nos Fercher diweddaf, yn ysgoldy Waeu- 0 tymaen, cynaliwyd cyfarfod gan lowyr y Cwm. Amcan y cyfarfod oedd cael atebiad oddiwrth y ddirprwyaeth oedd wedi bod yn ymweled a Mr. Watkiu Morris, goruchwyl- iwr y glofeydd hyn, yn nghylch y codlad sydd yn ddyledus i ni. Y drefn sydd yma yn bresenol i rcoleiddio ein cyflogan j'w dilyn gwa.ith Dowlais; paû fJddo codiad neu o-styngiad i gymeryd lie yn Nowlais, y Z5 mae i gymeryd lie yma mewn pedwar niwrnod ar ddeg ar ol hyny, ac y mae y drefn yna o du y meistri wedi cael ei gweifch- redu yn lied gywir yn ystod y °pedair blynedd diweddaf, pan oedd gostyrmjadau yn cymeryd He. Ond IIM fedd morv^ihanol y maent yn gv/eithred,^ ^yda'r coo iad. in awr, dadleuant mai m mis ar ol Dowlais yr oeddynt yn gost*. ug. Mao yn wir mai mewn mis y darfu iddynt weithredrt yn y gostyngiad diweddaf; ond pa fodd y darfu iddynt weithredu yn flaenorol 1 Onid yn 01 y cytundeb ? Ond ni gci-iiatawn u:ai mewn misyr oeddynt yu gostwrig, yn exiw pob rheswoj, pah am na fydd iddynt weith- redu yn ol mis tuag atom yn y codiad yn ogystai a'r gostyrigiad. Yr oeddwn j; Mr. Gol., yn credu bob amser fod codiad neu ostyngiad yn ol y Scale yn dochreu yn mhob dochreu tymor y Scale. Ac os wyf yn gywir, y mae gwaith Dowlais wedi cael eu talu ar y codiad oddiar ddechrau Medi, yn cymaint a'u bod yn cael eu rheoleiddio /n y Sen le. Ond dyma ni wedi cael ein gadael hyd fis Rhagfyr cyn y bydd i ni gael y codiad ac felly, dyna ddau fis, yn ol eu tystioiaeth hwy eu hunain, yu ddyledus i nL Yn .ugwyneb peth fel hyn^ gyfeillion, pa gyfrif sydd gyda ni i roddi drosom ein hunain 1 Paham yr ydym yn goddef i gael eia sathru dan draed ein cyd-ddynion yn ein hymyl Gadewch i ni godi fel un gwr, a mynu cael ein hunain ar yr un safle a glowyr mynu cael ein hunain ar yr un safle a glowyr ereill. Yr ydvm wedi dechreu gadewch i ni ymladd y frwydr i fuddugoliaeth, ac yna dêl i ni ddaioni. Peth arall oedd cael atebiad yn nghylch y checks, neu y papyrau talu. Dyma gwestiwn sydd yn berwi trwy fynwes pob glowr. Er's: blynyddan bellacb, y mae y papyrau hyn yn cael eu rhoddi allan nos Weper, ac yn talu dydd Sadwrn. Yna y mae pob glewr wedi iddo gyraedd gariref ar ol lludded. maith y dydd, a mwynhau yr ychydig Inniaesh fydd ei wraig wedi* ddarparu iddo, yn nghyd a chael whiff, yn dechreu holi am y pencil a'r slate, ac yn dechreu cyfrif faint oedd wedi enill yn ystod y mis. Wedi cvfrif y ewb], a or.ethu caei y cyfrif i ateb y papyr, y mae yn cael allan fod peth yn eisieu. Ati drachefn i geisio doi o hyd i'r hyn oedd yn eisieu oud druan o heno, Yr wyf yn cofio irr j ofyn i fy nhad wnwaith, pa sawl blewyn gwyn oedd yn ei wallt, a'r atebiad gefais oedd, I Cyfrif nhw;' ond nid yn hir y bum cyn rhoddi i fyny y gwaithi Felly y mae gyda'r checks yma. Fe fyddai yr un peth i chwi geisio cael alian pa un o ear v flfurfafen wuaeth ti hymdddugo&iad gyntaf, a chael allan beth yw y diffyg sydd yn eich arian chwi, 0 ran y papyr bach, fel ei g&lwir. Dyna y poor fellow yn cychwyn at ei waith boreu dranoeth, ac yn cyfarfod a'i gyd- weithiwr. Wedi cyfarch eu gilydd, y gof. j'lliad cyntaf oedd yn dyfod dros ei wefusan t-eda, A wel&ist ti y papyr bach? A oadd e 'n right r Byddai ambell i un yn dweyd ar ei dd-I nad oedd. Wel, ati hi i gyfrif eto; ond syrthio i'r un ffos drachefn. Yna setlo a'u gilydd i fyned i'r offis, a hono ryw dair i bedair milldir oddiwrth y gwaith i rai glowyr. Ar 01 dyfod o hyd i'r gaffer (overman), a dweyd eu nøges, dyna fe yn agor -iei iyfr, ac yn rhoddi cyfrif beth oedd i lawr ganddo ef. Ar ol cael pobpeth yn iawn yn y fan yna, aefchsxt 5 lygad y AY Eynon ar unwaith, sef i'r offis. Cyfarfod a Mr. So and So, yr hwn a of yna byth sydd yn bod; hwythau yn ateb eu bod yn methu cael eu harian yn iawn. Yisa dechteca, chwilio y llyfrau, a gofyna beth sydd i fod gyda hwy. Dvwedant hwythau fod hyn a hyn o'r peth a'r peth, yn ol hyn a hyn y liath. A'r atebiad fyddai, 'Y mae y peth hyn wedi myned yn anghof genymneu, I Allwn ni byth roddi cymaint am y peth hyn a'r peth arall.' 9 Wel, y mae y gaffer wedi addaw nhw i ni,' meddent hwythau. Ni sydd yn gwybod, ac nid y gaffer,' fyddai yr atebiad. Dyna y truan yn myned yn ei ol heb ddim. Dyna gompliment, Mr. GoU i ddyn am ei draSerth. Paham na fydd i ni gaol pobpeth yn blaen fel rhyw waith araii 1 Y mae pethau fel hyn yn ddigon i wneud gwallt dyn i sefyll ar ei ben. Rhag cywil- ydd ein bod yn goddef y fath beth. Dyma ddull y papyr i chwi:— Cwm Avon Proprietors Pan, ending Nov. 24th, 1888. Weekly Advance Rent and Coal Tools Doctor Fund and School Former Debt. Slates Sundries f Pay Clerk Nid oes son am bris y dynell lo na dim arall arno o gwbl. Dioich fod Mr. Morris wedi addaw i ni gael pob path fel manau ereill mewn rhyw fis o amser. Amcan arall oedd i'r cyfarfod oedd trefnu y ffordd oreu i dalu at y Sliding Scale. Mae y Cwm hwn yn mhell ar ol yn hyn etc. Y rheswm am byu yw fod y gwaith mor wasgaredig. Mae yma ddynion sydd yn berffaith foddlon i dalu at y Scale; ond y mae yma ddynion hefyd sydd yn derbyn budd oddiwrth y Scale, ond peil ydynt oddiwrth gyfranu ati. Fe hasiwyd yn y cyfarfod hwn. fod arian y Scale i gael eu cadw yn yr offis o hyn allan. Dymunwyd hefyd ar i bob un oedd yn y cyfarfod i roddi gwybod i'r rhai oedd yn abseuol, ac os buasai rhai yn nacau eu cadw, am ddod a gwybod i'r cyfarfod sydd i'w gyoal yn Pwll.. ygwlaw nos Fercher nesaf. Rhag eich blino t-I 0 a meithder, yr wyf yn terfynu ar hyn y tro hWD. CARWR CYFIAWNDER.

COLOFN I CYWRAIN. COSPAU AM DDYWEDYD DEWINIA&TII. Y personau a gawsant ell crogi ddiweddaf yn Lioogr am ddywedyd dewiuiaeth oeddynt mam a'i merch naw mlwydd oed. Cyfhiwn- wyd ccsp farwol y ^yfraith arnynt yo Hunt ingdon, yn y flwyddyn 1716. Y r achas diweddaf o grogi yn Ysgotlaud am ddewiniaeth ùe(jd menyw yn y flwyddyn 1722, yr hon a gafodd ei- chondeoinio y t i.farwolaeth gan Sheriff"Sutherlar.dshiro. C'fcfir hanes am fenyw yu cael ei gosod mewn casgen tar a'i llo.-igi i farwolaeth am y trosedd uchud mewn lie o'r enw Dornoch, yn Ysgotlaud, yn y iiwyiijya 1727. C '.f<- Id yr actau cospit .i yn erbyn dewin- íà;dh eu diddymu yn y tiwyddyn 173(i, fll nheyrnssiad George 11. C ifodd raeny w o'r onw Ruth Osborne, a itmheuid o ddowioiaeth, ei llofruddio gau durf ystwrllyd yn Triny, Llocgr, yn y flwyddyn 1751 cafodd Tuonius Colley, un 0 aiwoliiwyr y fuitai ei broti yu mrawdlys ddiiynol y sir, a dyfarnwyd ei ya euog, a chsfodd ei giogi mown cadwynau ar yr ysmotyn lie y cyfUwnwyd y liofradd- 1 iaoth, Ar un adeg, ymddengys fod crogi am ddewiniaeth yn beth pur gyftrediu, obiegyd cawn i naw o tenywod ou croyi am y trosedd hwn yn Leicestershire, yn 1616, vu 1650 cafodd pymther; .J.1 crogi yn New- castle ar yr un pry,t am y trosedd uchod un dewin a phe iv/ur a'r videg o ddewines;iu, Cyfrifa Barriiigton fod y liofruddiaetaati cyirujthlon" am ddewiniaoth yn Lli^gr cyrhaeddyd 30,000 yn ystod dau can' mlyn- edd ac y mae wedi eaol ei gyfrif fo<{ cyolfer a naw miiiwn o bevaonau, o'r cyntaf i'r aiwediiaf, wedi dyoddef am cidewiniat'th u dau deyru Cnstioncgol. Ysywaeth, y mae y". druyni moddwl fod yna bobi mesvn rhanbarttiaii o'r wlad y preswyiiwn ynddi mor ffol a chredu yn ngallu rhai dyniouach i'w rbeibio. Lo! i gyd Vr eglwys blwyfol fwyaf yn Lio^r j 1; eiddo St. Nicholas, Yarmouth, yr hon a fedd le i dair 11).11 o bob! i eistedd. Y mao yna yn agos i ddeng mil o ager- longau yn y byd, ac y rr.ae tyuolliad (tonnage) yr holl gyda'r gilydd yn cyrhaudd deng o miiiwn o dynelli.

GRADDFA BRIODASOL GWAHANOL LEOEDD. Nid yw y raddfa briodasol yn nnffnri dros yr holl o Loegr, na dim yn debyg. Yn rhai siroedd y mae pobl yn dangos llawer mwy o barodrwydd i gymeryd arnynt gyfrjfol- deb y bywyd priodasol nag mewn siroodd ereill, y p." Y siroedd lie y mae priodas leiaf poblog- aidd ydytt Herefordshire, tra yn nghyrion eithafol y raddfa, daw Northumberland, Durham, a Nottinghamshire, lie yn mhob mil o'r boblogaeth y mae rhagor na chymaint arall yn priodi yn flynyddol rhagor nag ya y tair sir rliag-grrbwymedig. Y raddfa gywir sydd fel a gaclyn Iselaf U wchal. Hereford 7t Northumberland .8 Rutland 8 Durham .16 Herts 81 Notts .16 £ Surrey a Sussex sydd ya meddu ar y farwolaethran iselaf o unrhyw siroedd Seisnig. Tyf yr ewinedd yn ol y raddfa o fodfedd a haner mewn blwyddyn. Yn Hungary y mae y tunel hwyaf yn yr hoii fyd; y mae yu myued o dan y ddaear am yn agos i ddeng milidir a haner. Y mae cynilion preswylwyr y wlad hon yn eyrbaedd oddeutu bedwar can' romwn y dydd. Rhydd y swyddfa Lythyr-gludol waith i ragor na chan' mil o ddymon. Medrai holl bobl y byd sefyM ar ddarn 8 dir deg milldir ysgwa'r. Cyfrifir mai cyfartaledd y rhai a fynyoh- snt je o addoliad yn Nghymru a Lloegr ydyw rhwng deg ag un miiiwn ar ddeg o bersonau. Y mae yna le o a idoliad ar gyfer peb pum' cant o unigorlion, a gweinidog sefydlog ar gyfer pob saith cant. Pregethir odieotu wyth mil o bregethau bob Sabbath. Cynydda poblogaeth Birmingham yn gyflgmach nag uorhyw dref fawr arall.

ENWAU SEISNIG YSMALA. Dyma rai c honyntMr Rottengooee, Mr Honeybim, Mr Cauliflower, .Mr Vittels, Mr Swine, Mr Fever, Mr Headhorse. Dywed Mr Koliing?head fod y rhai hyn yn enwau hynod. Boneddwr arall yn auhapus a gyfenwyd "Bngg," a gyfnewidiodd ci enw i "Norfolk Howard," ac tnewn modd cyffeiyb, darfu i un Mr Physick anfon i'r nowyddiaduren ei fod am ddewis gwell enw, oblegyd ei fod yn methu yn ei fyw a chael gwraig gyda'r enw oedd ganddo. Galiasem ychwanegu pentwr mawr arail o enwau c)$ffelyb, ond boddlonwn ar hynyna y tro hwn. Dywedir fod Ffrancwr wedi dyfeisso modd newydd i wneud ymecyn trwy basio current o Electricity drwy yr ymenyn, ac yn y modd hwn yn gwneuthur i ffwrdd a'r gwaith o gorddi. Beth nesaf wys

OFERGOELAETH YN NHYLCH ODD NUM- BERS. II Fad Duw yn ymhyfrydu mewn odd. numúers >1 sydd goel can hyned a'r greadig- aeth ei hun. Y mae y rhai sydd yn tueddu i fod yn ofergoelus yn ngbylch rhifnodau yc cryfh.iu eu hunain yn eu tybiaeth trwy sylwi mat saith niwrno'l y bu v byd yn cuel ei gieu, ac fod y Sbithfed dydd wedi cael ei orchymyn i'w gadw yn santaidd am byth fod dyn a wnawd ar ddelw ei greawd- wr yn gynwysedig o dair rhan, corff, enaid, ac ysbryd. Yr un moid y eawn pethau mewn chwcdloniaeth gksurol. Yi oedd gan Hectate ilia triphHg; t r;.i,fo:lt dxiphlig oedd arwyddlun Jove; trident ydyw mor Neptune ci tri phen yw Plato yr oedd y tynghedau (jates) yn dri, y graces yn dri, y juries tri, y muses tri. Cytrifai y Rhuf- einwyr even number yc fmlwcus oblegyd, gan iod modd ei. rauu j D. gylartal, yr oedd yn arwyddlun 0 angen a gwahaniad. Yna, drachefn y mae yaa naw o urddau o angyl ion, saith niwrnod yn yr wythnos, 365 0 dciiwTnodau yn y flwyddyn, pump synwyr, pump bys ar y llaw, a phump 0 fodiau ar y droel. pump cyfandir, &c. Gyda'r holl resym \r; ;:rd-If-.rchoa hrn yn tioiio yc ni8ddysj«*u siv iul Ijold, nid yw yn un syndod fod odd numbers wedi dyfod i gae) eu hystyried yu kcit*.

GWA'TH YMENYDD A GWALLGOFRWYDI). 'me rhai fTt-ithiau a gyflwynir i ni gau Dr O. Evoret, gad], gob. g ar y mater a gwaith yc ya,0;.»yUu y.i t«3udu 1 gyn- yrc'nu gwallgofrwyda, yn hynod 0 ddyddotol a 9 gvda ffO;'1" 'r pwnc. 0'1 fl^vddyn 1870 i 1876, 'let by'Vioud i mewn i W\;io;ofdy Cyfiredinol Ohio v nifpr o 1,204 yp dyoddef yi- y 1 h^'nw. (>'r J hai hyn nid oedd c-i..a d.iÜ.. a'r bymtheg -'erbyn d, y. • pu'n ar hogaW.; -p proffesu :H);1 yn j vl'.U i.'iOll pC(;fj{,'SVV( vr> f t h w'yr, naw o a, putdWar u bregath wyr. Yolddengys oddiwrth y dystiolaetk yma, nad yw y bobl sydd yn gweithio m hyrsenyddau yn fwy tueddol i wa.'Igofrwyid '1 phobl oreilL C.h<i-h y L I,g,nrl-cid.\oi i vfario pod as r v.i'hvn o biui;;u ?r grdeuo Llundtia a golmmi t-^ 1.

SYMCr.IADAU ORIAWR, Y mac prif ,Sv-; n or awr vu gwieuthur 11,4600 droadii-.x rr.etra- Mwyddyc; yr ail, nea yr ■■•vvyr. 8.763; :'r ■- al- wyn, 70,080; y bedwa.redd olwyn 525,600; a'r pained neu y scape wheel 4,731 860. Nifer y ennadau .ydyw 141,912000 mewn 1 tiwyddyn. Yn Llnpgr v nc»f»6 yn oynai 13 a o bob cant o'r prjswylwyr yn Ysgotlaud, 14 y cant; ac yn .yr Iwerddon, 49 5 y cant.

-4_ J. D. THOMAS, M.C.W., BARITONE, Is opan to accept ougagembuts to alng in- Oratorio aud Coricara. Address,-7, Aberdlbarty Street, Swansea.