Tarian Y Gweithiwr

CYFARFOD CYNTAF YR EISTEDDFOD. Dechreuwyd gweithrediadau yrdEisteddfod Sun ychydig wedi 11 o'r gloch boreu dydd Mawrth. Llywydd y dydd,—Syr George Elliot, A.S. Arweinydd y dydd,—Parch. B. Evans (Telynfab). Wrth agor y cyfarfod, dywedodd yr Ar- weinydd,—Er ein bod yn cael ein Hawen- hau gan nifer mawr o enwogion Eisteddfodol, eto fod gofid yn llenwi ein mynwcsau ar ol niferoedd wedi myned drosodd at y mwyaf- J'if yn ystod y fiwyddyn a aeth heibio, ac yn EU plith Tywyso^ Gogledd Cymru-Syr Wat- Mn Williams Wynn y Cymro selog Rector Merthyr, y bardd-aerddor enwog Tanymarian, yr enwog Brinley Richards, yr henafiaethydd Dr. Rees, y perdonydd D. Bowen, ac amryw ereill, ond nad oeddynt wedi eu colli, ond wedi myned o'r biaen. Er dangos parch i'w coffadwriaeth, gofynodd am i'r dorf godi ar u traed mewn dystawrwydd, ac yna ail gy- meryd eu ssddau. Yna adroddodd yr nglyn canlynol:— Ymddygwch fel boneddigion-heddyw Yn addas gyfeiliion I ladd hwyl y fawr-wledd hon, Na fyddwch anufyddion. Derbyniwyd Syr George gyda banllefau o gymeradwyaeth. Dywedodd ei fod yn teimlo mor falch or anrhydedd fel y prysurodd oodiar y Cyfandir er bod yn bresenol, lie yr oedd efe wedi mynsd er cael adnewyddiad iechyd ac esmwythyd. Ei fod am y saith mlynedd diwcddaf wedi cael cryn lawer i'w wneud a, Deheudir Cymru yn nglyn & pher- sonau ereill. Nad oedd mown un modd yn teimlo fod dim cymwysder ynddo at y | swydd o fod yn llywydd Eisteddfod, a hyny am ei fod yn hollol o faes ei lafur fel nias- nachwr ac Aelod Seneddol. Fod Arglwydd C.35ute, pan yn liywyddu yr Eisteddfod yn Nghaerdydd, wedi anog i ddysgu yr iaith .Gymraeg, a phe bussai yntau yn dygwydd byw yn Nghymru, y buasai yntau wedi anog ei blant i ddysgu yr iaith hono, ond nid ar draul esgeuluso dysgu iaith gyffredir.ol ybyd. Pod yr Eisteddfod yn sefydliad cysegredig yn ngolwg pob Cymro, ac nad oedd amheu- aeth nad eirychid yn awyddus am helyntion yr Eisteddfod lion gan Gymry yn mhob rhan o'r byd, &c. CafwyJ ganddo anerchiad maith, yr hwn a dderbyniwyd gyda brwd- frydedd. Can agoriadol gan Miss Annie Harriot— Duw gadwo y Frenhines a chan hefyd gan EosMorlais, sef 'Hen Wlad fy Nhadau.' Cyflwynwyd yLlywvdd gan yr Arweinydd mewn llinellau o faiddoniaeth Sacsonig. Anerchiadau gan y beirdd—Nathan Dyfed, & Hughes, Aberaman. Cystadleuaeth ar y delyn, y cystadleuydd i ddewis ei ddarnau, gwobr tri gini. CYB tadleuodd tri, y goreu o'r rhai oedd Ap Shencyn, Amdriu Jenkins, Treorci. Ni chystadleuodd neb ar y traethawd ar yr Ymchwiliadau Di>*eddar yn Nghanaan a'r Gwledydd Cymydogaethol, gwobr pum' gini. Beirniadaeth y contralto solo ar eiriau Cymraeg a Saesonig, gwobr pedwar gini. .Derbyniwyd pump o gyfansoddiadau, a'rrliai hyny oil yn rhai rhagorol—y goreu er hyny oedd Islunael, sef Mr. R. S. IIugh.23, Llun- dain. Yr oedd y beirniaid yn uufrydol yn eu dyfarniad. Beirr-indiidtli a* y gosteg englyaion ar *Llais Cydwybod,'gwobr tri Dywed- odd y beirniaid fnd 16 o ostegau wedi euder- byn, ond mai eiddo Aneuryn oedd y goreu, set Mr. T. Melinddwr Davies, Llansawei, Xilandilo, sir Gaerfyrddin. ^'Beirniadaetli yr englyn i'r gini. Dcrbyui v.yd 68 o englynion, a rhai o honynt yiJ rhai rhaorol, oad yr oedd y beirniaid yn unfrydJl mai eiddo Lletywr oedd y goreu, sef Mr. James Thomas, Merthyr. Wele yr englyn Aw frwydol y-.v y trydan,—chwai nodawr, A chenadydd bnan Uthr ei dwrf, a ther ei dan, Byd-weinydu—oywyd anian. Yn nesaf cafwyd can, Gwenith Gwyn,' gan Madam Williams Penn. Beirniadaeth ar v traethawd, Y cynllun goreu i gyfaddasa yr Ysgol Sabbothol i ateb anghenion yr ocr,. ^igiir. Djv/ed- odd Llawdden nad oodd efe a'i frvdfeir'nad Mr. Marchant WuLa-'is, yn amu fod un o'r cyfaneoddiadau yn deilwng o'r Eisteddfoa Genedlaethol. t,¡.¡t;. > yn dda, ond nad oedd y cyfms cldi.dau e 'stal. Yn nesaf cafn v J ^uuit. ath Dr. Stainer a Mr. John T ar String QuiuLcLt mewn pedwar »y • I g" 20p.,jnoael elroddl gan Bwyv E:^eddF'>} ac vn gyfyngedig i W< yn.ra. ^vv.edodd Mr. John Thorn at niai ho o<ü.i y wobr bwysicaf yn ngly Eisteddfod mown cys- ylltiad a chyfans< cldiAd rd-<or. Fod p;;ir.p o gyransoddiad- "11 .>1-la rini hyny y rhai gorm. i \iek) id ,.f0 eriood mown tysylltiada'rEist. »- hyn fod dauyn > S Huf .• ydydd Iei;ar>c Welshman y .c <- < o'v Tivp etc, mai Welsh; yr hwn Dywedodd hefyd y Viyddai yn dda gan beirniaid weled y cyfaiisaddiad yn cad c gyhoeddi, ac y gwnelai efe ei oreu i'w ddwYI yn gyhoeddus mor gynted ag y cyhoeddid üf. Y buddugol oedd Mr. J. T. Rees, Abei- ystwyth, ond cynt o Gwmaman, Aberdar. Beirniadaeth ar yr Hir a Thoddaid i Gj'feillgarwch,' gwobr _i;1. Dywedodcl y beirniad fod 26 o gyfansoddiadau wedi eu derbyn, ond mai Dynganvr oedd y goreu, sef Mr. Evan Jones ('Hedydd Cynon), Trecynon, Aberdar. Dyma fe:— Cyfeillgarwch i'n heddweh weinydda, Ar ei wyneb anwyldeb pnr wena; Llydan lif-ddor i'r teimlad ac^ora Yn naturiol ei flwch enaint dora; Y genfigen fyga,—ni throha gledd Yn mustl dialedd—tymhestl dawela. Hysbyswyd nad oedd neb yn deilwng ar y Serial Story (yn Saesonig) ar fywyd cym- deithasol Cymreig. Hysbyswyd hefyd nad oedd yr un cyfan- soddiad wedi dyfod i law ar 'Goedwigaeth,' gwobr yn cael ei rhoddi gan Goedwigwyr dosbarth Aberda.r. Cystadleuaeth ar chwareu y berdoneg, gan bersonau dan 15 oed, gwobr dau gini. Cys- tadleuodd 52, a chafodd 12 o honynt ail chwareu yn mhabell yr Eisteddfod. Dywed- wyd fod yr oil yn dda, fod y deuddeg yn rhagori, ond mai yr oreu o'r deuddeg oedd Miss Winifred Evaus, Caerdydd. Can, 0 Car dy Gymydog,' gan Miss Miss Katherine James, Aberdar, yr hon a gyfansoddwyd gan Proff. A. N. James. Beirniadaeth y Gadair Dderw Gerfiedig, gwobr lOp. Ni ddaeth ond un gadair i law, a chan fod ar y pwyllgor angen cadair er cadeirio y bardd, rhoddwyd y wobr iddo, sef Mr. T. H. Williams, cabimt-maker, Merthyr. Cystadleuaeth ar chwareu y crwth, gwobr, crwth gwerth saith gini, rhoddedig gan Mr. W. Jarret Roberts, Caernarfon. Cystadleu- odd tri, a'r goreu oedd W. H. Combay, Aber- honddu. Cyllwynwyd y crwth i'r enillydd gan Caradog, yr hwn a wnaeth sylwadau rhagorol, gan anog pwyllgorau Eisteddfodau i roddi gwobr bob amser am chwareu yr offeryn hwn. Ei fod ef wedi clywed person yn ei chwareu mor rhagorol, ac yn gallu tynu seiniav allan o hono a wnaeth iddo ef fyned adref gan benderfynu tori yn yfflon y crwth oedd ganddo ef, a phe buasai wedi gallu cael gafael ar yr allwedd ar y pryd mai hyny fuasai ei thynged. Dywedodd Mr. Turpin hefyd yn ei feirniadaeth, fod dywediad yn mhlith yr Italiaid fod gan grwth enau, acnad oeddynt yn mhell o Ie. Yn nesaf cafwyd beirniadaeth Dr. Evan Jones ar y traethawd, Cenadaeth menyw yn y teulu a'r clafystafell,' gwobr saith gini. Dywedodd y beirniad mai dau draethawd oedd wedi eu derbyn ar y testyn rhagorol hwn—nad oedd gwell testyn ar raglen yr Eisteddfod, na thestyn ag yr oedd ar y werin gyffredin fwy o angen hyfforddiant arno. Modd bynag, yr oedd y naill a'r llall o'r cystadleuwyr hyn wedi gwyro yn mhell, ond mai y goreu o'r ddau oedd Hen Bererin, ac er fod Miss Cranogwen Rees am roddi y wobr i'r Hen Bererin, nad oedd efe yn gallu cydweled a hi, ond y boddlonai roddi haner y wobr, a hyny am fod eisieu codi safon llen- yddol ein heisteddfodau yn gyffredinol. Rhoddodd esiampl chwerthingar o anwybod- aeth mewn cysylltiad ag ystafell y claf ac ystafell y marw. Cystadleuaeth y seindorf brea—dim llai na 16 mewn rhif gwobr gyntaf, 20p., ail, lOp. Cystadleuodd bands y Faynol, Gogledd Cymru Mountain Ash, Tylor's Town, Dow- lais, Treforris, ac Abertawe. Dywedodd Mr. Turpin fod bands Cymru yn mhell o flaen bands Lloegr mewn amser a style, ond er fod yr oil wedi chwareu yn dda, fod y beirniaid yn unfarn mai seindorf Abertawe, o dan ar- weiniad Mr. Lingwood, oedd y goreu, acmai seindorf Mountain. Ash, o dan arweiniad Mr. Robert Shaw, oedd yr ail. Cystadleuaeth canu y baritone solo, If I forget thee,' gwobr tri gini. Cystadleuodd 20, a dygwyd pump o honynt i lwyfan yr Eisteddfod i ail ganu, a'r goreu o'r pump oedd Gwilym Thomas, Porth. Cystadleuaeth cor gwrywod, ddim dan 20 na thros 25, gwobr 20p. Cystadleuodd pum' parti, a rhanwyd y wobr rhwng parti Aberdar, dan arweiniad Mr. Daniel Jones, a pharti Rhymni a Phontlottyn, dan arweiniad Mr. John Price, Rhymni. Beirniadaeth y llawlyfr Fardddonol Cymreig,' &c. gwobr £15. Der- byniwyd chwech o draethodau pwysfawr, mor bwysfawr fel y pwysent 32 o bwysau, ac yn ddigon i dori calon ceffyl o feirniad i feddwl am en dar Men a'u beimiadu. Y goreu oedd eiddo Mr. William Davies, Talybont." Ni chystadleuodd neb ar yr Arwrgesxld, 'Brwy'lr Ilirwaun Gwrgant,' gwobr £20, nac ychwaith ar y traethawd ar 'Ymchwil- iadau div/eddar yn Nghanaaii a'r Gv/ledydd gwobr pum' gini.

DYDD MERCHER. Y CYMRODORION. Cynaliodd y Cymrodorion gyfarfod boreu dydd Mercher, dan lywyddiacth Mr. T. Marchant Williams, pryd yr oedd nifer o bersonau yn bresenol. Yn ei anerchiad, eyfeiriodd y llywydd at y newvdd da i Gymru oedd wedi cad ei wneud gan y newyddiadnr- on y boreu hwnw, sef fod Coleg Aberystwyth i'w roddi ar yr un safon a'r ddau goleg arall. Wedi hyny, darllenodd Mrs Bryant bapyr ar Arholiadau Lleol Prif-ysgol yn Nghymru, yr hwn oedd yn wir alluo^. Siaradwyd yn alluog ar y papyr a'i gymvys gan Mr. Ca.dwa;aJr Davies, cofnodydd Coleg Gogledd Cymru, y Prif-Athraw Viriamu Jones, o Goleg Caerdydd, a'r Prif-Athraw Reichel.

CYFARFOD BLYNYDDOL CYMDEITHAS YR EISTEDDFOD GENEDLAETHOL. Am 5 o'r gloch prydnawn dydd Mercher, cafwyd te mewn cysylltiad a'r gymdeithas uchod, yn ganlynol i'r hwn y cynaliwyd cyfarfod cyffredinol y gymdeithas, o dan lywyddiaeth Clwydfardd. Yn mhlith y rhai oedd yn bresenol yr oedd y personau can- lynol Clwydfardd yn y gadair, Cochfarf, D. Isaac Davies, W. T. Rees (Alaw Ddu), G. T. Rees (Ap Alaw Ddu), H. Davies (Pen- cerdd Maelor), R. E. Williams (Twrfab), E. P. Hughes, Liverpool Dr. Evan Jones, B. Evans (Telynfab), W. E. Davies, March- ant Williams, Ivor James, W. Cadwaladr D f vies, Dr. Jones, R. Rowlands, Saron J. Viriainu Jones, H. R. Reichel, E. Jones, B.A., Liverpool Dr. Price, Dr. Roberts, Pontypridd J. Evans (Alltud Gwent), Aber- gwili; Beriah Gwynfe Evans, Alltud Eifion, Tremadog D. Morganwg, R. T. Howell, Dyfed, Hwfa Mon, Mynorydd, T. L. Thomas, Mrs. Bryant, D.Sc. Miss Mary Davies, Dewi Wyn, Onllwyn Brace, Brythonfryn, Frederic W. Griffiths, Dyved Lewys, Caer- OIlWY, J. Haydn Parry, Mrs. Dr. Parry, Miss Lizzie James, America J. Milo Griffith, a Mrs. J. Milo Griffith, John G. E. Astle, W. Haskings, J. Thoma.s (Pencerdd Gwalia). Cafwyd ar ddeall fod y gymdeithas mewn sefylifa Iwyddiauus, yn fwy felly nag y bu erioed. Cvnygiwyd gan Dyfed, ae ciliwyd gan Alaw Ddn, foA adroddiad y gymdeithas i'w faowysiadu. Cynygiodd Hwfa Mon hefyd, ac eiliodd Dr. Price, fod diolchgarwch y gymdeithas yn cael ei roddi i'r swyddogion, a phenderfyn- wyd ar ail-etiiol y pwyllgor gweithiol gyda gailu i ychwaiiegu ato. v Yn nesaf, darllenwyd deiseb oddiwrth Gymry Llundain, yn gwneud cais ar i Eistedd- fod 1837 gael ei chynal yno, a darllenwyd cais cyifelyb hefyd oddiwrth gyfcillion Aber- ystwyth, wedi ei liawnodi gan y Maer a D. Jenkins. Dadleuai y Parch. R. T. Howelis y byddai yr Eisteddfod yn Llundain yn debyg o fod yn fwy Cymreigaidd nag yn nemawr i Ie yn TsTohyiiiru, a chynygiodd mai yn,) yr oudd i fod. Eiliwyd ef gan Dr. Price, a chariwyd ef yn uufrydol. Bu rhyw siarad hefyd am Eisteddfod 1883, trwy fod llythyrau wedi eu derbyn gan amryw yn gofyn am ei chael i Dolgellau, ond nis gellid gwneud dim yn ffurfiol a phenderfjmol ar hyny hyd Eisteddfod Caernarfon.

DYDD IAU. CYFARFOD Y CYMRODORION. Cynaliwyd cyfarfod gan y Cymmrodorion yn y Temperance Hall boreu dydd Iau, dan lywyddiaeth Dr. Isambard Owen. Yr oedd nifer mawr yn bresenol. Yn gyntaf, cafwyd adroddiad o weithred- .Y iadau y Gymdeithas am y flwyddyn a aeth heibio, yr hwn adroddiad a ddangosai fod y Gymdeithas mewn sefyllfi lewyrchus a llwyddianus. Wedi hyny, darllenwyd papyr rhagorol gan Mr. Beriah Gwynfe Evans ar Y daioni a ellid ei ddysgwyl o ganiatau arfer y Gymraeg mown ysgolion dyddiol lie y mae y Gymraeg yn cael ei harfer gan y plant a'u rhieni.' Siaradwyd yn gefnogol i'r papyr gan Watcyn Wyn, y Parch. Aaron Davies, Mr. D. Isaac Davies, Mr. J. A. Williams, Llanelli Mrs. Bryant, Archddeon Griffith, Mr. W. Abraham (Mabon), ac ereill.

YR EISTEDDFOD. Dechreuwyd gweithrediadau y dydd yn yr Eisteddfod trwy gael darnau dewisedig gan y seindorf. Llywydd y dydd oedd Arglwydd Aberdar, K.C.B. Arweinydd ydydd, y Parch. Janson Davies. Cafwyd anerchiad rhagorol gan y llywydd, a chan nad allodd y rhan luosocaf o'r gynulleidfa ei chlywed rhoddwn hi mewn rhifyn dilynol o'r DARIAN. Yn nesaf galwyd ar y beirdd i anerch y gynulleidfa, ond ni ddaeth neb yn mlaen ond Brythonfryn. Can gan Dyfed Lewis, Thanks to my Brethren,' ac 'How vain is man.' Beirniadaeth Salmau lolo Morganwg, gwobr tri gini. Derbyniwyd tri chyfieithiad, a rhanwyd y wobr rhwng Anglo Celt a Bryth- onwr. Cafwyd ar ddeall uiai Mr, Grififth Jones (Glanmeuai), gynt o Aberteifi, oedd Bryth- ou wr, ac mai Mr. R. L. Davies, Alexandria School, Newport, oedd Anglo Celt. Beirniadaeth ar y solo tenor, gwobr pum' gini. Derbyniwyd 13 o ganau, a'r goreu oedd Un o fecligyn sir Gaer. Beirniadaeth y Nofel Gymreig, gwobr pum' gini, rhoddedig gan Mills a Lynch chwech wedi eu derbyn, a'r goreu oedd Dos i'r byd fy mab a gwna ddaioni,' sef Mr. T. G. Powell, Coal burgh, Ohio, brawd Mr. Evau Powell, Tredegar. Cystadlenaeth y solo bass, Now heaven in fullest glory shone,' gwobr tri gini. Cystadl- euodd liuaws, a dewiswyd rhyw bedwar i ganu yn y babell, y goreu or rhai oedd Gwilym Thomas, Poitti neu Ynyshir. Oystadlouaeth y soprano solo, I will extol Thee,' gwobr tri giui. Cystadleuodd amryw, ond y goreu oedd ilinos Rhondda. Gwobrwywyd hofyd Polley Rowlands, Pont- ypridd, merch fechan 10 oed, pnpil i Madam Wdliauis-Penn. Rhoddwyd gini at y wobr olaf gan Pencerdd, gini gan Mr. Jarret Roberts, gini gan Mr. Owen y Western Mail. Dywedai Pencerdd ei fod ef o'r farn os byddai i'r ferch gael addysg briodol y byddai yn un o ser dysgleiriaf Cyruru yn mhen ychydig amsar.

Y Brir GYSTADLEUAETH GORAWL. Cystadleuodd chwech o goreu ar y tri darn, ac am y wobr o 150p. a baton i'r arweinydd buddugol, sef Rhondda. Philharmonic Secicty, dall arweinyddiaeth Eos Cynlais; Dowtjs Harmonic Society, dan arweiniad Dan Davies; Rhondda Choral Society, dau arweiniad M. O. Jones Cor Undebol Ebbw Vale, dan arweiniad Tom Davies; Cor Undebol Merthyr, dan arweiniad Mr. J. Evans a Chor Llan- elli, o dan arweinhd R. C. Jenkins, R. A. M. Er i'r gystadleuaeth barhau am dros bedair aw, e':o ye oedd y br>vdfrydeld yn annys- ti, gritiadwy, a rhwng deg a deuddeg mil o bobl yn gwrando ac yn beimiadu drostynt eu hun- ain. Erbya chwech o'r gloch yr oedd y cor olaf wedi canu, a phawb yn awyddns am y feirniadaeth. Y beirniaid oeddynt Sir. John Thomas (Penjerdd Gwalia), Mr. Turpin. Caradog, Dr. Frost, a W. Jarret Roberts. Wedi i'r beirniaid sefyll, gwnawd awgrym am ddystawrwydd," ac wedi ei gael, dywedodd Pencerdd ea bod wedi cael canu corawl nad elliit clywed ei fath ond yn Nghymru fod bob cor wedi ciiiii yn feistrolgar nad oedd oud un wobr, er fod pob cor yn teilyngu un. Nad oedd amheuaeth yn eu meddyliau. fel beirniaid pwy oedd y goreu, ac er i ychydig anhap ddvgwydd i gor Llanelli, nad oedd hyny wedi cyfnewid dim ar y dyfarniad, mai cor Dowlais oedd y goreu, ac mai cor Llan- elli oedd yn dyfod yn nesaf, a'i fod yn teilyngu nodiad canmuliaethus. Bairriiadaoth y Pencil Drawing i blart (ltn 15 oed, gwobr, gini. Y guron o amryw oedd William Griffiths, Ysgolion Blaengwawr, Aberdar. -1 Beirniadaeth y Traethawd ar Weithfeydcl Gwlan Deheudir Cymru, gwobr, 15 gini. Hysbyswyd nad oedd neb yn deilwng ar y testyn hwn. z, Beirniadaeth y cerfiadaetli ar goed, gwobr, tiir gini. Dywedodd Mr. Milo Griffith fod saith wedi cystadlu, ond mai y goreu oedd Sir. J. Williams, Dol-cilau.

YR ORSEDD A THESTYXAU EISTEDDFOD CAERNARFOX. Agorwyd yr orsedd yn y boreu gan Clwyd- fardd, ond trwy fod y tywydd mor wlyb, gohiriwyd cyflawnu dim hyd y prydnawn, pryd y cyhoeddwyd y testynau canlynol perbhynol i Eisteddfod Genedlaethol Caruar- fon, 1886. A wdl-G obaith. 3 f:Arwrgerdd-Cystenyn Fawr. Prif Draethawd-" Hywel Dda a'i Gyf- reithiau." Traethawd hanesyddol a beirn iadol, yn dangos yn artenig y dylanwad a gafodd ei gyfreithiau ef -ar eiddo cenedl- oedd ac oesau dilynol. Cyfansoddiant Cerddorol—Cantawd, Y Cynhauaf." Prif Gystadleuaeth Gorawl-l. LORD OUR REDEEMER (Passion, J. S. Bach). 2. ARDDERCHAWGRWYDD POB GOGONIANT" (St. John), ac "AMEN" (Ystorm Tiberias Stephen) Wedi hyny, urddwyd y personau canlynol yn Dderwyddon:—Parchn. R. T. Howell (Carfanawg), R. E. Williams (Twrfab), ac R. Rowlands (Rowland ap Gwilym); yn Fcirdd :Parchll. W. H. Williams (Watcyn Wyn), D. Onllwyn Brace (OnHwyn); Mri. T. Morgan (Caeglas), Jonathan Rees (Nathau Wyn), a John Williams (Gwilym Cadle); ynOfyddion :—Mri. J. C. Parkinson (Aman), J. Mills (Tarianydd), T. Howells (Hywel Cynon), a J. James (lago Fwyaf). Yr oedd canoedd wedi ymgynull ar y pryd o amgylch yr orsedd, a chyflawnwyd y gwasanaeth gyda rhwysg gan yr Archdderwydd a Hwfa Mon.

DYDD GWENER. YR ORSEDD BOREU DYDD GWKSER. Agorwyd yr Orsedd yn y dull arferol gan Clwydfardd, ac oflrymwyd y weddi gan Hwfa Mon. Cyflwynwyd i'w hurddo y personau caiilynol:-Ofllddio,it: Dr. Evan Jones, Aber- dar, i'w adwaen odan yr enw 'SleddygDar:' Cadben T. Phillips, i w adwaen with yr enw 'Merthyrawg y Parch. Sir. Price, Aberdar, wrth yr enw Hay,ood;' Sir. F. SI. Lynch, 'Caerfab;' Sir. Allen, Ca-nal Head, 'Ofydd Cynon.' Yn Ddericijddon Parch. B.Evans (Telynfab). Yn Feirdd: Mr. John Collins, Blaenau, Morgrugyn Berwin Mrs. John, Castellnedd, 'Rhianon;' Sir. James Ynl- bams, Penrhiwceibr, Ap Yalant;' Air. John Williams, Aberaman, Eryr Glan. Cynon.' Yn Ofyddion Cerddorol: lVIr. J. R. Lewis, 'Cerddor Myrddin Mr. James Williams, Mr. J. Cledan Wil- liams, 'Cledan.' Cauwyd yr orsedd gan Clwydfardd hyd nes ei hagor yn Nghaer- narfon adeg yr Eisteddfod nesaf.

R HI AXON YX YR ORSEDD YN DERBYN URDD BARDDONES. Rhianon mewn bri hynod,— a urddwyd Yn farclclcs wrth ddefod Beirdd a Deddf ein Heisteddfod, Yn uwch fyth mwyach i fod. Un bur o dclawn fel barddones-ydyw I'r byd yn ddirodres, Rydd o'i Haw er gwreiddio lies A mwyniant, i bob monwes. Awdures o les i'r wlad,—a'i llafur Yn llifo mown cariad, Yn llawen rydd, oil yn rhad, Heb arian yw ei bvriad. Boed urddas byd a'i liarclclwch-er hoeni Rhianon a'i thegwch, Yn ro'i iddi wir beddweh, Elw a cherdd i hwylio'ichwch. Pencoed., LLEISION MORGANWG.

Y CYMMRODORION. Cynaliodd y Cyrnmrodorion gyfarfod am 9 o'r gloch yn y Temperance Hall dan lyw- yddiaeth Dr. Evan Jones ("Meddyg Dar). Y pwnc oedd 'Anedd-dai y Gweithwyr.' Dy- wedodd y llywydd ei focl yn teimlo dyddor- deb mawr yn y pwnc, ac hefyd yn y pwnc o ymborth iachus a maethlon a chredai ef pe buasai ein mcrched ieuainc yn cael eu dwyn i fyny yn goginesau da—yn alluog i wneud y goreu o'r hyn yr oeddynt yn ei brynu yn y ffordd o ymborth—y buasai llai o lawer o yfed yn y wlad, a'i fod ef yn gobeithio y buasai Cymdeithas y Cymrodorion yn cymeryd y pwnc hwn i fyny yn eu cyfarfod- ydd dilynol. Wedi i Dr. Davie3, Aberdar, a Mr. Arthur J. Williams, anerch y cynulliad hwn, dar- llenwyd paj^yr Dr. Isambard Owen, Llun- dain, gan Mr. T. Slarchant Williams, yr hwn oedd yn bapyr rhagorol. Cyn diwedd y cyfarfod, rhoddwyd diolch- garwch y cyfarfod i fobl Aberdar am y der- byniad croesawgar a roddwyd i'r Eisteddfod a'i chefnogwyr.

Yn EISTEDDFOD. I ddechreu cafwyd darnau wedi eu chwareu gan y seindorf, wedi yr hyn y cafwyd anerch- iadau gan y beirdd, sof Gorsydd ac Ap Valant. Yn nesaf cafwyd anerchiad byr gan y llywydd, Colonel Kemeys-Tinte, Cefn Mably, ar enwau lleoedd yn Nghymru fel allwedd i ddeall hanes iaith y wlad. Dywedodd ei fod of a'i hynafiaid am oesoedd yn perthyn i sir Forganwg, ac fel prawf fod enwau lleoedd yn allwedd i lawer o hanesyddiaeth Gymreig, yr enwai efe un neu ddau yn ei gymydogaeth cf. Un oedd Llan Edeyrn, a chofnodir gan Garlyio mewn hanesyddraeth fod St. Edeyrn wcdi sefydlu cor, neu sefydliad Cristionogol, 11 lie yr oedd 300 o efrydwyr yn perthyn iddo. Yn awr fod hen adeilad y sefydliad yn amaethdyadnabyddus wrth yr enw Trecaireg; ei fod wedi cael eienvvi felly am f od sefydliacl Edeyrn wedi ei adeiladu o geryg, ac yn wahanol i adeildau cylfredin yr oes hono, y rhai oeddynt wedi cael eu gwneud o goed. Fod yn yr un gymydogaeth hefyd goed a elwir yn Good y Corau, yn amlwg gyfeirio at yr adeg yr oedd corau sefydliad Edeyrn yn ymrodio ac yn myfyrio yn y lie. Yn nesaf cafwyd can gan Mr. Daniel Price. Beirniadaeth y traethawd ar Urddasol- rwydu Llafur,' gwobr tri gini. Derbyniwyd 21 o draethodau, y goren o ba r.-i; oedd eiddo M. D. Seconda, sef Sir. D. Jones (D. ab lolo), Slerthyr. Yn nesaf cafwyd beirniadaeth Arglwyddes Aberdar, yn laf ar yr Hand Painted Screen, gwobr tri giui. Un yn unig a dderbyniwyd, 11 c;1 ac yn wir deilwrtg o'r wobr, sef Lss Jones, Ahcrdare Times, Aberdar. 2il, ar y Scrap Screens, o'r rhai yr oedd amryw, ond y goreu oedd No. 49, a No. 46 yn deilwng o ganmol- iaath. 3ydd, BestDesign, of Cards, <0e., gwubr lp. 10s. Slai yr un oedd wedi ei nodi a No. 57 (edd. y goreu. 4ydd, ar y gwaith cwilto a gwlanen Gymreig. Un yn unig oedd wedi ei dderbyn, a hw- w yn annheilwng, nid yn unig o ran gwaith, ond am nad oedd o wlanen Gymreig fel y nodid, ac yr oedd yn ddrwg gan ei Harglwyddes fod y wlanen Gymreig yn myned mor anfiasiyno]. 5ed, Gwao. Hosauau, gwobr gini. 30 par o hosanau wedi eu derbyn, a'r goreu oedd Bronwen, scf Ann Parry, HaCul, Abertawe. Er nad oedd ail wobr yn cael ei rhoddi, eto anogai ei Harglwyddiaeth y Pwyll- gor i roddi ail wobr o ddcg swllt i 'Un na welodd yr hosanau erioed,' sef Margaret Jenkins, 14, Woodland Row, Cwm- afoii. Gwnawd trydydd gwobr o ddeg swllt gan y llywydd a Dr. Evan Jones i hen wraig 80 mlwydd oed, o'r enw Slary Simon Jones, Heolyfelin, Aberdar. Beirniadaeth cywydd Yr Aelwyd,' gwobr pedair gini. Derbyniwyd pedair cywydd, a barnai G wilym Eryri a Dafydd Morganwg eiddo Amddifad yn oreu, tra nad oedd eu cy dfeiroiad Nathan Dy fed o'i- un farn. Dyfed oedd y buddugol. Cystadleuaeth ar y darhneiie, gwobr tri gini. Un yn unig a gystadleuodd, ac yn deilwng o'r wobr, sef Mr. W. Howfield. Dywedodd Sir. Turpui fod 125 o flynydd- oeud er pan y daeth yr offeryn gyntaf i'r wlad hon. Beirniadaeth ar y traethawd ar Ddyscreid- iaeth Yinarferol y Testament Newyou, 1 rai dan ugnin oed. Gwobr eyntaf, tri gini; ail, 31s. 6c. Dywedodd y beirniad, Dr. Roberts, Pontypridd, nad oedd yr un o'r ddau draeth- awd i fyny a'r safon, ond trwy mai un o amcanion yr Eisteddfod oedd cefnogi ieueuc- tyd, fod ei gydfeirniad Dewi Alon ac yntau yn bnniu mai gwell oedd gwobrwyo yn yr amgylchiad hwn. Y wobr gyntaf i Adaman- sus, a'r ail i Glowr leuanc, y blaenaf o ba rai oadd T. W. Evans, Peixcicler; a'r ail, William Richards, Trecynon, Aberdar. Cystadleuaeth ar y contralto solo, gwobr tri gini. Cysta.dleuodd amryw, a'r oreu oedd Miss Lucy Clarke, Caerdydd. Yn nesaf cafwyd can gan Miss Eleanor Rees. Beirniadaeth ar y 'Madrigal,' gwobr wyth gini. Derbyniwyd dau, a'r un a gyfeuwai ei hun yn SLirenzio oedd y goreu. Nid oedd ndb yn cystfdla ar y casgliad goreu o Fossils Daearegol o Fwngleddiau Cymru, gwobr dau gini. Beirniadaeth cytieithiad Yr Alcestis,' gwobr 50p., rhoddedig gan Arglwydd Bute. Hysbyswyd nad oedd y beirniaid yn teimlo eu bod wedi cael digon o amser i feirnkdu. Hysbysent, modd bynag, eu bod wedi dewis pump o'r nifer cyfansoddiadau oeddynt wedi dyfod i mewn. sef Appoionim, unstophanes, Cantab, Gwennap, a Tvdnin Ifvsbyswyd hefyd fod y wobr wedi ei derbyn ac v ^wn :>lid 5Tn hysbys trwy y wasg yn io tn gatdj i.iad y feirniadaeth. Cystadleuaeth y triawd, 'The Hawthorn in the Glade,' gwobr pum' gini, rhoddeo'ig go-? Mr. J. SpencerCurwen, Llundain. Cystadl- euodd dau dri, sef J. John, Pontypridd1. Gwynalaw, a Sliss Rachel Honkins- town, Pontypridd hefyd Gwilym Thome*, Porth, Eos Wenailt, a Llinos Rhondda. Yr oedd y beirniaid yn tel 1)'d, c .1 3 wedi Clnu mor rha.-■< ragoroh fel nad ,1;[,,1)[ vn r a Yll TT am- gylchiad hwn na vruna y J Beirniadaeth y Bryddest ar Hy wel Dda, gwobr 10p. Deibysiiwyd saith o gyfansodd- iadau. a'r goreu oedd eiddo Griffith ap Maelog, sef Mr. Tecwyn Parry, Llallbèris. Enillwyd y wobr o 2p. am yr Ornamental Sign oreu gan Sir. Joseph Pool, Merthyr. Cystadleuaeth y pedwar,twd ar oiiiiynau, gwobr wyth gini. Yn parti yn i,, a gys- tadleuodd, ac yn deilwng o'r wobr. sef parti Mr. F. Siedle, Merthyr. Nid oedd neb yn deilwng ar y Traethawd Bywgraffyddol o'r Cerddorion Cynnreig hyd at ganol y ganrif gwobr 25p. Yn nesaf cafwyd cystadleuaeth canu corawl ar y darnau, '6 Arglwydd, Gwrando, (Stephen), a k C:vuaf i'r Arglwydd,' (Alaw Ddu), gwobr 40p. Cystadleuodd pump o gorau fel y canlyn :—Cor Ferndale, dan ar- weiniad Eos Dar cor Aberaman, dan arwein- iad W. James cor Penrhiwceibr, dau arwein- iad Mr. James James; cor Mounrain Ash, dan arweiniad Eos Hefiu a chor Dowlais, dan arweiniad Sir. Simon George. Dyfarn- wyd y wobr i gor Mountain Ash, tra mai yr ail yn ol barn y beirniaid oedd cor A heraman, ond nad allent. lai na gwneud sylw o ganu rhagorol cor Dowlais.

Y GYGIlERDD. Yn yr hwyr cynaliwyd cyngherdd ragorol d I z, dan lywyddiaeth Sir. T. Marchant Williams. Yr oedd yn gynghordd ragorol yn mhob ystyr, yn yr hon y cymerwyd rhan gan Proff. A. N. Janibs, Dyfed Lewis, Madame Williams- Penn, Mr. Daniel Price, Sliss Katherine James, Dr. a Mrs. Frost, Madame Lizzie Williams, Sliss Eleanor Rees, Miss Mary Davies, Mr. J. Thomas (Pencerdd Gwalia), a Mr. F. W. Griffiths. Slethodd Mr. Ben Davies ymddangos o hcrwydd anwyd.

Y RHWYGWYR YN NWYRAIN MORGANWG. SIRI. GOL.Wedi darllen llythyrau 'Ethol- wr,' yn nghyd ag eiddo 'Multum in Parvo,' yn y DARlAN am Awst y 27ajn, barnwyf y gellid hebgor ysgrifenu rhagor o ensyniadau bryntion ac anwireddns am Mr. Alfred Tho- mas a'i gefnogwyr am o leiaf o hyn i'r ethol- iad nesaf. Os ydyw 'pawb,' fel y dywed 'Etholwr,' o etholwyr dwyrain Slorgaawgyn cydolygu nad oes yn Itfr. Alfred Thomas y cymwysderau priodol i fod yn aelod seneddol, pa fodd y mae cyfrif fod ei bieidwyr mor lluosog ac unol i'w ddychwelyd yn fuddugol- iaethus fel eu cynryuhiolydd i'r Senedd ? Pe dywedai Etholwr' fod ychydig o anfoddog- ion tua chymydogaeth Pontypridd, Porth, 3 Bargoed, &c., yn haeru felly am Mr. Tho- mas, byddai hyny yn nes i'r gwirionedd; ond y mae dweyd fod pawb o etholwyr dwyrain Morganwg yn fcarnu felly yn J anwiredd gwarthus. Addefa 'Etholwr' fod Mr. Alfred Thomas yn foneddwr haelionus a charedig, yn fedd- ianol ar egwydd orion Rhyddfrydig, ac ar rin- 1:1 C, weddau pur a digymysg, ac haeddianol o barch ac anrhydedd.' Ond, ie, ond heb fod yn fcddianol ar y cymwysderau i fod yn aelod seneddol. A wua 'Etholwr' fod mor garedig a rhoddi gwybodaeth i ddarllenwyr goleu- edig a lluosog y DARIAN beth ydynt y cy- mwysderau angenrheidiol a gofynol i wneud aelod seneddol? Ai gallu i frygawthan yn hylithr ydyw unig gymwysder gofynol er gwneud aelod seneddol ? Ai nid ydyw 'medda egwyddorion Rliyddfrydig, rhinweadau pur a digymysg,'yn fceth.au dymunol i'w meddu mewn aelod seneddol, tybed? Yr ydym ya beiddio dweyd fod Sir. Thomas lawn mor alluog fel gwleidyddwr (politician) a Air. Bowen Rowlands. Nid mcdr i glebiu yn ddoniol, er difynveh plantos anwybodus, o allu lueddyliol 'Etholwr' a 'Multum in Parvo,' sydd eisieu mewn aelod seneddol, ond meddu ar 'egwyddorion Rhyddfrydig, ac ar rinweddau pur a diJymysg, I ac ym- y Z, gysegriad trwyadl o amser, gallu, o thalent i wasanaethu er lies yr etholaeth. Y mae gormod yn barod o drawsymwthwyr uchel- geisiol i'r Senedd yn groes i bob rheol a threfn, heb son am foneddigciddrwyddadyn- oliaeth, heb i rwygwyr dwyrain Morganwg ymdrechu yebwanegu un atynt. Y mae son am dalent, dysg, boneddigeiddrwydd, a Rhyddfrydiaeth Sir. Bowen Rowlands, a bod tan ei athrylith yn cynheu yn mhob cyfeir- iad, nes bod hyd y nod 'gwyr y d w'r' yn teimlo eu dylanwad eiriasboeth yu eithafion ynfydrwydd. Slae y gwadu parhaus mai nid gwrthwyuebu Sir. Thomas am ei fod yn Fedyddiwr, tra ar yr un pryd yn difenwi y Bedyddwyr, gan eu galw mewn gwawd 'gwyr y dw'r,' yn tatlu y gwadiad yn 01 gyda dir- myg i wyneb y gwadwyr. Os oea eisieu ar Etholwr a Multum in Parvo ddylomi ar bersonau perthynol i'r en wad uchod, paham na wneir hyny ganddynt heb dafiu eu llys- nafedd gwenwynig ar y Bedyddwyr ? Mae y Bedyddwyr yn enwad mor oarcnus ac an- rhydeddus ag un enwad arall yn Nghymru ac y maent wedi llafurio sc wedi goddef mwy nag un enwact arall yn y deyrnas yn ystod y 300 mlynedd diweddaf o blaid egwyddorion rhyddid, yr hyn a hawlia well triniaeth iddvnt nag y maent yn gael yn bresenol oddiar law rhai personau yn nwyrain Slor- ganwg. Dywed Multum in Parvo fod yn hysbys bsllach i bawb fod cyurychiolaeth y tri chant yn aimheg i'r eithaf. A ddywedo pawb, gwir yw,' medd hen ddiareb Gymreig, oul a ydyw pawb yn dweyd hyny sydd beth arall. Ond wcdi'r cwbl, dichon fod rhyw gymaiut o wir- ionedd yn nywediad 'l\IUltUlll in Parvo.' Gadewch i ni weied. Dyna adosran Tirphil, Gelligaer, mae rhai y:i aalodau o'r tri chant yno nad ocs ganddynt bleicllais o gwbl yn rhanbarth dwyrain Morganwg, nac hyd y nod yn byw o fewn y rhiiibartli-er oi,ghraifft, y Parch. John Yolander Jones, gweinidog yr Annibynwyr. Nid oes neb wedi ymyraeth mwy a hawliau etholwyr y ddosran na'r bon- eddwr a.'r gwleidyddwr uchod. Bu mor eofn Z, a chynyg ymgeisydd i'r Senedd yn un o gyf- arfodydd y tti chant, pan y gwyddai nad oedd yn meddu pleidlais o gwbl yn y ddosran hon, nac mewn un dosran arall mor bell ag y gwyddom. Gofalodd un arall yn etholiad y tri chant ar y Fochriw i ddewis brodyr iddo yn y ffydd (nid y ffydd Fedyddiol) i fod yn aelodau or tri chant, ac y mae gwrando ar y personau hyn yn son yn barhaus am an- nhegwch ac anguyfiawnder yn un o'r pcthau mwyaf gwrrliun. Os gwnaeth y Bedyddwyr gamchwareu yn newisidd aelodau o'r tri chant mewn unrhyw auran yn y ddosran, enwer yr ad ran, foi y gal'o gael chwareuteg i amddiffyn ei hun Hawdd i 'Etholwr' a 'Multum in Parvo' dafiu allan ensyniadau anwireddus, ond profi hyny sydd beth avail. Cynghorwn Slultum in Parvo' dewi a son rhag cywilydd iddo. Digo'i buan iddo ef ymyraeth yn helynt yr etholiad wedi iddoddyfod yn fedd- iarsol ar y cymwysder i feddu pleidlais. Ni byddai aii drefniad cyurychiolaeth y tri chant, yn 01 cais Sir. B. Rowlands a'i gefnogwyr, amgen chwareu plant. Eu dyben yn son am ail drefnu ydyw treio ilunio rhyw esgusawd er dianc rhag y gwarth oesol y maent wedi dynu arnynt euhunain, ac ar yr achos Rhydd- frydol. Gsvyr Mr. Bowen Rowlands bcth ydyw barn Rhyddfrydwyr o safle Mr. D. Davies, A.S. Sir. C. H. James, A.S. Mr. Lewis Davis, Ferndale, ac ereill a ellid eawi, am ei ymduygiad yn rhwygo y blaid Ryddfrydig, a thrwy hyn ya peryglu ei llwyddiant. Gan nad oedd dewisiad y tri chant yn Nghaerffili yn foddhaol gan Mr. Bowen Row- laudo, pa atebiad a allai Mr. Alfred Thomas roddi o id ei iod yn barod i gyfiwyno ei achos r etholwyr yn gyffredinol gael penderfynu 1 rhvn ;ddo a i wrthvmgeiswyr? Boddlonodd l,toiiias seI''Yl; at benderfyniad y tri chant, a bod'j lor: a eto r etholwyr benderfynu; ac onid teg hyny, gan nad oes gan Mr Rowlands a'i bleidiwyr cul-s->ctol ddigon o anrhydedd i sr-fyll at ddyf rniad yr unig gymdeinias Ryddfrydig a. fFurfiwyd i'r unig ami an o ddewL yn.geis, Wedi apelio at Caj^ar, j ar Casar y r.'iaid myned bellach, er nad dymunrl hycy y rhwygwvr. Nid ydym fu pwy juyw Un o'r Bobl ond os tillsyniad, credwnruaini(!'un 0 t of citi) u gwynion ydyv—ysbryd- () --0 LC anysbiydoledig, felyseilw Multum

Y It EisrEDDFOD. Dechreuwyd waith y dydd trwy i'r sein- dorf chwareu amrywiaeth. Yna cafwyd anerchiad gan lywydd y dydd—J. C. Parkin- son, Ysw., cyfieithiad cyfiawn o'r hon a rodd- wn yn y DAnIAN yn yr wythnosau dyfodol. Arweinydd y dydd oeddy Parch. Glanifnvd Thomas. Aneichiadau y Beirdd— AlawTydfil, Alitud 1 o Eifion, Dewi Wyno Essyllt, Nathan Dyfed, a GiantTrwd. Yn Aberda.r is wybr dirion-welc casd Prif wyl cerdd a beirddion, Addfed wyl 'r Eistoddfod hon, Agorir hyd GaergwdioD. Hen sefydliad er oes fodlon—y beirdd o hob urddau cyson, Yn dderi a cherddorion, I fawrhad sy'n adfer hon. Yn rhwydd ein dedwydd dadau—a eilient Alawon ïn gwyliau Hyn o hyd heb brinhau 8y'n anwyl i'n hoes ninau. Bardd a'i gyfardd wna gyfod—ymlidir Teimladau anghydfod; Y na. deddf yr Eisteddfod, A'i nawdd fyth yn hedd i fod. Daliwn drcs ysprydoliaeth—yr Aweu, A'i bywiog ddarbodaeth A ehofier oil ddyrchafu chwaeth Urdd enwog y farddoniaeth. Tra. suo'r pant—tra ser y nen-tra. heulwen Yn tryloewi'r wybren, Ni rewa gwaed yr awen, Na marw gwaith y Gymraeg wen. ALLTUD Q EIFION. Pwy feiddia ddywedyd fod Cymru'n ddigalon ? ivy a bropliwyda dydd tranc ei hen iaith; NJS gall ni ddim marw ddim mwy na'r awelon Gusanant ei bryniau bob dydd ar eu taith. Reddyw fe yr Hen Brophwydoliaeth 0 enau laliesin—pob Cymro a'i car Ni wedir hi HlWY gun uehelvvyr elil talaeth, Neu, ynte,. gofynweh i Lord Aberdar. Tybiais i'm glywed hen lu y Derwyddon Yn euro eu dwylaw fel cynt yn Gymraeg, AViih weied hiliogaeth barchusaf y Saeson Yn hancr addoli'n Heisteddfod an Haeg Os dvylliwyd ein Gorsedd, os chwalwyd allorau, A cysegredig y maen, onid yw Yn da! bendigedig fod iaith ac Eisteddfod Y 1 Awen, a nodded ein Duw. Mae Lb.vndain yn yrsdvl (1'11 yr Eisteddfod, Gadewch iddi fyneLi yn 01 rnhendref, [ ddangos fel bu am ganrifoedd ya cuddio Yn nghysgod y brynian brophwydi y Nef. GLAKFFRWD. Yn nesaf cafwyd cin gan Eos Morlais, Hen Adgofion.' Cystadleuaeth ary delyn, ?wobr pum' gini —rhodd Mrs. Davies, Iron Bridge, Aberdar. Oj-stadleuodd tri, a'r trorcu oedd A'p Thomas, sef Thomas Thomas, Sirhowy. Rhoddodd y beirniaid gannioliaeth uc-hel i'r tri, a dywed- od I am y cyotaf, yr hwn oedd yn ddall, ei fod wedi chw treu y darn yn gywir neillduol. Cystadleuaeth am dynu y Crayon gwreidd- i01 gorcu, gwobr 2p. 10s. Derbyniwyd tri Crayon, ond y goreu oedd eiddo Jones. j Oafwyd befyd feirniadaeth ar yr Oil Paint- ing gwreiddiol. Daeth liuaws o dda,rlurdnu i mown i'r gystadleuaeth hon, ond ystyriai y beirniaid eiddo Jones a Gobaith mor gyfartal fel y peuderfynasant ranu y wobr gyntaf- lOp.—rhwng y ddau, a rhoddi yr ail wobr o 5p. i H. A.C., sef Mr. Chapman, Abertawe. v ystadleuaetli y tenor solo, Through the Foiest,' gwobr tri gini. Cystadleuodd 14, a dygwyd pump i'r babell, ond y goreu oedd Dan Beddoe, Llwynypia Schools. Beirniadaeth ar yr Anthem, gwobr lOp. Dy wedodd y beirniad fod 20 o Anthemau wedi eu derbyn, a'r oil yn dangos fod Cymru yn cynyddu yn gyfiym mown cerddodaeth, ond fod un cyfausoddiad er hyny yn tra rhagori ar yr oil, sef eiddo un a gyfem-rai ei hun yn Pwyll. Fod yrawdwr wedi cyrhaedd mor uchel yn yr Anthem ag y cyrhaeddKld y cerddor arall ddoe, ac yn anrhydedd i'r Eisteddfod ac i Gymru benbaladr. Y budd- ugol oedd John Henry Roberts (Pencerdd Gwynedd), Caernarfon. Can gan Madam Lizzie Williams (Llinos y De). Beirniadaeth y Traethawd goreu ar I Oriau gan Dafydd Morganwg, gwobr tri gini. Derbyniwyd chwech o draethodau, ond y goreu o'r chwech oedd Howell Tydfil, sef Mr. William Powell, Merthyr. Cystadleuaeth yr Orchestral Band, gwobr gyntaf, deuddeg gini, ail, chwech gini. Cys- tadleuodd tri band, sef Treorei, Treherbert, ac Aberdar. Dywedodd y beirniaid fod y tri wedi chwareu yn dda, ond iiiti y ddau oreu oedd band Treherbert, o dan arweiniad Mr. D. Gibbon, i'r hwn y dyfarnwyd y wobr, a band Aberdar, o dan arweiniad Mr. Edwin Roberts, Caerdydd. Beirniadaeth Cyfieithiad yr Emynau Lladin, gwobr lOp. Y goreu oedd y Parch. J. Lloyd Williams. B.A., Caerdydd. Cystadleuaeth y deuawd i soprano a tenor, I love the Lord,' gwobr tri gini. Cystadleu- odd tri pharti ar yr esgynlawr, a chanodd y tri yn dda, ond y goreu oedd Gwynalaw a Miss Rachel James, Hopkinstown, Ponty- pridd. Beirniadaeth Cerfio ar Gareg, gwobr tri "5 9 gini. Un yn unig a geisiodd am y wobr hon, ond nid oedd hwnw yn deilwng. Beirniadaeth yr Ornamental Letter Cut- ting ar Gareg,' gwobr gini. Ymgeisiodd pump, a'r goreu oedd Ap Rhys, sef Daniel Owen Rhys, Abertawe. Cystadleuaeth ar y flute solo, gwobr tri gini. Un yn unig a gystadleuodd, ac yn deiiwug o'r wobr, sef Mr. F. W. Griffiths, diweddar o Abertawe, ond yn awr o Lundain. Beirniadaeth y traethodau ar Feddwl a a Mater,' gwobr £20. Derbyniwyd pedwar o draethodau, ond y goreu oedd eiddo y Parch. D. G. Williams, Salem, Merthyr. Brodor ydyw Mr. Williams o Treleeh, sir Gaerfyrddin. Yn nesaf cafwyd beirniadaeth testyn y gadair, a chadeirio y bardd buddugol. Wedi gofyn am ddystawrwydd, a galw i fyny i'r esgynlawr leng o feirdd a llenorion, daeth y tri beirniad, sef Hwfa Mun, Dewi Wyn, a Dyfed, yn mlaen, darllcnodd Hwfa mewn llais eglur ddyfyniad o'r feirniadaeth ar yr wyth awdl a dderbyniwyd. Modd bynag, cyhoeddwyd eiddo Yii ngwyneb haul a liygad goleuni' yn orou. Yna galwodd yr arweinydd, "a yw 'Yn ngwyneb haul a llygad goleuni' yn bresenol ?" ac mewn ych- ydig gwelwyd ef yn codi ar ei draed yn mhersnn Watcyn Wyn, Amanford. Yna aeth Hwfa Mon a Dyfed i ganol y babell er ei gyrchu i'r esgynlawr. Wedi cyrhaedd yno, acthpwyd trwy y seremoni arferol o gadeirio, ac atebwyd y gofyniadltu yn nghylch hecld weh lies yr oedd y cymoedd yn dadseinio. Wedi ei roddi i cistedd yn y gadair, anerchwyd ef gan luaws o'r beirdd, yn mysg y rhai yr oedd a ganlyn :— Heddyw Watcyn Wyn arweinir—i ben Aur binacl cerdd gywir Hyd wyneb byd adwaenir Awdwrgwych cadair y Gwir. J}¡Yl\nl. Diau awenydd adwacnir — vvv Wat, Hwn bellach a ganmolir, Ac o heddyw ie'u cyhocddir iierwydd ei gamp yn Fardd y Gwir.' D. MOROANWC. Ar y I Cwir I yn rhagorol --y canodd A'i acenion swynol Diau y'nt yn dWYll ol Awen iirain anfarwoJ. Curo siith-coitewerio, syn !—ie'u wir, Wnaeth fy nghyfaill Watcyn Hwre i \Vat-i Wat Wyn, Fel addas fardd y fiwyddyn. Amanford. Jonx THOMAS Jon. Ei hn do], gocth awdl i gyd—a'i swyn lleddf Sy'n llawn tan a bywvd Ac Awdl gref ai cwyd hefyd I oclir buirdd gorwyeha'r hyd. NATHAN WYX. hardd d'wysog bai-d(lol--a garia 'R goron Genedlaethol; D Daeth o dir y Gwir i gol Arddunedd scdd farddonol. Ha cawn hwyl, ein Watcyn Wyn—heddyw Gyhoed<lir 'n uchel ddyn Top yw o mewn bro a bryn Am gadair ac am gwdyn. Yn Aberdar en, liawddgarwch—a chadair A chwdyn, chwi welivch; E waeddwyd gan bawl) Heddweh Ond y saitli sy'n gwncud eu swell. TKGANWY. Ac un Hef Wyn drwy ddefod—a godwyd I gadair Eisteddfod; 0 Yn ddian W yn biau bod—'n eisteddawl Ar uiddasawl gadair (iderw isod. ALLTUD EIFION. Hwn yw'r pen wir awenydd—a godwyd I r gadair ysblcnydd Hwn yw'n cawr a'n eoncwerydd, Bia'r dorofa a bri y dydd. CLWYDFARDD. Am Watcyn Wyn ni synir-idclo gael Buddugoliaeth gywir H wn o hyn allan enwir Beraidd ei gan, I Bztrd(I v Gwir.' CRKIDIOL (Rector of Vaynor). Ein Watcyn Wyn sy'n sWYllo-ei barddas, Beirddion byd wnaiff guro Hyd ei fedd codi fyddo I dir uwch o'i gadair o. LEYSIION MORGANWG.