Welsh Newspapers
Search 15 million Welsh newspaper articles
9 articles on this Page
AR YR OLWYN.
AR YR OLWYN. Dieloh yn garedlg i'r cyfeillion hyny sydd yn anfon I mi « dro I dre y gwahanol newyddtad- uron o America, Canada, Awstralia, Lloegr, a Chymra, yn y thai y byddaf yn cael tameidlau e'r fath a garaf. I^id yc uM, 8'Id yw fy am- gylvhiadau yn cantatas i mi gael y papyyau fel cynt, end pe felly bwaaa4 bpen yn anmhesibl I mi gael pob newyddiadur, a phe cawswm bcaeai endarllea yn ormod gwaith, a gailal y rhan fwyaf o honynt fed heb ynddynt ddim neilll- dosl. Y rhat dlweddaf ddaoth i law yw y Nøw York Standard*, Pall M*U Gazette, y Pres- byterian Banner, y Melbourne Argus, Chcalia. y Faner, y Western Mail. IMoloh yn garedig, a gelteMhie y parhewck ya etch ffyddlondeb. Dyddorell sai .odd gweled ya y Presbyterian Banner mtr f edrns yr oedd fy hen gyfaill, Mr. John Morris, gynt o'r Glynavthea, yn gafaelyd oodwm 6g un o gewrl y Gorilewi*, y Parch. J. N. Hays, D.D., yr hwn a ddaeth allan fel G»liath yr 9IU i ØH8 fcaw byth ac yr athraw- iaeth Y Ddaear i'r Behl," end daeth John Morris allan i'w gyfarfod fel Dafydd gynt, a gesedodd ef yn rhwvdd ar wasbad el gefn. Masnachwr yw Mr. Morris heb gael fawr man- teision yn moreu el oes o raa hyny nid yw yn rahell ar ei oes etc; ond y mae rhesytneg fanwl ei erthygiaa, eu ton athronyddel, ei esV>nktdaebh Foioiaidd, a'i fedr I gymhwyso y cwbl at ei bwnc, ya deMwng • ddyn wedi trealia rhan fawr oll oes ya nheml gwybodaetb. Nid yn unig yr oedd yn llawen genyf weled Mr. Morria yn gwney«t y fath wrhydri, ond yr oeddwn, a" yr wyf yn liawes fed atbrawiaeth y Ddaear i'r Bobl" ya entll tir yn America. Bam yn ddiweddar oyhyd ar yr 44 olwyn nes yr wyf bron wedi anghofio pob peth arall, ond wn i ddim beth wnenthwn i pe heb yr Olwyn y dyddiau hyn. Cefais gyfarfod dydd- orel yn nghapel yr Annibyawyr Abercanaid, lIe y mae y Parch. J. P. Dartes yn oflfeiriadu, nos Lun, Medl 12fed. Oadeirlwyd yn ddontol a deheuig dros ben gan Mr. Davles, Glebeland, Merthyr, un o'r dynion hyny sydd a'i galon yn curo o blald rhyddld, nid dyn yn siarad c blaid rhyddid pan fyddo yr amgylchiadau yn ffafriol ao yn argoeli dyrchafiad a chtod. Daeth y nos- wailh hone o Merthyr i Abercaaaid I gadelrlo. tra nail oedd y pwno yn boblogakld a'r siaradwr ond dinod. Daeth gydag ef hefyd gwmni o Ryddfrydwyr calon-gynes,—y ddan Jones, Bethesda ac Adulam a'r patriarch atdd Dr. James, gwr sydd wedi goddef llawer yn herwydd el tyddfrydigrwydd er's mwy na haner canrlf, a dywedat y noswaith hono ei fod am sefyll o'i blaid, coatfOO a ge&tio, hyd yr anadl olaf, Yr oedd hefyd gwmni urddasel ar yr esgyalawr, ar y rhai nid oedd gywilydd arddel rhyddid yn ei ddillad gwaith. Cafwyd cyfarfod difyr dres ben and yr oedd llawer yn gofyn, Pa ryw ddysg aewydd yw hon ? Ond y mae y ddysg aawydd hoa yn tyfu, a bydd yn fuan yn d wyn flrwyth. Lie rhytedd yw Treharis, tref fawr ar ben ? bryn nohel, ymron fel Safed yn ngwlad Canaan, y ddinas ar fryn yr hon ni ellir el chuddio. Tyfodd gyda chyflymdra anadaabyddus yn y wlad hon, rhywbeth tebyg i dyfiant dlnasoedd yn y "West" yn America, gyda'r gwahan- iaeth mai tai coed sydd yno, tra y mae Treharrk f wedi ei hadeilada yn y dull cryfaf, o'r defnydd- fan gorea, yn good a cherig, fel pe i aros byth. Oad yr oedd meddwl fod yr holl adelladau gwychion hyay wedi eu hadelladu ar brydles, a bod eu g worth yn dibynu yn hollol ar barhad y F gwaith mewn dau bwll glo, dros y rhai nid oes gan y bobl y reolaeth leiaf, yn ddigon i WDeud i ddyn ofyn, I ba beth y bn y golled hon ? Gel wals yn y lie un prydnawn ond nid oeddwn yn adwaen neb, na neb hyd y gwyddwn yn y lie yn fy adwaen ilaau, nac yn cydym- deiialo dim a, mi nae &'m cages. Ond nid hir y bu Mr. H. Davies, yr ysgolfeistr, cyn fy argyhoeddi o'm camgymeriad. Hysbysodd y plaut yn yr ysgol; aeth y rhai hyny allan drwy yr ardal fel ilwynogod Samson, gan gyhoeddi y byddai yno gyfarfod yn yr hwyr, a'r canlyn- iad fa i dorf o bobl o bob llwyth ddyfod yn nghyd, ao nid wyf yn cofio gweled mwy o slriol- deb a charedigrwydd yn nn lie y tu allan i derfynau Mostyn. Y drefn mewn rhai lleoedd yw gomedd cyhoeddiad i ddyn er wedi anfon i ofyn am gael; ond yn Trehariis cael cyhoedd- iad heb ofyn am dano. Mae y boblogaeth yn fath o gydgasgliad pobloedd o'r pedwar pwynt, a thyblwn fod hyny yn cyfrif am yr ysbryd myn'd sydd yn y lie. Hen gymeriad rhagorol sydd yno yw John Evans, o ardal Byrwydd, ger Castell Caeretnion. Yr oedd yn arfer byw ar diriogaeth larii Powis, er oddeata 1849 hyd 1881. pryd y darfu iddo droi allan yn wleidyddwr brwdfrydtg dros Rendell. Ystyrid fod y rhentl yn ddyledus ar yr ystad yn Mawrth bob blwyddyn, ond ni byddid yn surfer talu cyn Mehefin neu ddechren Gorphenaf ond yn 1881 wele y bwms yn cym- eryd meddiaat o eiddo John Evans ar ddydd y rheat ya Mawrth. Dlgiodd yr hen frawd wrth landlords a attwattdiaid, taflodd ei dyddyn i fyny, ac yn el hesaint trodd el wyneb ar For- ganwg, gan benderfyna chwilio am damald yn y gle am weddill el oes. Cefals yno ymgem ddyddorol A Mr. J. Jenkins, goruchwyilwr y glowyr yn Mynwy a rhan o Forganwg. Mae efe yn mawrhau el swydd, ao ya awyddus t'w ohyflawni I fantals a boddlaarwydd y glowyr. Mae efe yn gweled ac ya teimlo y royalties fel hunllef ar gefn y gwefthwyr, ac yn barod i waeyd a alio i hyr- wyddo lthyw fesur i'w symud. Wrth son am oruchwylwyr y glowyr, teg fyddai crybwyll fod teiailad cyffreiiaol ytahllth glowyr Morganwg y dylal fod y cyd-ddealltwriaeth llwyraf rhwng y glowyr a'u goruchwylwyr, ac mai tro aahapus iawn oedd yr erlyniad diweddar fu ar y TARIAN. Os yw y glowyr i gaiw gorachwyiwyr, bernid y dylasal fod y cydymdeimlad llwyraf rhyng- ddynb, ac mai tro anffodus oedd dryga papyr sydd wedi ymladd brwydrau y gweithwyr mor ddewr yn ngwyneb llawer o anfantelslan. Nis gall dim fod yn fwy dymunol gan y lords na chael y bobl i ymryson &'u gilydd. Dylal y bobl fod yn unol, a chaat ddigon o walth gwynebu y lords wed'yn.
ADEILADAU CWM RHONDDA.
ADEILADAU CWM RHONDDA. SYR,-Mae adeiladaa amrywlol yn llinella glanau y Rhondda, ac oehrau'r bryniau, o Bontypridd hyd flaen y Owm; dyna ddeuddeg milldk o dai, agos bod ya ddidor; y mwyafrff o honynt yn adeiladau rhagorol lawn. Gwellr yma fit oedd o dai gweithwyr ea hanafn. (Well done y gweithwyr cUwrd a sobr). Ond mae mwy yn eiddo'r meistri a ohyfoebhogloa ereill. Mawr lwydd i'r eyfryw 1 enill llog ar werth eu cyfeeth. Fe ddawy blynyddoedd pan welir niferi lluosog o'r adeiladau yn y Owm hwn yn welglon, ond fe fyddaat vedi tala e. gwerth gyda lleg cyn hyny. Gallem feddwl fod yn ages i ddigon o anedd- dai yma, ond adeilad parhans Bydd, ac a fydd am flynyddan eto mae»aehdflfi welir yn cynydda fwyaf trwy'r Cwm y dyddiau hyn. Celr yma hefyd lawer o gapell heirdd ac eang, a rhai eg- lwysl gwyehion. Pe troat mwyafrif trigolion y dyffrya pebleg hwn eu gwynebau i'r addoldai, byddai augen adelladu rkal newyddion, er amled ydyat, a phe troid y cyfoeth sydd ya cael ei gatuddefayddio gan y miloedd, i dalu dyled y caD«Ii, gallai'r ell o honynt ddod yn eiddo rhydd i'. preswylwyr cyn pen blwyddyn, oblegid eiddo'r lluaws yw'r addoldai i fod. Ar ol i'r llafurwyr diwyd sydd yn talu am danynt fyned i ffordd yr holl ddaear, bydd yr addoldat yn aros i'r oesau a ddel, fel rhoddion I>aw. Ddynion digrefydd, peidiwch ag edrych yn wgus, aa theimlo'n sanig wrth grefyddwyr sy'n gofyn cymorth genych i daln dyledton y capsli, feallai y bydd ya dda ganych gael He i fwynhau breintiau yr efexgyl sydd yn galw pawb i fewn, cyn etch marw dim ond i chwi edrych yn ystyrlol, chwi welwch fod y crefyddwyr yn llafurio dtts eraill a fydd yn addoli yma ar eu holau, Ïe, cledwch fwy fod llygad Duw ar ei eiddo, ac yn feendithio'u gwaith. Oni bai eglwysl Cwm Rhondda fe elat fel Sodom a Gomorah Goohelwoh chwi y rhai anystyriol rhag gwawdio y rhai sydd yn ofui Duw, ac yn cllto oddiwitth ddrygioni, gan ymdrechn gwnouthnr da, a byd. NId yw cyfoeth mynyddau y Rhowdda, ond rhodd y perchenog at wasan^eth dyolom mewn ffyrdd cyfretthlon, nid i ryfela ya erbyn el efengyl; fe a hon trwy bob rhwystrau, gWllewch a fynoch yn eich yn- fydrwydd. Efo sydd iB teyrnasu, ac i deyrnasu byth. Wrth weled marwolder y ddaear a'i thrigol- ion, fe'nsynip wrth deimlo balchdar bywyd. Y dydd o'r blaen yr oeddwn wrth fedd agored, a inyfyriats arno fel hyn Tir anghof heb waifch na dychymyg O'i fewn ydyw'r bedd yn ddlau, Oar wely 1 orphwys yn agaddug Marweiaeth hyd avrr y rhyddhau Pan egyr lor dd*ys»u pob carchar, Dihunir marwolion a'i lef, I weled cynhebrwng y ddaear, A'r Barnwr ar gymyl y net. Gweddiwn, a gwyliwn cyn galwo Yr Hwn sydd yn galw y byd Yn un ar ol un i fyn'd heibio, I ffordd yr holl ddaear o hyd Lie arall a barotow'd ini I fyw ar ol marw unwaith, Y wlad lie ca pawb sy'n myn'd Iddi Orfoledd 'nol diwedd y dalth. Wel, Mr. Go)., rhaid i mi adael Uwm Rhon- dda, rhag blino eich miloedd darllenwyr ag un- rywiaetb, ery gallwii yagrlfewu arno am flwydd- ya wrth fanylu ond wrth derfynu, dymanaf lwydfiiant i'ch TARIAN i lesoli y darilenwyr Cymreig trwy bob ewr o'r wlad. Aed y Ssisneg freg ddifri, A'i goieugamp i grogl, O'm rhan i-bob mymryn oil I fencyn llwyd difancoll. Y gu Oaaeraeg am etriau-ysbwyth C, I estya ineddyllan Y bur aeg hon fyn barhau 'Nol Ilewygiad holl aegau. Y ddaer, hi bar am byth I addoli yn ddilyth. PFTKSWYLYDD Y GRAIG. 4-
CALF ARIA, RAYEN S HILL.
CALF ARIA, RAYEN S HILL. Cynaliwyd cyfarfod lle»yadol yn y capel uchod ncs Sadwrn, Hydref 8fed, pryd y cyf- lwynwyd tysteb i Mr. John Evans, arweinydd canu y lie. Yn absonoldeb y cadalrydd penod- edlg. eadeirlwyJ yn ddeheuJg gan Mr. Wm. Hopkins, Raven's Hill. Gwasanaethwyd gan y personau caniynol :—caatorion, Mri. Ben. Thomas, Dl. Thomas, a D. Roberts adrodd- wyr, Mrl. D. Jores a Dl. Roberts. Ni raid i'r rhai hyn wrth lythyrau canmollaeth, aethaot drwy ea gwaith yn fadrus dros ben. Hefyd, can odd Glee Portias Moriah, Casllwchwr, a'r Babell, Cwmbwrla, amryw ddarnau yn swynol neillduol. Yna awd yn mlaen at brlf walth y cyfarfod, sef cyflwyno'r dystab. Cafwyd anarch- iadau byr a phwrpasol gan Mr. John Ho wells, Casllwchwr, a W. Thomas, Raven Hill, yn nghyd ag un anerchiad barddonol. Yna cyf- lwynwyd y dysteb gan Mrs. Evans, anwyl briod gweinidog y lie. Ni ddaeth ond un parbl yn mlaen i gystadlu ar k Ml a godaf,' sef Penuel, Casllwchwr, a chawsant gymeradwyaeth uchel gan y belrniad, Mr. G. Anthony, A.C., Cwm- bwrla, a bsont mor haelionas a dychwelyd y wobr or chwyddo y dysteb. Wedi talu y di- olohladan arferol, cychwycodd Mr. W. Davles, Casllwchwr, yr anthem genedlaethol, ac wedi cydgann, aeth pawb adref wedi mwynhaa gwledd lenyddol. ABR
LLANWYNO A'R AMGYLCHOEDD.
LLANWYNO A'R AMGYLCHOEDD. GAN GLANFFRWD. Mn. COL.—Yr oeddwn wedi bwriadu fod y benod hon i gynwys tlpyn o hanes bywyd, a sylw ar weithlau barddonol un a adnabyddid yn dda yn mhlwyf Llanwyno, er's blynyddau yn ol. Tua deugain mlynedd yn ol, ystyrid Twmi Benwal, neu Gwilym Llanwyno, yn fardd da, yn ffraeth- ebwr hylym, ac yn gwmniaethwr braidd heb ei fath. Y mae genyf ychydig o'i weithiau ym awr ar y bwrdd o fy mlaen, ond yr wyf newydd ddychwelyd o'r de, He y treuliais fis o amser megys un dydd, ac felly nid oes genyf hamdden heddyw i chwilio dim yn aghyioh hanes y bardd hwn ond mi a ysgrifenaf yn foan benod ar ei gartref, el hanes, a'i waith barddonol. Mi a gyffyrddale ag enw Pwllhywel yn fy llith ddi- weddaf. Saif yr hen dy ar ymyl Henwyag Fechan, dipyn oddiwrth ei glan, o dan gysgod twyn Blaenhenwysg, yn cael ei amgylchu gan good afalan ac eirin, a'i wedd yn wyn a gwyn- galchog, a'i do o geryg llwydion Cymreig, a'i wy»eb braidd yn gywir i'r De, a thwyn Coed- cae'r Hafod yn tori min gwyntoedd y Gorllewin, ac yn ei rwystro I edryoh dros ei ysgwyddau i f/ny trwy Gwm Rhondda tna'r Cymer, &c. Yr wyf yn cofio Pwllhywel yn edrych yn lie bych- an prydferth a thawel ddigon; yr Henwysg Fechan yn llifo heibio, a cherdd y mynydd ar ei thonau, a'r awelon yn creest dresto o gyfeidad Coedcae'r Hafod wetthiau, dros Gellilwch bryd arall, ao o fwloh y Cwm, ac o gyfeirlad Peny- coedcae weithiau, ac ar dywydd digllon y gauaf o gyfeiriad traed y meirw, a thipyn yn Is i lawr o'r de-ddwyraio, gan chwythn yn falmaidd, neu chwiban yn oernadel, neu garlamu yn dcHgllon, neu ddwyn cezadwri y rhew a'r eira ar ei hadenydd, yn ol yr adeg o'r flwyddyn a'r cyfeiriad o ba nn y chwythant. Ond llechu yn dawel yr oedd Pwllhywel, fel pe yn ym- guddio rhwng y twyni I chwetthin wrth swn peraidd y dde-awel, nen floedd-ddigllon y Gog- ledd-wynl; ond gwthiodd masc-ach i fyny gyda glasau yr Henwysg, a gwnaeth i'w chenadon dyllu y ddaear, a dystrywio gwedd hawddgar a thawel glaa-dwyni a phantau Pwllhywel, ac yn fuan rhoddodd lysenw i'r lie. Daeth yr hen fan. gre dawel a elwid yn Pwllhywel yn fuan yn le cynhyrfus, llawn o lo, ysbwrial, a hagrwch, teilwng o'i lysenw, Ownct Scwt!' Agorwyd drift rhwng ty Pwllhywel a Blaenhenwysg, a gweithiwyd gwythlen lo y Dwnen Ddu allan yn lied lwyr o gyfeiriad Pwllhywel, Blaen- henwysg, ac i fyny tua'r Carnan. Gweithiwyd a gweithiwyd yn y lie, hyd nes i fasnach fel ceffyl wedi tort at wynt, orfod rhoddi i fyny, a gadael y lie yn wacach iwag y bo, ac yn hagrach o lawer dylasal fyned a'r tip erchyll ysbwrial gyda hi, yn lie ei gadael o flaen yr hen Bwllhywel, yn garjtedd ddu fel pyg, ao yn libel ar harddwch y Cwm llonydd hwn Yn uwch i fyny, ac ychydig yn fwy i gyfeiriad y dwyrain, ar dir Pwllhywel, y saif Bryngoleu, preswyl hardd Mr W. Phillips, percheaog tir Pwllhywel. Y mao efe wedi cymeryd llawer o drafferth, ac wedi myned i dipyn o draul I wneud lie pryd- ferth o hono. Nid yw Pwllhywel erbyn hyn ond is fan—bwthyn mewn cyferbyniad i'r lie newydd yn el ymyl sydd yn dwyn yr enw ar- wyddocaol Bryngoleu. Ond nid yw y Bryn- goleu mor gyfcethog mewn hanes, hynaSaeth, a chofion ag yw y lie henach Pwllhywel. Saif y ty newydd hwn dipyn draw oddiwrth y ty hyaach, a'i olwg yn falch, yn lied debyg ilawer dyn ieuanc a'i logell yn lied lawn, a'i ben yn lied wag, a'i brofiad yn fychan, yn edryuh gyda dir- myg ar yr hynaf o bererlnion y pentref, heb fawr o barch yn ei galon i wybodaeth addfed- ach a phtoRad helaothaoh yr hen wr. Wrth edrych yn ddiweddar ar y ddau le hyn-Bryn. golvu a Phwllhywel, braidd Bad oeddwn yn credu fod yr hen Bwllhywelyn slsial y ddiarheb Yr ifanc a dybia a'r hen a wyr modd bynag, yr oedd el wedd yn awgrymu y frawddeg i'm meddwl i ar y pryd. Gallaswn bregetha pregeth ar Formotiaeth neu Seinbiau y dyddiau diwedd- af oddiwrth Bwllhywel. Y mae pebl Llanwyno ya arfer cysylltu Mormoniaeth a Phwllhywel, o herwydd i deulu lied fawr a elwid yn dealu Pwllhywel ymuDo a'r blaid grefyddol hynod hon, a symud i'r Llyn Halen i fyw. Yr oeddynt yn deulu cryf, yn fechgyn lied alluog, ac ni fuastd yn dysgwyl i grefydd y Saint gymeryd gafael sydyn a llwyr ynddynt; ond daefeh Shon Mor- gan, Edmwmt, a Marl a'i theulu, o dan ddylan- wad y grefydd hon ac hefyd yr hen wraig Shwaa—ei malA-a phan oedd yn ymylu ar bed- war again mhvydd oed, cychwyncdd gyda'i phlant tua Setan, mewn hyder cryf cyfarfod a'i gwr—Dafydd Pwllbywel, yn Nyffryn yr Halen, er ei fod wedi marw oddiar blwyaldyn ymwellad y cholera ag ardal Llanwyno. Y mae tua 40 mlynedd oddiar yr aethant ymaith. Y mae llsiwer o hoeynt yn fyw yn awr yn mysg y Seintlau, ond nid ydynt fyth yn anfon galr yn ol i neb o'u hen gyfeillion a'u cyfoedlon yn Llanwyno Cre- fydd wael yw hono sydd yn peri i ddyn lwyr anghofio ei wlad, a chyfeillion boreu oes Nis gall fod yn grefydd hono sydd yn lladd gwlad- garwch, ya dilea yr awydd aydd yu peri i'r galon doimlo yn fynych mai 4 Tag edryoh tuag adref.' Ond aid oes slw na miw yn dyfod oddi- wrth fechgyn Pvvllhywel o wlact y Seintiaa, er iddynt cyn cychwyn yno addaw ysgrifenu. Bid sicr, nks gellir dysgwyl i'r hen Shwan anfon gair, oblegyd aeth hi gryn dipyn yn mhellaeh na'r Dyflfcyn Halen hi a groosodd y linell sy'n gwa- hanu rhwag amser a'r diderfya, o'r lie nad oes na lief na neb y* ateb, gofyniadau hiraethlawn cyfeillion, nac ychwaith gwestiynau cywraln yr ymholgar a'r cywraln Ond paham na fuasai Morgan, a Shon, ac Emwnt yn anfon atom i ddesgrifio y Jerusalem newydd, a llywodraeth Brigham Young a'i ginlvuydd, a charbref ami- wreiciaeth a bro sefydliad y Soaithiald a'i breaddwydion a'i gweledlgaethau ? Yrydwyffi yn arfor ineddwl y dylai y Cymro, yn mha wlad bynag y byddo ei goelbren wedi ayrthio a'i babell wedi ei chodi, ddweyd fel y bardd- broffwyd Ioddawig am ei ddinas gynt, "Os anghofiaf di Jerusalem, a»ghofied fy neheulaw ganu ond wele Salntoliaebh ac amlwreiciaeth wedi pylu min gwladgarwch, wedi lladd cyfeill- garwch, a pheri i'r bryniau a'r twyni, a glas- I wynl, a choedydd y fro enedigol, ymadael o'r cof fel breuddwyd ymynaidyn ei llwyranghofiol Heblaw meibion Pwllhywel, cymorodd Seint- lolaeth afael yn William Davies o Banywal aeth yntau gyda'r fintai drosodd i'r Jerusalem newydd. Nid oedd dim yn ei natur ellid meddwl fuasai yn perl i neb feddwl y buasai yn cymewyd ei droi gan y Mormoniaid. Yr oedd yn ddyn araf, meddylgar, ond peaderfynol iawn yr oeild yr hyn a alwa pobl Llanwyno yn "Bentan o ddyn," ac wedi i rywbeth fyned i'w ben, nid goichwyl hawdd oedd el gael oddi- yno ac felly aeth y gwr cyndyn o Beawal dan ddylanwad Mormonlaeth, yn benboethyn, i gredu fod dlnystr y wlad hon wrth y drws, ac mai yr unig le o ddyogelwch oedd gwlad y S»i*tiau. Mae ef wedi marw yn lied ddiwedd- ar, ac wedi cael bedd yn mhell o wlad el dadan, yn naear ai wlad ddewisadig, a gysegrwyd gan draed yr ladiaid a chableddus honladan blaen- oriald Seintiau y dydddiau diweddaf. Yr wyf yn cofio dadl boeth yn cymeryd lie rhwng Ann o Fnarth Capel. a William o Benwal, wrth y bwrdd te. Yr oedd Ann ya aelod selog gyda'r Bedyidwyr yn Mhoatypridd, ac yn credu fod yn rhaid i bawb fod yn aeledau yn Carmel, a chael eu bedyddlo gan y Parch. James Richards, o barchns goffadwriaeth. cyn tnyned i'r nef. Ond wrth yfed te, yn y Clotch Uchaf, aeth yn ddadl rhwng William, o Benwal, ac Ann, Bnarthcapel. j ::nghylch y Saint, ac yn nghylch Bedydd. Er fod llawer o ddwr yn y ddadl, aeth mor booth rhyngddynt fel collodd Ann el thymher. Yr oedd William yn uadleu yn lied gryf, ac arguments a geiriau Ann yn myned yn lied brlnien, a'i thymher yn prinhau hefyd. Ond fel yr oedd y gwr o Benwal yn ymwroli ac ) yn amlhau el ddadlenen, yr oedd Ann yn ym- wylltio yo el theimlad ac yn gwaohau yn ei dadleuon, a phan yr oedd William, Beawal, yn meddwl el fod wedi cael geruchafiseth, a bod y wraig o Foarth Oapel wedi dystewi a myn'd yu fad, dyna hithau yn oodi el chwpanaid o dd brwd. ao yn lie el yfed yn el daflu gyda nerfch i wyaeb y gwr o Benwal, ac yn peri iddo ddys- tewi a myn'd yn fud Yr wyf y* meddwl mal wedi dygwydd eyfarfed yr oeddynt yn y Clotch UcWaf, pan oedd y gwragedd ya onol ftgarferiad y plwyf wedi dod I "Gyflwyno." Yr oedd yn arferiad er's llawer dydd, ar ol i wraig welia o'i gwelyfod, i wragedd y plwyf ddyfod yn nghyd i 13 ng yfed te a ehyfl wyno rhoddion i'r wraig ag oedd wedi bed mor dda a chyflwyno I'w gwr fab new ferch newydd. Tê ar aohlysur o'r fath yd oedd hwew pan gafodd Wfllkwi, Benwal, gwpauaid o DO Oyfiwyne yn ei wyneb, yn lie y man arall y dylasai fyned idde. Terfynodd y ddadl, ac awd yn mlaen gyda'r detsen a'r te, ac i ganmol y babi am ei fod mor brydferth, ao mor debyg fw dad Yr wyf yn cofio fod William e Benwal yn ymadael y noswaith hono o'r Clotch, a scrtll htr o enwan el berthynasau wedi eu darparn ar gyfer myned i Swrdd taa Dyffryn yr Halen. Dyna'r olwg ddiweddaf gefais i arao, ac nid oeddwn ond bachgen byohan lawn y pryd hwnw. Achosodd y Mormoniaid gryn gyifro yn y plwyf yr adeg hono yn y He evataf, o herwydd fod pobpeth newydd yw tynn sylw y bobl, hefyd yr oedd bobl y capel yn tehnlo fod eo cynuHtadau byohaki yr myned yn llal, ac hefyd yr oedd y Mornaoniaid yn cadw cryn lawer o aiwr wrth geisio argyhoeddi pobl i ffol rhag y llid a fydd, ar ymyl y ffordd fawr. Ac hefyd yr oedd rhai o'r bechgyn direidus yn dangos o awydd trot i gofleidio y grefydd newydd hon, ac yn en plith, yr oedd Ifan Oadwgan, brawd i Cadwgan Fardd. Yr wyf yn cofio i mi ddianc o'r ty i fyned i wrando Ifan Cadwgan yn pregethu ar Don yr Ynys, yn nghyegod gwrych y plaen pel. Oefats faethgen lawn wedi myned adref, ao ni fu dda genyf am y selotiau fyth ar ol hyny Yr wyf yn cofio fod Ifan yu pregethu o flaen el gyfaill, o dan berth Cae yr Ynys, ar ben tomen o brldd a god- wyr gan ryw un o glawdd y cae. Nid wyf yn cofio yn iawn yn mha le yr oedd testyn Ifan Cadwgan y pryd hwnw, ond yn slor yr wyf yn meddwl mae yn rhywle yn Llyfr y Dadgudd- iad y codedd el destyn. Yr oedd yn son llawer am wyrthian y dyddiau diweldaf hyn, ac yn haeru el fod ef yn dyst o wyrth a gyflawnwyd ar Shwan Bwllhywel, iddo weled salth cyfehraul yn cael eu bwrw allan o honi yr un pryd. Pa fath ddynes allal Shwan fod pan yn rhoddi Hety I aatth o gythrealiaid, nis gallaf ddyfalu, ond diau ei bod hi a'i theulu yn teimlo ei bod wedi cael gwaredigaeth dda, ac nid rhyfedd i Shwan ddilyn y Saint i'w cartref newydd, yn Nyffryn yr Halen. Yr oedd Ifan, beblaw hyny, yn son am ddawn y tafod dyetthr ag oedd yn oael ei rhoddi iddynt hwy fel Seintiau,— Hwffi pwffi carai muffi, Rhaid i'r Seixtiau gael teyrnasu," meddal Ifan. Ac meddai'r llall mewn atebiad, Piden hirit, Padan Aram, Ni y saint yw meibton Abram." 44 Ië, Ye," meddai Ifan, We will go to California, Rhaid yw gadael y wlad yma." Ac meddai'r cyfalll, Ni fydd yma ond trueni, Pan ddaw dydd yr higgle defrlglledi Yr oedd tri pheth yn peri i Cadwgan a'i gyfaill gredu y dystrywid y wlad hon yn fuan.—1. 0 herwydd anwybsdaeth y bobl. 2. Yr oedd y Seintiau wedi protfwydo hyny. 3. Yr oedd Shwan Bwllhywel, wedi breuddwydio dair gwaith am y path, ac o herwydd hyny, meddai cyfaill Ifan Cadwgan, yn ei ymyl, 44 Rat a tat a riti titi, Brysiwch oil i adael Cymru Rili tandem rato tinder, Wales will burn down to a cinder;" Horam porom rampidaron, Ciliwch oil i fryniau Saion. 4 Amen,' ebe Ifan Cadwgan. 4 Ha ha ha ebe William, Llwynperdir, ac ebe Charles o Hendre Rhys. 44 Y sawl a usio gacamwoi Fe fydd e'n sure o 'difarn Ac yna terfynodd y cyfarfod, yn nghanol miri a gwawd y bechgyn; ond yr oedd Ifan Cadwgan a'i gyfaill yn edrych mor sobr a barn- wyr, a gofynodd Ifan i Twm y Gof a gai ef ei fedyddio yn yr afon. 44 Wn i ddim sure," ebe Twm, 44 He I he 11 he 111 Ifan fab Dafydd Cadwgan isa moddi i yn afon Glydach. Ha! ha!! ha! Na, Na i sure," ebe Twm, a ffwrdd ag ef I ddweyd yr helynt wrth Kitty o'r Ynys. Mae amryw yn fyw yn Llanwyno yn cofio ond odid am y cyfarfed selatyddol hwn ar Don yr Ynys. Aeth William, Rhydygwreiddyn, a minau i chwareu bedyddio, a syrthiasom I'r afon, a ohefais chwipi am wlychu yn gystal ag am ffoi i gyfarfod y Semtlau.
CYNADLEDD SOLFF A YDDOL MERTHYR.
CYNADLEDD SOLFF A YDDOL MERTHYR. Gan mai hwa ydyw y cyfleusdra olaf y gallwn alw sylw darllenwyr y DARIAN at yr uchod, dymunaf roddi brasluniad o weithrediadau y gynadledd. Boreu dydd LIon nesaf, y 24ain, yn nghapel Pontmorlals, am ha-psr awr wedi deg, eymerlr y gadair gan Robert Griffiths, Yaw., ysgrifenydd Coleg y Toala Solffa, Llundaln. Darllenir papyr gam Mr M. O. J o.ea, Treherbert, ar 4 Y ffordd oreu i ddysgn cerddorlaeth i blant,' a rhoddir gwers ar y black board a'r modidator ar ddysgu trawsgyweiriad gan W. H. Bonner, Ysw., Llundain. Am haner awr wedi daa llywyddlr gan Mr W. Jones, A.C., Pontlottyn. Darllenir papyr ar 4 Y pwyslgrwydd o ymarferiadau llelslol i gorau gan Mr D. Jenkins, Mus. Bac. Yn ail rhoddir gwres i blant o'r ysgelion dyddiol gan Mr Bon- ner. Cymerirrhan yn y cyfarfodydd ochod gan brif gerddorion yr amgylchoedd. Yn yr hwyr, am saith o'r gloch, cymerir y gadair gan W. L. Daniel, Ysw., Uwch Gwn- stibl. Fe fydd cor o 400 yn caxa y darnau canlynol :—' Nos yn d'od,' 4 Dyddiau Dyn,' 4 Dimes & Dollars,' 4 Awn a meddianwn y wlad,' The Great Jehofah' Hefyd fe genlr dan ddarn ar yr olwg gyntaf, modulator, a'r manual signs. Rhoddir anerchiadau gan Mri Robert Griffiths, W. H. Bonmer, B. Jenkins ac ereill. Yr ydym yn dymuno galw sylw pawb at y cyfarfod ydd hyn, gan mai yr amcan ydyw gwella a diwygio ein ccnedl mewn cerddorlaeth. Yr oedd yn dda iawn genyf weled sylwadau A.C. M. yn y DARIAN yr wythnos ddiweddaf yn galw sylw at godi cyhoeddlad cerddorol Cymreig. Yn wir, y mae el etsiea yn dost, pe byddai yr amcan yn unig ond i gyhoeddi cyfansoddiadau ein cerddorten leuainc, i ba ral, ya bresenol, nid oes cyfleusdra iddynt ddysgleirlo. Pwy a wyr nad MB rhyw Handel nen Mozart yn ein plith, ac o herwydd diffyg cyfleusdra y mae eu golouni yn cael el gndddio dan y llesfcr. Os oes ryw gyfaill yn teimlo awydd am ddwyn y mater hwa ger bron, dyma fantais rhagorol ya y gynadledd. Bydd yn dda geayf glywed er mwyn gwneud darpariadau at hyny. Hefyd y dull presenol o garlo arholiadau y Coleg Solffa allan. Y mae eisieu gwneud cyfnewidtedau mawrlon yn hyn. Gobeithio y dygir hwynt ger bron y gynadledtd gan ryw gyfeillion. Y mae dymunlad neillduol ar i bawb ag sydd a thocynau ganddynt i'w gwerthu i ddyfod a'r arian i mewn ar y dlwrnod hwn. Derbynir hwynt gan yr ysgrifenydd ar ddiwedd y gwa- hanol gyfarfodydd. Darperlr te i ddyeithriaid yn yr Abermorlals Hall am chwe' chelniog yr un. Rhedlr trens a special i Abernant, Llwydcoed, Hirwaun, Rymni, Tredegar, Ebbw Vale, a Brynmawr, am oddeutu deg o'r gloch yn yr hwyr. Deowch bawb i'n cyfarfodydd. Merthyr. D. J. DAVIES, Ysg.
CYNHADLEDD ABERYSTWYTH,
CYNHADLEDD ABERYSTWYTH, Rhaid gadael heibio la o betbau yr wythnos hen, megis y gwahaaol ardaloefld, y Feibl Gymdelbhas, a'r casgliadau at y capel, mewn tref a i gael dweyd gair am y Gynhadledd uchod. Yr oedd ya Gynhadledd Ryddfrydig yn yr ystyr eangafy ym ei fel y byddaf fi yn wesur ac yn cleriaau Rhyddlrydiaeth. Nid oedd un o'r penderfynladau wedi el eirio yn hapus. Yr oeddwn I yn prlodell hyny yn fwy i ddoethineb y pwyllgor gweithiel nag i'w annoethineb. Nid oedd oad yckydlg o'r executive yn gwybod yn fanwl syniadau y naill na'r llall o'r slarad- wyr, a fchybiewfi aai doeth tyno y Ilinyn yn rhy dyn, rhag I'r slaradwyr dorf dros beet y terfyn- au, weu rhag i rai o'r gwyr mawr oedd wedi eu dewls i siarad delmlo en bod yn myned yn rhy bell, fel y cafwyd gweled ynglyn & "Home Role." Yr oedd ya gyndod i ml nad oedd cyn- rychiolwyr Cyandeithas y Dadgysylltlad yno, tra yr oedd yno ddau benderfyniad pwys!g ya ca01 eu cpayg ynglya A'J!' pwnc hwnw. Mae ea habswfeoldeb hwy yn perl i mi gredu y syniad a glywir drwy y wiai Y11 lied gyiftredin y dyddiau hyn, sef nad yw swyddogloa y Gymdelthso hono yn meddwl am ddwyn y pwne i sylw mewn dull ymarferol rhag iddynt golli eu byw- toliaethau bras, a dywedir fod ynglyn &'r Gym- deithas hono nifer o wyr mawr hollol groes I ddadgysylltlad ya cyfraau yn hael at dalu y swyddoglon, a chan eu bod yn cyfraau ya hael I y maent yn cael rheolaeth y gweithrediadau. | Teimla y swyddoglon taledig yr un fath a hen gychwr y Borth pan wnaed pent Mem..t.-Beih ddaw o honof 6 yn awr ? Yr oedd yno d6n myned yn mlaen gyda'r dadgysylltlad deued y Gymdeithas ymlaen neu beldle. Tybed nai ydym yn talu germod am y whistle? Yr oedd y Gynhadledd yn barod am fesur tir ond nid yw y syniad o gael y bobl, y 111aws, a'r tir I agosach perthynas yn erthygl yn nghredo ond yehydig. Cyfelrial Mr. Warmtngion, A.S. dres Fysrwy, at y mesur tir a d^wrparwyd y flwyddyn hon gan yr aelodau Cymreig, a rhyfeddal na fuastd yn cyfelrio ato gan ryw siaradwr. Ond yn slcr nid oedd y mesor hwnw yn werih dim o ddim, fel mesar ynglyn ä, deddfan y tir. Gallesid ei alw yn fesur f'r amaethwyr, a gall y buasai o feadith iddynt hwy; oad mesar ydeedd rhwag landlord a thenant, a chymer yn ganiataol fed y landlord i aree ya landlord, a'r tenant yn denaafc, am oesau y byd. Ond y mae ysbryd yr oea, mae eyflavmder, mae syawyr cyffredin, yn galw am i'r berthynas anachaidd hen I gael ei dileu am byth. Nid yn unig nid oedd hwnw yn trefnu fcorl danedd y Ilewpardiald landlordaicld, ODd gwrthodwyd goeod yndde gymaiat ag an penran i slcrhaa y ffafr lelaf i'r gweithhrr,— i'r lliaws. Nid oedd dim yn y mesur hwnw ya cyfateb i'r ysbryd rhyddfrydig democrataidd sydd yn awr ar led a hyd y wlad. Nid mesnr I siorhau dyegelwch i'r amaethwyr yn unig sydd eisiau araom, elthr mesur i roddi cyfleaadra i'r gweith- wyr i gael He i fyw pe yr elai ym strike yn y gwatth,-mesar I ddiwreiddio dylanwad ao awdwrdod un dyn dros fywioliaeth y Hall, nen un dosbarth 0 bobl dros fywtoliaeth pobl eraill, mesar i ddwyn rhoddioa Dow i'r un berthynas A phob dyn fel y mae trefn iachawdwriaeth. Pa werhh gan hyny oedd son am y mesur a drefawyd gan yr aelodau Cymreig i ddyogelu yr araaethwr, mwy nag a fuasai son am fesur a drefnwyd gan ryw Sais i ddyogeln gwyr y ffyrdd haiarn. Dywedwyd pethaa lied wrelddlolar Addysg Ganolraddel. Awgrymid fod y mesur cyntaf o eiddo Mundella yn trosglwyddo rheolaeth addysg awohraddel i ddwylaw snobs y wlad. Gwedid hyny yn y modd mwyaf pendant gan an arall. Ond waeth gwadu na pheidlo, yn ilaw y snobs y bydd rheolaeth pobpeth cyhyd y byddo landlords mewn awdurdod. Ymha nifer o etholaethau yn Nghymru y gallai y bobl ethol aelod Seueddol yn erbyn y snobs? Etholld llal fyth o lywodraethwyr ysgolion yn groes i ewyilys y snobs. Y mddangosal mesar Mundella t mi yn gynyg Whlglaidd, fel pe am gymodi y Toriaid a'r Rhyddfrydwyr, trefnu mesur fuasai yn debyg o gael ei dderbyn, yr un fath ag y dywedid am fesur y tenwatiaid gan Bryn Roberts, rhywbeth fyddai yn debyg o baeto /expediency), ac nid rhoddi i ni fesurau radical- aldd. Dyna hefyd y fath fydd y Dadgysylltlad a gelr os elr ati yn yr ysbryd yr ydys wrthi yn bresenol. Astudio beth y mae y Toriaid yn debyg o dderbyn nage, gadawer i ni gael yr hyn sydd iawn pe gorfyddai i ni aros canrif eto am dano. Nid teg oedd y sylw mal cynllun y llywodraeth oedd cael un coleg o dan gysgod Eglwys Gadelrlol Bangor, a'r Hall f) Jan gyagoa Eglwys Gadelriel Llandaf. Na, ymddiriedwyd lleoliad y ddan goleg l'r Cymry eu hunain ond oherwydi traws-lywodraeth y lords, ymddiried- wyd y lleoliad iddynt hwy, hwythaa a daflasant y cyfrifoldeb i ddwylaw un a ddaugosedd elyn- iaeth a dygaeedd fwy nag unwaith at Anghyd- ffarfiaebh Cymru. Gwn nad yw lleeliad un o'r ddau goleg yn fcddhael I nn o bob cant o Ym- neillduwyr Cymru, os yw I neb o honynt; ond beth yw eu barn hwy o bwys i'w chymharu & barn landlords ? Waeth i ni gan hyny heb son am fesarau radicalaidd hyd nee y byddis wedi "olOpo" y landlords Rhald rhwymo y cryf arfog cyn y diango el ysglyfaeth. Gall fod gwlrienedd yn y syniad a gyhoeddwyd y bwr- ledid gwneyd Coleg Llanbedr yn drydydd coleg gwaddoledig. Pa fodd y gallwn ddtsgwyl llai nag i'r Weiayddiaeth fwyaf ryddfrydig welodd Lloegr erloed fod yn bartiol i'r Bglwys Sefydl- edig, canys Eglwyswyr rhonc ydynt i gyd. Yr oedd y penderfyniand ar helynt yr Iw- erddon, yr un fath a'r llelll, ycf eang dros be n Yr oedd y cynygydd a'r eilydd yn llygad -dystlon o gyflaflaa Mftohelstoff%, ac yr oedd hyny yn gosod min dwbl ar ea geirian. Nid oes blwyddyn a haner eto er pan feld dyfodiad Michael Davitt i'r wlad hon, a'r rhal a alwent en hunain yn Rhyddfrydwyr blaenllaw a gondemnient ei ddyfodiad fel cam- gymeriad dybryd; ond wedi I Mr. Gladstone drol i bleldio y Gwyddel, mae pawb wedi myned yr un ffordd. Mae yn resyn gweled pobl sydd yn cymeryd araynt fod yn arweinyddion y cyhoedd yn rhwymo eu credo wrth lewys an dyn ar bwac unlondeb a chyfiawnder. Yr oedd y Celt saith mlynedd yn ol yr an mor iach ar y pwnc Gwyddelig ag yw Gladstone heddyw, ac nid oes un o'r seneddwyr hyd y gwn I wedi dadblygu un pwynt newydd na ddywedwyd mewn rhyw ffarf neu gilydd gan y Celt, pan oedd coercion Gladstone mewn gweithrediad. Yn sler, dylem fod yn allnog i wahaniaethu rhwng da a drwg pe na buasai yr un Gladstone yn y byd. Pe na fuasai Gladstone o blaid y Gwyddelod ni fuasai y Rhyddfrydwyr ychwaith o'a plaid. Pan gofiwyf y pen-boethni gwrth- Wyddellj a ddangosal y Rhyddfrydwyr chwech a salth mlynedd yn ol, yr wyf yn galla esgUBodi dallineb presenol y Toriaid,—nid ydynt ond yr un fath ag oedd y Rhyddfrydwyr cyn I Glad- stone gael agoriad llygaid. Oredaf mai diffyg barn ac aid diffyg gwybodaeth sydd yn peri hyn, canys nid rhyw lawer eangach yw gwybod- aeth y Cymry yn awr nag oedd ddwy flynedd yn ol. Yn unig, a gredodd rhai o'r penaethiald ynddo os do, fe gredwn ninan ynddo. Dylid cael Cynhadledd fel hon yna yn faan eto, a hono i fod yn gynwysedlg o weithwyr, rhai yn gioeithio a llaw a nerth braich. Cynhadledd yn Aberdar neu Merthyr iddynt hwythau, y gweithwyr. gael rhoddi eu llais i gychwyn 44 Cymru Fydd," E. PAN JONES.
TAITH O'R GILFACH GOCH I MELBOURNE,…
TAITH O'R GILFACH GOCH I MEL- BOURNE, AWSTRALIA. GAN GEORGE TUDUR, RICHARD JENKINS, A SAMUEL EVANS. Mai Sfed.-Boren lachu§. Pasio ynys Sicily, yr hon sydd yn perthyn I Itali. Yn canfod mynydd tanllyd arall heddyw, sef Etna, a'i fwg yn ea-gyn yn dorchaa i fyny. Myned i'r eglwys am ddeg, a chael pregeth wir dda. Ysgol am dri, a Mr. Taylor yn athraw, a phregethodd am chwech. Teithio 248 heddyw. Mal 9fed.—Boreu braf eto. Am dri o'r gloch, cawsom gyngerdd ragorol, trwy i'r cadben rhoddi benthyg y piano eafwyd gwasanaeth pedwar o'r Itallaid, bri o honyat yn chwareu y orwth, a'r Hall y delyn. Canodd amryw, ac yn eu pllth cenais inau (Samuel) ddwy gan. Dy- chrynwyd ni yn fawr, wrth weled y merwyr yn rhedeg o un pen i'r Hall o'r llong, ond deallwyd mal myned trwy y Fire Exercise yr oeddynt. Yn gweled ynys Crete ar y chwlth. I'r gwoly am naw. Teithio 328 o filldiroedd. Mai IMed.—Codt am chweeh. Y mor heb yr un don ar el wyneb. Boreu dymunol. Dim tir yn y golwg. Teithio 312 o filldiroedd. Mal lieg. -Cawsom ar ddeall y borea hwn, ein bod yn agos i Port Said, ac yn mhen tua awr aagorwyd, a chawsom ein hysbyBU nad oedd neb i fyned i dir yma, oherwydd fod y frech wen yn y lie ac yr oedd yr Yellow Flag' i fyny, yn arwyddo nad oedd neb i fyned 1 dir, na neb oddiar y tir ddyfod i r llong. Cy- merwyd 900 o dunelll o lo i mewn, a chawsom ddeall mae glo o Ferthyr ydoedd. Yr oeddym yn siarad ag un o'r tanwyr, a dy wed odd, There is nothing like the Welsh coal te get steam.' Yr oedd o dri i bedwar cant o Arabiald ya taflu y glo i'r Hong, a mawr oedd eu cyawrl, yn ddigon o grwth a thelyn. Tua phum awr y buwyd yn gosod y glo i fewn, ac yr oeddym mor ddued a'r glowyr, gan fod yr hin yn booth, a'r llwch yn codl. Am un ar ddeg codwyd yr angor, a phawb yn falch o hyny. Yn mvned i [ mewn i'r Suea Cimal. Cyraedd y Station gyn- taf am clnrartel" I na, gorfod atos i long basio. Cychwyn drachefn. amryw o fadau yn ein paslo, a'r Arabiaid YI1 aetio yn geffylau. Gweled rhyw gant o heaynt yn gweithto ar ochr y Canal, ac yn cario sand' mewn pasgedi, ac yn creu llawer o gynwrf. Oyraedd yr ail Station. Aros yma I long fyned heibio. Pasio y drydedd Station, dwy long yn ein haros ni yma. Myned heibio y bedwerydd Station, yr oedd yma dref fechan. Cyraedd y burned, a gorfod aros yma dros y nos, oherwydd fod y Canal yn gul i'w deithio. Amryw o'r tetthwyr yn myned i dir. Myaed I'r gwely am 10. Teithto 228. Mat 12fed,—Codi am bedwar. Cael ar ddeall eta bed wedi cychwyn rhyw haner awr cyn hyny. Cyraedd y chweohwl Station. Gweled degau o gamelod ya myned ar aaod' i ffwrdd o ochr y Caaal. Yn y seithfed Station, aeth ein llOQg i'r 4 sand,' ond nid htr y bu cyn dyfod oddiyno. Yn yr wyfchfed Station, am haner awr wedi wyth, bu farw un o'r Second Class Passengeis. Tafarnwr ydoedd o Lundaln, ae wedi lladd ei hun wrth yfed pethau meddwol. Dyfod dros y mor er mwyn ei iecbyd, ac yr oedd ei fab gydag ef. Cyraedd y nawfed Station am ddeg o'r gloch. Y ddegfed am ddeuddeg o'r gloch. Yr unfed-ar-ddeg am ddau, ao yn y ddeuddegfed Station erbyn pedwar, yr hon oedd y diweddaf, ac yr oedd pawb yn falch o hyny. Nid yw y Canal ond 96 o filldiroedd, ac ysbaid o 19 o orlau I fyned trwyddo, oblegid nid oes hawl gan y llongau i deithio yn gynt na phnm milldlr yr awr, gan fod y Canal yn gul ao yn drolon o un pen i'r Ila!l. Yn y Station hon y mae tref Suez, ac yr oeddem I aros yma i dderbyn y Mails,' a chychwyn allan tua chanol nos. Aeth amryw o'r teithwyr i dir yma, ond nid aethom ni, gan fod Dafydd Jones yn rhuo yn ofnadwy. Yr oedd yn well gyda ni fod ar fwrdd yr Iberia. Mai 13.-Boreu hyfryd eto. Am haner awr wedi chwech yr eedd claddedigaeth i gymeryd lie. Golygfa oerilyd lawn oedd gweled y corff yncael ei ollwng i'r mor, heb ddim ond ychydig o ganfas am dano, ychydig o blwm wrth el draed, Arosedd ei fab yn y Saez, er mwyn dychwelyd yn ol i Lundain. Yr ydym yn teithio heddyw, yn ol yr hanes,:rhwng creigiau PhiahJ- roth a Baalsephon. Myned i'r gwely am naw. Teithio 165. Mai 14.—Boreu campus. Llawer o bysgod hedegog i'w gweled. Diwrnod poeth lawn, a'r teithwyr yn gorwedd ar y Deck, yn herwydd y gwres. Cael lluniaeth fel arfer, ond cael Mar- malade yn He ymenyn gyda the. Teithio 315 o filldiroedd. Mai 15.—Dim tir yn y golwg. Gan mai Sul ydyw heddyw, y mae gwasanaeth eglwysig yn cael ei gynal ar y Deck, gan fod yr hin mor I boeth. Y mae yn 115 o raddau yn nghysgod yr haul. Yr ydym yn teithio ar y Mor Coch, ac yr oedd rhai mor ffol a chredu fod y dwfr yn goch, ond cawsant wel6d mai gwaaedd oedd hyny. Teithio 322. Mai 16,-Colil am chwech. Y mae yn Iled boeth, ond y mae awel hyfryd yn chwybhu o'r dehau. Yr ydym yn hwylfo heddyw gydag ochr creigiau Affrica, ao yn gweled dwy long oedd wedi myned yn,1 ddrylilau rhyw dair blyn- edd yn ol. Yr ochr aiall y mae deuddeg o grelglau, a gelwir hwy 4 deuddeg apostol.' eael tiniaw fel arfer, ac wedi hyny yr. pasto tref Mooha, yn canfod tref Perim, y mae y dd wy dref hyn ar ochr Arabia. Cafodd un o'r Stewards, rhyw fabh o 4 sun stroke.' Myned i'r gwely am ddeg. Teithio 310 o filldiroedd. Mai 17.-Blo)reu hyfryd eto. Dim tir yn y golwg heddyw. Teithio 210. j Mai 18.—Boreu braf. Cael golwg ar y Cape Guardafui, dyma lie yr ydym yn cychwyn i'r Indian Ocean. Y mor yn gynhyrfus, a llawer o "deithwyr yn glaf o glefyd y mor, ac yn eu plith, Richard a George eto. Teithio 300 o filldir- oedd. Mal 19.—Y rhan fwyaf o'r telthwyr yn sal heddyw eto. Richard a George, yn methu bwyta dim. Cawsom gawod o wlaw yn y prydnawn. I'r gwely am ddeg. Teithio 291 o filldiroedd. Mai 20.-Boreu gwyntog ond tua chanol dydd yr oedd yr haul yn boeth. Y mae yn dda i ni fod ychydig o wynt heddyw. Teithio 326. Mai 21.-Codi am saith. Boren dymunol. Y mae y rhan fwyaf o'r teithwyr wedi gwella; felly chwi welwch nad yw clefyd y mor yn an parhans. Dim tir yn y golwg heddyw. Myned 1 orphwys am naw. Teithio 315. Mai 22.—Boreu Sabbath hyfryd. Codi am chwech. Gwasanaeth gan y Pabyddion am haner awr wedi saith. Cael brecwast am wyth. Gwasanaeth eglwysig am haner awr wedi deg. Pregeth gan Mr. Taylor am chwech. Dylasem ddweyd i ni groesi llinyn y cyhydedd ddoe. Clywsom lawer o son am dano, el fod yn boeth iawn ond yr ydym wedi el thelmlo yn boethach yn yr Ben Wlad, nag y telmlasom wrth groesi y lIe hwn. Teithio 334 o filldiroedd. Mai 23.—Cael ein boxes i'r bwrdd heddyw am ddeg. Yr ydym yn edrych am dir, a thua pedwar o'r gloch, twele ef yn dyfod i'r golwg, a mawr oedd y llawenydd, ynys fechan yw, a methasom a chael ei henw. Collasem ein golwg ami yn faan. Cyraedd Deigo Garcia, am ddeu- ddeg o'r gloch. Angorasom tua d wy filldlr o'r lan, yr oedd ychydig gargo i'w gosod allan yma ond bu y brodorion yn hir iawn cyn dyfod atom, buont yn saathu am tuag awr cyn iddynt glywed. Aethom ni i'r gwely cyn i'r tender' ddyfod, oherwydd nid oedd dim o'r ddinas i'w gweled, canys yr oedd yn ganol nos, ac yn dywyll iawn. Myned i'r gwely am hanel: awr wedi un y borea. Teithio 294 o filldiroedd. Mai 24.-Boren braf eto. Cawsom ar ddeall i ni gychwyn o Deigo Garcia, am ddau o'r gloch y borea. Y mae yr hen long yn siglo tipyn heddyw, ac yr ydym wedi colli ein golwg ar dir unwaith eto. Myned i'r gwely am dde Teithio 234. Mai 25.-Boren garw a thymhestlog. Y mae Dafydd Jones yn poerl yn bar ami i'r Deck, ac yr ydym yn cael ychydig wlaw, a'r gwynt yn yn chwythu yn aruthrol tua yr hwyr, a'r mor yn rhuo yn anghyffredin, ac amryw o'r telthwyr yn glaf eto o glefyd y mor. Dim tir yn y golwg. Teithio 277 o filldiroedd. (I' w barhau.)
YSTALYFERA,
YSTALYFERA, MB GOL.Gwelwn fod 'Gomer' wedi enill ychydig anadl ysgriblyddol o'r newydd. Canys cof genyf I 4 John Jones' er ys ychydig fisoedd yn ol yrn allan ei dipyn gwynt i golli. A chlywais iddo ef dyngu yr adeg hono na fuasai iddo dreio ysgriblo gair wedyn i bapyr Cymreig, ac na chawsai un hen welthlwr' drawllyd a mochynaidd ddyfod i'w gynteddau mwyach, nac un Tarian' groesi rhinlog ei dwlc byth ond hyny. Ond gallwn dybied, syr, fod nabur cyn- henid y gwr da ya fyw o hyd, ac heb ei lwyr adael hyd y dydd hwn a gwelir ei fod yn agos iawn at et galon eto, a'i fod y dyddiau presenol ar et oreu i'w wlsgo yn nillad gwafth tad y gwir- ionedd(?). Yr hyn a ddengys fod y gwirlonedd yn pathau i egluro o hyd yw, y gellir gofyn yn ngwyneb cabl elrlau Corner' tuag at genadon hedd ac sydd o gymeriadau dilychwyn, 'A newidia yr Ethioplad ei groen, nen y llewpart ei fryehni ?' Felly chwlthau ni ellwch wneuth- ur da, y rhai a gyaefinwyd a wnenthur drwg.' Gwelwn, foneddigion, fod y truan, egwan, yn aros yn y tywyllwch hyd yr awr hon, ac yn mysg sored pob dim, mewn egwyddorion enllibos a brwnt, yn o gystal ao yn el logic gydmariaethol. Er y proffesa fod yn effro, a'i ddau lygaid pylog yn agored, y rhai a befrant yn esgyrn el dalcen maaw, fel dau lygaid oath wyllt y coed, yr hyn a, nodwedda gowardiaid o greaduriaid rhesymol, yn gystal ag afresymol. Meddyliodd, meddai, ar y cyntaf mai dau 4 flaidd colegawl' a welal. 0 ba wlad a ehenedl y cafodd afael ar y ddiareb sareastioa gwreiddlol hon, sydd dywyll ? Tebyg mai dyma un o'r saith rhyfeddod, syr. Ac yn nghanol rhyfeddoduu y sceneries a welai yr Isma
TALIAD CYFLOG.
eu pwyso. Cafodd yr adi anau en hail ffiirfj io er mactais y meistri, a chawsant eu gwrth- wynebu bron yn unig gan Aelodau Seneddol y gweithwyr, a mynasant ranu y Ty arnynt, fel eu hunig brotest yn eu herbyn. Y mae y drydedd adran yn parotoi, pan y gellir profi i foddloarwydd yr Ysgrifenydd Cartrefol, mewn achos na chyflogir dros 30 o bersonan o dan y ddaear, ei bod yn fwy hylwydd ac ymarferol i dalu y cyfryw ber- sonau mewn dull gwahanol i'r hyn a barotoir gan y ddeddf hon, y gall yr Ysgrifenydd Cartrefol, ar ddymuniad unol y percheuogion, ganiatau y cyfryw, naill a'i heb amodau, neu yn ystod yr amser, ac ar y telerau ? nedir yn y caniatad. Hon yw un o'r adranan yr ymyrodd yr Arglwyddi a hi, gan ei chyfnew- id fel ag i ychwanegu yr amgylchiadau o gael mwnau wedi ei heithrio eddiwrth y drefn o bwyso, neu, mewn geiriau erettl, i daflu rhwystrau ar ffordd gael y mwnau wedi eu talu wrth y pwysau. Fel yr ydys wedi sylwi, y mae yr bawl yn awr yn cael ei roddi i'r Ysgrifenydd Cartrefol i eithrio y rheol o dalu wrth y pwysau, mewn achosion y pronr i'w foddlosrwydd ef ei fod yn fwy hylaw. Gall ef naill a'i eithrio y weithfa yn gyfangwbl, neu ynte oedi y gyfundrefn o bwyso i gymeryd lie, fel y bydd yr amgylch- iadau. Ond y mae y cyfryw gais i'w waoud yn uiaol gan feistri a gweithwyr. Y mae hyny yn welliant ar yr adran fel yr oedd ai y cyntaf, lie nad oedd dim yn angenrheidiol ond boddleni yr Ysgrifenydd Carfrefol i gael glofa nad oedd yn cyflogi nifer o ddynion yn rhydd oddiwrth y rldarpariaeth bwysyddol. Er holl ymyriaeth dialw am dano o eiddo yr Arglwyddi, fe ddaw yr adran, fel y saif yn awr, a mil oedd o fwnwyr, a lluaws o fwngloddiau o dan ddarpvriaethau y gyfun- drefn pwyso am y tro cyataf.