Welsh Newspapers
Search 15 million Welsh newspaper articles
6 articles on this Page
Y TEULU GORTHRYMEDIG. i
Y TEULU GORTHRYMEDIG. i < PENOD XVII. Hopcyn, cyn sibrwd y ffarwel olaf wrth ei gydymaith, yn ei ateb nad oedd neb wedi clywed siw na miw am yr hen gerbydwr ffoedig, er fod Wilson wedi anfon allan ;gwmni o gwnstabli i chwilio am dano. Gadawn y gwedclill o helynt yr angladd, gan roddi tro tua'r Ynys, cyn dychwelyd eto at ddygwyddiadau ereillperthynol i'r Hafod. Eilnos wedi'r angladd bu Dafydd Jones, o'r Hafod, ar ymweliad yn yr Ynys, ac yn hysbysu i Mari am haiarneiddiwch yr hen Wilson yn yr angladd, a'r erlyniad a dde- chreuai yn erbyn yr hen gerbydwr anffodus; ond cyn ymadael datguddiodd iddi gyfrin- ach arall mwy pwysig. Dywedodd fy nhad wrthyf am eich hys- bysu yn gyfrinachol am un weithred arall o eiddo yr hen Wilson, neu dric melldithiol a gyflawnodd pan oedd Miss Annie dan ei chrwys;" ond cyn fod Dafydd wedi cael hamdden i orphen y chwedl, gofynai Mari yn ddiamynedd gwyllt,— 0! Dafydd, ai rhywbeth am Llewelyn yw'r ystori?" "Ie, Mari, (hithau yn gwylltu mwy, gan ddal ei hanadl yn ofnus), dywedodd Mary Ann fod Wilson wedi cael llythyr oddiwrth Llewelyn wedi ei gyfeirio i fy nhad, a'i fod wedi ei gadw yn ddirgelaidd ac anghyfiawn." O! 'r bradwr mawr, cadw llythyr Llew- elyn. Beth a wnawn i'r fath anghenfil uffernol a hwn ? Byddai ei hyrddio allan o fodolaeth yn gospedigaeth llawer rhy ysgafn iddo!" Do, Mari, daeth llythyr yn letter bag y Plascoch, a dywedai Mari Ann wrth fy nhad fod rhyw secret neillduol ynddo; ond nis gwyr Mrs. Wilson na Johnny ddim am dano, a gorfu ar fy nhad fyned ar ei lw i Mari Ann, y forwyn, na fyddai iddo ef byth amlygu y peth i Wilson, rhag iddi gael ei hesgymuno a'i herlid o'r herwydd." Mari Davies yn rhodio yn haner gwall- gofus oddiamgylch yr ystafell, ac yn gwasgu ei dwylaw yn mhleth, a gofyn,- "Beth i wneud o hyn? O! rhoddwn y bydysawd am gael un golwg eto ar Llewelyn, ac am gael ysgwyd llaw ag ef. Nid oes dim o'r bai ar Llewelyn ffyddlawn. Y mae efe yn rhy onest ei galon i wneud twyll na ffugio cariad! Fel y mae byw yr Arglwydd, a byw fy enaid inau, mynaf eto ddial cam Llewelyn ar yr hen gnaf o'r Plascoch! Er nad ydwyf ond merch, yn perthyn i'r ystlen wanaf, y mae genyf galon o fy mewn, ie, calon sydd yn medru cam ac anwylo y dyn ffyddlawn fel fy enaid fy hun, ond a fedr ddial cam ar y gorthrymydd anghyfiawn, a sefyll yn nghanol peryglon angeu ei hun er melldigo erlidwyr fy anwyl Llewelyn!" "O! Mari, y mae yndrueni mawr fod dau mor anwyl a chwi wedi cael eu hysgaru oddi- wrth eu gilydd. Y nefoedd fawr a dosturio wrth eich sefyllfa, ac a ddygo Llewelyn adref. Bachgen ardderchog oedd Llewelyn. Ni sangodd cywirach mab y ddaear erioed. Mari anwyl, y mae fy enaid yn glynu wrth bawb o hoffwyr fy ffyddlawn frawd." Rachel Davies ei mam yn dyfod i'r ystafell i gymhell Mari i'r gwely, ac yn cynyg llety i Dafydd os ewyllysiai ynteu aros; ond Dafydd yn hysbysu fod gwaith y Cwm yn dechreu yn foreu, a bod rhaid iddo ynteu fod gartref y noson hono, er gallu cyd-ddechreu a'r gweith- wyr ereill tranoeth. Dafydd yn ymadael, a Mari yn brysio idd ei hystafell wely; ond er myned i orphwys, a chynyg ei hun i fynwes cwsg, yr oedd cwsg wedi cymeryd ei aden i ffwrdd, a hithau yn cael hamdden flinderus i adfyfyrio ar helynt- ion y dydd a dygwyddiadau ei hoes. Codai yn ei heistedd, edrychai o gwmpas, ac ymsoniai yn bruddglwyfus,— "I beth yr wyf yn ceisio byw i ymboeni yn adfydus fy nghyflwr fel hyn? Nid wyf yn ymofyn byw wedi colli fy Llewelyn. Croesawn genad angeu fel fy nghymwynasydd tosturiol! Ond os marw wnawn, i ba le yr ehedai fy ysbryd cystuddiedig ? Os na fyddai iddo gael gwneud ei drigfa gerllaw Llewelyn, byddwn drachefn yn annedwydd, ie, anned- wydd am byth! Marw! Beth yw marw? Newid sefyllfa-nid peidio byw; ond dywed rhai mai peidio bod, neu ddiflanu allan o fodolaeth ydyw marw. Pe na chawn weled Llewelyn, carwn gael fy hyrddio allan o fodolaeth, a suddo i for ebargofiant tragy- wyddol!" Y ci yn udo allan-udo bron yn ddidaw, a Mari hithau yn clustfeinio ac ymson,- Gelert bach, beth sydd yn dy flino dithau fel hyn? Pa ryfedd fod dyn yn ofidus ac annedwydd ei gyflwr pan y mae yr anifail felly? Gallwn dybio fod gofid a blinder yn cyd-deyrnasu yn oruchaf dros bob dyn ac anifal dros wyneb y ddaear; ond cofiwyf i mi fod unwaith yn rhydd o lyfetheiriau gofid a siomedigaeth, pan y medrwn ymbrancio mor hoenus ag oen y gwanwyn pan yn mwyn- hau ei hun ar un o lethrau porfaog a chys- godol y Mynydd Du!" Mari yn ceisio taflu ei hun eto i freichiau cwsg, ond yn aflwyddianus, gan fod cwsg, yn debyg i'r hen Wilson, wedi troiyn ei herbyn, syrthiodd drachefn i'w hymson, arferiad ag .sydd mor dueddol i bersonau yn cael eu blino gan ymweliadau y pruddglwyf. "Gelert, a wyt tithau yn galaru ar ol Llewelyn fel finau? Yr oeddech yn ffrynd- iau mawr gynt; ond a ydyw yr athrawiaeth hono a ddywed fod cwn a cheiliogod yn gweled drychiolaethau angladdol yn wir'? Dyna'r ceiliog eto yn canu. Rhyw noswaith ryfedd yw hon; nid oes taw ar y creaduriaid gwirion. Beth os mai rhyw arddangosiad o'm blaen i yw hyn oil? Ni fyddaf byw yn hir heb gael gweled Llewelyn. Nis gallaf Eyw heb gael ei weled ef, y ffyddlawn fab :md mynaf fyw ychydig amser er cael gorphen dial cam Llewelyn, er cynorthwyo i lanw cwpan digofaint yr Arglwydd yn erbyn yr hen Wilson." Yr eneth drallodus yn hepian dros rai mynydau, ac yna yn deffro yn wyllt drachefn, a gofyn yn bryderus,- Ai Llewelyn, fy anwylyd, a glywaf yn agor y drws, ac yn dyfod i fewn ? Llewelyn anwyl, tyred i fewn yn fentrus y mae yma roesaw calon i'th dderbyn. Na, na, nid efe sydd yn dyfod. Y gwynt a glywaf yn ys- twrio! Nid oes gobaith am gael gweled ei wyneb siriol ef tra bydd byw y cnaf o'r Plas- coch. Y mae efe fel rhyw ellyll daneddog rhyngwyf a Llewelyn; ydyw, neu yn gyff- elyb i sugndraeth llongddrylliog rhyngddo ef a chyrhaedd yr Y nys Ail godai yn ei heistedd gyda bwriad o gyneu y ganwyll, ond anghofiodd ei bwriad. Yn ei myfyrdodau dwfndreiddiol, gofynai,- Ai gwir fod ysbrydoedd y meirw yn gallu aflonyddu ar y byw? Ie,' meddai rhai; ond gwir ai peidio, os yw ysbryd y byw yn gallu aflonyddu yn oriau cwsg ar ryw hen gymeriadau aflan fel Wilson, Plascoch, boed i fy ysbryd inau heno dros y gweddill o'r nos i fod fel ellyll dialgar yn ei wylio oddiam- gylch i'w wely. Poeraf yn ei wyneb mewn dygasedd, ysgyrnygaf yn hyll o flaen ei wyneb, ac adgofiaf ef o'i fam fileinig a fy anwyl Llewelyn! Dichon fy mod yn myned yn rhy bell, ond maddeuer i mi os felly, gan nad oes unrhyw gosbedigaeth yn ormod i'r hen ellyll o'r Plascoch am ei droseddiadau gwaedfawr!" Yna gydag ochenaid brudd, ymollyngodd i freichiau caredig cwsg, yr hwn a frysiodd yn mlaen i'w derbyn. Nos dranoeth wedi i Hopcyn ddychwelyd adref o fod yn gweithio ger y palas, dywedai yn frysiog wrth Gwenllian a'r teulu,- "Y mae yr hen Wilson, er ei holl ystranc- iau, yn methu a chael fawr lonyddwch yn ystod oriau cwsg. Dywedai Tom y valet wrthyf boreu heddyw fod rhywbeth ofnadwy yn aflonyddu ar ei feistr neithiwr-ei fod yn credu fod rhywun gydag ef yn yr ystafell y rhan fwyaf o'r nos. Canodd y gloch ar Tom am ddau o'r gloch yn y boreu, yr hwn a frysiodd i mewn ato er chwilio yr ystafell; ond cafwyd fod y drysau yn gloedig, a phob peth yn all right. Galwodd Wilson arno drachefn cyn tri o'r gloch ond er chwilio yr ystafell eilwaith, cafwyd fod pob peth yn ddyogel. Gwenllian yn gofyn gyda gwen bryderus,- Beth allasai fod yn blino yr hen gnaf? Rhaid mai ei hen gydwybod euog oedd wedi deffroi am unwaith yn ei fywyd. Pe caffai ei aflonyddu [bob noswaith yr un fath, dichon na chaffai gymaint o hamdden i astudio ei gynlluniau drygionus yn erbyn ei gymydog- ion." Credai Wilson fod yr ail ddialydd wedi talu ymweliad ag ef. Ymddangosai yn ddrychiolaeth frawychus o'i flaen, a phan amcanai efe i gau ei lygaid yr oedd yn ei aflonyddu trwy ei ysgwyd, a choffai iddo ei ystranciau direidus," atebai Hopcyn. Nid yw Wilson, er ei holl fawredd, yn mwynhau ond ychydig o hawddfyd. Ond pa ryfedd, canys dywed y gyfrol santaidd, Ffordd y troseddwr sydd galed." Pe caffai gormeswyr drygionus fwynhau eu pleserau yn ddirwystr, a chael yr oil yn eu ffordd eu hunain, ni fyddai terfyn ar eu gweithredoedd ystranciog yn erbyn y bobl dlodion," meddai Dafydd yr Hafod. "I'r gwely, fechgyn," gwaeddai Gwenllian; "cofiwch fod yn rhaid codi yn foreu; rhaid cael arian o rywle, gan fod genymfills trym- ion i'w talu. Yn wir, mam," atebai Dafydd, "er codi yn foreu a gweithio yn hwyr, bach yw'r enill wedi'r cyfan; maent yn son am ostwng pris yn ngwaith y Cwm, er fod fy nhad yn darllen yn y Cambrian fod pris y glo yn codi. "Y mae Roberts, glofa'r Cwm, yn ym- ddangos bron cymaint o ormeswr a Wilson ei hun; nid oes modd digoni ei raib am arian," sylwai Hopcyn mewn teimlad cyn- hyrfus. 0, ie, Hopcyn, yn awr y cofiais i fod Mr. Jones wedi anfon bill am ysgol Rhys a Gwilym. Yr oeddwn i yn meddwl fod Wilson yn talu fel yr addawodd." Gwenllian yn estyn y bill idd ei phriod, ac ynteu yn ei hateb,- "Do, addawodd dalu am eu hysgol eu dau, ond dyma'r ysgolfeistr yn gofyn y ddau chwarter yn llawn oddiwrthym ni; dyma sylw yn y godreu fod yn rhaid talu yn fuan. Och! Wilson, twyllwr a gormeswr yw efe o hyd." Curo wrth y drws, a mab Richard, Ty- mawr, yn estyn papyr i mewn, a Hopcyn yn cydio ynddo yn grynedig.
Advertising
OINTMENT A PILLS HOLLOW AY.—Mwy gwerth- fawr nag Aur.—Y mae diarrhsea, rhyddni, cholera, trwy wres yr haf, yn gymaint o ddinystr i'r ieuainc, ag ydyw oerfel y gauaf i'r hen. Yn y rhan fwyaf o amgylch- ladau, y mae y moddion tumewnol a gymbrir yn ddiwerth, ond bron yn mhob amgylchiad y mae y rhyddhad buanaf yn cael ei deimlo trwy ddefnyddio Ointment Holloway o'r tu allan. Dylai gael ei rwbio arno yn ami a chyflym, a gyr hynleddfa y poenau gwaethaf. Y mae cyfogiadau yr ripdauia nyefuan yn rhoddi ffordd iddo a phan bydd yr afiechyd wedi cael ei achosi gan fwyta gormod o ffrwythau, nis gellir yn well na chymeryd dogn o'r Pills, y rhai a g rthant allan o'r colyddion bob anhwyldeb.
YSGOL FRYTANAIDD Y PUMP HEOL,
YSGOL FRYTANAIDD Y PUMP HEOL, GER LLANELLI.—Daeth adroddiad arolygydd y Llywodraeth ar yr ysgol uchod i law yr ysgrif- enydd, Mr. David Bowen, (Deheufardd,) dydd Sadwrn diweddaf. Rhoddir y ganmoliaeth uchaf i'r ysgol a'r ysgolfeistres Miss Mary Jenkins, chwaer Miss Margaret Jenkins, Merthyr. Y mae y grant yn £50 14s. Od. Y mae hyn yn anrhydedd mawr i Miss Jenkins, I gan ei bod wedi bod yn llafurio drwy y flwydd- yn dan anfanteision mawrion. j
TEITHIAU YR HEN BACMAN. :
TEITHIAU YR HEN BACMAN. Blwyddyn newydd dda i chwi bob un, o'r ( hen Fadlen Ty'nypant, i W. E. Gladstone. ( Y mae y Nadolig a'i stwr drosodd am unwaith I eto, a'r cystadleuwyr cerddorol, barddonol, I traethodol, a phob "ol" arall yn awr wedi ( llaesu eu teimladau gwylltion a chyffrous ac er mai colledwyr oedd y rhan luosocaf a ] fu yn cael eu pwyso a'u mesur yn yr Eistedd- fodau eleni, y mae llawer o honynt yn dech- reu parotoi i ail frwydr, ac yn dweyd fel yr hen fenyw hono gynt, pan oedd ar lawr gan ei threch— h Bett., do not beat me and kick me on the ground, But leave me rise, and ready I'll try another r und. < Fel hyny, ar ol y stwr, y bygwyth, y pwyso, a'r ysgrechian sydd yn gyffredin ar ol colli, nid yw y cyfan ond cloc naw diwrnod. Y mae y cantorion yn gallu maddeu i bawb o dan ganu. Llawer sydd wedi mwynhau eu hun- ain wrth wrando seiniau denawl y corau a'r offerynau yn nyfnder nosweithiau y gwyliau -hen bobl yn anghofio eu ffyn wrth feddwl am y gwleddoedd breision a gynelid yn mha- lasau a chestyll mawrion y wlad. Y tobacco, y snuff, y cwrw, y biff, y deisen, y pwdin, &c., a fuont yn foddion i lawenhau calonau yr hen fel yr ieuainc. Y mae tymor y Fari Lwyd, &c., ar ben y flwyddynhon eto, er mor hyned y ddefod yn Ngwent a Morganwg. Llawer o ddigrifwch a gaed eleni hefyd wrth gadw i fyny yr hen ddefod Dderwyddol o arwisgo ac addurno yr eglwysi a'r tai a chelyn, dail y cwrwl (laurel), uchelwydd (mistletoe), bocs, &c. Tybiai ein hynafiaid fod dail y cwrwl yn cadw ysbrydion drwg, dewiniaid, mellt, a tharanau, rhag gwneud niwed i ddynion lie y tyfai. Yr uchelwydd hefyd a ystyrid yn gysegredig gan y Der- wyddon, am nad yw yn tyfu o'r ddaear fel coedydd yn gyffredin, ond ar gangau coedydd afalau, &c., am ba achos y gwisgid y cylch- oedd cysegredig Derwyddol a'r cyfryw lysiau. Y mae yn ddilys i'r eglwysi Cristionogol cyntaf gael eu hadeiladu ar y cylchoedd a nodwyd, ac er mwyn denu y werin Dder- wyddol at y grefydd newydd, i'r cyfryw lys- iau gael eu trosglwyddo i'r eglwysi, aciddynt barhau i'r canol oesau pan oedd Pabyddiaeth mewn rhwysg a gallu yn ein gwlad, pryd y daeth yn arferol i bob teulu Pabyddol i wisgo, nid yn unig yr eglwysi, ond eu tai hefyd. Diau mai oddiwrth y ddefod Babyddol a ddechreuwyd gyda Chystenyn I., tua'r flwyddyn 710, y mae y kissing bushes wedi cael eu bodolaeth, ac er yr ystyrid y cusanu o dan y llwyni uchelwydd gynt yn gysegr- edig, y maent erbyn hyn wedi myned mor gyffredin fel y cewch y nifer a fynoch o honynt am chwart o gwrw yr un. Wel, er fod ieuenctyd hynaws ein gwlad yn ymhyf- rydu yn y defodau digrifol hyn ar nosweith- iau oerion a hirion y gauaf, y mae y cyfryw yn araf symud tua bro dinodedd, ac yn fuan byddant oil wedi eu llyncu i fyny gan draf- lwngc amser, ac ni fydd ond traddodiad a hanesyddiaeth yn cadw y werin mewn cof am danynt. Dylaswn nodi hefyd na oddefid i'r eiddiorwg (ivy), er eu bod yn wyrddion, gael yr anrhydedd i fyned i'r lleoedd cysegr- edig, gan eu bod wedi eu cysegru i Bachus- duw y gwin. Oni fyddai y llysiau hyn yn gyfaddas iawn i addurno tafarndai ? Bellach ni a symudwn yn mlaen gan wy- nebu tuag ardal PONTARDA WE. Ond gan fod yn rhaid croesi glanau y Nedd cyn cyrhaedd yno, taflwyd y pac i lawr yn Llwynyreryr, Melin Gyrddan, He y cyfar- fyddais a'r denol a'r siriol fod, Mr. D. Bam- ford, un o lywyddion gwaith alcam mawr y lie, a chydag ef y bardd gobeithiol Ifan Hefin, ac Ap Risiart, yr hwn sydd frawd i'r cyfaill pur a'r dysgawdwr Llwydwedd. Yr oedd Mr. Bamford y noson hono fel pe buasai ar lwyn o eithin, a gellid meddwl fod poenau a phleser, dedwyddwch ac annedwyddwch, gwae a gwynfyd, yn ymladd am ei gorpws. Ond yn fuan iawn efe a ddychwelai atom a'i wedd wedi newid yn lie y braw a'r prudd- der a deyrnasai ychydig fynydau cyn hyny, yr oedd sirioldeb yn dawnsio ar ei ruddiau, ac o'i lygaid y saethai hedd a sirioldeb. "All right," meddwn, "y mae rhyw newydd gwerthfawr i ddod. "Oes, atebai Mr. Bamford, "y mae genyf FERCH newydd wynebu y byd, yr hon sydd yn fy ngolwg yn fwy ei gwerth na holl waith Melin Gyrddan, ac yr wyf wedi cyfansoddi ychydig linellau iddi. Ei henw yw Cordelia. "Hwre," meddwn, hen enw Cymreig eto gadewch i ni gael y farddoniaeth." Cordelia fach, ti dde'st, fy march, I fyd yr erch ofldiau Ond arnat mwy bydd grym ein serch, I'th ddiffyn rhag trallodau 'Roedd swn dy lata a sain dy gila Yn rhoi gorfoledd uchel, Cei roesaw byth, fy mhlentyn glan, A'th wylio fel pe'n angeL Cordelia fach, dy rialnt mad A ddelir gan hen ddyedian; A fjrddi di, fy mhlentyn llad, Yn nawdd yn nydd blinderan; Hyderwyf bydd dy dyner law, Yn nhymor braw a chwynfan, Yn cadw pob trallodau draw: Cordelia fach, RHO GCSAN Dyna fardd teilwng i eistedd ar Fwrdd y Beirdd, onid yw Creidiol? Gan y bwriad- wyf ysgrifenu llith hanesyddol o'r lie hwn, bydd genyf enw barddol iddo erbyn y tro nesaf. Wedi cael lie i orphwys yn nhy yr hynafieithydd, a chael boreufwydgyda Mari, ffarweliais a'r caredigion hynaws oil. Gyda'm pac ar fy nghefn, croesiais y Nedd, gan dynu i'r lan tua chyfeiriad yr Alltwen a Thont- ardawe, heibio i Rhos Oilypebyll, lie y pres- wylia yr Hen Domos, a thybiais i mi welled ysgerbwd yr hen geffyl Boxer yn ymyl y clawdd yno. Beth bynag, gan fy mod yn lluddedig gan y daith, prysurais yn mlalen tua'r Alltwen, a gelwais yn ngwesty Mr. Gape, (Butcher's Arms), trwy barodrwydd ac hynawsedd y teulu gorsiriol, caredig, a moesgarol hwn, y cefais ar ddeall pa Ie yr oedd pechaduriaid llenorol glanau Tawe bob copa walltog yn byw, bod, a thrigfanu. Gan y byddaf yn fy Ilythyrau nesaf yn gwneud nodiadau arnynt, ymataliaf yn bresenol heb enwi neb namyn Eos Wyn, poor fellow, Ddarllenydd, os wyt yn lienor, o paid myned heibio ei dy heb alw i siglo llaw a'r cyfaill anffortunus hwn. Bu Ieuan Gwynedd am flynyddoedd ar ei wely,— "Rhy wan oedd ei babell i'r enaid mawreddog, A grym ei athryt th awywac ei wedd." Ein hen gyfaill anwyl, Corsen Ysig, yr hwn a fu dros 26 o flynyddau ar ei wely, a'i alluoedd a'i sirioldeb yn tynu y wlad i'w edmygu. Y mae y ddau wedi gadael eu gwelyau plu am rhai pridd er's blynyddau. Drwg genyf ddeall hefyd fod y cyfailllien- orol, talentog, Arthur Rhys Thomas, awdwr Gwladus Williams, &c., yn tynu o ran nerth cyfansoddiad, yn debyg iddynt. Beth bynag, yn nghwmpeini Ieuan Ddu, aethum i gael golwg ar Eos Wyn. Prea- wylia gyda'i rhieni, yn agos i orsaf Pontar- dawe. Ei fam a orweddai ar wely mewn 1Dl ystafell, newydd gael cymeryd ei chlyn ymaith, ac yntau mewn ystafell arall,—yno er's yn agos i saith mlynedd Yr oedd lion- aid y lie o lyfrau a MSS. o'i amgylch ar y gwely, a chyda ein bod i mewn, efe a'n cyfarchodd mewn eiliad :— Yr Hen Bacman glan et glod-y gwron A gerais cyn ei 'nabod Erys ei air is y rhod Hyd oesau y byd bod. Ieuan Ddu a'r Pacman ddaeth-i weled Y gwaetaf *n y dalaeth,— Yr wy'n brudd mewn cystndd caeth-yn ofni Llif mor hell, cefnllif marwolaeth. Caf sylwi yn y dyfodol ar yr Eos eto. I bant er cael golwg ar hen Bontardawe, yr hon a adeiladwyd gan yr hunan-ddysgydd a'r anfarwol William Edwards, yr hwn a wnaeth yr orchestwaith diail o adeiladu Pontypridd. Gwnaed y bont hon tua.'r flwyddyn 1753, a'i span yn 80 troedfedd. Estynwyd i ni yr englynion campus canlynol gan ein cyfaill digrif a galluog, Harri. Ddu gwaith rhyw ddyn tuag Aberdar ydynt, medd efe:— A gwedd hyfalch am ysgwydd afon—try, Try bwynt yr heol weithion Yr eiddew ddeil arwyddion O'i henaint uwch ewyn ton. Tra daear saif Pontardawe—'n addurn Y cynyddol bentre; Dolen yn uno deule Asia dir aswy a de. Yr wythnos nesaf, bwriadwyf gael ym- weliad a Chlydach, y Glais, Ystalyfera, &c., ac yn neillduol cael tywallt deigryn uweh llwch fy hen gyfeillion anwyl, Moses bach a'r diweddar Phillip, Rhydyfro, cefais uno a gweddillion ei deulu i dywallt deigryn er cof am dano yr wythnos a aeth heibio. HEN BACMAN.
Advertising
Y Boneddigesau hyny nad ydynt wedi defnyddio Starch Glenfield, dymunir ar iddynt wneud un ptawf o hono, a bod yn ofalus am ganlyn y cyfarwyddiadau argraffedig at bob pacyn. Y mae yn ychydig achawddach ei wneud na Starches ereill, ond pan y deuir dros yr anhawsdra, dy- wedir fel Golchwraig y Frenines, mai y Starch gozeu a ddefnyddiwyd erioed ydyw.
BRYNFERCH A BEIRDD LLANELL
BRYNFERCH A BEIRDD LLANELL Anwyl Syr,—Ymddengys fod fy llith yn y GWLADGARWR ar ytestynuchod wedi anfodd- loni Brynferch yn fawr. Mewn llythyr cyf- rinachol a dderbyniais oddiwrthi ddydd Sad- wrn diweddaf, dywed,—"Y mae eich ysgrif wedi peri teimlad dwys i mi, am ei bod wedi cael argraff anffafriol ar feddyliau rhai o'm hedmygwyr mwyaf gwresog. Yr ydych yn dweyd yn un man eich bod wedi dangos cy- maint t> garedigrwydd ataf ag a allgpech mewn ystyr lenyddol, hyd at fy mhriodL Mewn man arall dywedwch fel yma,—Gwnes fy ngoreu drosti drwy edrych dros ei bardd- oniaeth yn mlynddau cyntaf ei gyrfa lenyddol, a chymeradwyais hi fel darlithyddes i lawer cymydogaeth. Ac y mae llawer o'm cyfeill- ion erbyn hyn wedi danfon ataf, ac y maent yn ammheu fy awduraeth, ac yn credu nad wyf fi ddim, ond mai chwi sydd yn cyfansoddi y cyfan i mi." Yr wyf fi yn methu yn deg dimad beth sydd allan o le yn yr hyn a ddywedais. Os oes rhai o gyfeillion ac edmygwyr mwyaf gwresog" Brynferch yn gwyrdroi ac yn cam- esbonio yr hyn a ddywedais, nid wrth fy nrws i y mae y bai yn sefyll. Yrwyf ynail- ddweyd fy mod wedi dangos cymaint o gar- edigrwydd i Brynferch (mewn ystyr lenyddol cofier) ag a allaswn. Chwareu teg i Bryn- ferch, nid yw hi yn ammheu hyny oblegyd yn ei llythyr dywed Yr wyf fi yn dra diolchgar i chwi am yr hyn a wnaethoch; ond pedwar darn oedd yr oil a ddangosais i chwi, sef y rhai canlynol :Beth yw cariad ?" "Dedwyddwch," Enaid," a'r llinellau i James Peters. Caredigrwydd arall oedd fjengagio i dddarlithio yn Eistedd- fod y Pump Heol. Yr wyf yn ddiolchgar iawn am hyny hefyd." Ni fuaswn i byth yn son am unrhyw garedigrwydd a ddangos- ais i Brynferch oni bai fod y brawd a ysgri- fenodd hanes ei daith i'r GWLADGAEWR yn fy meio am na bawn yn gwneud mwy o syjiw o honi. Myfi yn ysgrifenu barddoniaeth i Brynferch, yn wir! Rhaid fod cyfeillion Brynferch wedi ynfydu cyn y meddylient hyny. Nid oes genyf fi hamdden i ysgrifenu barddoniaeth i mi fy hun, chwaethach i Brynferch. Nid oes angen ar Brynferch ofyn fy nghynorthwy i na neb arall i ysgri- fenu barddoniaeth iddi. Barnwyf fi ei bod yn un o'n barddonesau mwyaf addawol, a gwn ei bod eisoes wedi gorchfygu rhai o feirdd goreu Cymru. Yr wyf fi yn falch fy mod wedi gallu bod o ryw wasanaeth iddi yn nghychwyniad ei gyrfa lenyddoL Nid oedd genyf un bwriad i friwio ei theimladau, ac yr wyf yn synu ati hi a'i chyfeillion eu